831 ) أَ وَ لَیسَ الَّذی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِقادِرٍ عَلی أَنْ یخْلُقَ مِثْلَهُمْ بَلی وَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلیمُ 〽️ترجمه و آیا کسی که آسمان‌ها و زمین را آفرید، توانا نیست بر این که [باز] مانند آنها را بیافریند؟! بله؛ و واقعاً اوست آفریننده دانا. سوره یس (36) آیه 81 1397/7/6 18 محرم 1440 @Yekaye

@Yekaye

🔹بِقادِرٍ ▪️در آیه 36 همین سوره درباره ماده «قدر» بیان شد که دست کم در دو معنای اصلی به کار می‌رود: ▫️یکی «اندازه» و مقدار و «مبلغ» (= حد بلوغ و غایت شیء) و کنه و نهایت ظرفیتی که یک شیء دارد، و به همین جهت به قضای الهی که امور را به نهایت مقدر شده برایشان می‌رساند، قَدَر گویند؛ ▫️و دیگری همان معنای رایج «قدرت» (= توانایی) است که وضعیتی است که شخص توانایی و تمکن بر انجام کاری دارد. ▪️از معانی خاص این کلمه وقتی است که با حرف «علی» متعدی شود؛ ▫️یک معنای «قَدَرَ علی» به معنای «تنگ گرفتن بر، در تنگنا قرار دادن» می‌باشد، یا از این جهت که «به «اندازه» کم به کسی چیزی داده شود ویا از این جهت که «اندازه چیزی که به شخص می‌خواهد برسد، محدود قرار داده شده، بر خلاف جایی که بی‌حساب به کسی چیزی ببخشند» که آیاتی مانند «وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ: و کسی که روزی‌اش بر او تنگ گرفته شد» (طلاق/۷) ، «يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ: روزی را برای هر که بخواهد بسط می‌دهد یا تنگ می‌گیرد» (روم/۳۷) ، و «فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ: [حضرت یونس] گمان کرد که بر او تنگ نگیریم» (انبياء/۸۷) همگی در این معنا می‌باشند. ▫️البته تعبیر «قَدَرَ علی» می‌تواند به معنای «توانایی داشتن بر انجام کاری» هم باشد؛ چنانکه در قرآن کریم گاهی در این معنا هم به کار رفته است؛ مانند: «لا يَقْدِرُونَ عَلى شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا: توانایی و قدرتی بر چیزی از آنچه به دست آورده‌اند، ندارند» (بقره/۲۶۴) «إِنَّ اللَّهَ قادِرٌ عَلى أَنْ يُنَزِّلَ آيَة: خداوند تواناست بر این که آیه‌ای نازل کند که …» (انعام/۳۷) «عَبْداً مَمْلُوكاً لا يَقْدِرُ عَلى شَيْءٍ: برده مملوکی که توانایی بر هیچ چیزی ندارد» (نحل/۷۵) « أَحَدُهُما أَبْكَمُ لا يَقْدِرُ عَلى شَيْء: شخص لالی که توانایی بر هیچ چیزی ندارد» (نحل/۷۶) 🔖جلسه 786 http://yekaye.ir/ya-seen-36-38/ 📖 اختلاف قرائت 🔹بِقادِرٍ / یَقدِرُ ▪️اغلب قرائات مشهور به صورت «بِقادِرٍ» (حرف «بـ» + اسم فاعل) قرائت کرده‌اند؛ ▪️اما در بسیاری از روایاتِ قرائت یعقوب (از قراء عشر) و نیز در برخی قرائات غیرمشهور (الجحدري، و ابن أبي إسحاق، و الأعرج، و سلام) به صورت «یَقدِرُ» (فعل مضارع) قرائت شده است. 📚مجمع البيان، ج8، ص678 ؛ البحر المحيط، ج9، ص85 ؛ معجم القرائات، ج7، ص524 @Yekaye

