☀️ ۳) در منابع شیعه و سنی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روایت شده که فرمودند: بپرهیزید از ظن، که دروغترین دروغ است. 📚قرب الإسناد، ص29؛ 📚مجمع البيان، ج‏9، ص205؛ 📚الدر المنثور، ج‏6، ص92 هَارُونُ بْنُ مُسْلِمٍ، عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ زِيَادٍ قَالَ: وَ حَدَّثَنِي جَعْفَرٌ، عَنْ أَبِيهِ: أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ قَالَ: إِيَّاكُمْ وَ الظَّنَّ، فَإِنَّ الظَّنَّ أَكْذَبُ الْكَذِبِ. ‌ 🤔در واقع، با اینکه ظن نسبت به دروغ این برتری را دارد که گاه درست از آب درمی‌آید (حدیث۲)، اما بسیار می‌شود که به اشتباه برود ولی همین که گاه درست از آب درمی‌آید، موجب می‌شود خود شخص بدان اعتماد می‌کند، و شاید همین موجب شده از دروغ و کذب (که خود گوینده‌اش از اساس می‌داند نادرست است و خودش بدان اعتماد نمی‌کند) بدتر باشد. @yekaye

☀️۴) از امیرالمومنین ع روایت شده است: الف. «ظن» اساسا مایه تزلزل و تردید است. ب. تزلزل و تردید موجب ظن و بدگمانی است. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص60 و 39 ☀️الف. الظَّنُّ ارْتِيَابٌ. ☀️ب. الرِّيبَةُ تُوجِبُ الظِّنَّةَ. 🤔این دو روایت در کنار هم نشان می‌دهد که ظن و گمان تزلزل می‌آورد و تزلزل هم بنوبه خود موجب سوءظن می‌شود. @yekaye

☀️۵) الف. از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روایت شده است که فرمودند: سه چیز است که هیچ کس از آن‌ها خلاصی ندارد: بدگمانی، فال بد زدن، و حسد ورزیدن، و من راه بیرون آمدن از آن‌ها را به شما می‌گویم: ▪️هرگاه گمانی بردی، بدان ترتیب اثر نده؛ ▪️و هرگاه فال بد زدی، راهت را بگیر و برو [= بدان بی‌اعتنا باش]؛ ▪️و هرگاه به کسی [در دل] حسد ورزیدی، مواظب باش که ستم نکنی. و در روایت دیگری چنین تعبیر شده: اندکند کسانی که از اینها نجات یابند. 📚مجموعة ورام، ج‏1، ص127 وَ قَالَ ص: ثَلَاثٌ لَا يَنْجُو مِنْهُنَّ أَحَدٌ الظَّنُّ وَ الطِّيَرَةُ وَ الْحَسَدُ؛ وَ سَأُحَدِّثُكُمْ بِالْمَخْرَجِ مِنْ ذَلِكَ: ▪️إِذَا ظَنَنْتَ فَلَا تُحَقِّقْ؛ ▪️وَ إِذَا تَطَيَّرْتَ فَامْضِ؛ ▪️وَ إِذَا حَسَدْتَ فَلَا تَبْغِ. وَ فِي رِوَايَةٍ أُخْرَى: وَ قَلَّ مَنْ يَنْجُو مِنْهُن.‏ ☀️ب. در نقل دیگری فراز مربوط به گمان در حدیث فوق چنین آمده: ▪️وقتی گمانی بردی، بر اساس آن حکم نکن. تحف العقول، ص50 وَ قَالَ ص ▪️إِذَا تَطَيَّرْتَ فَامْضِ ▪️وَ إِذَا ظَنَنْتَ فَلَا تَقْضِ ▪️وَ إِذَا حَسَدْتَ فَلَا تَبْغِ ☀️ج. و در نقل دیگری این مطلب به صورت سوال و جوابی بین پیامبر ص و یکی از مسلمانان مطرح شده که ابتدا پیامبر به فراگیر بودن این سه امر اشاره می‌کند. آن شخص می‌پرسد: چه چیزی می‌تواند آنها را از کسی که بدانها مبتلا شده ببرد؟ و حضرت شبیه نقل «الف» ‌را می‌فرمایند فقط در خصوص حسد می‌فرمایند: ▪️هرگاه به کسی [در دل] حسد ورزیدی، به پیشگاه خداوند استغفار کن. 📚الدر المنثور، ج‏6، ص92؛ 📚نهج الفصاحة، ص416 أخرج الطبراني عن حارثة بن النعمان قال: قال رسول الله صلی الله عليه [و آله] و سلم: ثلاث لازمات لامتی الطيرة و الحسد و سوء الظن. فقال رجل: ما يذهبهن يا رسول الله ممن هن فيه؟ قال: ▪️إذا حسدت فاستغفر الله ▪️و إذا ظننت فلا تحقق ▪️و إذا تطيرت فامض‏. @yekaye

🔹الف.۱.۲) تعارض سوءظن با دین و ایمان

☀️۶) از امیرالمومنین ع روایت شده است: سوء ظن را از خود دور کنید که همانا خداوند عز و جل از آن نهی فرموده است: 📚الخصال، ج‏2، ص624؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص90 اطْرَحُوا سُوءَ الظَّنِّ مِنْكُمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ نَهَى عَنْ ذَلِكَ. @yekaye

