﷽ن و القلم و ما یسطرون 📩شناسه۱۴۰۳۰۶۱۶۱۸۴۱ 🌿#ایل_سنگسری ✍ایل سَنگسَری همچون قشقایی، بختیاری و شاهسون یکی از #ایل های عشایر کوچ‌روی ایران است که در دامنه  ی رشته کوه البرز فعالیت میکنند. 📌مرکز و خاستگاه این ایل شهر #سنگسر (مهدی‌شهر امروزی) در استان سمنان است. 📌منطقه ی زیست این ایل در فصل سردسیر در دامنه‌های جنوبی رشته کوه #البرز از لواسانات، دماوند، سد لار و #فیروزکوه تا شهمیرزاد، چاشم و پشتکوه در شمال مهدی‌شهر (سنگسر سابق) و در فصل گرمسیر به طرف شرق تا روستاها و نقاط علف خیز در دهستان‌های طرود، بیارجمند، خارطوران شاهرود و درونه کاشمر در حاشیۀ شمال دشت کویر مرکزی است. 📘رفیع فر, جلال الدین; چاووشی, سید محمد،"نمادهای اسطوره‌ای در اشیا و دستینه‌های سنگسری".  فرهنگ و ادبیات عامه. ۴ (۹): ۱۷۷–۱۹۸ 📌عشایر ایل سنگسری محصولات لبنی و گوشتی و صنایع دستی منحصر بفردی را تولید میکنند. 🌍قلمرو ایل سنگسر: امروزه بخش‌هایی از مراتع استان‌های سمنان، تهران، قزوین، قم، مرکزی، مازندران، گلستان، گیلان، خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی، و اصفهان همچنان در اختیار عشایر ایل سنگسر قرار دارد. 📌سنگسری‌ها شاخص‌ترین کوچندگان دامنه‌های البرز هستند. آن‌ها طولانی‌ترین مسیر کوچ جهان را طی می‌کنند به‌طوری‌که فاصله ی دورترین نقطهٔ ییلاقی و قشلاقی آنان به بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر میرسد. 📝#برنارد_هورکد محقق مشهور اروپایی نیز معتقد است عشایر ایل سنگسری طولانی‌ترین مسیر کوچ رو جهان را دارا هستند. 📌چراگاه های دامداران سنگسری به سه قسمت تقسیم شده: ۱/چراگاه های قشلاقی، ۲/چراگاه های ییلاقی ۳/چراگاه های میان بند. 👈در اصطلاح محلی به ییلاقات هر طایفه ایل سنگسری #خیل (xil) گفته میشود. در هر خیل برای هر یک از خانواده های آن #طایفه یک یا چند خیل مال ( xil mal) شکل میگیرد. 📙رئیسی نافچی, مهدی; طالبی, خاطره; آزاد, میترا _ "گوت‏ کِ‏ مال". دو فصلنامه دانش های بومی ایران. ۷ (۱۴): ۲۵۵–۲۹۶. 📝برنارد هورکد رئیس انجمن ایرانشناسان اروپا: اردوهای تابستانی (خیل‌های) سنگسری‌ها به لحاظ وسعت و تجمل، از شکوه و جلوه خاصی برخوردار است. ✍دکتر مرتضی فرهادی، #جامعه‌شناس ایرانی: خط تولید پنیر و روغن در بین عشایر سنگسری به قدری تکامل یافته و متنوع است که لازم است کارخانه‌های نوین لبنیات‌سازی ایران از آن درس بگیرند. 📓کتاب ایل سنگسری، علیرضا شاه حسینی انتشارات حبله رود 📌سیاه چادر عشایر سنگسری که «گوت» نام دارد منحصر به فرد است و در مقایسه با سیاه چادر دیگر عشایر ایران از ساختار ویژه‌ای برخوردار است. 🐏گوسفند سنگسری نوعی نژاد منحصر بفرد از دام سنگسری و از انواع نژاد گوسفند گوشتی در ایران است. #احمد_نادعلیان: برخی از نامهای گوسفندان در ایل سنگسری عبارتند از ولتو، نر خالکو، میا خالکو، نر ورا، میا ورا، نر سیلک، میا سیلک، کاوه، کووی، کاوه نر، کووی میش، تاژه نر، جوون میش، چار زِ، پنج زِ، قصر، کهنه نر، کهنه میش و...نوع دیگر تعیین گوسفند رنگ آنهاست که به دام زرد رنگ “شیوا” می گویند. به سیاه “بور گفته می شود. به سفید “سور”  به کبود “بنوش” به قهوه ای تیره ” تلخ” سیاه مایل به قهوه ای “برجی” قهوه ای روشن “خروا” و رنگ موشی “قمر” میگویند. در حالیکه به گوسفند سفید سور می گویند برای خر سفید نام “سوزه” را به کار می برند. حال اگر گوسفندی تماما سیاه باشد فقط در ناحیه سر یا پا لکه سفیدی داشته باشد هر کدام نیز نام متفاوتی دارند. 📌"#تیلِم" کیسه ای مانند مشک و از پوست گوساله نر درست میشود و عشایر ایل سنگسر برای تهیه فراورده های لبنی مانند دوغ، ماست، کره و... از آن استفاده میکنند، و از چوب بلندی به نام "تیلِم پَر" برای هم زدن آن استفاده میکنند. 📌عشایر ایل سنگسری از شیر گوسفند و بز، بیش از ۳۲ نوع محصول لبنی تولید می‌کنند که برخی از آن‌ها همچون #وارهون (روغن زرد)، #آریشه و #لورئین، ماست، کره چیکو (نوعی شکلات محلی) و... است، از دیگر فراورده‌های لبنی عشایر سنگسر می‌توان به شیر، ماست، توک، کره، خورش، رهون، درنه، سزمه، دوونه (کشک)، سه جو، تفره و … اشاره کرد. 🖊گردآورنده: محسن داداش پور باکر #مهندسی فرهنگی قزقانچای https://eitaa.com/soltan_mohammadreza

📜#زبان_سنگسری (ISO/DIS ۶۳۹–۳)، زبانی مخصوص و عضوی از گروه زبان‌های سمنانی شاخهٔ شمال‌غربی، غربی و زبان‌های ایرانی است که خود شاخه‌ای از زبان‌های هندوایرانی و آن نیز به نوبه خود شاخه‌ای از زبان‌های هندواروپایی است. در برخی منابع زبان سنگسری مستقلاً عضوی از شاخهٔ شمال‌غربی زبان‌های ایرانی قرار گرفته‌ است و با زبان سمنانی، سرخه‌ای و لاسگردی نزدیکی و شباهت خاصی دارد. همچنین زبان سنگسری در موارد عدیده مشابهت به خوارزمی قدیم دارد برای مثال در گاهنمای سنگسری «نو سال» همان است که در تقویم سغد قدیم به نام نوسرد و در تقویم خوارزم آن روزگار به نام «ناوسارجی» خوانده میشده‌است. 📌دکتر #احمد_صداقتی در کتاب نوجویانه‌ی «#دیپایین_سنگسری» به ابداع شیوه‌ی نگارشی پرداخته است که برپایه و بنیاد دبیره‌ی اوستایی است. روش او راه تازه‌ای برای نگارش واکه‌های(:حروف) هشت‌گانه‌ی زبان سنگسری است. پس او را باید آغازگر و بنیان‌گذار این شیوه‌ی نگارشی دانست. روش پیشنهادی احمد صداقتی برای نگارش زبان سنگسری در کتاب «دیپایین سنگسری» فراهم آمده و چاپ شده است. صداقتی «دیپایین» را به چم «شیوه‌ی نگارش» به‌کار بُرده است. کتاب «دیپایین سنگسری» خودآموزی برای آشنایی و آموزش زبان سنگسری است. تصویرهای فراوان کتاب، نوآموزان را یاری می‌رساند تا به شیوه‌ی دبیره‌ی اوستایی، به زبان سنگسری بنویسند و از پس ریزه‌کاری‌های این زبان دیرینه برآیند. 📌در زبان سنگسری #واژه‌های بسیاری وجود دارد که با واژه‌های اوستایی همانند می‌باشد که به طور مثال چند واژه ی زیر ذکر می‌گردد: کَس: کوچک (که) مَس: بزرگ (مَه) مونگ: ماه اِسِه: اکنون هَپو: آب (کودکانه) تَ: مال تو لوژِنگ: هواکش، روزن شته واش: نوعی گیاه سمی اِسپِه: سگ ورف/وفر: برف دَس: ده گوت: سراپرده، خیمه اینو: پیر و ناتوان وَرک: گرگ نسوم: زمین پست، دور از تابش آفتاب گوراسکا: سوراخ و حوش پیمه: زمین (از پیمودن) مشتی مچی: به اندازهٔ یک مشت اَ: من پَس: گوسفند 📌بسیاری از واژه‌های #پهلوی #اشکانی همانند یا مشابه واژه‌های سنگسری است. مثلاً: شپ: جهش گریو: گردن (گریبان) تر: ناحیه کرند: کنند واش: گیاه، علف از: من ورگ: برگ واخت: گفته واژندم: به من می‌گوید وَر: حصار، محوطه 📌از دلایل ساکن شدن #سکاها در #سنگسر وجود واژه‌های فراوان زبان سکایی در زبان #سنگسری است. مثلاً واژه‌های: چفت: آغل زرژ: کبک پشه: پدر 📌همچنین پاره‌ای از واژه‌های سنگسری حکایت از اعتقادات و اعمال #زرتشتی در قدیم دارد. از جمله: شوی: پیراهن مقدس سدره: شپیک ستره: سدره یا همان پیرهن مقدس زنافر: مقدار کم اهمیت، تنافور فتات: کاملاً شسته شده، پاتیات شستشوی همراه با اوراد یا تطهیر مذهبی 🖊گردآورنده: محسن داداش پور باکر #مهندسی فرهنگی قزقانچای https://eitaa.com/soltan_mohammadreza