جلسه این هفته بنیاد قم‌پژوهی (نشست ۵۳۱) موضوع: بررسی شخصیت و زندگی پهلوان حسین قمی (کله‌پز) همراه با رونمایی از کتاب «رخصت پهلوان حسین» با حضور: دکتر عباس ده‌کار پژوهشگر تاریخ و فرهنگ قم و مولف کتاب ↙️ زمان: سه‌شنبه۱۴۰۳/۰۸/۲۲، ساعت۱۹ ↙️ مکان: میدان رسالت - دانشگاه طلوع مهر شرکت برای عموم علاقه‌مندان آزاد است. #نشست #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 یک قرن قالی قم (۹) سنت سُنَّت یا تَراداد (به انگلیسی Tradition) به نقل از ویکی پدیای فارسی، باور یا رفتاری است که در یک گروه یا جامعه یا سازمان از دودمان به دودمان دیگر ترابرد (منتقل) می‌شود. سنت دارای معنای نمادین یا اهمیت ویژه‌ای است و ریشه آن به گذشته برمی‌گردد. تعطیلات همگانی و نیز جامه‌های غیرمنطقی اما به لحاظ اجتماعی معنی‌دار (مانند کلاه‌مویی که قضات یا داوران در برخی کشورهای غربی در دادگاه‌ها بر سر می‌گذارند) نمونه‌های بارزی از سنت یا همان تراداد هستند؛ حتی هنجارهایی همچون سلام و احوال‌پرسی کردن نیز نوعی سنت شمرده می‌شوند. سنت‌ها می‌توانند در درازای هزاران سال به زندگانی خویش ادامه دهند و از نسلی به نسل دیگر منتقل شوند و یا اینکه گسترش پیدا کنند. در عین حال سنت‌هایی هم هستند که به دلایل سیاسی یا فرهنگی در زمان کوتاهی پدیدار شده‌اند. برخی زمینه‌های مطالعاتی دانشگاهی همچون انسان‌شناسی و زیست‌شناسی نیز واژه سنت را برگرفته‌اند تا در زمینه آکادمیک خاص‌تری از آن بهره جویند. تفاوت بین سبک و مکتب و استدلال این متن در اطلاق نام مکتب به "قالی دستباف تمام ابریشم قم" به شرح زیر است: فرق سبک ومکتب ۱. مکتب بر پايه اصول فکری آگاهانه‌ای است که توسط گروهی هم فکر ايجاد می‌شود. اما سبک فردی و ناخودآگاه است که تحت تأثير جهان‌بينی شخص، گذشته، نوع خانواده، طبقه و گرايشات روحی او ... شکل می‌گیرد. ۲. در مراحل شکل‌گيری مکتب، ابتدا اصول پايه‌گذاری می‌شود، که ممکن است مدون شود یا نشود، و سپس مکتب جنبه رسمی پيدا می‌کند؛ در حالی که برای اينکه سبک هنرمندی را تشخيص دهيم بايد ابتدا چندين اثر از او را بررسی کرد و سپس با توجه به ويژگی‌های مشترک در آثارش آن‌ها را دسته‌بندی کرد. ۳. مکتب تأسيس می‌گردد. اما سبک همراه و گام به گام با نويسنده شکل می‌گيرد. ۴. مکتب نقطه شروع اوج و فرود دارد،؛ در حالی سبک هنرمند به‌تدريج به تکامل می‌رسد. ۵. مکتب به محدوده زمانی یا جغرافیایی معین استناد دارد که ممکن است به‌تدریج از آن محدوده زمانی یا جغرافیایی فراتر رود. اما سبک قائم به فرد است و وجودش وابسته به وجود آن فرد است. ابوالفضل رنجبر ۱۴۰۳/۰۸/۱۹ #فرش_قم #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 کهنه‌‌مانده‌ها کاشی‌‌نبشت سردر قدیمی با کاشی‌نبشت متضمن آیه قرآنی "نصر من الله و فتح قریب" مقابل دبیرستان حکیم نظامی سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۸/۱۹ #کاشی_نبشت تلگرام | ایتا | سایت

سنگ قبر دکتر حسین شهیدزاده قبرستان شیخان قم 📸 مفلس کتابفروش دیروز جمعه ۱۸ آبان ۱۴۰۳ یک ساعت در قبرستان کوچک شیخان پرسه زدم تا بتونم سنگ قبر ایشان را پیدا کنم؛ چون که در تصورات خودم دنبال سنگ قبر تمیز و بزرگ و عکسدار می‌گشتم. با تشکر از سرور گرامی جناب محسن محسنی و دوست خوبم جناب امیر ملکیان. محمد غفاری @ketabhayekhobqom

💢 یک قرن قالی قم (۱۰) بنابر تعاریف ارائه شده، درون هر سبکی تکامل وجود دارد ولی تمایز قابل تشخیص وجود ندارد بلکه تمایزها بیرونی و بین این سبک با سبک دیگر است؛ مثلاً سبک قالی کاشی‌زاده با سبک قالی جمشیدی مشهود، قابل تشخیص و متمایز است. همچنین نمی‌توان سبک در سبک آورد. به طور مثال نمی‌توانیم بگوییم این قالی سبک ارمی در سبک قم است. باید یکی بر دیگری مقدم باشد. اگر به اصطلاح سبک قم مقدم باشد دیگر سبک نیست مکتب است که سبک‌های مختلف را در یک مجموعه براساس اصول معین گرد هم آورده است. پس می‌گوییم سبک ارمی در مکتب قالی دستباف تمام ابریشم قم در اینجا سبک ارمی زیر مجموعه مکتب قم و مترادف با سبک‌های دیگر این مکتب والبته متمایز از هرکدام معنی و مفهوم می‌یابد. در مصاحبه با بیشتر تولید کنندگان قم متوجه شدم که هر کدام با یک نگاه به قالی می‌توانند بفهمند که کار کدام تولید کننده قمی هست. این یعنی وجه تمایر و قابل تشخیص داشتن و البته برای هر سبک تولید کنندگانی هستند که از آن تقلید می‌کنند. به قول ابوالفضل رجبیان از تولید کنندگان صاحب سبک قم در مصاحبه اختصاصی با نگارنده: "اشکالی نداره تقلید کنند اما خوب ببافند. آبروی این سبک را حفظ کنند. من مشکلی ندارم که از سبک ما تقلید کنند ولی فیک نبافند." تفاوت تولید کننده صاحب سبک با مقلد در استفاده از سبک نیست بلکه در کیفیت کار است. به عبارت بهتر متخصص قالی وقتی کار این مقلد را می ببیند می‌گوید این سبک رجبیان است اما کار رجبیان نیست. این تفاوت از اصلی می‌آید به نام اصل کیفیت که از اصول مکتب قالی تمام ابریشم قم است. بنابراین با توجه به تعاریف موثق و نسبتاً جامعی که از سبک، مکتب، مکتب فکری و مکتب هنری ارائه گردید و تاکید بر مکتب هنری و تفاوت‌های آن با سبک، در خصوص قالی دستباف تمام ابریشم قم می‌توان به مکتبی تحت عنوان مکتب قالی دستباف تمام ابریشم قم قائل شد. ابوالفضل رنجبر ۱۴۰۳/۰۸/۲۰ #فرش_قم #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 مساجد کوچک مسجد شیخ مهدی مساجد کوچک یکی از شاخصه‌های هویتی شهر قم است. مسجد شیخ مهدی واقع در بازار کهنه یکی از آن‌ها است. این مساجد بیشتر امام جماعت ندارند و برای کسانی است که فرصت رسیدن به مسجد اصلی محل را ندارند و هم‌چنین راغب‌اند که نماز را در اول وقت بخوانند. قدمت آن را متفاوت اعلام کردند از سی سال تا ۱۵۰ سال. بررسی بیشتری لازم دارد. صیغه مسجدی آن را شیخ مهدی حکمی خوانده است. (گفته یکی از اهالی محل) سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۸/۲۰ #مسجد_شیخ_مهدی تلگرام | ایتا | سایت

💢 یک قرن قالی قم (۱۱) مکتب قالی دستباف تمام ابریشم قم اصول خاص خودش را دارد که به‌ویژه در اتحادیه و شورای تعیین دستمزد قالی بر این اصول تاکید می‌شود. این اصول عبارت‌اند از: ۱. اصل کیفیت در تولید قالی باید نظارت کیفی کامل صورت گیرد تا قواعد ریزبافی، شکیل و زیبابافی رعایت شده و به‌خصوص به لحاظ طرح و نقشه و ترکیب رنگ‌ها چشم‌نواز باشد و بتواند به عنوان برند معتبر در قالی دستباف در سطح جهانی مطرح باشد. ۲. اصل اطمینان تولید کننده یا کارگردان هنری قالی باید از شهر قم یا مورد وثوق اتحادیه قالی دستباف قم باشد. ۳. اصل مرغوبیت قالی حتماً باید تمام ابریشم و با استفاده از ابریشم مرغوب بافته شود و در آن از پشم، حتی بهترین نوع آن که بسیار نزدیک به ابریشم تولید می‌شود، استفاده نشود و بهتر است تار و پود آن نیز ابریشم باشد. همچنین ریشه‌ها یا گره‌های جفتی نداشته باشد. ۴. اصل تفاهم باید گزارشی از سوی تولید کننده به شورای تعیین دستمزد مبنی بر تشریح نام نقشه یا طرح، نوع مواد مصرفی (ابریشم خالص)، مدت زمان بافت قالی، مبلغ‌های دریافتی توسط بافنده با ذکر زمان دریافت وجه‌ها تهیه و توسط تولید کننده و بافنده قالی امضا شود؛ یعنی هر دو نفر در اجرای موارد ذکر شده تفاهم داشته باشند. ۵. اصل اعتبار سنجی در شورای دستمزد علاوه بر اعضای شورا سه نفر متخصص رفوگر و لکه‌بردار و دستگاهی (یعنی کسی که عدم تناسب در ابعاد قالی را برطرف می‌کند) نیز حضور دارند که مشکلات بافت و نقشه و رنگ آمیزی قالی را تعیین و با گزارش تطبیق می‌دهند و در صورت نقص در قالی مقصر را مشخص می‌کنند که کوتاهی از تولید کننده بوده یا قالیباف و هزینه اصلاح قالی را به عهده مقصر می‌گذارند. ۶. اصل عدم محدودیت هیچ‌گونه محدودیتی به جز اصول بالا در تولید قالی وجود ندارد: ۶ - ۱. عدم محدودیت مکانی: می‌تواند در قم یا هر نقطه دیگری از کشور بافته شده و به عنوان قالی قم ارائه شود؛ منتها منوط به حفظ ارزش‌ها و اصول مکتب قالی دستباف تمام ابریشم قم باشد. ۶ - ۲. عدم محدودیت در طرح و نقشه: محدودیتی در طرح و نقشه قالی وجود ندارد. و به سلیقه تولیدکننده یا کارگردان هنری قالی و درک او از بازار قالی بستگی دارد ۶ - ۳. عدم محدودیت در شیوه بافت: قالی‌های دستباف تمام ابریشم قم می تواند با ریشه یا گره فارسی (نامتقارن) و یا با ریشه یا گره بافته ترکی (متقارن) بافته شود. همچنین به دلیل ریزباف و هنری بودن استفاده از قلاب بلامانع است. ۷. اصل رعایت زمان‌بندی در تولید قالی قالی باید در زمان تعیین شده بافته شود. ۸. اصل تحول و تکامل هر تولید کننده صاحب سبک در این مکتب باید در ارتقای کارش بکوشد و تلاش کند هر کارش از کار قبل بهتر باشد. بنابراین اصل مکتب قالی تمام ابریشم دستباف قم را می‌توان مکتب تغییر و تحول در هنر - صنعت قالی دستباف تمام ابریشم دانست. ابوالفضل رنجبر ۱۴۰۳/۰۸/۲۱ #فرش_قم #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 کهنه‌مانده‌ها عربستان بالا بازمانده بنایی قدیمی که نشان دهنده یکی از آرایه‌های معماری سنتی در حیاط و دیوار جانبی است. سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۸/۲۱ #کهنه_مانده‌ها #عربستان_بالا تلگرام | ایتا | سایت

💢 یک قرن قالی قم (۱۲) بنا بر استدلال این مقاله با پذیرش تعریف مکتب هنری ارائه شده، می توان شیوه بافت و تولید قالی دستباف تمام ابریشم قم را مکتب نامید. با این وجود چنانچه به هر دلیل از کاربرد واژه مکتب پرهیز شود می‌توان از واژه سنت در مفهوم ارائه شده در بالا استفاده کرد. بر این مبنا به جای مکتب قالیبافی قم می‌توان سنت قالیبافی قم گفت. اما باید در نظر داشت که این فقط برای پذیرش افکار عمومی است و در اینجا مراد از سنت - در مفهوم مردم‌شناختی آن - همان مکتب یا دبستان است. این متن علاوه بر منابع زیر با استفاده از مصاحبه‌هایی نگاشته شده که نگارنده با سرکارخانم جمشیدی و آقایان صادقی، مقدمی‌راد، احمد رجبیان، ابوالفضل رجبیان، داوود کلهر، امیرحسین ارمی، حسین کاشی‌زاده، قاسم زائری و پسران، رضا بلندیان و الیاسی هرکدام یک جلسه (نظم اسامی بر اساس تاریخ مصاحبه‌ها است) و رضا ارمی بیش از ده جلسه - حضوری و تلفنی- برای تدوین "یک قرن قالی قم" (در دست تألیف) داشته است. البته برای تدوین تاریخ شفاهی قطعا نیاز به جلسات بیشتر با افراد فوق و افراد شاخصی مانند فرزند مرحوم رشتی‌زاده و بازماندگان بنیانگزاران و دیگر مطلعان و دست اندرکاران قالی دستباف قم اعم از طراح، قالیباف، رنگرز، تعمیرکار قالی و بازرگانان این رشته است. اگرچه برخی از افراد فوق الذکر ممکن است با مباحث ارائه شده در این متن موافقت نداشته باشند اما امیدوارم پس از مطالعه آن نقد و نظرشان را ارائه دهند. بدیهی است چنانچه نگارنده در تحلیل مباحث اشتباه کرده باشد، به اصلاح آن قبل از انتشار می‌پردازد. شایان ذکر است این متن برای تولیدکنندگان قالی دستباف تمام ابریشم قم تدوین شده که تسلط کامل بر تولید و سبک‌های رایج آن دارند و برای طرح در محیط‌های علمی نیاز به آوردن شواهد و مدارک و معرفی کامل تولیدکنندگان و سبک هرکدام با ارائه مدارک و مستندات مرتبط دارد. منابع ‏ ۱. ادواردز، سیسیل (۱۳۶۸)، قالی ایران، (مهین دخت صبا، مترجم)، انتشارات فرهنگسرا، (نشر اثر اصلی ۱۳۵۷) ‏ ۲. ارباب، محمدتقی بیک (۱۳۵۶)، کتابچه تفصیل حالات و املاک و مستغلات و قنوات و بلوکات دارالایمان قم، فرهنگ ایران زمین، ص ۲۲. ‏ ۳. پرگاری، صالح و بیطرفان، محمد (۱۳۹۴)، قم در دوره ناصری: یک پژوهش جغرافیای تاریخی، پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران، (۲ پیاپی ۶)، ص ۲۰۸ - ۲۲۶. ‏ ۴. دانشگاه آزاد اسلامی (۲۰۲۱، ۲۴ اردیبهشت)، تعریف مکاتب هنری [علمی]. ‏ ۵. روح الامینی، محمود (۱۳۸۹). گرد شهر با چراغ در مبانی انسان شناسی (ج ۱)، انتشارات عطار، (نشر اثر اصلی ۱۳۸۲). ‏ ۶. ریتزر، جورج (۱۳۹۸). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، (محسن ثلاثی، مترجم)، (ج ۱)، انتشارات علمی، (نشر اثر اصلی ۱۳۷۴). ‏ ۷. ساوری، راجر؛ یارشاطر، احسان‌؛ لعلی خمسه، رجبعلی (۱۳۸۴)، تاریخ‌ و هنر فرش‌بافی‌ در ایران‌ (براساس‌ دایره‌المعارف‌ ایرانیکا)، (ر لعلی خمسه، مترجم)، نیلوفر. ‏ ۸. صباحی، طاهر (۱۳۹۳)، قالین، خانه فرهنگ و هنر پویا. ‏ ۹. عطارزاده، جلال (۱۳۸۰)، فرش قم نگین فرش دستباف (ج ۱)، چاپ کیانقش، به اهتمام سازمان جهاد سازندگی استان قم، بازیابی از کتابخانه ملی و مرکز اسناد تهران (۳۷۷۷۸۱). ‏ ۱۰. غیبی، مهرآسا (۱۳۹۸)، ده هزارسال تاریخ و هنر فرشبافی اقوام ایرانی، هیرمند. ‏ ۱۱. محمدی، (۱۴۰۰، ۵ اسفند)، صادرکننده نمونه فرش: هنرمندان ۱۴ استان فرش دستباف قم می‌بافند [ویژه قم پژوهی]. ‏ 12. Darity. (2008). ‏ ‏ : Macmillam Reference International encyclopedia of social science. USA. ابوالفضل رنجبر ۱۴۰۳/۰۸/۲۲ #فرش_قم #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت

💢 خانه لاجوردی‌زاده باغ‌پنبه این خانه به دست شرکت بازآفرینی شهری وابسته به وزارت راه و شهرسازی خریداری شده است. در دولت پیشین دوبار از همین کانال وضعیت بحرانی این خانه تاریخی که به ثبت ملی رسیده است، گزارش شد. اما هیچ واکنش عملی از متولیان امر دیده نشد. شنیدم که مدیر خانه تاریخی یزدان‌پناه قصد خریداری خانه مزبور را داشت ولی با آن موافقت نشد. همکاران من‌ اطلاع دادند که سارقان بسیاری از وسایل و منصوبات آن را به سرقت برده‌اند. قصد داشتم وضعیت وخیم آن را مجدد گزارش کنم - چون محل عبور هر روزه من است - که با تابلوی بالا متوجه شدم ؛ حوزه هنری استان می‌خواهد آنجا را به "فضایی هنری و دلنشین برای اهالی فرهنگ و همسایگان" تبدیل کند. خوشحال شدم.‌ چشم انتظاریم این وعده هر چه زودتر عملی شود؛ چون فصل بارش در پیش است و ممکن است خرابی بیشتر شود. باید گفت که در محلات تاریخی باغ‌پنبه و کوچه نو و عربستان و آقا سید اسماعیل (پیرامون این خانه) نهضت ترمیم و سنتی‌سازی رونق یافته است. با این وصف امیدواریم که محلات مزبور به محورهای دل‌پذیر گردشگری تاریخی قم تبدیل شوند. سیدمحسن محسنی ۱۴۰۳/۰۸/۲۲ #خانه_لاجوردی‌_زاده تلگرام | ایتا | سایت

💢 حرم بارانی فاطمه خانعلی ۱۴۰۳/۰۸/۲۳ #عکس #حرم_حضرت_معصومه #بنیاد_قم_پژوهی تلگرام | ایتا | سایت اینستاگرام: @fatemeh__khanali