💢 مدرسه جهانگیرخان (جانی‌خان) مدرسه جهانگیرخان مربوط به دوره صفوی - دوره قاجار است و در کوچه ۱۵ عمار یاسر قم (مقابل مسجد جامع) واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۱۹۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. نام مدرسه چنان‌که در منابع تاریخی آمده و در وقف‌نامه آن نیز ذکر گردیده، «مدرسه جانی‌خان» است و شهرتش به جهانگیرخان، بدون مأخذ و سند بوده و سخن میرزا عباس فیض پیرامون تعمیر مدرسه در عهد صفوی توسط جهانگیرخان، مدرّس مدرسه شاه اصفهان فاقد مدرک است. در وقف‌نامه سال ۱۳۱۷ق که حدود دویست سال بعد ازعصر صفوی نگارش شده، باز هم از مدرسه با عنوان «جانی‌خان» یاد شده است. (جانی‌خان از امرا و وزرای ایلخانی است.) از این مدرسه با نام مدرسه ناصری نیز یاد می‌شود؛ چون بخشی از مخارج طلاب و روشنایی مدرسه از جانب ناصرالدین شاه پرداخت شده بود. این مدرسه امروزه با نام جهانگیرخان شناخته شده و در کاشی‌کاری جدید در سال ۱۳۸۳ش، نام جهانگیرخان بر سر در ورودی مدرسه نگاشته شده است. مدرسه جهانگیرخان یا جانی‌خان از مدارس علمیه حوزوی در قم است. این مدرسه دارای حیاطی کوچک است که بیست حجره آن را احاطه کرده و در جلوی هر حجره، ایوانی است که با مقرنس‌های گچی و آجری و کتیبه‌هایی به نام‌های الله و پیامبر اکرم(ص) وحضرت علی(ع) تزیین شده است. تاریخچه بنا میرزا عباس فیض قمی در گنجینه آثار قم، بنای مدرسه را هم‎دوره بنای مسجد جامع و در اواسط قرن هشتم دانسته است. هم‌چنین محمدحسین ناصر الشریعة در تاریخ قم، بنای مدرسه را قبل از دوره صفوی می‌داند. سیدحسین مدرسی طباطبایی، معتقد است بنای مدرسه متعلق به قرن یازده و دوره صفوی است. میرزا عباس فیض قمی معتقد است این مدرسه یک بار در زمان صفوی از سوی عالم این عصر میرزا جهانگیرخان، مدرّس مدرسه شاه اصفهان تعمیر شد و دارای کتاب‎دار و کتابخانه گردید. مدرسه، در دوره صفوی و قاجار معمور و آباد بوده است. سیدعلی بن محمدباقر موسوی خوانساری رساله «مشکاة الصواب فی شرح خلاصة الحساب» خود را به خواهش بعضی دوستان از طلاب، در شب پنجشنبه ۱۰ ربیع‌الاول سال ۱۲۲۱ق، در مدرسه جانی‌خان قم به پایان برده است و این مطلب، دایر بودن مدرسه را در تاریخ مذکور می‌رساند. در نیمه دوم قرن سیزدهم و در حدود سال ۱۲۷۷ق، چون مدرسه رو به خرابی نهاده بود، «میرزا نصراللَّه مستوفی گرکانی» به تجدید بنای مدرسه همت نمود و آن را به مدرسه ناصری موسوم ساخت. در وقف‌نامه‎ای که فرزندان گرکانی تهیه کرده‌اند، تصریح شده که مدرسه را بنا نمود و از این تعبیر معلوم می‌شود که بنای قبلی، تخریب شده بوده است. بانی مدرسه از بانی مدرسه چندان اطلاع دقیقی در دست نیست و نظرات مختلفی در این باره نقل شده است. فیض قمی معتقد است، بانی مدرسه و مسجد جانی‌خان یکی است و او سلطان جانی‌خان، پادشاه تاتار ترکستان است. سیدحسین مدرسی طباطبایی ضمن نقد این دیدگاه معتقد است مدرسه جانی‌خان از آثار جانی‌خانِ شاملو، از امرای شاه‌صفی و شاه عباس ثانی است. طایفه شاملو در قم خدماتی کرده‌اند که بنای مدرسه مؤمنیه از آن جمله است و از این رو احتمال می‌رود بنای مدرسه جانی‌خانِ قم مربوط و منسوب به