🔰عقلانیت اجتماعی امام امت 1⃣ ▫️فردای روزی که ایده تشکیل "شورای انقلاب "به صورت علنی به عنوان سازوکار انتقال قدرت توسط امام خمینی (ره) مطرح شد، محمدرضا پهلوی فرمان تشکیل "شورای سلطنتی" را - محصول تجدید نظر در قانون اساسی 1328 -در 23 دی 1357 صادر نمود. ▫️اینک سوال این است که این دو ایده در چه ساختار تفکری و براساس چه عقلانیت هایی طرح شده اند و نسبت آنها با یکدیگر چیست؟ ▫️چرا امام خمینی (ره) با وجود حمایت اعضای شورای سلطنت از ایشان، آن را غیر قانونی اعلام نمود درحالی که براساس قانون مشروطه سازوکار اصلی انتقال قدرت از این شورا می گذشت؟ #با_ما_همراه_باشید #عقلانیت_اجتماعی_انقلاب_اسلامی 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha

🔅بسم الله الرحمن الرحیم ▫️یکی از طرق بازشناسی معنا و مفهوم اصطلاح عقلانیت، پیگیری روند پیدایش و تکون این اصطلاح در درون منظومه های دانشی است. ▫️بدین منظور باید جست و جویی را در گستره اندیشه های مدرن غربی پیش گرفت تا بستر ابتدایی پیدایش این اصطلاح را دریافت. ▫️سکه بحث از عقلانیت اجتماعی به نام #مارکس_وبر اندیشمند آلمانی ضرب شده است. وبر که اندیشه او تاثیر به سزایی در دانش جامعه شناسی -هم در خلق مفاهیم تحلیلی و هم روش پژوهش داشت- در تحلیل خود از جامعه و جهان مدرن غربی به منظور اشاره به معیار و متر کنشگری افراد از اصطلاح instrumental rationality یا همان عقلانیت ابزاری استفاده کرد و در نسبت با مفاهیمی چون قفس آهنین خرد تلاش کرد تا به جنبه های حسابگری انسان مدرن در افعال و کنش های اجتماعی اشاره نماید. ▫️در نگاه وبر،عقلانیت ابزاری تنها یکی از مدلهای چهارگانه کنشگری در جامعه است. او به سه گونه و کیفیت ارزشی، احساسی و مبتنی برعادت نیز در تحلیل های خود اشاره و توجه نموده است. ▫️در عقلانیت ارزشی به خلاف عقلانیت ابزاری که معطوف به هدف و ناظر به احتساب سود و زیان است،‌ محور کردار و کنش افراد در جامعه ارزش های اخلاقی است بدین معنا که اصل و اساس هر فعلی ارزش آن فعل است؛ چه اینکه انجام کاری مبتنی بر عقلانیت ابزاری از درجه سود (مراد سود اقتصادی نیست) بالایی برخوردار باشد و غرض را بهتر و سریعتر حاصل نماید ولی همین عمل در عقلانیت ارزشی عملی قبیح و مضمون شناخته شده و انجام آن غیر صحیح دانسته شود. ▫️در کنار این دو، عقلانیت احساسی قرار دارد که مراد از آن انجام فعل برخواسته از هیجانات و احساسات شخصی و جمعی است و درنهایت عقلانیت سنتی و عمل براساس معیارهای جامعه برحسب عادت قسم چهارم خواهد بود. ▫️نتیجه اینکه وبر معیارهای کنشگری افراد در بستر جامعه را در چهار دسته کلی قرار می دهد که عبارت اند از: عقلانیت ابزاری، عقلانیت ارزشی ، عقلانیت سنتی و عقلانیت احساسی. ▫️حال سؤال این است که هدف و غرض وبر از جعل این اصطلاحات چیست؟ وبر برای تحلیل چه واقعیت اجتماعی ضرورت خلق چنین اصطلاحی را احساس کرد؟ ▫️#مانهایم معتقد بود کار ماکس وبر، بر محور این پرسش دور می‌زند که کدام ‌یک از عوامل اجتماعی، معقولیت تمدن غرب را پدید آورده‌اند. به بیان دیگر او به دنبال شناخت علل پیدایش عقلانیت معطوف به هدف (ابزاری) در جهان غرب بود که در نهایت به قفس آهنینی تبدیل می شد و انسان ها در چنین زندان سراپا محاسبه گری گیر خواهند افتاد . به همین خاطر او به آینده سرمایه داری نگاه منفی داشت. نظامی که به نظرش در آیین پروتستانتیزم و اندیشه های کالون ریشه دارد و ارزش های اخلاقی را با ارزش های بازاری جایگزین خواهد نمود. ▫️در نهایت می توان گفت وبر با مقایسه کنش افراد جهان مدرن با انسان های گذشته و یا انسان های جوامع دیگر به این نتیجه رسید که علت خاصی سبب چنین تمایزی در رفتار شده است و اینکه انسان های عصر مدرن براساس چه منطقی دست به عمل می زنند که عمل آنها با اعمال گذشتگان در روح خود تفاوت دارد و کارهایی را درست می دانند که دیگران آن را ناصواب می خوانند و برعکس، در بطن پژوهش های وبر قرار گرفت. ▫️ماحصل کلام اینکه وبر با مقایسه کنش های افراد جهان مدرن با کنش های گذشتگان و یا انسان های جوامع مدرن به تفاوت در منطق کنشگری رسید و تلاش کرد به ملاک های کلی این منطق های عمل برسد، چه اینکه نسبت به منطق غرب مدرن به شدت بیم ناک بود و آن را به قفس آهنین خرد تشبیه کرد که زندان انسان خواهد شد. ▫️براین اساس می توان گفت اصطلاح عقلانیت اجتماعی به منظور اشاره به منطق کنشگری افراد در جوامع مختلف خلق شد و در مصادیق آن به یک عنوان مشیر بسنده شده است. #با_ما_همراه_باشید #عقلانیت_ابزاری #عقلانیت_اجتماعی_انقلاب_اسلامی🇮🇷 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha

🔰عقلانیت اجتماعی امام امت 2⃣ ▫️مشروطه خواهان در زمان نگارش قانون اساسی مشروطه مساله تجدید نظر در قانون اساسی و شرایط آن را در ذیل مفاد قانون ذکر نکردند. تحلیل ها بدین سمت و سو رفت که علت این استکاف از طرح، جلوگیری از بازگشت دیکتاتوری در قالب یک تجدید نظر در قانون اساسی است. امری که درنهایت با استناد به دو عبارت (مصالح عالیه مملکت ایران) و (سعادت ملت ایران) به دست اعضای مجلس موسسان تحقق پیدا کرد و در قالب یک تجدید نظر، دیکتاتوری رضا شاه پهلوی آغاز شد. ▫️حکومت پهلوی با بازبینی اصول قانون اساسی و از آن جمله اصل 36( سلسله پادشاهی) و 38 (زمان ولیعهدی) آغاز شد. بر طبق تجدید نظر سال 1304 ولیعهد در سن زیر 20 سالگی قدرت اداره کشور را ندارد به همین جهت تدبیر کشور به دست نائب السلطنه انجام خواهد شد. ▫️در سال 1328 و بعد از کودتای 28 مرداد دوباره از طرف پادشاهی مساله تجدید نظر در قانون اساسی مطرح شد و همین اصل (اصل38) دوباره مورد باز بینی قرار گرفت و مساله نائب السلطنه بودن بانوی نخست در زمان نبود پادشاه در قانون گنجانده شد و حتی برای شرایط اضطراری تر مساله شورای سلطنت به عنوان جایگزین بانوی اول در متن قانون ذکر شد. ▫️محمدرضا پهلوی در متن فرمان شورای سلطنت به این اصل اشاره میکند. #با_ما_همراه_باشید. #عقلانیت_اجتماعی_انقلاب_اسلامی 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha

🔅بسم الله الرحمن الرحیم #مارکسیسم_انتقادی ▫️اندیشه های وبر در ابعاد مختلف روشی و نظری بر مطالعات اجتماعی اثر گذاشت و در ترکیب با آراء افرادی چون فروید و مارکس ... دستگاه های تفکری جدیدی را سامان داد که یکی از شاخص ترین این چارچوب های فکری مارکسیسم انتقادی است و بعدها مکتب فرانکفورت در امتداد این جریان شکل گرفت. ▫️مارکسیسم انتقادی با نام سه اندیشمند گره خورده است: 1-لوکاچ 2-گرامشی 3- آلتوسر ▫️دغدغه اصلی این سه تن پرسش از چرایی عدم وقوع انقلاب پروتاریا بود. مارکسیست ها سالها در انتظار یک انقلاب کارگری با افزایش تضاد طبقاتی در نظام سرمایه داری بودند اما این چنین نشد و جبر تاریخی خوب و به موقع عمل نکرده بود. ▫️با روی کار آمدن دولت های ناسیونال (هیتلر و موسیلینی) تجدید نظر دراندیشه مارکس درکانون توجه قرار گرفت و در نهایت با بازگشت به هگل و ترکیبی نو از مارکس و هگل، آگاهی (ایدئولوژی) از یک عنصر تبعی در ساختارهای اجتماعی به داخل چرخه چند سویه (اقتصاد، سیاست و فرهنگ) غلتید. ▫️با ورود آگاهی به چرخه ساختارهای اجتماعی و پذیرش اثر گذاری آن توسط روشنفکران انتقادی سؤال از نحوه تاثیر گذاری آن پررنگ شد . 1- ایدئولوژی چگونه عمل می کند؟ 2- دولتهای سرمایه داری چگونه از ایدئولوژی استفاده می کنند؟ 3-اثر ایدئولوژی سرمایه داری چیست؟ ▫️شاید بتوان گفت این پرسش ها همان چالش های ذهنی وبر باشند اما سالها بعد از وبر به صورت تفصیلی مساله جریان مارکسیسم انتقادی شد و هرکدام از این سه اندیشمند به یک پرسش به صورت تفصیلی پرداخت کرد. ▫️گرامشی با طرح مفاهیم هژمونی و مقاومت چارچوب عمل ایدولوژی به عنوان یک ساختار فعال را تئوریزه کرد و کتاب آموزش و فرهنگ را نوشت. ▫️آلتوسر با کتاب دولت و سازوبرگ های ایدئولوژیک از نحوه استفاده نظام سرمایه داری پرده برداشت و در نهایت لوکاچ با کتاب تاریخ و آگاهی طبقاتی، آثار ایدئولوژی سرمایه داری را روشن نمود. ▫️او که به طور مستقیم از وبر متاثر بود با کنار هم قرار دادن مفاهیمی چون بت‌وارگی و از خود بیگانی و کالایی شدن در نهایت به شی شدگی رسید و به صورت انضمامی به قفس آهنین خرد و#عقلانیت معطوف به هدف (عقلانیت ابزاری) در تحلیل جامعه شناسی اشاره نمود. ▫️به اعتقاد لوکاچ انسان ها در نظام سرمایه داری از خود بیگانه هستند و درجهانی که کالاها هویت مستقل از ارزش های ذاتی خود دارند، روابط انسانی نیز رنگ و بوی کالا به خود گرفته و با خالی شدن از حقیقت ارزشی خود به یک کالای مصرفی دارای ارزش مالی خرید و فروش فروکاسته شده اند و تا بازار دارد سکه آن ضرب می شود و زمانی که بازار این رفتار کساد شد دیگر باید آن را به کناری نهاد. 📌ما حصل کلام اینکه مفهوم #عقلانیت_ابزاری وبر در کنار نگاه های مارکسی-هگلی سبب شکل گیری جریانی شد و در آراء شاگردش لوکاچ در قالب مفهوم شی شدگی به یک مفهوم انضمامی برای تحلیل جامعه سرمایه داری نمود یافت. #با_ما_همراه_باشید #عقلانیت_اجتماعی_انقلاب_اسلامی🇮🇷 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha

🔰عقلانیت اجتماعی امام امت 3️⃣ ▫️سخنان امام (ره) در سال بعد از انقلاب پرده از این مسأله برداشت که در بحبوحه انقلاب عده ای از دلسوزان ساده اندیش و برخی از مغرضان دانا، پیشنهاد پذیرش شورای سلطنت را مطرح و از امام می خواستند تا مسیر عبور از سلطنت و ورود به جمهوری را از طریق شورای سلطنت پیگیری کند. اما حضرت امام (ره) مخالف این ایده بود. ▫️حال سوال این است: ۱_ مخالفت امام (ره) در چه اصولی ریشه داشته است؟ ۲_الگوی شورای انقلاب به عنوان یک بدیل از رهگذر چه اندیشه ای تولید شده است؟ ▫️حضرت امام (ره) در بیانات خود به هر دو سوال پاسخ داده است. ایشان پاسخ سوال نخست را در سه سطح مطرح کرده اند: ۱_اصل بودن مقبولیت و پذیرش عمومی در قانون اساسی مشروطه به عنوان اصل اولی. ۲_دست نشانده بودن حاکمان پهلوی و تشریفاتی بودن تغییرات در قانون اساسی در دوران پهلوی. ۳-جایگاه مردم از منظر اسلامی در پذیرش نوع حکومت. #با_ما_همراه_باشید #عقلانیت_اجتماعی_انقلاب_اسلامی 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha

🔰عقلانیت اجتماعی امامِ امّت ▫️امام خمینی (ره) در بیانات خود به ادله متفاوتی برای عدم مشروعیت (به معنای علوم سیاسی) حکومت پهلوی اشاره می کنند که یکی از آنها اصل بودن مقبولیت عمومی برای مشروعیت قانون و نظام حاکمیتی است. ▫️حضرت امام (ره) با اشاره به وقایع پیش از انقلاب و تظاهرات عمومی مردم در شهرهای مختلف کشور به این امر تنبه می دهند که هر قانون و حاکمیتی به پشتوانه آرای عمومی مشروعیت سیاسی دارد و زمانی که عموم مردم با شرکت در تظاهرات های سراسری رای به حکومت اسلامی می دهند، قانون اساسی مشروطه و حکومت پادشاهی از مشروعیت سیاسی برخوردار نیست و اساسا هر عملی بعد از این اراده عمومی، خلاف قانون است؛ چراکه پایه و اساس هر قانون و حاکمیتی اراده عمومی است. 📎#پیوست_دارد (اسناد) #با_ما_همراه_باشید 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha

📝در این #یادداشت بخوانید: 🔰عقلانیت ارتباطی ▫️مفهوم عقلانیت در حوزه دانشی از میان مکتوبات جامعه شناختی پا در عرصه مصطلحات اجتماعی نهاد. وبر نخستین فردی است که این اصطلاح به اندیشه او نسبت داده شده و سکه عقلانیت به نام او ضرب شده است. ▫️نگاه انتقادی وبر به عقلانیت حاکم بر مدرنیته و نیاز جامعه به کنش معطوف به ارزش زمینه ساز پیدایش مارکسیسم انتقادی در فضای پیش از جنگ جهانی شد و درنهایت در اندیشه فرانکفورتی ها به اوج رسید. ▫️مکتب انتقادی به خوبی توانست با ترکیب آرائ وبر، مارکس و هگل و فروید عقلانیت حاکم بر غرب مدرن را تحلیل کنند و فرانکفورتی ها با خلق مفاهیمی چون صنعت فرهنگی، انسان تک ساحتی، هاله زدایی و ... به تحلیل امتداد عقلانیت ابزاری و شکل گیری نظام سرمایه داری مصرف گرا پرداختند. ▫️البته فرانکفورتی ها خود ابزاری برای گسترش نظام سرمایه داری بودند اگرچه فریاد انتقاد سر می‌دادند( ر.ج: کتاب گراند هتل پرتگاه) ▫️مکتب فرانکفورت با وجود توفیق در تحلیل مدرنیته و عقلانیت حاکم بر آن در زمینه ایده رهایی بخش ضعف داشت. شرایط بعد از جنگ جهانی و گسترش نظام سرمایه داری شور انقلابی مارکس را در اندیشه فرانکفورتی ها به سمت خاموشی برد و در نهایت به بی عملی مفرط و یاسی بی پایان بدل شد که سخن از در آغوش گرفتن توده توسط سرمایه داری میزد (کنایه از اغوا شدن توده ها توسط سرمایه داری و بی اثر شدن آگاهی بخشی) ▫️شاگرد هورکهایمر و آدورنو کسی بود که فرانکفورتی‌ها را از این دستگاه تحلیلی رهانید. هابرماس با ابداع عقلانیت ارتباطی و کارکرد آن در شکل دهی به زیست جهان و با استمداد از تاریخ بروژوازی و نسل اول سرمایه داری، ایده رهایی بخشی از عقلانیت ابزاری را مطرح کرد. ▫️عقلانیت ارتباطی به معنای لزوم شکل دهی به زیست جهان از طریق ارتباط آزادانه، فعال و فارغ از تعصبات و پیش داوری است. او معتقد است نظام (در تقابل با زیست جهان) به دنبال عقلانیت ابزاری است که باید از طریق ارتباط صمیمانه