🔰عقلانیت اجتماعی 🔅بسم الله الرحمن الرحیم الحمدالله علی الدوام والصلات و السلام علی رسوله و اهل بیته الکرام ▫️بررسی اجمالی سیر طرح دو مفهوم #عقلانیت_ابزاری و #عقلانیت_ارتباطی در اندیشه های جامعه شناسی حاکی از آن است که اصطلاح عقلانیت اجتماعی به عنوان یک مفهوم جامع و کلان نگر در اندیشه های جامعه شناختی مصطلح نیست. ▫️توجه به این امر پرسشی را پیش میکشد، آیا امکان تصویر یک مفهوم جامع از درون مصادیقی چون عقلانیت ابزاری و ارتباطی امکان پذیر است؟ ▫️آیا امکان تسری دادن این دو مولفه تحلیل جامعه مدرن به جوامع پیش و پس از مدرنیته وجود دارد یا اینکه امکان طرح این مولفه در جوامع چند رگه ای چون جامعه ایرانی، اسلامی، مدرن وجود دارد؟ ▫️در اندیشه های تحلیلی مدرن ابتدا تحت تاثیر غلبه رویکرد پوزیتویستی در علوم انسانی و اجتماعی ، مولفه های کلان نگر در کانون توجه بودند و هر محققی تلاش داشت تا با یک تحقیق ساده به یک قانون و دستگاه تحلیلی کلان دست یابد که نگرش های خطی به تاریخ بشری از نمایان ترین مصادیق این نوع نگرش است. ▫️برعکس جامعه شناسی، در نگرش های انسان شناسی با محوریت قوم نگاری توجه به بستر و زمینه تولید محتوی اهمیت پیدا کرد و همواره خاص بودگی یک اصل تلقی می‌شد . ▫️این رویکرد تحلیلی بعدها با پیدایش اندیشه های هرمنوتیکی، زبان شناختی، ساختارگرایی و.... به رویکرد هژمون و غالب در مطالعات اجتماعی تبدیل شد. البته در اندیشه های پسا مدرن این هر دو نفی می شوند. ▫️بنابر آنچه گذشت اگر در سده های گذشته به چنین مطالعه ای دست می‌زدیم به راحتی می توانستیم از دل مطالعه وبر یا هابرماس به مولفه های عامی چون عقلانیت اجتماعی برسیم که هم بر گذشته و هم بر جوامع در عرض مدرنیته قابل صدق بود، اما در حال حاضر خاص بودگی ویژگی مطالعات اجتماعی مانع از سخن گفتن در مورد مفاهیم عامی چون عقلانیت اجتماعی است و مصادیقی چون عقلانیت ارتباطی و ابزاری به عنوان مشخصه های مدرنیته (یک جریان تاریخی خاص در اروپا) قابل طرح و بررسی هستند. __________________ ▫️با عبور از نگرش های مدرن به مفاهیم تحلیلی به نظر نگارنده میتوان از تراث اسلامی برای دست یابی به یک ملاک و معیار استمداد گرفت. ▫️مرحوم علامه طباطبایی نخستین کسی بود که میان ادراکات (نه موجودات) انسانی فرق نهاد و دسته ای را از جنس باید ها و نبایدها و گونه ای را از ذات هست و نیست برشمردند . ▫️اصلی ترین شاخصه گزاره های حقیقی (هست و نیست) ضرورت است که کلیت و رابطه تولیدی (برهان) محصول آن است. برعکس گزاره های اعتباری که از قانون ضرورت پیروی نمی کنند و تابع اغراض معتبر هستند و به همین جهت نه کلیت دارند و نه برهان پذیر هستند. ▫️اندیشه اعتباریات اگرچه با یک رویکرد فلسفی سابقه اندکی دارد ولی به صورت تطبیقی و ارتکازی صدها سال در مباحث اصولی پیگیری شده است که به جهت زاویه دید عقلایی از حیث تحلیلی بر رویکرد فلسفی ارجحیت دارد. ▫️بهترین بحثی که میتوان برای پاسخ به پرسش های فوق الذکر از آن استفاده کرد مباحث مرتبط با جامع صحیح و اعم است. ▫️در مباحث جامع (فارق از نزاع ها بر سر الفاظ) پرسش محوری امکان تصویر جامع میان مصادیق مختلف صلات است که یک طیف از اندیشمندان که در راس آنها محقق نایینی قرار دارند مخالف اشتراک معنوی و جامع هستند و طیف دیگر که در راس آن محقق خراسانی و مرحوم امام اندیشه ورزی می کنند موافق اشتراک معنوی و جامع هستند. ▫️به بیان دیگر سوال اصلی در بحث جامع اصول این است که آیا در اعتباریات که خاص بودگی یک شاخصه است امکان تصویر جامع بین مصادیق وجود دارد؟ اگر وجود دارد ملاک آن چیست؟ #با_ما_همراه_باشید #عقلانیت_اجتماعی_انقلاب_اسلامی 🇮🇷 *مراد از اعتباری در این متن اعتباریات عقلایی است که غیر از اعتبارات عقلی ضرورت پذیر است. 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha