🔹همْ وَ أَزْواجُهُمْ فی ظِلالٍ عَلَی الْأَرائِكِ مُتَّكِؤُنَ ▪️این جمله را به صورت‌های مختلف می‌توان تحلیل نحوی کرد که ظرافتهای متعددی را در معنا به همراه دارد: 🍃الف. «هُم» مبتدا باشد و آنگاه، الف.1. خبر اول آن «فی ظلال» و خبر دوم آن «متکئون» باشد الف.2. خبر آن «متکئون» باشد و «فی ظلال» متعلق بدان باشد. 🍃ب. «هُم» مبتدا و خبر آن «فی ظلال» باشد و «عَلَی الْأَرائِكِ مُتَّكِؤُنَ» جمله مستأنفه باشد. 🍃ج. «هم» تاکید باشد بر ضمیر مستتر در «فاکهون» و یا بر ضمیر مستتر در «شغل» (آیه قبل)؛ و آنگاه «فی ظلال» حال باشد و «متکئون» خبر دومِ إنّ (در آیه قبل) باشد. 🔹ثمره مهم این سه گونه تحلیل آن است که در تحلیل اول، همسرانشان در تکیه زدن و در زیر سایه بودن به آنان عطف شده و با آنان همراهند (که در حالت الف.1 زیر سایه بودن و تکیه زدن دو وصف مختلف آنان است؛ اما در حالت الف.2 تکیه زدن در زیر سایه انجام می‌شود)؛ اما در تحلیل دوم، فقط در زیر سایه بودن با آنان شریکند؛ ولی در تحلیل سوم، علاوه بر تکیه زدن و در زیر سایه بودن، در سرگرم بودن و شوخی و خوش و خندان بودن نیز شریکند. 📚كنز الدقائق، ج‏11، ص88 ؛ البحر المحيط، ج‏9، ص75 📖 اختلاف قرائت در کلمه «مُتَّكِؤُنَ» ▪️این کلمه به همین صورت در جایگاه خبر دوم است؛ ▪️اما در قرائت ابن‌مسعود به صورت «متکئین» قرائت شده است که در این صورت حال می‌باشد. 📚البحر المحيط، ج9، ص76 @Yekaye

☀️1) از امام باقر ع در توضیح این آیه قرآن که: «در سایه‌هایی بر اریکه‌ها [= تخت‌های مجلل] تکیه زنندگان‌اند» ، روایت شده است: «اریکه‌ها» تخت‌هایی است که بر آنها حجله‌ها قرار داده شده است. 📚تفسير القمي، ج2، ص216 فِي رِوَايَةِ أَبِي الْجَارُودِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع فِي قَوْلِهِ: «فِي ظِلالٍ عَلَى الْأَرائِكِ مُتَّكِؤُنَ» : الْأَرَائِكُ السُّرُرُ عَلَيْهَا الْحِجَال. @Yekaye

☀️2) از امام باقر روایتی طولانی نقل شده که در آن روایت ایشان توضیح می دهند که امیرالمومنین ع درباره برخی از آیاتی که در وصف بهشت آمده سوالاتی را از پیامبر اکرم ص می‌پرسند و ایشان توضیح می‌دهند. پیامبر بعد از بیان برخی از نعمت‌های بهشتی‌ای که برای مومن آماده شده می‌فرمایند: و مومن زمانی با همسر‌ بهشتی‌اش (حوری) است و زمانی با همسرش از آدمیان و زمانی هم با خویش خلوت کرده بر اریکه‌ها تکیه می‌زنند و به همدیگر نگاه می‌کند؛ و همانا مومن را شعاع نوری فرامی‌گیرد در حالی که بر اریکه‌اش تکیه شده؛ از خدمتگزارانش می‌پرسد: این شعاع تابنده چیست؟ آیا خداوند جبار بر من نظر افکنده؟! خدمتگزارانش می‌گویند: منزه و باقداست است، منزه و باقداست است خداوند جل جلاله؛ بلکه این یکی از زنان حوریه توست که تاکنون بر او وارد نشده‌ای؛ از خیمه‌اش به شوق تو بیرون آمده و بر تو مشرف شده و خود را بر تو عرضه کرده و خواهان دیدار توست؛ پس چون دید که تو بر اریکه‌ات تکیه زدی از شوق تو بر روی تو خندید؛ و آن شعاعی که دیدی و نوری که بر تو افتاد از تلألؤی خنده او و صفا و پاکی و نرمخویی اوست. پس آن ولی خدا می‌گوید: به او اذن دهید تا بر من وارد شود. پس تعداد زیادی از این خدمتکاران به سوی او می‌شتابند و او را بشارت می‌دهند و او را از خیمه‌اش [تا نزد این ولی خدا] بدرقه می‌کنند در حالی که لباس‌های زربافت و نقره‌بافتی بر تن دارد که با درّ و یاقوت و زبرجد زینت داده شده و با مشک و عنبر به نحو زیبایی رنگ‌آمیزی شده با این حال [این لباس‌ها بقدری نازک و بدن‌نماست که] ساق وی از ورای آنها نمایان است؛ پس چون به ولیّ خدا نزدیک می‌شود خدمتکاران با طلا و نقره و در و یاقوت و زبرجد بر سر او شاباش می‌ریزند؛ سپس این دو همدیگر را در آغوش می‌گیرند به نحوی که نه این ملول و رنجیده شود و نه آن ... 📚الكافي، ج8، ص99 عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ الْمَدَنِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ... وَ الْمُؤْمِنُ سَاعَةً مَعَ الْحَوْرَاءِ وَ سَاعَةً مَعَ الْآدَمِيَّةِ وَ سَاعَةً يَخْلُو بِنَفْسِهِ عَلَى الْأَرَائِكِ مُتَّكِئاً يَنْظُرُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ؛ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيَغْشَاهُ شُعَاعُ نُورٍ وَ هُوَ عَلَى أَرِيكَتِهِ وَ يَقُولُ لِخُدَّامِهِ مَا هَذَا الشُّعَاعُ اللَّامِعُ لَعَلَّ الْجَبَّارَ لَحَظَنِي؟ فَيَقُولُ لَهُ خُدَّامُهُ قُدُّوسٌ قُدُّوسٌ جَلَّ جَلَالُ اللَّهِ بَلْ هَذِهِ حَوْرَاءُ مِنْ نِسَائِكَ مِمَّنْ لَمْ تَدْخُلْ بِهَا بَعْدُ قَدْ أَشْرَفَتْ عَلَيْكَ مِنْ خَيْمَتِهَا شَوْقاً إِلَيْكَ وَ قَدْ تَعَرَّضَتْ لَكَ وَ أَحَبَّتْ لِقَاءَكَ فَلَمَّا أَنْ رَأَتْكَ مُتَّكِئاً عَلَى سَرِيرِكَ تَبَسَّمَتْ نَحْوَكَ شَوْقاً إِلَيْكَ فَالشُّعَاعُ الَّذِي رَأَيْتَ وَ النُّورُ الَّذِي غَشِيَكَ هُوَ مِنْ بَيَاضِ ثَغْرِهَا وَ صَفَائِهِ وَ نَقَائِهِ وَ رِقَّتِهِ! قَالَ فَيَقُولُ وَلِيُّ اللَّهِ ائْذَنُوا لَهَا فَتَنْزِلَ إِلَيَّ! فَيَبْتَدِرُ إِلَيْهَا أَلْفُ وَصِيفٍ وَ أَلْفُ وَصِيفَةٍ يُبَشِّرُونَهَا بِذَلِكَ فَتَنْزِلُ إِلَيْهِ مِنْ خَيْمَتِهَا وَ عَلَيْهَا سَبْعُونَ حُلَّةً مَنْسُوجَةً بِالذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ مُكَلَّلَةً بِالدُّرِّ وَ الْيَاقُوتِ وَ الزَّبَرْجَدِ صِبْغُهُنَّ الْمِسْكُ وَ الْعَنْبَرُ بِأَلْوَانٍ مُخْتَلِفَةٍ يُرَى مُخُّ سَاقِهَا مِنْ وَرَاءِ سَبْعِينَ حُلَّةً طُولُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعاً وَ عَرْضُ مَا بَيْنَ مَنْكِبَيْهَا عَشَرَةُ أَذْرُعٍ. فَإِذَا دَنَتْ مِنْ وَلِيِّ اللَّهِ أَقْبَلَ الْخُدَّامُ بِصَحَائِفِ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ فِيهَا الدُّرُّ وَ الْيَاقُوتُ وَ الزَّبَرْجَدُ فَيَنْثُرُونَهَا عَلَيْهَا؛ ثُمَّ يُعَانِقُهَا وَ تُعَانِقُهُ فَلَا يَمَلُّ وَ لَا تَمَل. @Yekaye

☀️3) ابوبصیر می‌گوید: از امام صادق ع درباره مرد مومنی پرسیدم که زن مومنی داشته؛ آیا وقتی وارد بهشت می‌شوند حتما با هم ازدواج می‌کنند؟ [یعنی اگر یکی از آنها دلش نخواهد در بهشت با هم باشند آیا مجبورند با هم باشند؟] امام صادق ع فرمود: ابامحمد! خداوند قاضی عدل‌گستر است؛ اگر آن مرد از آن زن برتر باشد، او را مخیر می‌کنند، اگر دلش خواست و او را برگزید، وی از همسران بهشتی‌اش خواهد بود؛ و اگر آن زن برتر باشد این زن را مخیر می‌کنند و اگر این زن آن مرد را برگزید همسرش خواهد شد.* و امام صادق ع فرمود: نگویید بهشت یکی است؛ همانا خداوند می‌فرماید «و در پشت سر آن دو دو بهشت [دیگر] است» (الرحمن/62)؛ و نگویید تنها یک درجه است که خداوند می‌فرماید «درجاتی برخی فوق برخی دیگر است» (انعام/165) همانا مردمان بر اساس اعمالشان است که فوق همدیگر قرار می‌گیرند. گفتم: گاه دو مومن وارد بهشت می‌شوند که یکی منزلت بالاتری از دیگری دارد و [چون با هم دوست بوده‌اند] یکی می‌خواهد رفیقش را ببیند! فرمود: آنکه برتر است می‌تواند پایین آید ولی آنکه پایین‌تر است نمی تواند بالا رود چرا که بدان منزلت راه نیافته است؛ ولیکن اگر آن را دوست داشته باشند و بدان مایل باشند بر سریرها [تخت‌های پادشاهی] با هم ملاقات خواهند داشت. ✳️ پی‌نوشت: اینکه فقط نظر شخصی که برتر است را مطرح کرد بدین جهت است که مراتب بهشت به گونه‌ای است که کسی در اینکه با شخصی در مرتبه بالاتر همنشین شود، شک نمی‌کند؛ و قطعا آنکه پایین‌تر است خواهان آن هست که با آنکه بالاتر است همنشین شود. 📚مجمع البيان، ج9، ص318 رَوَى الْعَيَّاشِيُّ بِالْإِسْنَادِ عن أبي بصير عن أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَخْبِرْنِي عَنِ الرجل الْمُؤْمِنِ تَكُونُ لَهُ امْرَأَةٌ مُؤْمِنَةٌ يَدْخُلَانِ الْجَنَّةَ يَتَزَوَّجُ أَحَدُهُمَا بِالْآخَرِ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ اللَّهَ حَكَمٌ عَدْلٌ إِنْ كَانَ هُوَ أَفْضَلُ مِنْهَا خَيَّرَ هُوَ فَإِنْ اخْتَارَهَا كَانَتْ مِنْ أَزْوَاجِهِ وَ إِنْ كَانَتْ هِيَ خَيْراً مِنْه خَيَّرَهَا فَإِنِ اخْتَارَتْهُ كَانَ زَوْجاً لَهَا. قَالَ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا تَقُولَنَّ إِنَّ الْجَنَّةَ وَاحِدَةٌ إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ وَ لَا تَقُولَنَّ دَرَجَةً وَاحِدَةً إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ دَرَجَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِنَّمَا تَفَاضَلَ الْقَوْمُ بِالْأَعْمَالِ. قَالَ وَ قُلْتُ لَهُ إِنَّ الْمُؤْمِنَيْنِ يَدْخُلَانِ الْجَنَّةَ فَيَكُونُ أَحَدُهُمَا أَرْفَعَ مَكَاناً مِنَ الْآخَرِ فَيَشْتَهِي أَنْ يَلْقَى صَاحِبَهُ. قَالَ مَنْ كَانَ فَوْقَهُ فَلَهُ أَنْ يَهْبِطَ وَ مَنْ كَانَ تَحْتَهُ لَمْ يَكُنْ لَهُ أَنْ يَصْعَدَ لِأَنَّهُ لَا يَبْلُغُ ذَلِكَ الْمَكَانَ وَ لَكِنَّهُمْ إِذَا أَحَبُّوا ذَلِكَ وَ اشْتَهَوْهُ الْتَقَوْا عَلَى الْأَسِرَّةِ. @Yekaye

☀️4) از امام کاظم ع از پدرشان از جدشان روایت شده که: یکبار ام‌سلمه به رسول الله ص عرض کرد: پدر و مادرم فدایت! زنی [در طول زندگی‌اش] دو همسر داشته است؛ همگی می‌میرند و وارد بهشت می‌شوند. این زن از آن کدام یک از آن دو خواهد بود؟ فرمود: ام‌سلمه! از آنِ کسی که خوش‌خلق‌تر و نیکوکارتر در حق خانواده‌اش بود؛ ام‌سلمه! همانا خوش‌خلقی خیر دنیا و آخرت را با خود می‌آورد. 📚الأمالي( للصدوق)، ص498 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى بْنِ عِمْرَانَ الْأَشْعَرِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو إِسْحَاقَ إِبْرَاهِيمُ بْنُ هَاشِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ عَنْ مُوسَى بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ ع قَالَ: قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَيْهِ لِرَسُولِ اللَّهِ ص بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي الْمَرْأَةُ يَكُونُ لَهَا زَوْجَانِ فَيَمُوتُونَ وَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ لِأَيِّهِمَا تَكُونُ؟ فَقَالَ ص يَا أُمَّ سَلَمَةَ! تَخَيَّرْ أَحْسَنَهُمَا خُلُقاً وَ خَيْرَهُمَا لِأَهْلِهِ! يَا أُمَّ سَلَمَةَ! إِنَّ حُسْنَ الْخُلُقِ ذَهَبَ بِخَيْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ. @Yekaye

. 1⃣ «هُمْ وَ أَزْواجُهُمْ فی ظِلالٍ عَلَی الْأَرائِكِ مُتَّكِؤُنَ» 🔥در حالی که دیگران در مواقف حساب و کتاب قیامت سخت مشغول و برخی در حال افتادن از صراط و درغلتیدن در آتش جهنم هستند، 💞مومنان در کمال آسودگی با همسرانشان در سایه‌هایی بر تخت‌های مجلل تکیه زده و به بهترین دلخواه‌های خویش مشغول‌اند. @Yekaye

. 2⃣ «هُمْ وَ أَزْواجُهُمْ فی ظِلالٍ عَلَی الْأَرائِكِ مُتَّكِؤُنَ» در آیه قبل از سرگرم و خوش بودن بهشتیان سخن گفت و در این آیه از اینکه آنان در کنار همسرانشان‌اند؛ 🎎شاید این مویدی است بر اینکه اصلی‌ترین منظور از آن خوشی وسرگرمی، لذتی است که فرد از همسر خویش می‌برد. @Yekaye

. 3⃣ «هُمْ وَ أَزْواجُهُمْ» مقصود از «زوج‌هایشان» که همراه با آنان در سایه‌های بهشتی بر تخت‌های مجلل تکیه زده‌اند چیست؟ 🍃الف. همسران دنیایی‌شان که با هم عاشقانه در مسیر خدایی زیستند و اینک در بهشت هم در کنار هم‌اند. 📚(مجمع‌البیان، ج8، ص672) 🔖توضیح بیشتر در تدبر4 https://eitaa.com/yekaye/2297 🍃ب. حوری‌های بهشتی که در واقع همسران بهشتی‌ای هستند که خداوند برایشان آفریده است. 📚(مجمع‌البیان، ج8، ص672) 🍃ج. با توجه به اینکه یکی از معانی «زوج» قرین و همنشین است، چه‌بسا یکی از معانی این آیه - در کنار معانی فوق - قرین‌ها و هم‌نشین‌های بهشتی‌شان و سایر مومنانی است که در بهشت با همدیگر هستند. 🔖(چنانکه در جای دیگر از این در کنار هم بر سریره‌های بهشتی سخن گفت: «عَلى سُرُرٍ مُتَقابِلينَ» (حجر/47؛ صافات/44) 🍃د. ... @Yekaye