🔹خَلَقَ یخْلُقَ الْخَلاَّقُ ▪️درباره ماده «خلق» در آیه 79 همین سوره توضیح داده شد که کلمه «خلق» به نحو خاص به معنای «ایجاد کردن بر اساس یک کیفیت [و محاسبه] خاص» می‌باشد که هم در مورد ایجاد بی‌سابقه، و هم ایجاد چیزی از چیز دیگر به کار می‌رود. 🔖جلسه 829 http://yekaye.ir/ya-seen-36-79/ 🔹هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلیمُ وقتی «الـ» بر روی خبر می‌آید دلالت بر حصر – و یا تاکید شدید – دارد؛ از این جهت در ترجمه کلمه «واقعاً» افزوده شد. 📖 اختلاف قرائت 🔹الْخَلاَّقُ / الْخالِقُ ▪️عموم قرائات مشهور به همین صورت «الْخَلاَّقُ» (صیغه مبالغه) قرائت کرده‌اند؛ ▪️اما در یکی از قرائات اربعه عشر (حسن) و برخی قرائات دیگر از غیرمشهور (الجحدري، و مالك بن دينار، و زيد بن علي و أبیّ بن کعب) به صورت «الْخالِقُ» (اسم فاعل) قرائت شده است. 📚البحر المحيط، ج9، ص85 ؛ معجم القرائات، ج7، ص525 @Yekaye

☀️1) از امام حسن عسگری ع روایت شده است: نزد امام صادق ع صحبت از «جدل در دین» به میان آمد و عده‌ای گفتند پیامبر خدا ص و ائمه از آن نهی کرده‌اند. ایشان فرمود: آنها از هرگونه جدلی نهی نکردند، بلکه از جدلی که به نحو «احسن» (نیکو) نباشد نهی کرده‌اند... [بعد از توضیحاتی در مورد «جدل احسن» و «جدل غیراحسن»، فرمودند:] اما جدلی که احسن باشد آن همان است که خداوند به پیامبرش امر کرد که به آن روش با کسی که منکر برانگیخته شدن بعد از مرگ و زنده شدن برای قیامت بود، بحث کند و خداوند از قول آن شخص فرمود: «برای ما مَثَلی زد و آفرینش خود را فراموش کرد! گفت: کیست که استخوان‌ها را زندگی می‌بخشد در حالی که پوسیده‌اند؟» و خداوند در پاسخ به او فرمود: «بگو ای محمد! همان کسی به آن زندگی می‌بخشد که اول بار آن را ایجاد کرد و او به هر آفریده‌ای داناست. همان کسی که برای شما از درخت سبز آتشی قرار داد تا ناگهان شما از آن آتش افروزید.» (یس/78-80) پس خداوند از پیامبرش خواست که با آن باطل‌گرایی که می‌گفت: چگونه ممکن است که خداوند این استخوان‌ها را مبعوث کند در حالی که پوسیده است، جدل کند؛ و خداوند متعال فرمود: بگو همان کسی به آن زندگی می‌بخشد که اول بار آن را ایجاد کرد، آیا کسی که آن را ابتداءا و نه از چیزی پدید آورد، ناتوان است از اینکه آن را بعد از اینکه پوسیده شد برگرداند؟ بلکه نزد شما ابتدایش سخت‌تر از برگرداندنش است. سپس فرمود: «همان کسی که برای شما از درخت سبز آتشی قرار داد» یعنی وقتی که آتش سوزان را که در درخت سبز دارای رطوبت مخفی شده را بیرون آورد، به شما نشان داد که او بر اینکه شیء پوسیده شده را برگرداند نیز تواناست. سپس فرمود «و آیا کسی که آسمان‌ها و زمین را آفرید، توانا نیست بر این که [باز] مانند آنها را بیافریند؟! بله؛ و واقعاً اوست آفریننده دانا.» یعنی اگر آفرینش آسمانها و زمین در اوهام و در عرصه توانایی‌های شما بسیار عظیمتر و بعیدتر است از بازگرداندن استخوان پوسیده، پس چگونه است که روا دانستید که خداوند این آفرینش عجیببتر و از نظر شما دشوارتر را انجام دهد اما روا نمی‌دانید که این بازگرداندن استخوان پوسیده که از نظر شما آسانتر است را انجام دهد؟! سپس امام صادق ع فرمودند: این آن جدلی است که احسن است؛ چرا با آن بهانه کافران قطع، و شبهه‌شان زایل می‌گردد. و اما جدل به روشی که احسن نیست آن است که حقی را انکار کنی که نمی‌توانی بین آن، با باطلِ کسی که به بحث با او پرداخته‌ای جدا کنی؛ یعنی با انکار یک حق، به طرد و ابطال باطل او اقدام می‌کنی؛ پس این بر تو حرام است زیرا که مانند او شده‌ای؛ او حقی را انکار می‌کند و تو هم حق دیگری را انکار کرده‌ای. 📚التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن العسكري ع، ص528-529 ؛ الإحتجاج (للطبرسي)، ج1، ص21-22 @Yekaye 👇متن حدیث👇

