۱-گفتار متعارض درباره بايزيد و حلاّج علّامه طهراني در بعضي از مواضع گفتار حلاّج و ابي يزيد بسطامي را مردود مي شمارند ولي در موردي گفتار آن دو (أناالحق، ليس في جبتي الا الله، سبحاني) را کمال توحيد عياني معرفي مي‌کنند. مي نويسند: «در اصطلاح متأخرين شطحيات کلماتي را گويند که از سالک مجذوب در حين استغراق مستي و سُکر وجد و غلبه شوق صادر مي شود که ديگران طاقت شنيدن آن نکنند و از خود نيز اگر از حالت محو به هوشياري صحو آيد از آنگونه گفتار ناهنجار اظهار کراهت و انکار نمايد چنانچه شمه اي از تمثيل اين داستان را جلال الدين محمّد رومي در کتاب مثنوي در شرح حالت ابن يزيد بسطامي که از فرائد عصر خود بوده به رشته نظم درآورده. در تبدّل حالات او گويد: با مريدان آن فقير محتشم بايزيد آمد که يزدان نک منم چون گذشت آن حال گفتندش صبح تو چنين گفتي و اين نبود صلاح ... و مي گويند: چون صدور اين گونه کلمات از روي عقيده راسخه نيست و منشاء آن تبدل حالاتي است که از اختيار سالک خارج است بدين واسطه موجب قدح و طعن نمي شود زيرا که اينگونه واردات از عوارض حالاتي است که از قيد اراده و حکم اختيار خارج است بلي در صورتي که اين حالت استمراري حاصل نمايد که کاشف از عقيده راسخه باشد موجب کفر و مستحقّ قتل خواهد بود نعوذ بالله من شرور انفسنا و نستجير بالله»1️⃣ و نيز مي نويسند: «گويند علّت انحراف حسين بن منصور حلّاج در اذاعه و اشاعه مطالب ممنوعه و اسرار الهيه فقدان تعلّم و شاگردي او در دست استاد ماهر و کامل و راهبر و راهرو و به مقصد رسيده بوده است» 2️⃣ جالب توجّه اين است که در موضعي ديگر هنگامي که مقام فناء بالله را توضيح مي دهند شطحيّات حلاّج و بايزيد را کمال توحيد عياني محاسبه مي کنند مي نويسند: «بقاء بالله که به حسب حال، کاملان واصل را دست مي دهد آنستکه بعد از فناء سالک در تجلی ذاتي، به بقاء حقّ باقي مي گردد و خود را مطلق بي تعيّن جسماني و روحاني ببيند و علم خود را محيط به همه ذرّات کائنات مشاهده نمايد و متصف به جميع صفات الهي باشد و قيّوم و مدبّر عالم باشد و هيچ چيز غير خود نبيند، و مراد به کمال توحيد عياني اين است آن که سبحاني همي گفت آن زمان اين معاني گشته بود او را عيان هم از اين رو گفت آن بحر صفا نيست اندر جبّه ام الاّ خدا آن اناالحقّ گفت اين معني نمود گر به صورت پيش تو دعوي نمود ليس في الدارين آن کو گفته است درّ اين معني چه نيکو سفته است چون نماند از توئي با تو اثر بی گمان یابی از این معنی خبر»3️⃣ 📚منابع: 1️⃣روح مجرد ص۴۶۷-۴۶۸/محمد حسین طهرانی/ناشر:انتشارات علامه طباطبایی/مشهد / 2️⃣رساله سیر و‌سلوک ص۱۹۶/محمد حسین طهرانی/ناشر:انتشارات حکمت 3️⃣الله شناسی ج۱ ص۲۰۷-۲۰۸/محمد حسین طهرانی/ناشر:انتشارات علامه طباطبایی/مشهد #عرفان_تصوف #محمد_حسین_طهرانی #بایزید_بسطامی #منصور_حلاج #گفتارهای_متعارض @shiayan_page

سید محمد محسن طهرانی و سقاییت بایزید بسطامی آقای محمد محسن طهرانی همچون سائر صوفیان سلف خویش مانند عطار نیشابوری و.. سقایی بایزید بسطامی در نزد امام صادق علیه السلام را باور داشته و داستانی که در منابع مختلف متصوفه آمده را بازگو می کند. 📢(کلیپ صوتی در پایان همین پست بارگذاری شده است) نقد و بررسی: جمعی از علما و محققین از اهل فن این مطلب را انکار کرده اند که بایزید درک محضر امام صادق(علیه السلام) را نموده باشد؛ چون تاریخ شهادت امام صادق(علیه السلام) در سال ۱۴۸ بوده و مرگ بایزید به قول ابن خلکان و شیخ نور الدین ابوالفتوح المحدث و جامی و دیگران، در سال ۲۶۱ یا ۲۶۴ بوده است؛ و هیچ یک از مورخین در این دو تاریخ اختلاف ندارند و اکثراً گفته اند: عمر بایزید بین هفتاد الی هشتاد سال بوده، پس باید او سی و سه سال یا سی و شش سال بعد از شهادت حضرت صادق(علیه السلام) به دنیا آمده باشد. مضافاً بر اینکه 70 سال از ابتدای عمرش گبر بوده است بنابراین چگونه ممکن است سی سال یا هجده و یا سیزده سال به امام صادق(علیه السلام) خدمت کرده و سقای خانه ی آن بزرگوار باشد! و این ادعـا با تاریـخ نمی سازد. و در تذکرة الاولیاء نقل شده است که وی ۳۰ سال در شام و شامات که مرکز دشمنان آل محمّد صلی الله علیه و آله است می گردید و یکصد و سی پیر را خدمت کرده است.1️⃣ این در حالی است که امام هادی و امام حسن عسگری (علیهما السلام)، در قید حیات بوده اند و بایزید یک بار هم به محضر ایشان نرفت که از ایشان کسب فیض کند ولی حاضر شد به خدمت پیرانی در آید که تمام علوم آنها را اگر یکجا جمع کنند ذره ای از علم و عمل حضرت عسگری(علیه السلام) نخواهد شد و با بودن امام معصوم حی و زنده خدمت پیرکردن چیزی جز ضلالت و گمراهی نیست. و اما برخی کسانی که شاگردی بایزید بسطامی در محضر امام جعفرصادق(علیه السلام) را انکار و رد کرده اند عبارتند: (۱)دکتر شفیعی کدکنی در نقد این دیدگاه می نویسد: الف:علامه حلی که سقایی بایزید را آورده، مستندش سخن سید بن طاووس است. و مستند سید، سخن فخررازی هست. مستند رازی نیز روایات صوفیان است.2️⃣ ب:همانگونه که داشتن زن و فرزند برای بایزید جعلی است سقایی وی نیز جعلی است. خوب باید کسانی که می خواهند از موقوفات بهره ببرند برای خود هویت سازی کنند. و چه بهتر که چنین دروغهایی بگویند.3️⃣ (۲)شیخ عباس قمی رضوان الله علیه: بایزید بسطامی صوفی معروفی که بحث خدمت کردن و سقایت وی نزد امام صادق علیه السلام بعید است.4️⃣ (۳)مرحوم وحید بهبهانی:حكايت كذب سقايتِ بايزيد بسطامى از براى حضرت صادق عليه السلام ووصولش به خدمت آن حضرت، واستفاده از او در آخر عمرش بعد از آنكه به خدمت جمعى كثير از مشايخ صوفيه رسيده بود ، ومحتمل است كه سقّاى خانه جعفر كذّاب بوده، ومنشأ توهم مذكور انصراف اطلاق جعفر به صادق علیه السلام‏ شده، واللَّه يعلم5️⃣ (۴)استاد مطهری: بعضی‌ ادعا کرده‌اند که سقای خانه امام صادق علیه‌السلام بوده است ولی این ادعا با تاریخ جور نمی‌آید ، یعنی بایزید عصر امام صادق علیه السلام را درک نکرده است.6️⃣ 📚منابع: 1️⃣تذکره الاولیا ص۱۳۶/فريد الدين عطار نيشابورى‏/مصحح:رينولد آلين نيكلسون‏/ناشر: مطبعه ليدن‏ ۱۹۰۵‏ 2️⃣دفتر روشنایی ترجمه کتاب النور من کلمات ابی طیفو ص۶۱/ مترجم:محمد رضا شفیعی کدکنی ناشر:سخن/تهران۱۳۸۴ 3️⃣همان ص۹۱ 4️⃣تتمةالمنتهی ص۴۲۰-۴۲۱/شیخ عباس قمی/ناشر:مومنین/قم۱۳۸۰ 5️⃣خیراتیه در ابطال طریقه صوفیه ج۱ ص۶۵/محمدعلی بن وحید بهبهانی/ناشر:موسسه علامه مجدد وحید بهبهانی/قم 6️⃣آشنایی با علوم اسلامی۲ ص۱۱۶/مرتضی مطهری/ناشر:صدرا #عرفان_تصوف #تصوف_حوزوی #فرقه_لاله_زاری #بایزید_بسطامی @sonnat_voice