☀️۷) از امیرالمومنین ع روایت شده است: الف. کسی که اهل سوء ظن است دین ندارد. ب. همراه با سوء ظن، ایمانی وجود ندارد. ج. آفت دین، سوء ‌ظن است. د. به خدا سوگند خداوند مومنی را بعد از اینکه ایمان آورد عذاب نمی‌کند مگر به خاطر سوء‌ظن وی و بداخلاقی‌اش. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص264 الف. لَا دِينَ لِمُسِي‏ءِ الظَّنِّ. ب. لَا إِيمَانَ مَعَ سُوءِ ظَنٍّ. ج. آفَةُ الدِّينِ سُوءُ الظَّنِّ. د. وَ اللَّهِ لَا يُعَذِّبُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ مُؤْمِناً بَعْدَ الْإِيمَانِ إِلَّا بِسُوءِ ظَنِّهِ وَ سُوءِ خُلُقِهِ. @yekaye

☀️۸) امام سجاد در فرازی از دعای ۳۲ صحیفه سجادیه (دعایی که بعد از نماز شب می‌خواندند) فرموده‌اند: همانا شیطان در سوء‌ظن و ضعف یقین زمام مرا به دست گرفته است؛ و من به پیشگاه تو شکایت می‌کنم از این مجاورت بد او با من و اینکه نفسم از او اطاعت می‌کند؛ و از تو می‌خواهم که مرا از این سلطه‌ای که بر من پیدا کرده حفظ کنی و به درگاهت تضرع می‌کنم که کید وی را از من برگردانی ... 📚الصحيفة السجادية، ص152، دعای ۳۲ وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ بَعْدَ الْفَرَاغِ مِنْ صَلَاةِ اللَّيْلِ لِنَفْسِهِ فِي الِاعْتِرَافِ بِالذَّنْبِ: ... قَدْ مَلَكَ الشَّيْطَانُ عِنَانِي فِي سُوءِ الظَّنِّ وَ ضَعْفِ الْيَقِينِ، فَأَنَا أَشْكُو سُوءَ مُجَاوَرَتِهِ لِي، وَ طَاعَةَ نَفْسِي لَهُ، وَ أَسْتَعْصِمُكَ مِنْ مَلَكَتِهِ، وَ أَتَضَرَّعُ إِلَيْكَ فِي صَرْفِ كَيْدِهِ عَنِّي... @yekaye

🔹الف.۱.۳) آثار سوء ظن

۹)‌برخی آثار دنیوی سوء‌ظن در کلام امیرالمومنین ع: ☀️الف. کسی گمانش بد شد وهمش بد می‌شود [ ظاهرا یعنی مبتلا به توهمات بدی می‌گردد] 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص430 مَنْ سَاءَ ظَنُّهُ سَاءَ وَهْمُهُ. ☀️ب. کسی که گمانش بد باشد بدجوری درهم می‌پیچد. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص66؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص452 مَنْ سَاءَ ظَنُّهُ سَاءَتْ طَوِيَّتُهُ. ☀️ج. گمان بد همنشنین را به هلاکت می‌کشاند و کسی را که شخص دوری گزیده نجات می‌دهد [یعنی آدم بدگمان طوری است که هرکس به او نزدیکتر باشد بیشتر ضرر می‌کند]. 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص286 سُوءُ الظَّنِّ يُرْدِي مُصَاحِبَهُ وَ يُنْجِي مُجَانِبَهُ. @yekaye

۱۰) برخی آثار اخروی سوء‌ظن در کلام امیرالمومنین ع: ☀️الف. برحذر باشید از سوء‌ظن؛ که همانا سوء ظن موجب حبط عمل می‌شود. 📚دعائم الإسلام، ج‏2، ص352 وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ ع أَنَّهُمَا ذَكَرَا وَصِيَّةَ عَلِيٍّ ص فَقَالا أَوْصَى إِلَى ابْنِهِ الْحَسَنِ وَ أَشْهَدَ عَلَى وَصِيَّتِهِ الْحُسَيْنَ وَ مُحَمَّداً وَ جَمِيعَ وُلْدِهِ وَ رُؤَسَاءَ شِيعَتِهِ وَ أَهْلَ بَيْتِه‏، فقال: ... وَ إِيَّاكُمْ وَ سُوءَ الظَّنِّ فَإِنَّهُ يُحْبِطُ الْعَمَل‏. ☀️ب. برحذر باشید از سوء‌ظن؛ که همانا سوء ظن عبادت را فاسد و بار گناه را سنگین می‌کند. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص99 إِيَّاكَ أَنْ تُسِي‏ءَ الظَّنَّ فَإِنَّ سُوءَ الظَّنِّ يُفْسِدُ الْعِبَادَةَ وَ يُعَظِّمُ الْوِزْرَ. ☀️ج. سوء‌ظن امور را فاسد می‌کند و [انسان را] بر اقدامات شرورانه برمی‌انگیزاند. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص283 سُوءُ الظَّنِّ يُفْسِدُ الْأُمُورَ وَ يَبْعَثُ عَلَى الشُّرُورِ. @yekaye

🔹الف.۱.۴) ظن خوب! اینکه فرمود «از بسیاری از «ظن»ها اجتناب کنید؛‌ نشان می‌دهد که «ظن» خوب هم داریم که نیاز نیست از آن اجتناب شود. از این رو، در اینجا که بحث از مطلق «ظن» است مناسب است به احادیثی که برخی «ظن»ها را خوب می‌شمرند نیز اشاره‌ای شود؛ و ظاهرا اینها ظنونی هستند که به یک معنا ریشه در یقین دارند؛ ‌یعنی چون انسان به حقیقتی ایمان و یقین دارد متناسب با آن ظن و گمان خوبی به خداوند یا به امور دیگری پیدا می‌کند:

☀️۱۱) الف. از امیرالمومنین ع روایت شده است: حسن ظن ناشی از قوت یقین است. 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص229 حُسْنُ الظَّنِّ مِنْ قُوَّةِ الْيَقِين‏. ☀️ب. روایت شده که امام صادق (ع) فرمودند: حسن ظن ريشه‌اش، حسن ايمان محكم شخص، و سالم بودن سينه اوست. و علامت آن اين است كه به هر چيزى با چشم طهارت و نظر فضيلت می‌نگرد بدین جهت كه در او حياء و امانت و صيانت و صدق تركيب شده، و در قلبش قرار داده شده است. و پیامبر ص فرمود: گمانتان را درباره برادران‌تان گمان نيكو قرار دهید تا بدین وسیله به صفا و طهارت قلب دست یابید... خداوند متعال به حضرت داود عليه السلام وحی کرد: بندگان مرا به یاد نعمت‏هاى و بخشش‌های من بینداز كه آنان غير از امر نیکوی زیبا چیزی از من نديده ‏اند، تا براى بقیه [عمرشان] نيز گمان به چیزی جز شبیه آنچه در گذشته بدانها ارزانی داشته‌ام نداشته باشند ... و رسول الله ص از خداوند نقل کرده است که خداوند فرمود: من همراه حسن ظنی هستم كه بنده‌ام درباره من دارد، ای محمد! ... 📚مصباح الشريعة، ص173-174 قَالَ الصَّادِقُ ع: حُسْنُ الظَّنِّ أَصْلُهُ مِنْ حُسْنِ إِيمَانِ الْمَرْءِ وَ سَلَامَةِ صَدْرِهِ وَ عَلَامَتُهُ أَنْ يَرَى كُلَّ مَا نَظَرَ إِلَيْهِ بِعَيْنِ الطَّهَارَةِ وَ الْفَضْلِ مِنْ حَيْثُ رُكِّبَ فِيهِ وَ قُذِفَ فِي قَلْبِهِ مِنَ الْحَيَاءِ وَ الْأَمَانَةِ وَ الصِّيَانَةِ وَ الصِّدْقِ. قَالَ النَّبِيُّ ص: أَحْسِنُوا ظُنُونَكُمْ بِإِخْوَانِكُمْ تَغْتَنِمُوا بِهَا صَفَاءَ الْقَلْبِ وَ إثاء [نَقَاءَ] الطَّبْعِ... أَوْحَى اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِلَى دَاوُدَ ع: ذَكِّرْ عِبَادِي مِنْ آلَائِي وَ نَعْمَائِي فَإِنَّهُمْ لَمْ يَرَوْا مِنِّي إِلَّا الْحَسَنَ الْجَمِيلَ لِئَلَّا يَظُنُّوا فِي الْبَاقِي إِلَّا مِثْلَ الَّذِي سَلَفَ مِنِّي إِلَيْهِمْ... قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَحْكِي عَنْ رَبِّهِ: أَنَا عِنْدَ حُسْنِ ظَنِّ عَبْدِي بِي يَا مُحَمَّدُ ص! ... @yekaye

۱۲) از امیرالمومنین ع درباره اثرات مثبت حسن ظن روایت شده است: ☀️الف. ظن صواب [ظن و گمانی که به نحو درست به مطلب اصابت می‌کند] از خصلتهای خردمندان است. ☀️ب. بهترین ورع و پرهیزکاری داشتن حسن ظن است. ☀️ج.حسن ظن راحتی‌بخش دلها و مایه سلامتی دین است. ☀️د. حسن ظن هم و غم را می‌کاهد و از گرفتار شدن به گناه می‌رهاند. ☀️ه. حسن ظن از بهترین خصلتها و از برترین قسمتها [= سهم‌ها؛ آنچه در قضا و قدر سهم هرکسی قرار داده شده] است. ☀️و.حسن ظن از برترین خلق و خوها و بالاترین عطایا [ی الهی] است. ☀️ز. چه بسا مومنی که صبر و حسن ظن، وی را به رستگاری رساند. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص253 ☀️الف.الظَّنُّ الصَّوَابُ مِنْ شِيَمِ أُولِي الْأَلْبَابِ. ☀️ب. أَفْضَلُ الْوَرَعِ حُسْنُ الظَّنِّ. ☀️ج. حُسْنُ الظَّنِّ رَاحَةُ الْقَلْبِ وَ سَلَامَةُ الدِّينِ. ☀️د. حُسْنُ الظَّنِّ يُخَفِّفُ الْهَمَّ وَ يُنْجِي مِنْ تَقَلُّدِ الْإِثْمِ. ☀️ه. حُسْنُ الظَّنِّ مِنْ أَحْسَنِ الشِّيَمِ وَ أَفْضَلِ الْقِسَمِ. ☀️و. حُسْنُ الظَّنِّ مِنْ أَفْضَلِ السَّجَايَا وَ أَجْزَلِ الْعَطَايَا. ☀️ز. كَمْ مِنْ مُؤْمِنٍ فَازَ بِهِ الصَّبْرُ وَ حُسْنُ الظَّنِّ. @yekaye