متن حدیث فوق قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الْعَسْكَرِيُّ ع: ذُكِرَ عِنْدَ الصَّادِقِ ع الْجِدَالَ فِي الدِّينِ، وَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ وَ الْأَئِمَّةَ ع قَدْ نَهَوْا عَنْهُ- فَقَالَ الصَّادِقُ ع: لَمْ يُنْهَ عَنْهُ مُطْلَقاً، وَ لَكِنَّهُ نُهِيَ عَنِ الْجِدَالِ بِغَيْرِ الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ ... ... وَ أَمَّا الْجِدَالُ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَهُوَ مَا أَمَرَ اللَّهُ تَعَالَى بِهِ نَبِيَّهُ أَنْ يُجَادِلَ بِهِ مَنْ جَحَدَ الْبَعْثَ بَعْدَ الْمَوْتِ وَ إِحْيَاءَهُ لَهُ، فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى حَاكِياً عَنْهُ: «وَ ضَرَبَ لَنا مَثَلًا وَ نَسِيَ خَلْقَهُ قالَ مَنْ يُحْيِ الْعِظامَ وَ هِيَ رَمِيمٌ» فَقَالَ اللَّهُ فِي الرَّدِّ عَلَيْهِ: «قُلْ» يَا مُحَمَّدُ «يُحْيِيهَا الَّذِي أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ هُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ؛ الَّذِي جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ ناراً فَإِذا أَنْتُمْ مِنْهُ تُوقِدُونَ». فَأَرَادَ اللَّهُ مِنْ نَبِيِّهِ أَنْ يُجَادِلَ الْمُبْطِلَ الَّذِي قَالَ: كَيْفَ يَجُوزُ أَنْ يُبْعَثَ هَذِهِ الْعِظَامُ وَ هِيَ رَمِيمٌ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّةٍ أَ فَيَعْجِزُ مَنِ ابْتَدَأَ بِهِ لَا مِنْ شَيْءٍ أَنْ يُعِيدَهُ بَعْدَ أَنْ يَبْلَى بَلِ ابْتِدَاؤُهُ أَصْعَبُ عِنْدَكُمْ مِنْ إِعَادَتِهِ. ثُمَّ قَالَ: «الَّذِي جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ ناراً»‌ای إِذَا كَانَ قَدْ كَمَنَ النَّارُ الْحَارَّةُ فِي الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ الرَّطْبِ يَسْتَخْرِجُهَا، فَعَرَّفَكُمْ أَنَّهُ عَلَى إِعَادَةِ مَا بَلِيَ أَقْدَر. ثُمَّ قَالَ: «أَ وَ لَيْسَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِقادِرٍ عَلى أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ بَلى وَ هُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ» ‌ای إِذَا كَانَ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ أَعْظَمَ وَ أَبْعَدَ فِي أَوْهَامِكُمْ وَ قَدَرِكُمْ أَنْ تَقْدِرُوا عَلَيْهِ مِنْ إِعَادَةِ الْبَالِي فَكَيْفَ جَوَّزْتُمْ مِنَ اللَّهِ خَلْقَ هَذَا الْأَعْجَبِ عِنْدَكُمْ وَ الْأَصْعَبِ لَدَيْكُمْ وَ لَمْ تُجَوِّزُوا مَا هُوَ أَسْهَلُ عِنْدَكُمْ مِنْ إِعَادَةِ الْبَالِي. فَقَالَ الصَّادِقُ ع: فَهَذَا الْجِدَالُ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ، لِأَنَّ فِيهَا قَطْعَ عُذْرِ الْكَافِرِينَ وَ إِزَالَةَ شُبَهِهِمْ. وَ أَمَّا الْجِدَالُ بِغَيْرِ الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَأَنْ تَجْحَدَ حَقّاً لَا يُمْكِنُكَ أَنْ تُفَرِّقَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ بَاطِلِ مَنْ تُجَادِلُهُ، وَ إِنَّمَا تَدْفَعُهُ عَنْ بَاطِلِهِ بِأَنْ تَجْحَدَ الْحَقَّ، فَهَذَا هُوَ الْمُحَرَّمُ لِأَنَّكَ مِثْلَهُ، جَحَدَ هُوَ حَقّاً، وَ جَحَدْتَ أَنْتَ حَقّاً آخَرَ. 📚التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن العسكري ع، ص528-529 ؛ الإحتجاج (للطبرسي)، ج1، ص21-22 @Yekaye