جانی‌خان شاملو باشد بازسازی و تعمیرات این مدرسه بارها تعمیرات اساسی شده و مدرسه قبلی به کلی از بین رفته و عمارت امروزین مدرسه، بنای به جای مانده از حدود سال ۱۲۸۷ق بوده، چرا که تاریخ وقف‌نامه سال ۱۳۱۷ق است. مدرسه از سال تجدید بنا در دوره قاجار و سپس در دوره پهلوی اول دایر بود و در زمان شیخ عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم نیز، در این مدرسه، درس برقرار بوده و برخی از مدرسان و اساتید همچون میرزا محمدعلی ادیب تهرانی، سدهی اصفهانی و شیخ ابوالحسن فقیهی پایین‌شهری در این مدرسه تدریس داشته‌اند. بنابر نقل زریاب خویی، امام خمینی نیز در این مدرسه سکونت داشته است. یکی دیگر از بازسازی‌ها، در زمان آیت‌الله بروجردی واقع شد؛ به گونه‌ای که زیر حجره‌ها خالی گردید تا از رطوبت ایمن باشد. کتیبه سنگی که در سر در ورودی مدرسه نصب شده است، اشاره به تعمیرات سال ۱۳۷۳ق دارد. بعد از این تعمیرات، سیدحسین بُدلا از طرف آیت‌الله بروجردی مسئولیت و مدیریت مدرسه را عهده‌دار شد. در سال‎های اخیر نیز مدرسه مجدداً تعمیرات اساسی شده است. بخش عمده این تعمیرات توسط اداره اوقاف و امور خیریه استان قم و با هزینه موقوفات گسترده مدرسه انجام شده است. در طبقه فوقانی، حدود ده حجره اضافه شده و دو باب مغازه و حمام مجاور مدرسه خریداری شده و داخل مدرسه گردیده و چندین سالن و مدرَس، به صحن مدرسه اضافه شده است. (به نقل از ‌کانال ویکی شیعه و جست‌وجو در برخی منابع اینترنتی دیگر پیرامون مدرسه) ابوالفضل قیامی ۱۴۰۳/۰۹/۱۲ #مدرسه_جهانگیرخان #مدرسه_جانی‌خان #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 فسیل‌های موجود در اطراف قم در سال‌های حدود پنجاه در جاده کاشان بالاتر از روستای لنگرود اگر اشتباه نکنم محل یا روستایی بود به نام زنبورک. سیزده بدر ما آنجا بودیم. برای گل کوچک بازی کردن دنبال سنگ می‌گشتم که تعدادی گونه‌های مختلف فسیل ستاره‌های دریایی، گوشه ماهی و ... در بین سنگ‌های اطراف پیدا کردم ‌که خیلی روشن و آشکار بود. حتی دیوار یا سدی که بر معبر آبی بود اغلب سنگ‌های بزرگش دارای فسیل بود و خیلی برجسته. متاسفانه من فرصت و امکاناتی برای دنبال کردن آن‌ها نداشتم. بعد از خدمت سربازی هم برای تحصیل به خارج آمدم. امید است علاقه‌مندان و دانش‌پژوهان این موضوع را دنبال کنند. علی اسماعیلی ۱۴۰۳/۰۹/۱۲ فسیل‌های_اطراف_قم #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 فسیل‌شناسی سازند قرمز قم تا کنون مطالعات زمین‌شناسی و سیستماتیک فراوانی در ایران مرکزی به وسیله محققان ایرانی و خارجی انجام پذیرفته است. این تحقیقات بیشتر جنبه اکتشافی در منابع نفتی داشته‌اند. مهم‌ترین این اکتشافات را شرکت ملی نفت ایران انجام داده است. زمین‌شناسانی هم از طرف سازمان زمین‌شناسی دانشگاه‌ها و ... بررسی‌های فراوانی را در این منطقه انجام داده‌اند. این بررسی‌ها در جهت شناسایی پدیده‌های زمین‌شناسی این محدوده به انجام رسیده است. در ادامه این مطالعات و با در نظر گرفتن خلا اطلاعاتی مربوط به اقلیم دیرینه دریای الیگو - میوسن ایران مرکزی، بررسی‌هایی انجام پذیرفته است. سازند قم، سازندی دریایی است که نتیجه آخرین پیشروی دریا در ایران مرکزی است. پیشروی یا از سمت خاوری و بر روی رسوبات قاره‌ای سازند قرمز زیرین آغاز شد. محیط دریایی در الیگو - میوسن محدوده قابل توجهی از ایران مرکزی را از جنوب خاوری به سمت شمال باختری دربر می‌گرفته است. در این محیط انواع و اقسام موجودات دریایی - اعم از روزنه‌داران، خارپوستان، نرم‌تنان و ... - زندگی می‌کردند. حسین صادقی ۱۴۰۳/۰۹/۱۳ فسیل‌های_اطراف_قم #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

بازنشر 💠 "مدرسه جهانگیرخان یا جانی‌خان" از نگاه دکتر باستانی پاریزی ✍️ محمدرضا رهبریان یادداشتی درباره مدرسه جهانگیرخان یا جانی‌خان به قلم جناب مهیار موسوی در کانال بنیاد‌قم‌پژوهی مشاهده شد. بد ندیدم نقل قولی از دکتر باستانی پاریزی درباره باعث و بانی مدرسه جانی‌خان بیاورم که در کتاب "شناختنامه استاد علی اصغر فقیهی" (ص 565) آمده. دکتر علی محسنی، پزشک و متخصص گوش و حلق و بینی و بنیانگذار انجمن دانش‌آموختگان حکیم نظامی قم در گفت‌وگو با این مخلص مطالبی را بیان داشته‌اند که عینا نقل می‌شود: "دکتر باستانی پاریزی در یکی از جلسات (1372) که آمده بودند و دکتر زریاب خویی هم کنار استاد فقیهی نشسته بودند، فرمودند: شما قمی‌ها نباید خیلی به خودتان فیس و افاده بکنید. برای این‌که ما کرمانی‌ها یک مدرسه‌ای در قم ساخته‌ایم (منظورش مدرسه طلبگی بود) به نام جانی‌خان که آقای فقیهی و آقای زریاب‌خویی در آن درس خوانده‌اند و ای‌نها از افتخارات ما کرمانی‌ها است، نه از افتخارات شما قمی‌ها. که همگی کف زدند و خندیدند. حالا خودش داستان جهانگیرخان را این طور گفت که حدود دویست سی‌صد سال قبل در زمان یک حاکم سفاک و خونریز در کرمان که اسمش را هم گفت، همه افراد یک طایفه را می‌کشد و اموالشان را هم غارت می‌کند. یکی از آنها جانی‌خان یا جهانگیرخان از گیر آنها فرار می‌کند و با یک مشت طلا و جواهر می‌آید یزد و بعد اصفهان و دست آخر در قم متوطن می‌شود. و این پول را صرف ساخت مدرسه‌ای برای طلبه‌ها در قم می‌کند." "دکتر باستانی پاریزی درباره مدرسه جهانگیرخان در کتاب بازیگران کاخ سبز، ص 362 ، می‌نویسد: اگر بنده بخواهم حرف از مدارس قم و طلبه‌هایش بزنم، خودش یک مثنوی هفتاد منی می‌شود و حقیقت این است که وارد هم نیستم. ولی چون به هر حال باید جای پای کرمان را در مدارس قم هم جست‌وجو کرد، عرض کنم که یکی از مدارس مهم شهر شما،  مدرسه جانی‌خان است که برابر درگاه مسجد جامع است. و سردری بلند دارد با مقرنسی لطیف و در سال 1278 ه / 1862 م،  به وسیله میرزا نصرالله مستوفی گرگانی تعمیر شده است. ... اما مهم‌تر از همه این‌ها آن‌که این جانی‌خان حاکم کرمان بود که به دستور شاه عباس دوم مقتول شد. ... لزوما باید اضافه کنم که این جانی‌بیگ املاک کرمان خود را وقف همین مدرسه کرده بود ... ." منبع: "شناختنامه استاد علی اصغر فقیهی"، محمدرضا رهبریان، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ 1393، ص 565. ۹۸/۰۷/۳۰ 🆔 telegram.me/qompajoohi

💢 مسجد جامع قم مسجد جامع قم در مرکز شهر قم و در محله مسجد جمعه، خیابان آذر (پشت میدان کهنه) و یا خیابان عمار یاسر، کوچه ۵۶، دروازه ری (دسترس ماشین)، واقع شده‌ است. بنای کنونی مسجد جامع، شامل سردر ورودی، صحن، ایوان‌های جنوبی و شمالی، گنبدخانه و شبستان‌های متعدد است و مساحت آن به ۴۲۰۰ مترمربع با زیربنای ۲۹۷۰ مترمربع می‌رسد. این مسجد به‌همت سازمان میراث فرهنگی در تاریخ ۵ آذر ۱۳۱۲ش به شماره ۱۹۴ به ثبت رسیده است. اقوال درباره تاریخ ساخت مسجد جامع قم متعدد است و دلیل این اختلاف، ناشی از یکی دانستن مسجد جامع فعلی و مسجد عتیق قم بوده است. علی‌اصغر فقیهی در کتاب تاریخ مذهبی قم، ساخت مسجد را در سال ۲۶۵ق دانسته و سازنده‌اش را ابوالصدیم حسن بن علی بن آدم اشعری می‌داند. قدیم‌ترین منبعی که در آن به وجود مسجد در این مکان اشاره شده است کتاب تاریخ قم، نوشته حسن بن محمد قمی است که در سال ۳۷۸ هجری نوشته شده است و در آن تصریح شده که ابوالصدیم حسین بن علی بن آدم اشعری مسجد جامع قم را که در میان قم و کمیدان بوده است در میانه قرن چهارم هجری بنا کرده است. با این حال روشن نیست این مسجد که با نام سازنده‌اش در کتاب تاریخ قم (قرن چهارم) ذکر شده، در کدام محل ساخته شده و به کدام مسجد تصریح دارد. به بیان صنیع الدوله در کتاب مرآت البلدان در نیمه دوم قرن سوم ساخته شده‌است عبدالجلیل قزوینی رازی در کتاب النقض (۵۶۰ق)، معتقد است مسجد جامع را بهاءالدین کمال ثابت قمی در قرن ششم هجری بنا کرده و در جای دیگر گفته که امیر ابوالفضل عراقی، وزیر سلطان مسعود سلجوقی دستور ساخت مسجد جامع و مناره‌های آن را داده است. (که به اعتقاد مدرسی طباطبایی - نویسنده تربت پاکان - بدون تردید همین مسجد است.) میرزا عباس فیض قمی هم در کتاب گنجینه آثار قم می‌نویسد که بنیانگذار مسجد جامع قم، سلطان جانی‌خان، پادشاه تاتار ترکستان و تاریخ بنای آن سال ۷۵۵ق است. همچنین سیدکمال حاج‌سیدجوادی در کتاب مساجد ایران، با بهره‌گیری از اقوال مختلف، مسجد جامع قم را متعلق به عصر سلجوقی خوانده و احداث آن را در حدود نیمه اول قرن ششم هجری اعلام کرده است. مؤلف کتاب خلاصة البلدان می‌نویسد: «اما مسجد جامع شهر که الحال دایر است و تولیت آن با سلسله جلیله سادات واعظ است، سلطان طغرل سلجوقی در ایام سلطنت خود در سنه ۵۲۸ق بنا نهاده و موقوفات بر آن نموده است. «آندره گدار» نیز مسجد جامع قم را از مساجد چهار طاقی که تاکنون شناخته شده‌اند، دانسته است. او در جای دیگر به استناد از مراة البلدان، اصل بنای مسجد جامع را مربوط به زمان ابوالصدیم دانسته، گفته است: «در حال حاضر، قدیمی‌ترین قسمتی که از مسجد جامع دیده می‌شود از دوره سلجوقیان است و ساختمان و مقصوره در زیر پوششی از گچ که آن را پنهان کرده از عهد سلطان سنجر سلجوقی است. (برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به: کتاب "تاریخ مسجد جامع قم"، رضا آقا بابایی و سیدحسن قریشی) از آنجا که مسجد جامع قم مجموعه‌ای از بناهای چند عصر بوده، دارای معماری منحصربه‌فرد است. مسجد جامع، دو درِ ورودی دارد که درِ اصلی آن در قسمت غربی مسجد و روبه‌روی ورودی مدرسه جهانگیرخان واقع شده و سردر آن دارای مقرنس‌کاری و کتیبه‌ای از کاشی خشتی از آثار دوره ناصرالدین شاه قاجار است. این مسجد، دو ایوان و پنج شبستان دارد که دو تای آن در اطراف گنبدخانه قرار دارد و متعلق به عصر صفوی است و سه شبستان دیگر در شرق، غرب و شمال مسجد متعلق به عصر قاجار است. زیرزمینی نیز در شبستان غربی در عصر ناصری به سال ۱۳۰۵ق احداث گردید. مسجد جامع در دوران صفویه، قاجار و پهلوی از طرف علما و مردم تعمیر شده و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، سازمان اوقاف و امور خیریه و سازمان میراث فرهنگی، مسئولیت احیا و مرمت آن (۱۳۸۷) را بر عهده داشته‌اند. در دهه ۱۳۳۰ش زمانی که هنوز مسجد اعظم قم ساخته نشده بود، آیت‌الله سیدحسین بروجردی، مرجع تقلید شیعیان، در ماه رمضان، نماز جماعت را در مسجد جامع قم اقامه می‌کرد و حضور مردم به‌ گونه‌ای بود که اتصال صفوف نماز در پشت‌ بام‌های اطراف مسجد نیز شکل می‌گرفت. از دیگر عالمانی که نماز جماعت و جمعه را برپا داشته‌اند، می‌توان به شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سیدحسن جواهری، شیخ صادق تهرانی و سید مهدی صُحُفی اشاره داشت. ابوالفضل قیامی ۱۴۰۳/۰۹/۱۴ #مسجد_جامع #قم_گشت #قم_گردی #یکصد_جاذبه_گردشگری_قم #ده_محور_گردشگری_قم #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 گزارش برنامه ۵۳۴ بنیاد قم‌پژوهی (۱) بازدید و معرفی جاذبه‌های گردشگری قم بخش دوم از محور اول گردشگری شهری قم شروع بازدید ساعت ۳.۳۰ و پایان ۵.۴۵ دقیقه روز سه شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۳ با تجمع همراهان در مسجد ميدان کهنه (امام هادی - فیض) با توضیحات آقای قیامی راهنمای گردشگری برنامه آغاز شد. وی به اهداف این بازدیدها برای حاضران پرداخت: شهر قم با داشتن پتانسیل فراوان جذب گردشگر به دلیل عدم معرفی و آشنایی آن در بین شهروندان و ایرانیان و توریست‌های خارجی ناشناخته مانده است. رسالت بنیاد قم‌پژوهی بدین متظور برنامه‌ریزی ده محور گردشگری برای شهر قم است که بیش از یک‌صد جاذبه گردشگری در این مسیرها قابل بازدید و معرفی است. در ادامه برنامه دو هفته قبل که بخشی از محور  اول شامل: بیت النور و ميدان‌میر، گذر، محله و آب‌انبار لب‌چال، گذر ،محله و صحن و سرای شاه حمزه، منارها و سر در مدرسه غیاثیه، سرای ملاحسین در ميدان کهنه بود. امروز به ادامه مسیر و محور یک خواهیم رفت. ادامه محور یک: مسجد ميدان کهنه (امام هادی - فیض،) تک مناره ميدان کهنه، مسیر پیاده روی محله مسجد جامع، مدرسه جهانگیر خان (وابسته به حوزه علمیه)، مسجد جامع قم (مسجد جمعه)، بازار کهنه (بازدید از مشاغل و صنایع دستی)، بازدید از آب‌انبار بازار کهنه. پس از توضیحات اولیه مجری برنامه، در ادامه آقای حسین صادقی پژوهشگر تاریخ  و راهنمایی گردشگری به سابقه تاریخی و ساخت مسجد میدان کهنه پرداخت: "ساختمان مسجد کنوني که در جوار مناره واقع است، به همت "آيت‌الله حاج ميرزا محمدتقي فيض" پس از تخریب دکان رنگرزی که در مدخل راه پله مناره قرار داشت، به سال ۱۳۱۰ش در محوطه‌ای به طول ۲۱ و عرض ۲۱ متر از ده چشمه طاق بر فراز ستون‌های سنگي احداث شد." در ادامه به تاریخچه ساخت و تغییرات بنای مناره مسجد اشاره نمود: "قطر قسمت پايينی اين مناره ۳.۵ متر  و ارتفاع آن حدود ۲۵ متراست و جدار اين مناره‌ آجری بدون تزيينات است. مناره با گذشت زمان فرسوده شد و قسمت‌هايی از آن فرو ريخت، در سال ۱۱۹۱ق مرمّت و مأذنه جديدی در بالای آن ساخته شد. مناره اخيراّ مرمّت شده است و راهروی اين مناره در مسجد ميدان كهنه قرار دارد. مؤلف گنجينه آثار قم، مناره ميدان کهنه را همان مناره ۲۹۱ق می‌داند که از قديمی‌ترين مناره موجود در ايران است. مناره ميدان کهنه که براساس کتيبه سنگی سال ۹۶۳ق موجود در محل به آن مناره چهارسو نيز می‌گفتند به صورت رگ‌چيني آجری، همچون اغلب مناره‌های عصر سلجوقی با دو راه پله مارپيچي به صورت رفت و برگشت دريچه.ای رو به بام دارد. شکل آجرکاری آن مشابه مناره مسجد ميدان ساوه است و به نظر می‌رسد که مناره ميدان کهنه قم، همچون مناره ميدان ساوه و ديگر مناره‌های هم‌عصر در قسمت تاج و مأذنه، دارای کتيبه‌هايی از آجر بوده که در طول زمان فرو ريخته است. منار ميدان کهنه با توجه به قدمت آن، شاهد ساخت و تخريب مساجد متعددی در جوار خويش بوده است که نمونه‌هايی از آن در منابع تاريخی به مسجد منار معروف است. بخشی از بدنه مناره نیز در جریان جنگ جهانی اول مورد هدف گلوله توپ قرار گرفته که ساختار جدید  باز سازی شده در بدنه نمایان است." در ادامه مسیر آقای مهندس امیدواریان از سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری توضیحاتی در خصوص بازسازی مسیر پیاده‌روی حد فاصل بین کوچه درخت پیر تا انتهای کوچه مسجد جامع و نزدیک آرامگاه خواجه اباصلت دادند. با هماهنگی قبلی بازدیدکنندگان وارد مدرسه جهانگیرخان شدند. آقای صادقی به تاریخچه و نقل‌های مختلف در خصوص تاریخچه ساخت و بانی مدرسه دادند  برخی این‌ مدرسه را به نام جانی‌خان و برخی دیگر آن را مدرسه ناصری می‌نام‌اند. "نام مدرسه چنان‌که در منابع تاریخی آمده و در وقف‌نامه آن نیز ذکر گردیده، «مدرسه جانی‌خان» است و شهرتش به جهانگیرخان، بدون مأخذ و سند بوده و سخن میرزا عباس فیض پیرامون تعمیر مدرسه در عهد صفوی توسط جهانگیرخان، مدرّس مدرسه شاه اصفهان فاقد مدرک است. در وقف‌نامه سال ۱۳۱۷ق که حدود دویست سال بعد ازعصر صفوی نگارش شده، باز هم از مدرسه با عنوان «جانی‌خان» یاد شده است. از این مدرسه با نام مدرسه ناصری نیز یاد می‌شود؛ چون بخشی از مخارج طلاب و روشنایی مدرسه از جانب ناصرالدین شاه پرداخت شده بود. این مدرسه امروزه با نام جهانگیرخان شناخته شده و در کاشی‌کاری جدید در سال ۱۳۸۳ش، نام جهانگیرخان بر سر در ورودی مدرسه نگاشته شده است." در خصوص بنای این مدرسه نظرات دیگری نیز وجود دارد. "فیض قمی در گنجینه آثار قم، بنای مدرسه را هم‎دوره بنای مسجد جامع و در اواسط قرن هشتم دانسته است. همچنین محمدحسین ناصر الشریعة در تاریخ قم، بنای مدرسه را قبل از دوره صفوی می‌داند. و سیدحسین مدرسی طباطبایی، معتقد است بنای مدرسه متعلق به قرن یازده و دوره صفوی است. ابوالفضل قیامی ۱۴۰۳/۰۹/۱۴ #بافت‌_گردی #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 گزارش برنامه ۵۳۴ بنیاد قم‌پژوهی (۲) بازدید و معرفی جاذبه‌های گردشگری قم بخش دوم از محور اول گردشگری شهری قم شروع بازدید ساعت ۳.۳۰ و پایان ۵.