. 4⃣ «هُمْ وَ أَزْواجُهُمْ فی ظِلالٍ عَلَی الْأَرائِكِ مُتَّكِؤُنَ» در قیامت، 🔻در حالی که اغلب افراد بشدت از همسران و سایر نزدیکان خویش فراری‌اند (يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخيهِ؛ وَ أُمِّهِ وَ أَبيهِ؛ وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنيهِ؛ عبس/34-36)؛ 🔺عده‌ای هستند که نه‌تنها از همسران خویش فراری نیستند، بلکه همراه با همسرانشان در سایه‌های بهشتی بر تخت‌های مجلل تکیه می‌زنند. ♦️ واز آنجا که در قیامت، هر دوستی‌ای جز دوستی‌ای که بر مدار تقوا باشد به دشمنی تبدیل می‌شود (الْأَخِلاَّءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلاَّ الْمُتَّقينَ؛ زخرف/67)، می‌توان نتیجه گرفت که پیوند زناشویی اینان تماماً بر مدار تقوا بوده، که مایه مودت و رحمتی شده (خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً؛ روم/21) که تا بهشت امتداد یافته است. 💠نکته تخصصی #انسان‌شناسی (افق #خانواده در اسلام) قبلا بارها درباره اینکه در انسان غریزه جنسی‌اش هم در مدار فطرتش قرار دارد و از این جهت خانواده در انسان ماهیتاً با خانواده در حیوانات متفاوت است، نکاتی بیان شد. 💢این آیه نیز موید دیگری است بر اینکه اگر غریزه جنسی انسان در مدار صحیح خود قرار بگیرد، امری صرفاً دنیوی نیست و در وضعیت بهشتی انسان نیز موثر است. 💢 ✳️اینکه نقل شده بزرگانی همچون علامه طباطبایی تا سالها بعد از رحلت همسرشان – آن هم همسری که در سنین پیری وی را از دست داده‌اند، سنینی که دیگر رمقی برای غریزه جنسی نمانده - در فراغ وی می‌گریستند، حکایت از آن دارد که اگر غریزه جنسی در مدار صحیحش قرار گیرد چگونه تا بهشت انسان را همراهی می‌کند و شریک زندگی انسان در دنیا، در بهشت نیز با وی و مایه خوشحالی و خرسندی وی خواهد بود. 🔆در حقیقت، اسلام افق #زندگی_مطلوب_خانوادگی انسان را در دنیا خلاصه نمی‌کند و می‌خواهد انسانها چنان ازدواج کنند و از ازدواج خود بقدری خرسند شوند که همراهی زوجین در بهشت هم ادامه داشته باشد❗️ و این را مقایسه کنید با آن ازدواج‌هایی که در روز قیامت، شخص از همسر و فرزند خود هم گریزان است ❗️ که همین گریزان بودن هم نشان از امتداد اثر ازدواج آنان در آخرت دارد: یعنی این گونه نیست که همچون حیوانات از هم کامی گرفته باشند و دیگر کاری به کار هم نداشته باشند؛ و نسبتشان با هم شبیه نسبتشان با سایر مردمی باشد که ربطی به زندگی‌شان ندارند؛ بلکه همان زندگی غیرموحدانه‌ای که با هم در پیش گرفتند مایه تشدید عذاب آنان خواهد شد و در قیامت همانند سایر پیوندهای ظاهرا صمیمانه‌‌ی غیرتقوامداری که به دشمنی تبدیل می‌شود (زخرف/67)، این پیوند خانوادگی هم به بیزاری آنها از یکدیگر تبدیل خواهد شد‼️ @Yekaye

. 5⃣«هُمْ وَ أَزْواجُهُمْ فی ظِلالٍ عَلَی الْأَرائِكِ مُتَّكِؤُنَ» 🌱چه خوب است که انسان شریک و همسری برای زندگی‌اش انتخاب کند که در بهشت هم با هم باشند🌳 و البته صرفاً «انتخاب خوب کردن» ملاک نیست؛ 🌿شاید آنچه در پیوند عمیق این دو روح – که امتدادش تا بهشت ادامه یابد - نقش بیشتری دارد، 🌱با هم بار سختی‌ها و ناملایمات زندگی را بر دوش کشیدن، 🌱با هم مسیر صحیح در زندگی را پیمودن، 🌱و تا حد امکان از خطاهای طرف مقابل چشم‌پوشی کردن، باشد. @Yekaye