🔹الف.۱.۵) «حسن ظن» بد و «سوء ظن» خوب! با اینکه از روایات فوق به دست می‌آید که در مجموع حسن ظن داشتن خوب و سوء ظن داشتن بد است، اما این قاعده عمومیت ندارد و هم سوء‌ظن گاهی آثار مثبت دارد و هم حسن ظن گاهی ضرر دارد (و بعدا در بحث «سوءظن به دیگران» هم به طور خاص حدیثی در این باره خواهد آمد.) در این زمینه به دو حدیث زیر از امیرالمومنین ع توجه کنید:

۱۳) از امیرالمومنین ع روایت شده است: ☀️الف. کسی که بد گمان شد، [در قبول مطلب] تامل و درنگ می‌کند. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص263؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص451 مَنْ سَاءَ ظَنُّهُ تَأَمَّلَ. ☀️ب. کسی که گمان نیک پیدا کرد، [در بررسی جوانب امر] اهمال می‌ورزد. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص253 مَنْ حَسُنَ ظَنُّهُ أَهْمَلَ. @yekaye

🔹الف.۲) ظن به خدا (سوء ظن و حسن ظن)

☀️۱۴) الف. از امام رضا (علیه السلام)روایت شده است: گمان خود را به خدا نیکو سازید و به رحمتش امیدوار باشید که خداوند عز و جل می‌فرماید: من نزد گمان بنده مؤمنم هستم. اگر گمانش نسبت به من خوب باشد، [برخورد من با او] خوب است؛ و اگر بد باشد بد است. 📚الكافي، ج‏2، ص72؛ 📚عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج‏2، ص20 مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: أَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ بِي إِنْ خَيْراً فَخَيْراً وَ إِنْ شَرّاً فَشَرّاً . ☀️ب. و باز از امام رضا ع روایت شده است که: خداوند به موسی بن عمران وحی کرد: ای موسی! به بنی‌اسرائیل بگو من نزد گمان بنده‌ام به خودم هستم؛‌پس هرگونه که می‌خواهد به من گمان برد مرا همان گونه در کنار خویش خواهد یافت. 📚الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص361 وَ أَرْوِي عَنِ الْعَالِمِ ع: أَنَّ اللَّهَ أَوْحَى إِلَى مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ ع يَا مُوسَى قُلْ لِبَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي فَلْيَظُنَّ بِي مَا شَاءَ يَجِدُنِي عِنْدَهُ. @yekaye

☀️۱۵) الف. عبدالرحمن بن حجاج می‌گوید: به امام صادق ع عرض کردم حدیثی را مردم [از قول پیامبر ص] روایت می‌کنند درباره آخرین کسی که دستور می‌آید به جهنم برود. امام صادق ع فرمود: مطلب آن طور نیست که مردم می‌گویند [سپس اصل واقعه را این طور توضیح دادند که] رسول الله ص فرمودند: همانا آخرین بنده‌ای که دستور می‌آید که به جهنم فرستاده شود برمی‌گردد و یک نگاهی می‌اندازد. خداوند جبار می‌فرماید: او را برگردانید. پس او را برمی‌گردانند. وقتی می‌آورندش به او می‌گوید: بنده‌ام! چرا برگشتی و چنین نگاه کردی؟ می‌گوید: پروردگارا! گمانم به تو این نبود. خداوند جل جلاله می‌فرماید: بنده من! گمانت به من چه بود؟ می‌گوید: پروردگارا! گمانم به تو این بود که مرا مورد مغفرت قرار می‌دهی و در بهشت ساکنم می گردانی. خداوند جبار جل و علا می‌فرماید: ای فرشتگانم! به عزت و نعمت و بلا و جلال و علو بلندی جایگاهم سوگند! این بنده من لحظه‌ای در زندگی‌اش گمان خیر به من نداشت و اگر لحظه‌ای به من گمان خیر برده بود او را روانه جهنم می‌کردیم. اما همین دروغش را بپذیرید و وارد بهشتش کنید. سپس رسول الله ص [طبق نقل دیگر: خود امام صادق ع] فرمود: هیچ بنده‌ای نیست که به خداوند گمان نیک برد مگر اینکه خداوند نزد گان اوست و هیچ بنده‌ای نیست که به خداوند گمان بد برد مگر اینکه خداوند نزد گمان اوست و این همان سخن خداوند متعال است که می‌فرماید: «و این گمان شما بود که به پروردگارتان گمان بردید؛ شما را هلاک کرد پس از زیاندیدگان شدید.»‌ (فصلت/۲۳) 📚الزهد، ص97؛ 📚تفسير القمي، ج‏2، ص264-265 ؛ 📚ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص173 ☀️ب. شبیه این مضمون از امام باقر ع نیز روایت شده است بدین بیان که ایشان فرمودند: بنده‌ای را در روز قیامت در پیشگاه خداوند متعال می‌آورند و خداوند دستور می‌دهد که او را به سوی جهنم ببرند. وی می‌گوید: به عزتت سوگند که گمان من به تو این نبود! می‌فرماید: گمان تو به من چه بود؟ می‌گوید: گمان من به تو این بود که مرا می‌بخشی. پس خداوند می‌فرماید: پس تو را بخشیدم. امام باقر ع فرمودند: اما به خدا سوگند که به اندازه چشم بر هم زدنی در دنیا چنین گمانی به خداوند نداشت؛ که اگر در دنیا به اندازه چشم بر هم زدنی چنین گمانی می‌داشت با چنان عفوی روبرو می‌شدکه اصلا کارش به ایستادن در آن موقف نمی‌کشید. 📚المحاسن، ج‏1، ص25 ☀️ج. و شبیه این مضمون روایت دیگری از امام صادق ع آمده است که ایشان فرمودند: بنده‌ای را در روز قیامت می‌آورند که به خویش ظلم کرده است. پس خداوند متعال به او می‌گوید: آیا تورا به اینکه از من اطاعت کنم دستور ندادم؟ آیا تورا از معیصتم نهی نکردم؟ می‌گوید:‌بله پروردگارا! لیکن شهوتم بر من غلبه کرده. پس اگر مرا عذاب کنی به خاطر گناهم است و تو به من ظلم نکرده‌ای. پس خداوند دستورمی‌دهد که او را به سوی جهنم ببرند. وی می‌گوید: گمان من به تو این نبود! می‌فرماید: گمان تو به من چه بود؟ می‌گوید: گمان من به تو نیکوترین گمان بود. پس خداوند دستور می‌دهد که او را به بهشت ببرند و خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: حسن ظن تو در این لحظه برایت سود داشت. 📚المحاسن، ج‏1، ص25-26 @yekaye 👇سند و متن احادیث فوق👇

