💠 تأملی بر نظر استاد احمد #آکوچکیان دربارۀ #پژوهش_اجتهادی_و_تفسیری
🔸 #تفسیر_قرآن کریم در آستانۀ #مدرنیته و #تجدد درون‌زای جهان اسلامی ـ ایرانی است.
🔸 براساس شواهد موجود از مکاتب و متون تفسیری، اطلاعاتی که ما از جریان تاریخی #فهم_قرآن کریم داریم چیزی جز تفسیرهای متعدد و مختلف از کلام الهی نیست که در واقع بر مبنای قواعد رایج در عرف و نظم خطی و طولی حاکم بر متون بشری بروز یافته‌اند. تمرکز صرف بر این امر از یک‌سو مخاطب قرآن را از واقعیت متن و #نظم_فراخطی، #حلقوی، #ساختاری، #سازوکاری و #نظاموارۀ آن دور ساخته است و از سوی دیگر سبب پیدایش توجیهات نامناسب و وجوه بعیدی در ربط‌دهی و پیوند آیه‌ها و سوره‌ها با یکدیگر شده است.
🔹 بی‌شک مقصود ما نفی مطلق #نظم_خطی قرآن نیست، بلکه توجه به ساختار متن و نظم قرآن است. این مهم به‌جهت شبکه‌ای و فراخطی و سازوکاری بودن، هم مبانی #تفسیر_موضوعی، وحدت موضوعی و بنایی قرآن را تحکیم می‌بخشد و هم نگرش نوینی در #فهم_و_تفسیر قرآن القا می‌کند.
🔹 رهیافت این نگرش نوین، ازجمله اثبات توقیفی بودن ترتیب موجود، انسجام درونی متن به‌مثابۀ وجه معقول و جامع اعجاز قرآن، هم‌پوشانی نشانه‌ها و دلالت‌های آیات با یکدیگر، کشف نظریۀ قرآنی در موضوعی خاص، عینیت‌بخشی به منطق شهادت و تنطیق آیات و کاربرد مطالعات معناشناختی و زبان‌شناختی متن در شناسایی ظرفیت‌های متن قرآنی و از همه مهم‌تر، زمینۀ ظهور «#الگوی_تفسیر #دینشناخت_پیشرفت و #پیشرفتشناخت_دین» از قرآن کریم و به تعبیری دیگر، «#الگوی درون‌زای #سازوکاری تفسیر قرآنی کریم ناظر به تفسیر و تدبیر جهان انسانیْ با سازِوکار درون‌زای پیشرفت فراگیر پایدار» با توجه به موقعیت و شرایط جهان معاصر خواهد بود.
🔸 کامل‌ترین شکل این ساخت فراخطی، #الگوی_سازوکاری_تفسیر در برآیند سه نظام #ترتیبی، #تنزیلی و #موضوعی قرآن کریم است.
🔸 #نظریۀ «#تفسیر_سازوکاری» راهبرد و رویکردی از تفسیر است که با لحاظ نظر به حیث #سازوکاری (#فرایند_روشمند) تغییر و تحول و به‌طور مشخص #پیشرفت (#رشد ـ #توسعه)، #الگوی_تفسیری قرآن کریم را، بر مدار سامان سازوکاری دو اصل پیوستاری «#تبیین» و «#تدبیر» تغییر و تحول مزبور، در دادوستد مستمر پارادایم تا واقعیت و واقعیت تا پارادایم از گام #تبیین_حقیقت_دین به گام #تدبیر_تحقق_دین در سطوح #تفسیر_استنباطی تا #استنتاجی تا #کاربستی و تا #گفتمانی پیوند می‌زند تا بتوان در برآیند دو #نظام_ترتیبی (#مفهومی) و #تنزیلیِ (#برنامه‌ای ـ #کاربردی) قرآن کریم، با رویکردی #موضوعی، رهسپار انسان رشدیافته، جامعۀ توسعه‌یافته و مدنیت تمدن‌آفرین شد.