. 1⃣ «أَ وَ لَیسَ الَّذی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِقادِرٍ عَلی أَنْ یخْلُقَ مِثْلَهُمْ بَلی وَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلیمُ» وقتی کسی مسیر کفر و لجاجت در پیش می‌گیرد، براحتی به تناقض‌ در افکار مبتلا می گردد: منکران معاد، تنها دلیلشان بعید شمردن وقوع معاد و احیای مردگان و آفرینش مجدد انسانها است؛ با این حال آسمانها و زمین با این همه عظمت را می‌بینند. اگر آسمانها و زمین با این همه عظمت و پیچیدگی برپا شده است؛ آن که این چنین خلق پیاپی و شگرفی انجام داده (خلاق) و می داند که چه آفریده و به همه ریزه‌کاریهای مخلوقاتی که آفریده کاملا آگاه است (علیم)، آیا نمی‌تواند مانند آنها را دوباره بیافریند؟!!! @Yekaye

. 2⃣ «الَّذی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِقادِرٍ عَلی أَنْ یخْلُقَ مِثْلَهُمْ» درباره اینکه مقصود از «مانند آنها را بیافریند» چیست، دیدگاههای متعددی بیان شده است: (اگرچه برخی در مقام رد برخی و اثبات یکی و رد بقیه برآمده‌اند اما یادآوری می‌کنم که با توجه به قاعده امکان استفاده از یک لفظ در چند معنا، از صرف اینکه یک معنا محتمل‌تر است نمی‌توان معانی دیگر را کنار گذاشت.) 🍃الف. «مثل» دقیقا در همان معنای لغوی اش (= مانند، شبیه) به کار رفته و مرجع ضمیر «هُم» نیز به مردم برگردد؛ یعنی کسی که آسمانها و زمین را آفریده می تواند مانند و شبیه این مردم را بیافریند؛ آنگاه بدین جهت از این تعبیر استفاده شده که اولا سخن از «آفرینش» است، نه «احیاء»، و ثانیا آنچه در معاد جسمانی رخ می‌دهد «عین بدن قبلی» نیست؛ چرا که اصلا چنین عینیتی (به معنای فلسفی کلمه) حتی بین بدن یک نفر در الان و یک روز قبل وجود ندارد (زیرا در این فاصله تعداد زیادی از سلولهایش مرده و سلولهای جدیدی در آن پدید آمده است.) پس خداوند همواره در حال آفرینش بدنی مثل بدن قبلی برای هرکس است؛ و همین امر در مورد معاد هم رخ می‌دهد؛ یعنی بدنی مثل بدن آنها برایشان آفریده می‌شود. شاهد این مدعا هم آن است که آن مشرکان اشکال خود را در مورد احیای بدن قرار داده بودند (گفتند: چه کسی این استخوان پوسیده را زنده می‌کند) اما در جایی که بحث از احیای مردگان مطرح می‌شود تعبیر احیای خود مردگان (نه مثل آنان) مطرح می‌شود («أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لَمْ يَعْيَ بِخَلْقِهِنَّ بِقادِرٍ عَلى أَنْ يُحْيِيَ الْمَوْتى؛ أحقاف/33)، چرا که حقیقتِ شخصِ مرده، به روحش است که عینا احضار می‌شود. 📚(الميزان، ج17، ص113) 🍃ب. «مثلهم» کنایه است از «هم و امثالهم»: یعنی همان طور که آفریدن زمین و آسمان برای خدا کاری نداشت، آفریدن آنها و مانند آنها هم برای خدا کاری ندارد. 🍃ج. «مثلهم» کنایه از «خودشان» است؛ چنانکه گاهی در مقام برحذر داشتن کسی از انجام کاری می‌گوییم «مثلِ تو چنین کاری انجام نمی‌دهد» (شبیه جمله امام حسین ع که فرمود «مِثلی لا یُبایِع مثلَ یزید») 🍃د. مقصود از «هُم» آسمانها و زمین است که در جمله قبل بدان اشاره شد یعنی خدایی که آسمانها و زمین را آفرید مثل این آسمان و زمین را دوباره هم می‌تواند بیافریند و معاد را برپا کند. (و اگر سوال شود که چرا با توجه به غیرجاندار بودن آسمان و زمین، از ضمیر «ها»‌ استفاده نکرد، پاسخش این است که مقصود از آسمانها و زمین، نه صرف خود آسمان و زمین، بلکه این دو به همراه ساکنان آنهاست) 🍃ه. ... @Yekaye