سند و متن احادیث بند ۱۵ ☀️الف. مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع: حَدِيثٌ يَرْوُونَهُ النَّاسُ (فِيمَنْ يُؤْمَرُ بِهِ آخِرَ النَّاسِ إِلَى النَّارِ). فَقَالَ: إِنَّهُ لَيْسَ كَمَا يَقُولُونَ. ثُمَّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: إِنَّ آخِرَ عَبْدٍ يُؤْمَرُ بِهِ إِلَى النَّارِ فَإِذَا أُمِرَ بِهِ إِلَى النَّارِ الْتَفَتَ. فَيَقُولُ [اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ‏] الْجَبَّارُ: أَ عَجِّلُوهُ؟ [رُدُّوهُ فَيَرُدُّونَهُ]. فَإِذَا أُتِيَ بِهِ، قَالَ لَهُ: عَبْدِي لِمَ الْتَفَتَّ؟ فَيَقُولُ: يَا رَبِّ مَا كَانَ ظَنِّي بِكَ هَذَا. فَيَقُولُ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ عَبْدِي وَ مَا كَانَ ظَنُّكَ بِي؟ فَيَقُولُ: يَا رَبِّ كَانَ ظَنِّي بِكَ أَنْ تَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي وَ تُسْكِنَنِي [وَ تُدْخِلَنِي‏] جَنَّتَكَ. فَيَقُولُ اللَّهُ الْجَبَّارُ جَلَّ وَ عَلَا: يَا مَلَائِكَتِي وَ عِزَّتِي وَ آلَائِي وَ بَلَائِي وَ جَلَالِي وَ عُلُوِّي وَ ارْتِفَاعِ مَكَانِي مَا ظَنَّ بِي عَبْدِي سَاعَةً مِنْ حَيَاتِهِ خَيْراً قَطُّ وَ لَوْ ظَنَّ بِي سَاعَةً مِنْ حَيَاتِهِ خَيْراً [مِنْ خَيْرٍ] مَا رَوَّعْتُهُ بِالنَّارِ أَجِيزُوا لَهُ كَذِبَهُ وَ أَدْخِلُوهُ الْجَنَّةَ. ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص [أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏]: لَيْسَ مِنْ عَبْدٍ ظَنَّ [مَا ظَنَّ عَبْدٌ] بِاللَّهِ خَيْراً إِلَّا كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّهِ بِهِ وَ لَا ظَنَّ بِهِ سُوءاً إِلَّا كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّهِ بِهِ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى [عَزَّ وَ جَلَ‏] «وَ ذلِكُمْ ظَنُّكُمُ الَّذِي ظَنَنْتُمْ بِرَبِّكُمْ أَرْداكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ مِنَ الْخاسِرِين».‏ 📚الزهد، ص97؛ 📚تفسير القمي، ج‏2، ص264-265 ؛ 📚ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص173 ☀️ب. أَحْمَدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: يُوقَفُ عَبْدٌ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ تَعَالَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيَأْمُرُ بِهِ إِلَى النَّارِ. فَيَقُولُ: لَا وَ عِزَّتِكَ مَا كَانَ هَذَا ظَنِّي بِكَ. فَيَقُولُ: مَا كَانَ ظَنُّكَ بِي؟ فَيَقُولُ: كَانَ ظَنِّي بِكَ أَنْ تَغْفِرَ لِي. فَيَقُولُ قَدْ غَفَرْتُ لَكَ. قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع: أَمَا وَ اللَّهِ مَا ظَنَّ بِهِ فِي الدُّنْيَا طَرْفَةَ عَيْنٍ وَ لَوْ كَانَ ظَنَّ بِهِ فِي الدُّنْيَا طَرْفَةَ عَيْنٍ مَا أَوْقَفَهُ ذَلِكَ الْمَوْقِفَ لِمَا رَأَى مِنَ الْعَفْوِ. 📚المحاسن، ج‏1، ص25 ☀️ج. أَحْمَدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ: يُؤْتَى بِعَبْدٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ فَيَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ: أَ لَمْ آمُرْكَ بِطَاعَتِي؟ أَ لَمْ أَنْهَكَ عَنْ مَعْصِيَتِي؟ فَيَقُولُ: بَلَى يَا رَبِّ وَ لَكِنْ غَلَبَتْ عَلَيَّ شَهْوَتِي فَإِنْ تُعَذِّبْنِي فَبِذَنْبِي لَمْ تَظْلِمْنِي. فَيَأْمُرُ اللَّهُ بِهِ إِلَى النَّارِ؛ فَيَقُولُ: مَا كَانَ هَذَا ظَنِّي بِكَ! فَيَقُولُ: مَا كَانَ ظَنُّكَ بِي؟ قَالَ: كَانَ ظَنِّي بِكَ أَحْسَنَ الظَّنِّ. فَيَأْمُرُ اللَّهُ بِهِ إِلَى الْجَنَّةِ؛ فَيَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: لَقَدْ نَفَعَكَ حُسْنُ ظَنِّكَ بِيَ السَّاعَة. 📚المحاسن، ج‏1، ص25-26 @yekaye

