یک #پیشنهاد قبل از این‌که به موضوع وارد شویم. دوستانی هستند که کتاب را مطالعه نکرده‌اند، می‌توانند از پیوست صوتی کتابی که ارسال شد استفاده کنند و اصل سخنرانی‌های آیت‌الله خامنه‌ای را بشنوند. دوستانی که طالب بحث جدی‌تری هستند، متن جزوات را که در هر جلسه به مستمعین داده می‌شده، مباحثه کنند. آقا بعد از ماه رمضان، این جزوه‌ها را با اصلاحات و نگارش مقدمه به عنوان کتاب در سال ۵۳ منتشر کردند. (متن تالیفی) #پنجاه_سال_طرح_کلی @jorenush

برای فهم جایگاه مباحث #طرح_کلی یکی از نکات قابل توجه آن است که این گفتارها، حلقه‌ای از حلقات #جریان_تاریخی_بیداری_اسلامی است. وقتی سخن از بیداری به میان می‌آید، یعنی خوابی اتفاق افتاده که بیداری، واکنش به آن است. جهان اسلام به طور عمومی، پس از انحرافی که در صدر اسلام به آن دچار شد، به تدریج، #خط_انقلابی بیدارگر خود را فراموش کرد و گرفتار منازعات داخلی و مسائل فرعی و غیراصیل شد. و این انحرافات، به ضمیمه‌ی توطئه‌ها و ضربات خارجی، او را به انحطاط کشانید. نتیجه، آن‌که مسلمانان همان دستاوردهای ظاهری و تمدن باشکوه خود را نیز، پس از چند قرن، به‌تدریج از دست دادند. خواب گرانی که بر مسلمانان غلبه کرده بود، با ضربات سخت #استعمار، در گروهی از آنان به هوشیاری بدل شد. جرقه‌های بیداری در هند، عثمانی، مصر و ایران شکل گرفت. #بیداری_اسلامی ...

این بیداری که بر پایه‌ی اسلام بنا می‌شد، یک رقیب جدی داشت؛ جریانی که واکنش به ضربات غرب استعمارگر را به سوی پیروی از غرب جهت می‌داد و مشکل را نه در #غفلت از میراث اسلامی، بلکه در اساس سنت و دین می‌دید. بنا بر این، در دوران جدید دو جریان کلی تحول‌خواه در کشورهای اسلامی شکل گرفت؛ یکی خواهان غربی‌شدن بود و دیگری خواه بازگشت به اسلام ناب. در کنار این‌ها، جریانی کلی نیز مخالف تحول بود. هر یک از این جریانات، یک #وجه_نظری داشتند و یک #وجه_عملی. مهم‌ترین تجلی در بخش عملی، #مقاومت در برابر استعمار و تلاش برای براندازی نظام‌های استبدادی وابسته به استعمار بود. اما در بخش نظری، بازخوانی #اسلام_ناب و ارائه‌ی الگویی سیاسی-اجتماعی از آن مهم‌ترین وجه بود که در این میان، #بازگشت_به_قرآن اهمیت ویژه‌ای یافت. ...

تلاش نظری برای ارائه‌ی الگوی اسلام ناب، در گوشه‌گوشه‌ی جهان اسلام- اعم از عامه و امامیه- رخ نمود، و در مواردی دارای #انحراف و #التقاط نیز بود؛ انحراف‌هایی که گاه تحول را به الگوهای ارتجاعی می‌کشاندند و التقاط‌هایی که در نهایت، روی‌کرد غربی به تحول می‌دادند. در این فرایند طبیعی، #تبادل_فرهنگی نیز میان نخبگان جهان اسلام انجام می‌گرفت و اثرات افکار جدید در آثار دیگر متفکرین به چشم می‌خورد. در این زمینه، کتاب "نهضت‌های اسلامی در صد ساله‌ی اخیر" از شهید مطهری، گویای بخش قابل توجهی از این جریان است. ...

این جریان نظری، در ایران، مشخصاً از جنبش #مشروطه شکل گرفت؛ اگرچه از سال‌ها قبل، مقاومت عملی در ایران آغاز شده بود که نمونه‌ی اعلای آن را در نهضت #تحریم_تنباکو می‌توان دید. مهم‌ترین تولید مکتوب در مشروطه که ناظر به جریان #بیداری_اسلامی است، کتاب "تنبیه الامه و تنزیه الملّه" اثر آیت‌الله میرزا حسین نائینی است. مرحوم نائینی در این اثر، چنان که از نام آن پیداست در پی بیداری امت (تنبیه الامه) و پیرایش دین (تنزیه ملت) از انحرافات است. و بحث از مشروطه را ذیل این نگاه طرح می‌کند. شکست مشروطه و انحراف آن- و در واقع، کشف اصالت استعماری آن- ضربه‌ای سخت بر جریان بیداری وارد کرده و جریان مخالف تحول را تقویت می‌کند. احیای جریان بیداری، به‌خصوص در سال‌های پس از استبداد رضاخانی، موجی تازه از بیدارگری را در ایران شکل می‌دهد. البته این‌بار سختی و پیچیدگی کار از جهاتی بیش‌تر است؛ چراکه حالا تجربه‌ی تلخ مشروطه بسیاری از مذهبی‌ها را محافظه‌کار کرده و جریان انحراف و التقاط، در صورت #وهابیت_شیعی و #گروه‌های_چپ و #بهائیت میدان‌دار شده‌اند. ...

یکی از اولین تولیدات جدی در این برهه، کتاب "کشف اسرار" از #امام_خمینی است که در رد جریان وهابیت شیعی غربگرا- مشخصاً کتاب "اسرار هزارساله" حکمی‌زاده- در سال ۱۳۲۲ نوشته شد. شاید مهم‌ترین قهرمان جریان نظری #بیداری_اسلامی در دوران جدید را بتوان #علامه_طباطبایی دانست. ایشان با نگارش تفسیر #المیزان مبتنی بر روش تفسیر درون‌متنی و عقل‌گرا، منبعی غنی برای تصویرگری از اسلام ناب پدید آورد. به‌علاوه با تولید جریان عمیق فلسفی در حوزه‌ی علمیه‌ی قم، سدّی محکم در برابر سیل شبهات غربی و انحرافات بنا کرد. مهم‌ترین اثر علامه در این راستا، کتاب "اصول فلسفه و روش رئالیسم" است که نتیجه‌ی هم‌فکری علامه و جمعی از شاگردان ایشان بود و توسط شهید مطهری تشریح شد. در میان شاگردان امام خمینی و علامه طباطبایی که این خط را پی گرفتند، بیش از همه، استاد #شهید_مطهری #خط_تبیین اسلام ناب را گسترش داد و آثار مهمی در جوانب مختلف این محور تولید کرد. ...

آغاز #نهضت_امام_خمینی از سال ۴۱، بار دیگر، وجه عملی بیداری اسلامی را در ایران برجسته کرد. این جریان که پس از انحراف مشروطه و شکست نهضت ملی‌شدن صنعت نفت و سرکوب گروه‌های مقاومت توسط پهلوی اول و دوم به شدت سرخورده شده بود، این بار جریان #مقاومت را با رهبری امام و با نگاه به تجارب گذشته کلید زده بود. در میدان این مبارزه‌ی سخت و چندوجهی، جمعی از شاگردان امام، پرچم‌دار شدند و #خط_مبارزه را پیش بردند. آیت‌الله سید علی خامنه‌ای از معدود کسانی بود که در سال‌های نهضت، #خط_تبیین و #خط_تبیین را هم‌راه با هم پیش می‌برد. جرقه‌ی جهاد در وجود او توسط شهید #نواب_صفوی زده شده بود و سپس با شاگردی در محضر امام خمینی مقتدای خود را یافته بود. به علاوه، او علاوه بر آن‌که در درس علامه طباطبایی حاضر شده بود، #المیزان او را چون منبعی برای معارف یافته و از آثار شهید مطهری، هم‌چون یک #شاگرد، آموخته بود. ...

آیت‌الله خامنه‌ای هم‌چنین، یک فقیه مستعد، یک تاریخ‌دان بااطلاع، یک ادیب چیره‌دست، و یک آشنا با افراد و جریانات مختلف حوزوی و روشنفکری بود. او در جریان #تبادل_فرهنگی با متفکران جهان اسلام نیز بسیار چیزها آموخته بود و در سال‌های دهه‌ی چهل، چندین کتاب از نویسندگان مصری و عراقی ترجمه کرده بود که مهم‌ترین آن‌ها، #سید_قطب بود. ...

