🔵 يادداشت‌ها 🖌 موضوع: دعاي شب مبعث و نزاع فلاسفه و عرفاء 🔶 از جمله نزاع‌هايي كه بين عارفان و فلاسفه برقرار بوده است، نزاع در مورد #اسماء و #صفات خداوند است؛ مناظره‌اي نوشتاري كه بين دو علَم علامه مرحوم #سيد_احمد_كربلائي و مرحوم #محقق_اصفهاني در قرن چهاردهم برقرار شد و هنوز هم به نحوي امتداد يافته و ادامه دارد يكي از جلوه‌هاي اين تنازع است. 🔸 دیدگاه فلاسفه در ديدگاه فلاسفه، اسماء و صفات با تفاوت معنائي كه بين خود اسماء برقرار است؛ و نيز با اختلاف مفهومي كه آنها با معناي #ذات_حق دارند، اما آنها وجوداً عين ذات حق‌اند؛ 🔸 دیدگاه عارفان ولي عارفان بر اين باورند كه هيچ اسم و وصف متفاوت المعنايي در مرتبه ذات حق نيست؛ و #مقام_ذات، «مقام لا اسم و لا رسم له» است؛ آنها مي‌گويند خداوند در مرتبه ذاتش، صفات متفاوت المعني مثل علم، قدرت و حيات... با تعاريفي متفاوت با تعريف «ذات حق»، ندارد؛ اما در عين حال در #مرتبه_متأخر از ذاتش خداوند در قالب اين گونه صفات متفاوت المعني تجلي مي‌كند و ظاهر مي‌گردد؛ يعني بدون اين كه شيئي واقعي به ذات حق اضافه شود وجود خداوند به اين گونه اوصاف، انتساب بالعرض خواهد داشت؛ لذا اسماء و صفات خداوند، موجود #بالعرض‌اند نه موجود #بالذات و حقيقي. 🔻بنابراين آنچه در ديدگاه فلاسفه به عنوان صفات ذاتي حق پذيرفته شده، نزد عرفاء ذاتي نيستند؛ و صفت در صورتي براي خداوند، «ذاتي» است و در مرتبه ذات حق به عين ذات او موجود است كه هيچ مغايرتي و از جمله مغايرت مفهومي با ذات حق نداشته باشد. 🔷 ادعاي عرفاني هم #برهانى_عقلي دارد و هم #ادله_نقلي؛ 🔹دلیل عقلی بر مدعای عارف 🔻از جمله براهين عقلي بر ديدگاه عرفاء اين است كه در فرض #عينيت هر يك از صفات متفاوت المعنى با «ذات حق»، اگر بين صفت مفروض و «ذات حق» هيچ فرقي در متن واقع نباشد درين صورت: از یک طرف صفت بودن صفت، و موصوف بودن «ذات حق» #ترجح_بلامرحج است، و از طرف دیگر: تحقق صفت به وجود خدا و نه عکس آن نیز #ترجح_بلامرحج است؛ 🔸زيرا با اين كه طبق فرض بين اين دو هيچ فرقي نيست اما اين قدرت است كه مثلا صفت «ذات حق» است و نه «ذات حق» صفت براي قدرت؛ و نيز اين قدرت است كه به وجود خدا موجود است نه خدا، موجود به وجود قدرت. 🔻و اگر اين صفت، با «ذات حق» در متن واقع فرقي دارد كه موجب شده مثلا قدرت بوجود «ذات حق» موجود باشد نه عكس آن، در اين صورت، چون طبق فرض، اين صف، صفت ذاتي است كه در مرتبه وجود واجب الوجودي محقق است، مغايرت اجماليش با «ذات حق» در متن واقع؛ به #تعدد_واجب_الوجود بالذات منجر مي‌شود؛ چون هر دو موجود خارجي، در مرتبه ذات واجبي هستند 🔹دلیل نقلی بر مدعای عارف 🔻 از ادله نقلي بر اين دعواي عرفاني رواياتي است كه از ناحيه أئمه معصومین علیهم السلام مثل امير‌المؤمنين و حضرت رضا (عليهما السلام) نقل شده؛ از جمله در نهج البلاغه آمده است كه فرمود: 🌺 «وَ كَمَالُ الْإِخْلَاصِ لَهُ نَفْيُ الصِّفَاتِ عَنْهُ»🌺 (صبحي صالح ص 39)؛ اين جمله آن حضرت بسيار مورد توجه هر دو گروه بوده است و هر دسته به سبك خود آن را معني كرده است. 🔻 از جمله شواهد روشن بر تأييد ديدگاه عرفاني جمله‌اي است كه در دعاي #شب_مبعث پيامبر (ص)، سيد بن طاووس آن را در اقبال و غيره از حضرت موسي ‌بن جعفر (ع) نقل كرده است كه فرمود: 🌸 باسْمِكَ الْأَعْظَمِ‏ الْأَعْظَمِ‏ الْأَعْظَمِ‏ الْأَجَلِّ الْأَكْرَمِ الَّذِي خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فِي ظِلِّك🌸 🔸 بر اساس مفاد اين فراز، آن حضرت، حتى بزرگترين اسم خداوند را كه با پنج تعبير افعل تفضيل عظمت و جلالت و كرامتش را نسبت به ساير اسماء بيان كرده است، با تعبير «خَلَقْتَهُ» مخلوق خدا معرفي مي‌كند؛ روشن است #مخلوقِ_خداوند در مرتبه ذات حق نيست؛ و ممكن نيست #عين_ذات حق باشد؛ و نيز با جمله «فَاسْتَقَرَّ فِي ظِلِّك» مرتبه ثبوت آن را #ظل_حق قرار داده است نه عين ذات حق. 🔸 وقتي #اعظم اسماء و صفات حق، مخلوق اوست، و در مرتبه ظل الله قرار دارد پس به طريق اولى، ساير اسماء نيز در #مرتبه_ذات_حق نيستند؛ و بايد در اين نزاع، حق را در جانب عارفان دانست. #یادداشتهاي تفسیری @oshaghierfan #Eitaa & #Telegram