هدایت شده از پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
لطفا در ایتا مطلب را دنبال کنید
مشاهده در پیام رسان ایتا
💯🔊 #بشنوید
🔸 صوت کامل کرسی علمی- ترویجی اوصاف اجتماع تمدنی در خوانش هویت اندیشانه
🎙 با حضور:
#مهدی_جمشیدی
#محمد_نخعی_مقدم
#محمد_هادی_رشادی
✍️ دبیرعلمی: مسعود اسماعیلی
📅 یکشنبه ۱۵ بهمن ماه ۱۴۰۲
🏢 تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
#صوت
#کرسی
🆔 @iictchannel
🔻تجربۀ مشترک، نسخۀ متفاوت
🖊 مهدی جمشیدی
آقای کیومرث اشتریان در یادداشتی در روزنامۀ شرق، این فکر را مطرح کرده که چهل میلیون نفر از جمعیت ایران در اثر تجربههای تاریخی مشترک، به این نقاط مشترک رسیدهاند: باور به وحدت سرزمینی، دینداری، دموکراسیطلبی، توسعهخواهی، کارآمدی، علایق فرهنگی و علایق محیطزیستی. در میان این گروه، پنج میلیون نفر در حکم هستۀ مرکزی هستند و درجۀ بالاتری از خودآگاهی را دارند و ازاینرو میتوانند خطدهنده و مولّد یک جنبش مدنی و اجتماعیِ کلان باشند که مشتمل هستند بر فعّالان اصولگرایی، اصلاحطلبی، محیطزیستی، عدالتخواهی، ایراندوستی، آزادیجویی فرهنگی و... . این جماعت، اوّلاً در پی تحوّل هستند اما براندازی را طلب نمیکنند؛ ثانیاً، سیاستی فکر میکنند اما در لایۀ غیردولتی و اجتماعی کنش دارند؛ ثالثاً، سیاسی هستند اما از جریانهای سیاسی که منازعههای منفعتمحور دارند فاصله گرفته و به دنبال توسعه هستند؛ رابعاً در این گروه، انقلابیها به دلیل اینکه در چهارچوب کلام سیاسی میاندیشند و در نتیجه، ظرفیّت سازگاری اجتماعی ندارند، حضور ندارند. دربارۀ این موضع، نکتهها و نقدهایی در میان است.
۱. نخست اینکه «آرمانها»ی یاد شده، «نسخهها» و «روایتها»ی گوناگونی دارند و در حکم مشترک لفظی هستند؛ چنانکه در دهههای گذشته، جریانهای سیاسی رایج نیز بر سر همین فقرهها کشمکش داشتهاند و در پی نفی و انکار آنها نبودهاند. سخن بر سر این نیست که آرمانهای یاد شده، مطلوب هستند یا نه، بلکه نزاع و اختلاف از جایی آغاز میشود که «چگونه» و بر اساس چه «سازوکارها»یی میتوان به هدفها دست یافت و به آنها جامۀ عمل پوشانید. این آرمانها، یافته و ثمرۀ سالهای اخیر نیستند، بلکه برآمده از انقلاب اسلامی هستند و بیش از چهار دهه است که معطوف به آنها، گفتگوها و مباحثههای فراوانی صورتبندی شدهاند و اغلب نیز حاصلی جز فهم اختلافها و تمایزها نداشته است. بنابراین، نقطۀ آغاز تکوین مسأله، «راهحلها» و «منطقها» است نه آرمانهای کلّی و تفسیرپذیر. جالب اینکه در طول دهههای گذشته تاکنون نیز، همۀ جریانهای سیاسی و فکری، بخت خویش را آزمودهاند و نسخهها و راهحلهای خود را در درون قدرت رسمی، به محک تجربه نهادهاند. ما از هر جهت، با یک تجربۀ تاریخیِ عینی و متنوّع روبرو هستیم و نباید به سطر نخست بازگردیم.
۲. بنابراین، اینک زمانۀ تفوّق منطقی است که هم پشتوانۀ نظریِ متقن دارد و هم در عمل، کفایت و کارآمدی خویش را به اثبات رسانده است. اگر هم قرار است ائتلاف و اتّحادی صورتبندی شود، نباید حاصل جمع و میانگین نیروهای اجتماعی و سیاسیِ گوناگون باشد؛ چون همانطور که اشاره شد، مخرج مشترکی وجود ندارد و این قبیل «همگراییهای عملگرایانه» به دلیل اینکه واقعیّت معرفتی ندارند، در عمل به چندپارگی حاکمیّت و نوسانها و تلاطمهای بازدارنده میانجامند. بهبیاندیگر، مسألۀ اساسی، «تکامل سیاسی» است و نه «تکثّر سیاسی». اگر تصوّر کنیم که مسأله، تکثّر سیاسی است، در پی آن خواهیم بود که با منطق سهمیهبندی و تقسیم قدرت، همگان را راضی کنیم و در زیر چتر «آرمانهای مبهم»، گرد هم آوریم، اما اگر مسأله، تکامل سیاسی باشد، درسآموختههای تاریخی را به کار خواهیم بست و بهترین «نسخهها» و «روایتها» را بر خواهیم گزید و بر شتاب حرکت تکاملیِ انقلاب خواهیم افزود. آزمون و خطا و تکرار تکانههای دوری و چرخشهای ملامتبار، کافیست؛ اینک باید در فکر «جهش تاریخی» بود و پیرامون برترین سازوکارها، اجماع نخبگانی و توافق اجتماعی پدید آورد.
۳. دو اندیشۀ «دولت جوانِ حزباللهی» و «حلقههای میانی» که نیروهای پیشرانِ گام دوّم انقلاب هستند، به همین سبب مطرح شدهاند و برخلاف اندیشۀ پیشگفته، ریشه در تکاملخواهی سیاسی و طلب و تمنّای جهش تاریخی دارند، نه همگراییهایی خیالی و ذهنی که چند صباحی بیش، دوام ندارند و فرصتهای گذران را میسوزانند. هر چند نگارندۀ آن یادداشت، «نیروهای انقلابی» را از دامنۀ ائتلاف اجتماعیِ خویش – که ناکجاآبادی موهوم و نشدنی است - خارج ساخته، اما واقعیّت این است که نسخۀ عملیِ نیروهای انقلابی و روایت آنها از آرمانها، صواب و نافع است و بدین جهت است که مخرج مشترکِ تجربههای تاریخی به اندیشۀ صورتبندیِ دولت جوانِ حزباللهی در لایۀ سیاسی و تشکیل حلقههای میانی در لایۀ اجتماعی رسیده است. درهای قدرت سیاسی به روی نیروهای متنوّع، باز بوده و هر یک از خویش، کارنامۀ عینی به جا گذاشتهاند و میتوان دربارۀ آنها قضاوت کرد. اینک نباید رضایت و توافق نیروهای سیاسی و اجتماعی را اصل فرض کرد و در پی اجماعسازی تصنّعی و بیحاصل بود، بلکه باید یک گام به پیش رفت و در میان نسخهها و روایتها، دست به انتخاب عاقلانه زد.
منتشرشده در:
http://fna.ir/3hpwvo
https://eitaa.com/sedgh_mahdijamshidi
🔻امکانهای سوخته در سال پنجاهوهفت
🖊مهدی جمشیدی
۱. از نیمۀ سال پنجاهوهفت، برای اصحاب نظر و تعمّق روشن شده بود که حکومت پهلوی، به پایان راه رسیده و دیگر نمیتواند به وضع پیشین بازگردد. «تزلزل» و «بیثباتی»، سراسر حکومت را به تسخیر خود درآورده بود و نشانههای سقوط، سربرآورده بودند. شاه در قدرت نشسته بود و نهادها پا بر جا بودند، اما اقتدار، فرو ریخته بود و قدرت رسمی، دیگر رنگی از شوکت و هیبت نداشت. احساس ضعف و ناتوانی، نهفقط در ارتش و ساواک و دولت رسوخ کرده بود، بلکه حتی درون شاه را نیز به تصرّف خود درآورده بود و چون قدرت در او منحصر و به او مشروط شده بود، دیگران نیز بیش از آنچه که اقتضای حس و شمشان بود، پریشان و سرگردان شده بودند. شاه نهتنها به دلیل بیماریِ پنهان نگاه داشتهشدهاش، بلکه به دلیل آنکه کار حکومت خود را ازدسترفته و در آستانۀ زوال میدید، خود را باخته بود. او حتی انگیزۀ چندانی برای سرکوب نیز نداشت؛ چون احساس میکرد که داستان سلطنتش، دیگر حتی با استفادۀ تمامعیار از ابزارهای سرکوب نیز به صفحۀ پایانیاش نزدیک شده است. تمام امکانهای سیاسی و نظامی او، ناگهان تهی و بیمایه شده بودند و مقاومت برای او بیمعنا شده بود. مردم نیز دریافته بودند که قدرت شاه، تَرَک برداشته و دیگر، شاه نخواهد توانست به موقعیّت قبلی بازگردد. ازاینرو، جسورتر و مصمّمتر شده بودند و میدانستند که این بنای سیاسی، «تجدیدپذیر» و «اصلاحشدنی» نیست و باید هرچه زودتر از آن عبور کرد. این امر، به نوعی «اجماع اجتماعی» تبدیل شده بود و همگان در نفرت از شاه و سلطنت، توافق و همگرایی داشتند.
۲. ارتش شاه نیز اگرچه تجهیزات فراوان داشت و سران فاسد و خونریز، اما انگیزۀ مواجهه نداشت. ارتش، یک صورت بزککرده داشت که فقط میتوانست در مقام نمایش و ظاهرسازی، خود را قوی و مقتدر نشان بدهد و حس هراس ایجاد کند، اما در عمل و واقعیّت، میانتهی و مردّد بود. ایدئولوژی خاصی نیز در درون ارتش، مستقر نبود، بلکه همهچیز به شخص شاه، وابسته بود. شاه هرچه که توانسته بود، همۀ لایههای قدرت را به خود مشروط کرده بود و مجال رشد به هیچ نیرویی حتی در سایۀ خود نداده بود. بدینجهت، تزلزل شاه به معنی «ازدسترفتن همهچیز» فهم میشد. ارتش نیز در چنین «موقعیّت شخصیشده»ای به سر میبرد و از خود ارادهای نداشت. حتی هایزر نیز نتوانست از طریق به میدان آوردن حمایت آمریکا، ارتشِ متلاشیشده و بیاراده را ساماندهی و به کودتا و سرکوب، وادار سازد. از سوی دیگر، بدنۀ ارتش دریافته بود که مسأله، جریانهای مارکسیستی نیستند و برخلاف گفتههای شاه، مارکسیسمِ شبهاسلامی در برابرشان قرار نگرفته است، بلکه این تودههای مردم هستند که نارضایتیهایشان به اوج رسیده و دیگر شاه و اساس سلطنت را نمیخواهند. ساواک نیز در اثر سیاست باز، کمعمل و منزوی شده بود و قادر نبود کاری از پیش ببرد. ساواک از نظر اجتماعی، افزون بر اینکه هولناک بود، بهشدّت بدچهره و بدنام نیز بود و خودش بهطور مستقل، به یکی از جنبههای منفور بودن حکومت پهلوی تبدیل شده بود. ساواک در دورۀ پیش از این، همۀ توان خود را به عرصه آورده و سرکوب و فشار و تحدید را به نهایت رسانده بود، اما اینک در یک «وضعیّت متناقض» قرار گرفته بود که امکان چندانی برای عمل نداشت. اینبار، ساواک در محاصرۀ شرایط ناخواسته و جبری قرار گرفته بود و در مقابل جامعه، سرشار از حس انفعال و وادادگی شده بود.
۳. شاه که سیاست باستانگراییِ خویش را شکستخورده میدید، در این اواخر میکوشید با ارجاع به اسلام، از خود دفاع کند؛ چنانکه نیروهای انقلابی را «مارکسیستهای شبهاسلامی» میخواند تا شاید جامعه از انقلاب، فاصله بگیرد و سودای انقلاب را به فراموشی بسپارد. در جامعۀ ایران که هویّت عمیقِ دینی داشت و همۀ مناسبات خود را با اسلام، صورتبندی کرده بود، هیچ دافعهای بیش از این نبود که «انقلاب»، به «مارکسیسم» ربط داده شود و ادعا شود که غلبه بر شاه به معنی رویکارآمدن کمونیسم در ایران است. ازاینرو، روندی از طرف ساواک در این سالهای اخیر شکل گرفته بود که باید آن را «مارکسیسم دولتی» خواند. شاه با مواجهۀ بینابینی با نیروهای مارکسیست، میکوشید وانمود کند که نهضت و انقلاب، ماهیّت مارکسیستی دارد و با رفتن شاه، بساط دین نیز برچیده خواهد شد. بااینحال، از آنجا که مبارزۀ انقلابی ریشه در فرهنگ و تفکّر اسلامی داشت و مردم از نزدیک، نیروهای انقلابی و بیش از همه، شخص امام خمینی را میشناختند، این حربه نیز مؤثّر نشد.
🖇 منتشرشده در: http://iict.ac.ir/sal1357
https://eitaa.com/sedgh_mahdijamshidi
https://virasty.com/Mahdijamshidi/1707644615062511925
تهران. راهپیمایی بیستودوم بهمن ۱۴۰۲. بدنهی اجتماعی انقلاب، دوباره آشکار شد: «انبوه و گسترده»، «معتقد و مؤمن»، «متعهد و وفادار»، «بانشاط و پرحرارت»، «فرانسلی و بدونگسست».
واقعیت اجتماعی، حاکی از تداوم انقلاب است؛ ریشههای اجتماعی انقلاب، همچنان زنده هستند و بزرگترین اجتماعات مردمی را میآفرینند.
🔻گفتگو دربارهی
امکانهای استقرار حجاب
(ظرفیتهای حل مسألهی حجاب)
🖇 ۲۲ بهمن ۱۴۰۲
شبکهی افق، برنامهی خیابان آزادی
📍در اینجا ببینید:
https://pwa.telewebion.com/episode/0xb6382c5
🔻رهبری که کار رسولانه کرد:
صورتبندی ارادۀ مردم در انقلاب ایران
🖊مهدی جمشیدی
۱. «انقلاب» را شوریدن مردم در برابر نظام سیاسی برای درافکندن طرح نو و عبور بنیادین از وضع موجود تعریف میکنند اما بهطور معمول، اشاره نمیکنند که در این میان، چه تعداد از «مردم» باید حضور داشته باشند و انقلاب، حاصل ارادۀ چه کمّیّتی از مردم است. در اینجا باید از زاویۀ دیگری به واقعیّت اجتماعی نگریست و انقلاب را در چهارچوب کیفی و تاریخی روایت کرد؛ به این معنی که باید در انقلاب، ارادۀ کلّی و عمومیِ جامعه به حرکت درآید و نشان داده شود که جامعه، برانگیخته و فعّال شده است و تداوم شرایط کنونی، میسّر نیست. در تجربۀ انقلاب اسلامی، این واقعیّت به گونهای درخشان و چشمگیر، نمایان شد؛ بهطوری که جامعه به صورت یکپارچه و تمامعیار، به صحنۀ مبارزه وارد شود و بسیج انقلابی در گسترهای وسیع شکل گرفت. در این انقلاب، مفهوم «ارادۀ تاریخیِ مردم»، متجلّی شد و به چشم آمد؛ چنانکه حتی شاهدان و ناظران بیرونی نیز بهروشنی دریافتند که در ایران، یک اتّفاق اجتماعی پدید آمده و انقلابی که ریشه «باطن جامعه» دارد، صورتبندی شده است. در این لحظه از تاریخ، انقلاب در ضمیر ایرانیان، درونی شده بود و یک ارادۀ عام و تجمیعشده به وجود آمده بود که در خیابانها و شعارها و اعتصابها و مساجد و ... دیده میشد. تمامیّت جامعه به طرز معجزهآسایی، همسخن و یکصدا شده بود و نمیخواست در ایران، کمترین اثری از شاه و سلطنت بر جا بماند. در واقع، افق بینشیِ مردم به یک نقطۀ مشترک رسیده بود و خواستهها و ارادهها، به اتّحاد و همگونی رسیده بودند.
۲. اینچنین وضعی، حاصل ارادۀ شخص امام خمینی بود؛ این او بود که توانسته بود به «حلقۀ وصل» تبدیل شود و یک چتر تاریخیِ گسترده به وجود بیاورد و از مردمِ سرگردان و غرق در زندگی روزمرّه، یک «منِ تاریخی» بیافریند. پیش از این، نه آرمانها معطوف به «انقلاب» بودند و نه کار در اختیار «تودههای مردم» قرار داشت. از یک سو، نیروهای سیاسی در اندیشۀ اصلاح و ترمیم بودند و انقلاب از دایره و دامنۀ خواستههای آنها خارج بود؛ و از سوی دیگر، زمام و عنان مبارزه نیز به دست گروههای خاص و نخبگانی قرار داشت و نهضت و مبارزه، چندان اجتماعی و مردمی نشده بود. تجربههای ناکام پیشین، همگان را به ورطۀ نوعی امتناع تاریخی فرو برده و ارادههای سیاسی و اجتماعی را فرسوده بود؛ آنان که گمان میکردند میتوان کاری کرد، به حداقلها راضی شده بودند و سودای تاریخی نداشتند. در این میان، امام خمینی توانست در امتداد آرمانیترین آرمانِ تاریخی، بسیج انقلابی پدید آورد و پنجرۀ تازهای به روی تودههای خسته و ناامید بگشاید. او کار خود را از اعتراض آغاز کرد، اما حکومت پهلوی، واکنشهای سخت از خود نشان داد و به این ترتیب، امام خمینی در عمل به مردم نشان داد که نباید در اندیشۀ اصلاح بود و از شاه، توقع همدلی داشت، باید ایدۀ انقلاب را پی گرفت و به کمتر از آن قانع نشد. از آن نقطۀ آغازین تا این مرحله که همچون نقطۀ عطف بود، دو سه سالی بیش طول نکشید و چنین شد که جامعه در مسیر نهضت قرار گرفت. سرکوب شدید، حس انقلاب را در جامعه، پنهان و زیرپوستی کرد، اما در نهایت از اواسط سال پنجاهوشش، آتشزیرخاکستر، شعلهور و عیان شد و مهار اوضاع جامعه برای شاه، دشوار گردید. در این لحظه بود که موج نهضت نیز وسعت آنچنانی یافت و یکپارچگیِ تمامعیاری در عمق جامعه پدید آمد. زینپس، هرچه که به لحظۀ وقوع انقلاب نزدیک و نزدیکتر میشویم، ارادۀ تاریخی در مردم، متمرکزتر و سختتر میشود و امام خمینی، بیشتر و بیشتر، به مظهر و تجسّم خواست عمومیِ مردم تبدیل میگردد.
۳. مسألۀ تمایز انقلاب ایران نیز در اینجا جلوهگر و برجسته میشود؛ نسبتی که میان «مردم» و «امام خمینی» برقرار شد و او بهطور طبیعی و خودجوش، رهبری انقلاب را به دست گرفت. رهبری او، برآمده از انتخاب طبیعی و تاریخیِ خودِ جامعه بود، نه دخالت نیروهای سیاسی و تبلیغات هدفمند. هیچ نیرویی در تاریخ گذشته، نتواسته بود در این سطح، چنین نسبتی با جامعه برقرار کند و به قلّه و نهایتِ خواست مردم تبدیل بشود و همۀ هویّت و تعلّق و ارادۀ آنها را نمایندگی کند. حتی فراتر از این باید گفت ارادۀ مردم در ارادۀ او، مستحیل شده بود و مردم، چیزی را میطلبیدند که او میخواست. او در روان ناخودآگاه مردم، رسوخ کرده بود و به منِ ثانویشان تبدیل شده بود. این نسبت بود که تحلیلگران متعمّق و تمدّنی را در مغربزمین، به حیرت افکند؛ نسبت رمزآلود میان پیرمرد تبعیدی که سیما و سیرۀ رسولانه داشت و مردمی که شیفته و شیدای او شده بودند.
🖇منتشرشده در:
@ifahva_ir
🖇 استاد عبدالعظیم صاعدی، شاعریست که سرودههایش، حاصل و حامل جهان ادبی خاصی است؛ جهان ادبی برآمده از زیباییشناسی معنوی و ذوق شهودی. او پیر دلدادهایست که اهل فهم و احساس معانی لطیف است و میتواند این مشاهدات و تجلیات را به قالب نوپدید شعر سپید بریزد و به مخاطب مستعد، جرعههای گوارا از جام کمال بنوشاند. اشعارش، سرودههایی عاشقانه و وصالیاند که حاکی از حال و تجربه هستند و نه قال و تلقین. او آنچه را که دریافته و دیده، شاعرانه و عاشقانه روایت کرده و ما را در احساسات و ادراکات وجودیاش، سهیم نموده است. آنان که از عشق و معنا بهره دارند، جهان ادبی او را سرشار از طراوت عارفانه و طنین سالکانه مییابند.
اینک او کتابهایش را به بهای عشق و به بهانهی شیدایی، در اختیار جان و دل ما نهاده است. جامهای مستی و بیخودی را از این میخانهی مجازی برگیرید و بنوشید:
https://eitaa.com/saedi_rahrovan