☀️۱۶) از امام باقر ع روایت شده است که مکتوبی از امیرالمومنین علی ع نزد ماست که در آن آمده که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)بر منبر فرمود: به خدایی که جز او معبود به‌حقّی نیست سوگند! خیر دنیا و آخرت به هیچ مؤمنی هرگز عطا نشده است مگر به‌سبب خوش‌گمانی او به خداوند و امیدش به او و خوش‌اخلاقی‌اش و خودداری نمودن از غیبت مؤمنین. و به خدایی که معبود به حقّی جز او نیست سوگند، خداوند هیچ مؤمنی را پس از توبه و استغفار عذاب نمی‌فرماید مگر به‌واسطه‌ی بدگمانیش به خدا و کوتاهی نمودن در امیدواری به پروردگار و بدخلاقی‌اش و غیبت نمودنش از مؤمنین؛ و به خدایی‌که جز او معبود به‌حقّی نیست سوگند، هیچ بنده با ایمانی درباره‌ی خداوند گمان نیک نبرد مگر آنکه خدا نزد گمان بنده مؤمن خود می‌باشد زیرا خداوند کریم است خیر و نیکی به دست اوست، حیا می‌کند از اینکه بنده‌ی مؤمنش به او ‌گمان نیک برد ولی او بر خلاف گمان و امید او رفتار فرماید. پس گمان خود را به خداوند نیکو کنید و به او رغبت نمایید. 📚الكافي، ج‏2، ص71-72؛ 📚الإختصاص، ص227؛ 📚الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص360؛ 📚جامع الأخبار(للشعيري)، ص98 ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ بُرَيْدِ بْنِ مُعَاوِيَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: وَجَدْنَا فِي كِتَابِ عَلِيٍّ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ وَ هُوَ عَلَى مِنْبَرِهِ: وَ الَّذِي‏ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ مَا أُعْطِيَ مُؤْمِنٌ قَطُّ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا بِحُسْنِ ظَنِّهِ‏ بِاللَّه‏ وَ رَجَائِهِ لَهُ وَ حُسْنِ خُلُقِهِ وَ الْكَفِّ عَنِ اغْتِيَابِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَا يُعَذِّبُ اللَّهُ مُؤْمِناً بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الِاسْتِغْفَارِ إِلَّا بِسُوءِ ظَنِّهِ‏ بِاللَّهِ‏ وَ تَقْصِيرِهِ مِنْ رَجَائِهِ وَ سُوءِ خُلُقِهِ وَ اغْتِيَابِهِ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَا يَحْسُنُ ظَنُّ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ بِاللَّهِ إِلَّا كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ لِأَنَّ اللَّهَ كَرِيمٌ بِيَدِهِ الْخَيْرَاتُ يَسْتَحْيِي أَنْ يَكُونَ عَبْدُهُ الْمُؤْمِنُ قَدْ أَحْسَنَ بِهِ الظَّنَّ ثُمَّ يُخْلِفَ ظَنَّهُ وَ رَجَاءَهُ فَأَحْسِنُوا بِاللَّهِ الظَّنَّ وَ ارْغَبُوا إِلَيْهِ. @yekaye

☀️۱۷) از امام باقر ع یا امام صادق ع روایت شده است که: حضرت داوود فرموده است: پروردگارا! به تو ایمان نیاورده کسی که تو را بشناسد و نسبت به تو حسن ظن نداشته باشد! 📚جامع الأخبار(للشعيري)، ص99؛ 📚مشكاة الأنوار، ص36 عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع‏ أو عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع: قَالَ دَاوُدُ النَّبِيُّ عَلَى نَبِيِّنَا وَ آلِهِ وَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: يَا رَبِّ مَا آمَنَ بِكَ مَنْ عَرَفَكَ فَلَمْ يُحْسِنِ الظَّنَّ بِكَ. @yekaye

☀️۱۸) الف. از رسول الله ص روایت شده است: [مواظب باشید که] کسی از شما نمیرد مگر اینکه به خدا حسن ظن داشته باشد؛ که همانا حسن ظن به خدا، بهایش بهشت است. 📚روضة الواعظين، ج‏2، ص503 وَ قَالَ ص لَا يَمُوتَنَّ أَحَدُكُمْ إِلَّا وَ هُوَ يُحْسِنُ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ حُسْنَ الظَّنِّ بِاللَّهِ ثَمَنُ الْجَنَّةِ. ☀️ب. و از امیرالمومنین ع روایت شده است: کسی که حسن ظن داشته باشد به بهشت می‌رسد ونیزبا این تعبیر که: کسی که حسن ظن به خدا داشته باشد به بهشت می‌رسد 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص253 مَنْ حَسُنَ ظَنُّهُ فَازَ بِالْجَنَّةِ. مَنْ حَسُنَ ظَنُّهُ بِاللَّهِ فَازَ بِالْجَنَّةِ. ☀️ج. و به امام رضا ع منسوب است که فرموده‌اند که: خداوند تبارک و تعالی به حضرت داوود ع وحی کرد که فلان خانم که دختر فلان خانم است همنشنی تو در بهشت در درجه اوست. حضرت داوود ع سراغش رفت و از او پرسید که چه کاری انجام می‌دهد؟ وی توضیح داد و کارهای وی را شبیه کارهای بقیه مردم یافت. از نیتش پرسید. گفت: هیچ حالی و روزی نیست که خداوند مرا از آن حال و روز به حال و روز دیگری منتقل کند مگر اینکه به خاطر این حال و روز جدید خوشحالترم نسبت به حال و روزی که قبلش در آن بودم. فرمود: ظن تو به خداوند عز و جل نیکوست [یعنی این ناشی از حسن ظن او به خداست و همین چنین جایگاهی برای او رقم زده است]. 📚الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص360 وَ رُوِيَ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَوْحَى إِلَى دَاوُدَ ع: فُلَانَةُ بِنْتُ فُلَانَةَ مَعَكَ فِي الْجَنَّةِ فِي دَرَجَتِكَ. فَصَارَ إِلَيْهَا فَسَأَلَهَا عَنْ عَمَلِهَا فَخَبَّرَتْهُ. فَوَجَدَهُ مِثْلَ أَعْمَالِ سَائِرِ النَّاسِ. فَسَأَلَهَا عَنْ نِيَّتِهَا فَقَالَتْ: مَا كُنْتُ فِي حَالَةٍ فَنَقَلَنِي اللَّهُ مِنْهَا إِلَى غَيْرِهَا إِلَّا كُنْتُ بِالْحَالَةِ الَّتِي نَقَلَنِي إِلَيْهَا أَسَرَّ مِنِّي بِالْحَالَةِ الَّتِي كُنْتُ فِيهَا. فَقَالَ: حَسُنَ ظَنُّكَ بِاللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ. ☀️د. روایتی طولانی از رسول الله ص نقل شده که ایشان به برخی از مکاشفات خود درباره وضعیت اخروی برخی انسانها اشاره می‌کنند. در فرازی از آن آمده است: و مردی از امتم را بر صراط دیدم که به رعشه شدید افتاده بود همچون برگی که در تندباد سخت می‌لرزد، پس حسن ظن او به خداوند آمد و به رعشه‌های وی پایان داد و او راهش را بر صراط [براحتی] ادامه داد. 📚الأمالي( للصدوق)، ص231-232 حَدَّثَنَا الشَّيْخُ الْفَقِيهُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُوسَى بْنِ بَابَوَيْهِ الْقُمِّيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا صَالِحُ بْنُ عِيسَى الْعِجْلِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ عَلِيٍّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الصَّلْتِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بُكَيْرٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَبَّادُ بْنُ عَبَّادٍ الملهبي [الْمُهَلَّبِيُ‏] قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ [سَعِيدُ] بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ هِلَالِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ بعلي [يَعْلَى‏] بْنِ زَيْدِ بْنِ جُدْعَانَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ: كُنَّا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ يَوْماً فَقَالَ: ... وَ رَأَيْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِي عَلَى الصِّرَاطِ يَرْتَعِدُ كَمَا يَرْتَعِدُ السَّعَفَةُ فِي يَوْمِ رِيحٍ عَاصِفٍ فَجَاءَهُ حُسْنُ ظَنِّهِ بِاللَّهِ فَسَكَنَ رَعْدَتُهُ وَ مَضَى عَلَى الصِّرَاطِ ... @yekaye

☀️۱۹) الف. از یکی از اصحاب امام کاظم ع نقل شده که من [در حج] پشت سر امام کاظم ع بر صفا یا بر مروه بودم و او فقط این دو جمله را می‌گفت: خدایا از تو درخواست دارم که در هر حال به تو حسن ظن داشته باشم و در توکل بر تو صدق نیت داشته باشم. 📚الكافي، ج‏4، ص433 عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِي حَمَّادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْجَهْمِ الْخَزَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: كُنْتُ وَرَاءَ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى ع عَلَى الصَّفَا أَوْ عَلَى الْمَرْوَةِ وَ هُوَ لَا يَزِيدُ عَلَى حَرْفَيْنِ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ حُسْنَ الظَّنِّ بِكَ فِي كُلِّ حَالٍ وَ صِدْقَ النِّيَّةِ فِي التَّوَكُّلِ عَلَيْك.‏ ☀️ب. از امیرالمومنین ع روایت شده است: اطمینان به خدا و حسن ظن به او دژی است که در آن دژ پناه نمی‌گیرد مگر هر مومنی؛ و توکل بر او مایه نجات از هر بدی و ایمنی‌بخش از هر دشمنی است. 📚إرشاد القلوب إلى الصواب (للديلمي)، ج‏1، ص109 وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع: الثِّقَةُ بِاللَّهِ وَ حُسْنُ الظَّنِّ بِهِ حِصْنٌ لَا يَتَحَصَّنُ بِهِ إِلَّا كُلُّ مُؤْمِنٍ وَ التَّوَكُّلُ عَلَيْهِ نَجَاةٌ مِنْ كُلِّ سُوءٍ وَ حِرْزٌ مِنْ كُلِّ عَدُوٍّ. @yekaye

☀️۲۰) الف. از امیرالمومنین ع روایت شده که فرمودند: حسن ظن بنده به خداوند سبحان به اندازه امیدش به اوست. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص200؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص228 حُسْنُ ظَنِّ الْعَبْدِ بِاللَّهِ سُبْحَانَهُ عَلَى قَدْرِ رَجَائِهِ لَه‏ ☀️ب. مالک جهنی می‌گوید: بر امام باقر ع وارد شدم و در دلم چیزی گذشت. ایشان فرمود: ای مالک! [هر چه می‌خواهی] به خداوند حسن ظن داشته باش و گمان نکن که تو در این کارت [= در حسن ظن داشتن به خدا] داری زیاده‌روی می‌کنی ... . 📚المؤمن، ص30 عَنْ مَالِكٍ الْجُهَنِيِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي جَعْفَرٍ ع وَ قَدْ حَدَّثْتُ نَفْسِي بِأَشْيَاءَ. فَقَالَ لِي: يَا مَالِكُ أَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ وَ لَا تَظُنَّ أَنَّكَ مُفَرِّطٌ فِي أَمْرِك‏... @yekaye

☀️۲۱) الف. از امام صادق ع روایت شده است؛ در زمان حضرت موسی ع دو نفر در زندان بودند. سپس آزاد شدند؛‌یکی از آنان فربه و سرحال شده بود و دیگری لاغر و نحیف همچون نی قلیان! حضرت موسی ع به آنکه فربه شده بود فرمود: چه چیزی موجب شده که چنین حال و روز خوبی در وضعیت جسمانی تو حاصل شود؟ گفت: حسن ظن من به خدا. به دیگری فرمود: چه چیزی موجب شده که چنین حال و روز بدی در وضعیت جسمانی تو حاصل شود؟ گفت: خوف از خدا. موسی دست به آسمان بلند کرد و گفت: پروردگارا! سخن هر دو را شنیدی. پس مرا آگاه کن که کدام از این دو برتر است؟ خداوند به وی وحی فرمود: آنکه حسن ظن به من داشت. 📚جامع الأخبار(للشعيري)، ص99 عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ص قَالَ: كَانَ فِي زَمَنِ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ رَجُلَانِ فِي الْحَبْسِ، فَأُخْرِجَا. فَأَمَّا أَحَدُهُمَا فَسَمِنَ وَ غَلُظَ؛ وَ أَمَّا الْآخَرُ فَنَحِلَ فَصَارَ مِثْلَ الْهُدْبَةِ. فَقَالَ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ لِلسَّمِينِ: مَا الَّذِي أَرَى بِكَ مِنْ حُسْنِ الْحَالِ فِي بَدَنِكَ؟ قَالَ حُسْنُ ظَنِّي بِاللَّهِ. وَ قَالَ لِلْآخَرِ: مَا الَّذِي أَرَى بِكَ مِنْ سُوءِ الْحَالِ فِي بَدَنِكَ؟ قَالَ: الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ. قَالَ فَرَفَعَ مُوسَى يَدَهُ إِلَى اللَّهِ، فَقَالَ: يَا رَبِّ قَدْ سَمِعْتَ مَقَالَتَهُمَا فَأَعْلِمْنِي أَيُّهُمَا أَفْضَلُ؟ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ: صَاحِبُ حُسْنِ الظَّنِّ بِي. ☀️ب. شبیه همین واقعه در مورد حضرت عیسی ع و برخی از اصحابش که مدتی آنها را ندیده بود روایت شده است. 📚مشكاة الأنوار في غرر الأخبار، ص36 عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: بَعَثَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَجُلَيْنِ مِنْ أَصْحَابِهِ فِي حَاجَةٍ فَرَجَعَ أَحَدُهُمَا مِثْلَ الشَّنِّ الْبَالِي وَ الْآخَرُ شَحِماً وَ سَمِيناً؛ فَقَالَ لِلَّذِي مِثْلُ الشَّنِّ: مَا بَلَغَ مِنْكَ مَا أَرَى؟ قَالَ: الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ. وَ قَالَ لِلْآخَرِ السَّمِينِ: مَا بَلَغَ بِكَ مَا أَرَى؟ فَقَالَ: حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ. ☀️ج. از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است: حسن ظنّ به خدا این است که امید نداشته باشی جز به او، و نترسی مگر از گناه خود. 📚الكافي، ج‏2، ص72 عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمِنْقَرِيِّ عَنْ سُفْيَانَ بْنِ عُيَيْنَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ‏: حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ أَنْ لَا تَرْجُوَ إِلَّا اللَّهَ وَ لَا تَخَافَ إِلَّا ذَنْبَكَ‏ . ☀️د. از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است: حسن ظنّ به خدا این است که عملت را خالص گردانی و به خداوند امید داشته باشی که از لغزشهایت درگذرد. 📚تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص83 ؛ 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص229 وَ قَالَ ع: حُسْنُ الظَّنِّ أَنْ تُخْلِصَ الْعَمَلَ وَ تَرْجُو مِنَ اللَّهِ أَنْ يَعْفُوَ عَنِ الزَّلَلِ. @yekaye