در این‌باره بنگرید به توصیف ایشان از آمیختگی دو خط در فعالیت‌های خود: خون دلی که لعل شد، صص ۵۶-۵۹. "من از اندک افرادی بودم که در همه‌ی لحظات نهضت، هر دو خط را به آمیختم و به این ویژگی معروف بودم. در تمام زندگی مبارزاتی خود، همواره هر دو خطِ #مقاومت و #روشنگری را با هم ادامه دادم و معتقدم این دو را کاملاً با هم درمی‌آمیختم." @jorenush

"دو خصوصیّت از برجستگی‌های مرحوم آقای طباطبائی بنده را خیلی متوجّه خودش می‌کند و جذب می‌کند؛ یک خصوصیّت، #جهادِ_فکریِ_کم‌نظیرِ آقای طباطبائی در بحبوحه‌ی تهاجم اندیشه‌های وارداتی و بیگانه است، در بحبوحه‌ی #تهاجم به معنای واقعی کلمه. شاید آن کسانی که آن زمان‌ها را درک نکرده‌اند، توجّه نداشته باشند که آن روز در محیط جوان کشور و محیط فکری کشور چه وضعیّتی وجود داشت؛ یک تهاجم به معنای واقعی کلمه وجود داشت؛ چه افکار وارداتی مکتبی و مسلکی مثل مارکسیسم، چه شبهه‌آفرینی‌ها؛ شبهه‌آفرینی‌هایی که این[جور] نبود که یک مکتب را بخواهند ارائه بکنند، [بلکه] شبهه درست می‌کردند؛ همین کاری که مرحوم آقای مطهّری (رضوان الله علیه) کمر به مقابله‌ی با آن بسته بود که کتاب‌های ایشان غالباً مواجهه‌ی با شبهات مطرح آن روزگار است. در بحبوحه‌ی این حوادث، مرحوم آقای طباطبائی (رضوان الله تعالی علیه) توانست یک #پایگاه_فکری_مستحکم با آرایش تهاجمی به وجود بیاورد؛ یعنی آن کسانی که با افکار ایشان آشنا می‌شدند، موضعشان در مقابل مارکسیسم و در مقابل افکار گوناگون موضع تدافعی نبود، #موضع_تهاجمی بود که یک نمونه‌اش همین کتاب‌های آقای مطهّری (رضوان الله علیه) است که مشاهده می‌کنید. این پایگاه فکری را آقای طباطبائی به وجود آورد؛ هم با #اصول_فلسفه و هم با بیانات تفسیری که این #تفسیر، دریایی از #معارف_سیاسی_و_اجتماعی است؛ غیر از مسائل معرفتی و مبانی فکری و حِکمی و امثال این‌ها و آن جنبه‌های خاصّ تفسیری که #تبیین آیات است- که خب این کتاب در این زمینه‌ها کم‌نظیر است- این کتاب #المیزان سرشار است از مسائل سیاسی و اجتماعی که آن زمان اصلاً این مسائل مطرح نبود، [امّا] امروز که انسان به این مسائل نگاه می‌کند، می‌بیند این‌ها امروز هم مسائلِ روزِ ما است؛ اینها در اختیار افراد قرار می‌گرفت. این پایگاه فکری تهاجمی را مرحوم آقای طباطبائی به وجود آورد؛ این، آن کاری است که به نظر من ماها باید این کار را از آقای طباطبائی یاد بگیریم: تشکیل پایگاه‌های فکری پُرکننده‌ی خلأ‌ها و دارای جنبه‌ی تهاجم، نه موضع انفعالی و تدافعی. این، یک خصوصیّت که برای من خیلی جذّاب است." (بیانات امام خامنه‌ای در دیدار برگزارکنندگان کنگره بین‌المللی بزرگداشت #علامه_طباطبایی، ۱۴۰۲/۰۸/۱۷) @jorenush

"علامه طباطبایی از نجف با مرحوم پدرم رفیق بودند و مشهد که می‌آمدند، منزل پدر ما زیاد می‌آمدند و بنده ایشان را زیاد آن‌جا می‌دیدم. یک بار خدمتشان عرض کردم ما انقلاب را از «المیزان» فرا گرفتیم؛ چراکه تفسیر المیزان به نحو گسترده‌ای پُر است از مباحث سیاسی و اجتماعی. اصلاً نمی‌شود کسی مثل #علامه_طباطبایی با آن دیدگاه‌های مطرح شده در #المیزان، با حکومت اسلامی مخالف باشد. حق نداریم تصوّر کنیم که این‌ها مخالف انقلاب بودند." (بیانات امام خامنه‌ای در دیدار با مسئولان موسسه جوانان آستان قدس، ۱۳۹۸/۰۶/۰۸) @jorenush