و صادقانه و اشتراک اندیشه و گرایش در مقابل آن ایستاد و درنهایت نظام را تابع زیست جهان و حوزه عمومی نمود. ----------------------------------- 🔻اگرچه بحث از عقلانیت بعدها در لایه های معرفتی و فلسفه علم و روان شناسی مطرح شد اما با عبور از این تفصیلات زین پس به سراغ ایده ایجابی در باب عقلانیت خواهیم رفت. #با_ما_همراه_باشید #عقلانیت_اجتماعی_انقلاب_اسلامی 🇮🇷 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha

🔰عقلانیت حاکم بر تئوری امامت و امّت ◾️بحث از عقلانیت اجتماعی به عنوان منطق کنش‌گری در ایجاد ارتباطات اجتماعی و ساختارهای جامعه در دو سطح قابل پیگیری است. در یک سطح میتوان از تعینات یک عقلانیت به ملاک های کلان و مولفه های اصلی آن پی برد و بار دیگر میتوان چگونگی امتداد این مولفه ها تا حصول یک مصداق عینی را بحث کرد. در این جستارهای کوتاه سعی خواهد شد تا امتداد عقلانیت اجتماعی انقلاب اسلامی در نظریه امامت و امت پی گیری شود. ———————————————————-- ▫️به نظر می‌رسد شهید بهشتی نخستین کسی است که در فضای عمومی بحث از نظام امت و امامت را به عنوان نظام سیاسی در قانون اساسی مطرح کرد. معنای این کلام آن است که شاکله اصلی و روح حاکم بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تئوری امت و امامت است. ▫️اما سالها پیش از بحث های شهید بهشتی درباره نظام امّت و امامت (سال۵۸)، دکتر علی شریعتی در سال ۴۸ مجموعه سخنرانی هایی با همین عنوان (امّت و امامت) انجام داده بود و باید گفت مبدع این تئوری با ادبیات نوین ایشان بوده است. ▫️البته این بدان معنا نیست که میان اندیشه دکتر شریعتی، شهید بهشتی، شهید مطهری و شهید صدر و رهبری یک وحدت کامل درباره نظریه امت و امامت وجود دارد. اما بررسی دیدگاه ها که در آینده نزدیک به اشتراک خواهیم گذاشت نشان میدهد که یک روح کلی در تمامی این نظریه ها وجود دارد. اگرچه تعینات متفاوتی مقصود اندیشمندان انقلاب بوده است که قابل سطح بندی است کما اینکه زوایه نگاه هر کدام از این عزیزان با دیگری متفاوت است. #با_ما_همراه_باشید #عقلانیت_اجتماعی_انقلاب_اسلامی🇮🇷 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha

🔰عقلانیت اجتماعی 🔅بسم الله الرحمن الرحیم الحمدالله علی الدوام والصلات و السلام علی رسوله و اهل بیته الکرام ▫️بررسی اجمالی سیر طرح دو مفهوم #عقلانیت_ابزاری و #عقلانیت_ارتباطی در اندیشه های جامعه شناسی حاکی از آن است که اصطلاح عقلانیت اجتماعی به عنوان یک مفهوم جامع و کلان نگر در اندیشه های جامعه شناختی مصطلح نیست. ▫️توجه به این امر پرسشی را پیش میکشد، آیا امکان تصویر یک مفهوم جامع از درون مصادیقی چون عقلانیت ابزاری و ارتباطی امکان پذیر است؟ ▫️آیا امکان تسری دادن این دو مولفه تحلیل جامعه مدرن به جوامع پیش و پس از مدرنیته وجود دارد یا اینکه امکان طرح این مولفه در جوامع چند رگه ای چون جامعه ایرانی، اسلامی، مدرن وجود دارد؟ ▫️در اندیشه های تحلیلی مدرن ابتدا تحت تاثیر غلبه رویکرد پوزیتویستی در علوم انسانی و اجتماعی ، مولفه های کلان نگر در کانون توجه بودند و هر محققی تلاش داشت تا با یک تحقیق ساده به یک قانون و دستگاه تحلیلی کلان دست یابد که نگرش های خطی به تاریخ بشری از نمایان ترین مصادیق این نوع نگرش است. ▫️برعکس جامعه شناسی، در نگرش های انسان شناسی با محوریت قوم نگاری توجه به بستر و زمینه تولید محتوی اهمیت پیدا کرد و همواره خاص بودگی یک اصل تلقی می‌شد . ▫️این رویکرد تحلیلی بعدها با پیدایش اندیشه های هرمنوتیکی، زبان شناختی، ساختارگرایی و.... به رویکرد هژمون و غالب در مطالعات اجتماعی تبدیل شد. البته در اندیشه های پسا مدرن این هر دو نفی می شوند. ▫️بنابر آنچه گذشت اگر در سده های گذشته به چنین مطالعه ای دست می‌زدیم به راحتی می توانستیم از دل مطالعه وبر یا هابرماس به مولفه های عامی چون عقلانیت اجتماعی برسیم که هم بر گذشته و هم بر جوامع در عرض مدرنیته قابل صدق بود، اما در حال حاضر خاص بودگی ویژگی مطالعات اجتماعی مانع از سخن گفتن در مورد مفاهیم عامی چون عقلانیت اجتماعی است و مصادیقی چون عقلانیت ارتباطی و ابزاری به عنوان مشخصه های مدرنیته (یک جریان تاریخی خاص در اروپا) قابل طرح و بررسی هستند. __________________ ▫️با عبور از نگرش های مدرن به مفاهیم تحلیلی به نظر نگارنده میتوان از تراث اسلامی برای دست یابی به یک ملاک و معیار استمداد گرفت. ▫️مرحوم علامه طباطبایی نخستین کسی بود که میان ادراکات (نه موجودات) انسانی فرق نهاد و دسته ای را از جنس باید ها و نبایدها و گونه ای را از ذات هست و نیست برشمردند . ▫️اصلی ترین شاخصه گزاره های حقیقی (هست و نیست) ضرورت است که کلیت و رابطه تولیدی (برهان) محصول آن است. برعکس گزاره های اعتباری که از قانون ضرورت پیروی نمی کنند و تابع اغراض معتبر هستند و به همین جهت نه کلیت دارند و نه برهان پذیر هستند. ▫️اندیشه اعتباریات اگرچه با یک رویکرد فلسفی سابقه اندکی دارد ولی به صورت تطبیقی و ارتکازی صدها سال در مباحث اصولی پیگیری شده است که به جهت زاویه دید عقلایی از حیث تحلیلی بر رویکرد فلسفی ارجحیت دارد. ▫️بهترین بحثی که میتوان برای پاسخ به پرسش های فوق الذکر از آن استفاده کرد مباحث مرتبط با جامع صحیح و اعم است. ▫️در مباحث جامع (فارق از نزاع ها بر سر الفاظ) پرسش محوری امکان تصویر جامع میان مصادیق مختلف صلات است که یک طیف از اندیشمندان که در راس آنها محقق نایینی قرار دارند مخالف اشتراک معنوی و جامع هستند و طیف دیگر که در راس آن محقق خراسانی و مرحوم امام اندیشه ورزی می کنند موافق اشتراک معنوی و جامع هستند. ▫️به بیان دیگر سوال اصلی در بحث جامع اصول این است که آیا در اعتباریات که خاص بودگی یک شاخصه است امکان تصویر جامع بین مصادیق وجود دارد؟ اگر وجود دارد ملاک آن چیست؟ #با_ما_همراه_باشید #عقلانیت_اجتماعی_انقلاب_اسلامی 🇮🇷 *مراد از اعتباری در این متن اعتباریات عقلایی است که غیر از اعتبارات عقلی ضرورت پذیر است. 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha

🔰امّت و امامت ▫️نظریه ولایت فقیه در قالبی فقهی از قرن ها پیش با صورت بندی های حداقلی و حداکثری -از سرپرستی امور حسبه تا جانشینی امام معصوم- در ادبیات دینی شیعه مورد توجه بوده است. ▫️سوال محوری ما در نظریه امّت و امامت نسبت این ایده با مسأله ولایت فقیه است؟ آیا نظریه امّت و امامت همان تئوری ولایت مطلقه با بیانی نو است یا از پشتوانه های معرفتی وسیع تری نسبت به زاویه نگاه فقهی بهره میبرد؟ ▫️به نظر می‌رسد بحث امّت و امامت در ادبیات متفکران انقلاب با محوریت احیای قرآن پیش می رفته است و در مباحث بزرگانی چون شهید مطهری و شهید صدر به تبع مرحوم علامه و حضرت امام (ره) به آیات مرتبط با ولایت فقیه استناد شده است. ولی در نهایت امر مسأله ولایت و امامت تفکیک شده و ولایت فقیه در امتداد امامت قرار گرفته است؛ مسأله ای که مرحوم شریعتی نیز با زاویه نگاه جامعه شناختی بدان پرداخته است. ▫️در نتیجه می توان گفت غالب متفکران انقلاب مسأله امامت را با یک رویکرد کلامی در ائمه هدی خلاصه کرده و هویت جامعه اسلامی را در دوران غیبت با نظام ولایت مطلقه گره می زنند. ▫️در میان متفکران گفتمان انقلاب، رهبر فرزانه و شهید بهشتی به تأسی از اندیشه امام خمینی (ره) تنها افرادی هستند که از پنجره قرآن به مسأله امّت و امامت نگریسته اند و امام را نه در معنای کلام شیعی، بلکه به معنای رهبر جامعه به سوی یکی از دو سوی حق و باطل لحاظ نموده اند. محصول این دیدگاه برداشته شدن فارق میان امام و ولی فقیه است. ▫️در یادداشت بعدی به شرح تفاوت نگاه رهبری و شهید بهشتی با سایر متفکران و به بیان دیگر تفاوتهای اندیشه امام و سایر بزرگان خواهیم پرداخت. #با_ما_همراه_باشید 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha

🔰امّت و امامت ▫️در یادداشت قبلی چنین گذشت که تنها رهبر انقلاب و شهید بهشتی به تاسی از امام خمینی با تدبر در آیات قرآن مسأله امت و امامت را به عنوان شاخصه هویتی جامعه در نگرش اسلامی تصویر نموده اند و سایر متفکران انقلاب از شریعتی تا مطهری جملگی نظریه ولایت فقیه را با ادبیاتی نو طرح و شرح نموده اند. ▫️به نظر می‌رسد بهترین ابزار برای تصویر این تفاوت در ماهیت مسأله امامت و امت توجه به تفاوت مسأله امامت در قوس نزول و صعود است. ▫️مشروح سخن اینکه اگر مسأله امامت در قوس نزول لحاظ شود امام همان منبع فیض منبسط و مظهر تمام شئون خلیفه الهی است که حیات و ممات و معاد تمام مخلوقات با او گره خورده است و در این نگاه امام غیر از ولی فقیه است چه اینکه امامت یک مقام تکوینی است که بر ذوات عوالم سه گانه احاطه وجودی دارد. ▫️اما اگر امامت را در قوس صعود لحاظ کنیم و مسأله را از زاویه انسان تازه وارد به عالم ماده نگاه کنیم باید گفت انسان با ورود به دنیا، قوه ای است که قدرت کسب اوج کمالات را دارد. در این میان عده ای به فیض الهی و عنایت حق تعالی سلک طریق کرده و عده ای بواسطه نقشه راه گروه اول(دین). ▫️در نگرش عرفانی اگر انسان بعد از شناخت اسما متصف به شأن ربوبی شود و به جرگه تدبیر امور فرد و جامعه وارد گردد بعد از پذیرش عموم جامعه به مقام امامت نائل می آید که اوج قله این مقام را ائمه هدی درک کرده و در قوس صعود به مقام امامت قوس نزول رسیده و هر آن کس که از طریق شریعت مقدسه در پی ایشان در حال سلک اسفار اربعه است در پی آنها می‌رود و اگر در مقام تدبیر وارد شود امام خواهد بود به معنای قرآنی. ▫️ما حصل سخن اینکه اگر میان امام و ولی فقیه فارق نهاده شود نظریه امامت و امت همان تئوری ولایت مطلقه فقیه با رویکرد فقهی_کلامی در قالبی نو است اما اگر امام در مفهوم قرآنی مد نظر قرار گیرد فارق این دو برداشته شده و هر آن کس که تدبیر جامعه به سوی حق را برعهده می گیرد امام امت اسلام خوانده خواهد شد (ادبیات حکمت متعالیه منطبق با این خوانش است). ▫️تفاوت این دو نگاه در لحاظ مسأله امامت در قوس نزول(امامت کلامی) و امت در قوس صعود قابل تصویر است. البته آنچه گذشت به معنای رسمیت بخشی به خلافت، دموکراسی مدرن یا دیکتاتوری اسلامی نیست. در یادداشت بعدی در این باب سخن خواهیم گفت. #با_ما_همراه_باشید 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha

🔰امّت و امامت ▫️تصویر اسفار اربعه به عنوان مسیر عینیت بخشی به امامت و امّت در نگاه قرآن و عبور از امامت در قوس نزول گاها موهم اشکالاتی است که اهم آنها از قرار ذیل هستند: ▫️1-امام کسی است که عموم جامعه او را به رهبری برگزینند و تا زمانی که اقبال عموم به فردی نباشد او امام نخواهد بود، پس دیدگاه عرفانی با نگرش اهل سنت در مسأله جانشینی پیامبر تلاقی دارد. ▫️2- براساس شرح مسأله نخست، تفاوتی میان دموکراسی اسلامی و دموکراسی سکولار وجود ندارد؟ ▫️۳- پذیرش عموم مردم مساوی با خواست رهبر است و هر آنچه اراده رهبر در جهت صلاح باشد متکامل کننده امّت خواهد بود (دیکتاتوری مطلقه) ▫️برای پاسخ به این سه اشکال تعمّق در نظریه اسفار اربعه ضروری است. ▫️ورود انسان به عالم دنیا مساوی است با قوه بودن تمام کمالات و طی طریق یا به عنایت و فیض الهی است یا اکتساب. ▫️طریق اول مخصوص انبیا است که به عنایت الهی مسیر را پیموده اند و ثمره اسفار انبیا به تناسب مقام ادیان الهی است که در نهایت به دین اسلام به عنوان خاتم ادیان و اکمل و اتمّ شرایع الهی می رسیم که با ظهور پیامبر اسلام و پذیرش عمومی جامعه مدینه محقق شد. ▫️با شکل گیری امّت اسلامی به رهبری پیامبر (ص)، سایرین برای طی طریق به نقشه راه پیامبر خاتم (ص) محتاج اند که همانا قرآن و سنّت نبوی است و یکی از مفاد دین اسلام مسأله جانشینی منصوص نبی اکرم در خاندان عترت و طهارت است. ▫️به بیان دیگر پیامبر (ص) خود طریق شناخت امام را به امّت شناسانده بود و جامعه مسلمان اگر به متن دین عمل می‌کرد امامت حق محقق می شد. بنابراین با پذیرش اسلام و پرداخت دین به ملاک رهبری و امام راه برای خلافت باز نخواهد بود چراکه مسیر طی طریق برای امام و امّت به سوی کمال، التزام به دین اسلام است. ▫️محور قرار گرفتن اسلام در جامعه مسلمان مانع از به رسمیت شناخته شدن دموکراسی غربی است بدین معنا که محل بحث در اینجا جامعه ای است که به اصل توحید التزام علمی و عملی دارد. در چنین جامعه ای اراده عمومی به تبعیت از اسلام تعلق گرفته است که معنا و مفاد دموکراسی اسلامی است،‌ به بیان دیگر حق و تکلیف در بستر اسلام. ▫️از طرف دیگر با محور شدن اسلام باب دیکتاتوری بسته خواهد شد و عملکرد هر آن کس که رهبری جامعه را برعهده می گیرد با متن دین قضاوت خواهد شد و این راز تفاوت ولایت مطلقه با دیکتاتوری است. ▫️نکته آخر اینکه به جهت پر رنگ شدن حکومت در اندیشه انقلاب اسلامی همواره رهبری جامعه در رهبری سیاسی خلاصه می شود، اما باید توجه کرد که بسیاری از امامان شیعه در بستر عدم تصدی حکومت به تدبیر جامعه اسلامی پرداختند و به نظر می‌رسد در طول تاریخ امامت، ائمه شیعه در کل جامعه اسلامی به عنوان هادیان اجتماعی شناخته می شدند. #با_ما_همراه_باشید 🔹مدرسه فرهنگ و علوم اسلامی ضحی @m_zoha