➺@markaz_strategic_roshd
⚜ الگوی برگزیدۀ تفسیر قرآن کریم
💠 «#نظریۀ_تفسیر _پیشرفتشناخت» به‌عنوان نزدیک‌‌ترین مکتب پارادایم تفسیری به فلسفۀ رسالت و نزول قرآن کریم در مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) برگزیده شده و در ذیل «#نظریۀ_تفسیر_سازوکاری» پیشنهاد گردیده است. این نظریه در سه عرصۀ «تفسیر نظاموارۀ ترتیبی در تبیین نظام معیار قرآن‌‌شناخت رشد»، «تفسیر تنزیلی در تبیین الگوی مرجع آینده‌‌نگار راهبردی پیشرفت» و «تفسیر نظاموارۀ موضوعی در نظام موضوعات راهبردی رشد ـ توسعۀ انسانی» به معرض اهل‌نظر آمده است. #تفسیر_ترتیبی نیز خود در دو گام سیستمی کلان‌نگر با مجموعۀ «تفسیر هدی» و سیستمی تحلیلی و استنتاجی ـ راهبردی با مجموعۀ «تفسیر رشد» پیش‌بینی شده است.
🔹 #رویکرد_پیشرفتشناخت_تفسیر قرآن کریم اکنون و در ذیل نظریۀ تفسیر سازوکاری پیشرفت:
۱. در دو عرصۀ #تفسیر_ترتیبیْ در شناخت قرآن‌بنیان نظریۀ رشد و #تفسیر_تنزیلی در جریان‌دهی نظریۀ مزبور در افق آینده‌نگاری راهبردی و آفرینش تمدنی؛
۲. و در برآیند این دو عرصه، ورود به عرصۀ #تفسیر_موضوعی در افق مسائل پیش‌روی معاصریت، جامعه و جوامع هدف چونان نظام‌پژوهی‌های معرفتی (مانند اقتدار توسعه‌ای علم) تا نظام‌پژوهی‌های عینی (مانند نظام اقتصادی اسلام) تا رهسپاری به نقشه‌های جامع راهبردی توسعه‌ای (مانند سند میثاق ملی پیشرفت) و تا رهسپاری به الگوی آینده‌نگاری راهبردی تمدنی (مانند سنت‌های تاریخ) شکل می‌گیرد.
سامان #نظام_ترتیبی نیز به‌نوبۀخود می‌تواند در دو گام تفصیلی «نظریه‌پژوهی کلان‌نگر رشد» (#تفسیر_هدی) تا گام «الگوپردازی معیار گذار از رشد به توسعه» (#تفسیر_رشد) در دستور پژوهش تفسیری قرار گیرد. با «تفسیر رشد»، گام نظریه‌پردازی تفصیل می‌گیرد و می‌توان خط پردازش پارادایمی را تا گام پردازش نظام مطلوب در افق سورۀ موردبررسی به گام تدبیر راهبردی پیوند زد.
🔸 سه منظومۀ تفسیری یادشده درضمن «نظریه و الگوی تفسیر سازوکاری» در راستای «نظریۀ تفسیر پیشرفتشناخت» سامان می‌گیرند و مستند به فهم استنباطی متنْ ساختاری سه‌لایه‌‌ای زیر را پیشِ‌رو می‌گذارد:
۱. ساخت نظام‌‌واره‌‌ای #نظریۀ_معیار_رشد به‌طور خاص در دو ساحت مبانی نظری و نظام‌های مطلوب رشد؛
۲. ساخت #سیاست‌‌گذاری_راهبردی به‌طور خاص در سه بخش برجستۀ «نقشۀ جامع علم»، «نقشۀ جامع علمی پیشرفت» و «نظریه، گفتمان و هنر دینشناخت»؛
۳. ظهور #هرمنوتیکی_فهم_دلالی در نشانه‌‌سازی تجربۀ زیستۀ مخاطب متن با این فهم دلالی.
🔹 «#نظریۀ_تفسیر_سازِکاری» در افق نظریه و مکتب تفسیری پیشرفتشناخت دین و دینشناخت پیشرفتْ الگوی پارادایم علم مبنای سه منظومۀ یادشده را پیش‌رو می‌گذارد. حضور آفریننده و خلاق جهان نص (نظام آموزگانی قرآن کریم) در عرصۀ جهان مدرن و پسامدرن معاصری، در نمونۀ مدنیت ممکن دینشناخت ایران معاصری، به‌ناگزیر وامدار فراوری درضمن نظریۀ تفسیر پیشرفتشناخت است. نظریۀ مزبور پشتوانۀ نظام‌‌شناسی پیشرفتشناخت دین و نظام‌‌سازی دینشناخت پیشرفت روزگار جدید است.
🖋 احمد #آکوچکیان
🌐https://roshdcsrd.ac.ir/
➺@markaz_strategic_roshd