۴۵ دقیقه روز سه شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۳ میرزا عباس فیض قمی معتقد است این مدرسه یک بار در زمان صفوی از سوی عالم این عصر میرزا جهانگیرخان، مدرّس مدرسه شاه اصفهان تعمیر شد و دارای کتاب‎دار و کتابخانه گردید. بعد از توضیحات آقای صادقی، سرکار خانم نداف‌نیا از راهنمایان گردشگری توضیحاتی در خصوص همکاری متولیان مدرسه و بازگشایی مدرسه به روی توریست‌های خارجی دادند که موجب معرفی و آشنایان فرهنگ حوزوی و معنوی این مدرسه به توریست‌های خارجی است. هم‌چنین آقای حسین مقیمی از همراهان قم‌پژوهی به شرح  فرهنگ و سنت اقامت و آموزش در این مدرسه و سایر مدارس دینی برای همراهان پرداختند. مرحله سوم از این برنامه بازدید از مسجد جامع قم بود که ابتدا در راهرو ورودی به معماری ورودی مسجد، پله‌ها، سنگ‌آب‌خانه و زنجیر آویخته جلوی درب و سنت بست‌نشینی توضیحاتی برای همراهان داده شد. سپس با حضور همراهان در صحن و شبستان ضمن استماع توضیحات راهنمایان از بخش‌های شبستان زیر گنبد و صحن و حیاط و بخش‌های محتلف مسجد پرداختند. راهنمایان توضیحاتی درباره معماری بنا و تاریخچه ساخت مسجد دادند. بنای مسجد در طول تاریخ از سلجوقیان و صفویان و قاجار و دوره پهلوی تغییرات و اضافات متعددی داشته تا به شکل کنونی درآمده است. آقای میرقیصری از دیگر همراهان قم‌پژوهی و کارشناس سرامیک و کاشی سنتی، توضیحاتی در خصوص کاشی‌کاری ایوان مسجد داد و تفاوت کاشی‌های قاجاری و صفوی را در قسمت‌های مختلف بیان کرد. در کتيبه بززگ آیدان به نام فتحعلی‌شاه در تعمیرات و اضافات بنای مسجد اشاره شده است. بخش بعدی بازدید، مسیر بازار کهنه بود که همراهان از صنایع دستی و مشاغل  گوناگون این بازار همچون چلنگری، رنگرزی، صنایع چوب، صنایع چرم  و چاقوسازی، و ... بازدید کردند و در بخشی از مشاغل توضیحاتی توسط راهنمایان داده می‌شد. آخرین بخش بازدید آب‌انبار بازار کهنه است. قسمت ورودی و پله‌های آب‌انبار به علت تصرفات نابه‌جای صورت گرفته مسدود و قابل بازدید نیست. در قسمت پشت بام آب‌انبار چایخانه سنتی دایر شده که همراهان ضمن بازدید با چای پذیرایی شدند. خوش‌ذوقی صاحب چایخانه در جمع‌آوری اشیای قديمی محیط کلکسیونری قابل بازدید  و تماشایی را برای بازدید کنندگان خلق کرده است. ابوالفضل قیامی ۱۴۰۳/۰۹/۱۵ #بافت‌_گردی #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 مسجد ميدان کهنه محل تجمع اولیه  بازدید بنیاد قم‌پژوهی سه‌شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۳ ابوالفضل قیامی ۱۴۰۳/۰۹/۱۵ #مسجد_میدان_کهنه #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 مدرسه جهانگیرخان بازدید گروهی بنیاد قم‌پژوهی سه شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۳ ابوالفضل قیامی ۱۴۰۳/۰۹/۱۵ #مدرسه_جهانگیرخان #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 مسجد جامع قم بازدید گروهی بنیاد قم‌پژوهی سه‌شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۳ توضیحات استاد میر قیصری کارشناس صنایع دستی (کاشی سرامیک  و سفال) در خصوص کاشی‌های مسجد جامع قم با بیان تفاوت کاشی قاجاری و صفوی  ابوالفضل قیامی ۱۴۰۳/۰۹/۱۵ #مسجد_جامع #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت