. 1️⃣ «وَ اللاَّتي يَأْتينَ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّى يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبيلاً» این آیه در مقام حکم اولیه‌ای است برای زنانی که مرتکب فحشاء شوند. حکم اولیه آنان این بوده که در صورتی که با شهادت چهار شاهد وقوع عمل فحشاء از آنان اثبات می‌شد، آنان محکوم به حبس مادام العمر بودند، تا زمانی که حکم جدیدی از جانب خداوند بیاید، که چنانکه شیعه و سنی در احادیث متعددی روایت کرده‌اند حکم جدید، آیات سوره نور بود که «حدود» یعنی مجازات‌های شرعی این گونه افراد را مشخص کرد. چنانکه دیدیم در آیات قبل، برخی احکام ازدواج و ارث را مطرح کرد و از این آیه سراغ برخی از مجازات‌های کسانی که در زمینه مسائل جنسی مرتکب حرام می‌شوند می‌رود. درباره ارتباط این آیه با آیات قبل گفته‌اند: 🍃الف. در آیات قبل تاکیدات فراوانی داشت بر پرهیز از ظلم به زنان و رفتار نیک با آنان، که اگر نمی‌توانید عدالت را رعایت کنید بیش از یک زن نگیرید، مهریه‌شان را بتمامه پرداخت کنید، سهمشان از ارث را به آنها بدهید و محرومشان نکنید؛ و ...؛ اکنون بر برخورد با شدت عمل در خصوص ارتکاب فحشاء از سوی آنان تاکید می کند که این هم نوعی احسان در حق آنهاست، از باب سعادت اخروی خودشان؛ و برای اینکه توهم نکنند که اکنون که خداوند رویه احسان با آنها را توصیه کرده، آنان می‌توانند بی‌مبالات شوند و اسلام دیگر در هیچ جا با آنان سخت‌گیرانه برخورد نمی‌کند. (البحر المحيط، ج3، ص555) 🍃ب. قبلا اشاره شد که بحث آیات سوره نساء ناظر به محوریت خانواده است در شکل‌گیری جامعه؛ ابتدا به سراغ احکام درون خانواده رفت (که هم حکم ازدواج و هم ارث ناظر به روابط افراد درون خانواده است) و اکنون با یک شیب ملایم دارد وارد بحث‌های بیرون از خانواده می‌شود؛ زیرا ارتکاب فاحشه آنجایی است که فرد به جای اینکه نیاز جنسی خود را در خانواده رفع کند، این را به بیرون از حریم خانواده می‌کشاند. 🍃ج. ... @yekaye

. 2️⃣ «وَ اللَّاتِي يَأْتِينَ الْفاحِشَةَ» درباره اینکه مقصود از فاحشه که این زنان مرتکب آن شده‌اند چیست، دو دیدگاه مطرح شده است: 🍃الف. #زناکاری (یعنی رابطه جنسی نامشروع با مرد) که اغلب مفسران همین را مطرح کرده‌اند. 🍃ب. #مساحقه (یعنی رابطه جنسی بین دو زن)، که برخی از مفسران مانند ابومسلم (محمد بن بحر الاصبهانی) (به نقل از مجمع‌البیان، ج3، ص34؛ و فقه القرآن، ج2، ص376) و مقدم بر او، مجاهد (به نقل از البحر المحيط، ج3، ص555) این دیدگاه را برگزیده‌اند. 📝بحثی درباره شمول مفاد این آیه به نظر می‌رسد این دو قول درباره آیه قابل جمع است و دلیلی ندارد که قبول یکی را به معنای انکار دیگری بدانیم. از شواهدی که بر این دیدگاه اخیر است این است که این آیه درباره «زنان» است و آیه بعد که درباره مردان است، با تعبیر «الذان» که به معنای «دو مرد»‌ است، به کار رفته؛ پس آن آیه که درباره مردان است، ناظر به لواط است؛ و این آیه درباره مساحقه. از ابومسلم که این نظر را داده، نقل شده که یکی از مبنای‌اش این بوده که وی نسخ در خود قرآن را منکر است (به نقل از البحر المحيط، ج3، ص556) و از این رو، حکم این آیه را غیر از حکم آیات سوره نور می‌دانسته است ؛ و چیزی که می‌تواند موید او باشد این است که ظاهر عبارت «اینکه خدا راهی برای آنان قرار دهد» نوعی تخفیف است نه سخت‌گیری بیشتر، در حالی که احکامی مانند صد تازیانه و سنگسار خیلی شدیدتر از حبس است؛ پس اینها ناظر به دو فضا می‌باشد؛ و بر این اساس، مقصود از راهی که خداوند قرار دهد، این است که آنان با امکان ازدواج راه مشروعی برای رفع نیاز آنان قرار دهد (به نقل از فقه القرآن، ج2، ص386)؛ و می‌تواند مقصود از این تعبیر مجازات‌هایی می‌باشد که برای مساحقه توسط پیامبر ص عنوان شده است. مهمترین اشکالی که بر او گرفته‌اند این است که این تفسیر از آیه برخلاف اجماع است (مجمع‌البیان، ج3، ص34)، اما وی پاسخ داده که «مجاهد» که از تابعین است این نظر را داشته، پس اجماعی در کار نبوده است؛ و برخی نیز بر همین اساس این ظهور در آیه را پذیرفته‌اند (البحر المحيط، ج3، ص556)؛ و پاسخ دیگری که به نفع او می‌توان داد این است که بر اساس قاعده امکان استفاده از یک لفظ در چند معنا، اینکه عده‌ای یک معنا را برای آیه‌ای بیابند منطقا دلیل نمی‌شود که معنای دوم را باطل بدانیم؛ بلکه چه‌بسا هر دو مطلب درست باشد. حتی اگر استعمال لفظ در بیش از یک معنا را نپذیریم، با توجه به اینکه کلمه «فاحشه» درباره روابط جنسی می‌باشد کاملا محتمل است که این آیه ناظر به مطلق روابط جنسی زنان باشد، چه رابطه جنسی با مرد (زنا) و چه رابطه جنسی با زن (مساحقه)؛ بویژه که کلمه «فاحشه» در قرآن هم درباره زنا به کار رفته است (وَ لا تَقْرَبُوا الزِّنى إِنَّهُ كانَ فاحِشَةً وَ ساءَ سَبيلاً؛ اسراء/32) و هم درباره لواط و مساحقه (وَ لُوطاً إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفاحِشَةَ؛ عنکبوت/28) @yekaye

. 3️⃣ «وَ اللاَّتي يَأْتينَ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ» برخی از مفسران بر این باورند که این حکم ناظر به زنان متاهل است زیرا تعبیر «من نسائکم»‌ و نه «من النساء» را به کار برده است. (به نقل از مجمع‌البیان، ج3، ص34) 🤔اما چنین تخصیصی قابل دفاع نیست؛ بلکه ظاهرا اینجا «کُم» ناظر به کل امت است؛ یعنی «زنان مربوط به امت شما»؛ و اینکه تعبیر «نسائکم» به معنای غیر همسران باشد در قرآن کریم موارد دیگری هست که به معنای مطلق زنان است، مانند آیه مباهله که برای حضرت زهرا تعبیر «نسائنا» را به کار برد «وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ» (آل‌عمران/61) یا داستان کشتن پسران و زنده نگه داشتن دختران توسط فرعونیان «آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذابِ وَ يُذَبِّحُونَ أَبْناءَكُمْ وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَكُمْ» (بقره/49 و ابراهیم/6) @yekaye

. 4️⃣ «فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا ...» اثبات فحشاء، نیازمند شهادت دادن چهار نفر است؛ و حتی در مورد زنان، حداقل چهار شاهد مرد باید در کار باشند (مجمع البيان، ج3، ص34) در این آیه ضمیر «کم» و صیغه «شهدوا» که هر دو برای جمع مذکر است دلالتی بر اینکه شاهدان باید مذکر باشند، دارد (هرچند که این ظهورش تام نیست زیرا در جایی که هم مرد و هم زن در کار باشد باز تعبیر جمع مذکر می‌آید) و این ظهور با روایات متعدد و شواهد تاریخی تثبیت می‌شود. 📝بحث #اجتماعی_حقوقی 💢 ظرایفی درباره حدود و تعزیرات در اسلام💢 چرا در اثبات فحشاء، شهادت چهار شاهد، آن هم شاهد مرد لازم است، در حالی که در مسائل مهم دیگر، حتی قتل، با دو شاهد مطلب اثبات می‌شود؟ 🍃الف. براى حفظ آبرو و شرف ديگران، اسلام براى اثبات زنا، چهار شاهد مقرّر كرده است، و حتّى اگر سه شاهد گواهى دهند، هر سه شلّاق مىخورند، ولى براى اثبات قتل، دو شاهد كافى است. (تفسير نور، ج2، ص256) 🍃ب. هدف از اجرای این حکم، بیش از آنکه اجرای یک #مجازات_حقوقی باشد، #اصلاح_فرهنگی جامعه است. در واقع، با قرار دادن این حکم، کار اصلی‌ای که رخ می‌دهد، این است که قبح عمل حفظ می‌شود، تا اینکه این افراد مجازات شوند؛ زیرا می دانیم شهادت دادن در جایی است که اصل عمل مشاهده شده باشد و اینکه چهار مرد عادل پیدا شوند که با چشمان خود شاهد وقوع چنین واقعه‌ای باشند تنها در صورتی ممکن خواهد بود که قبح عمل چنان از بین رفته باشد که چنین کاری کاملا علنی واقع گردد. 👈شاهد دیگر بر این مدعا تعبیر «فان شهدوا» است که در سه تدبر بعد توضیح داده خواهد شد. @yekaye

. 5️⃣ «وَ اللاَّتي يَأْتينَ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ» نفرمود که «وَ اللاَّتي يَأْتينَ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ، فَأَمْسِكُوهُنَّ»، بلکه دو کار دیگر را واسطه کرد: یکی اینکه چهار شاهد شهادت طلب کنید و دیگر اینکه اگر شهادت دادند چنین مجازات کنید. این تعابیر بخوبی نشان می‌دهد که اجرای مجازات و حدود در زمینه فحشاء، منوط به شهادت است، نه منوط به صرف وقوع و تحقق فحشاء؛ و این از منت‌های خداوند است که اصل را بر اغماض و چشم‌پوشی و سهل‌گیری قرار داده است. (المیزان، ج4، ص234). ✅این مطلب نیز شاهد دیگری است بر این مدعا که هدف از اجرای این حکم، بیش از آنکه اجرای یک #مجازات_حقوقی باشد، #اصلاح_فرهنگی جامعه است. در واقع، با قرار دادن این حکم، کار اصلی‌ای که رخ می‌دهد، این است که قبح عمل حفظ می‌شود، نه اینکه لزوما هرکس این کار را کرد مجازات شوند؛ زیرا شهادت دادن چهار مرد عادل بر چنین واقعه‌ای تنها در صورتی ممکن خواهد بود که قبح عمل چنان از بین رفته باشد که چنین کاری کاملا علنی واقع گردد. @yekaye

. 6️⃣ «فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا» بعد از اینکه فرمود «طلب شهادت کنید»؛ نفرمود «و بر آنان واجب است که شهادت دهند»؛ بلکه فرمود: «اگر شهادت دادند ...» این نشان می‌دهد گواهى بر زنا واجب نيست. (تفسير نور، ج2، ص256) ✅این نیز شاهد دیگری است بر اینکه هدف از اجرای این حکم، بیش از آنکه اجرای یک #مجازات_حقوقی باشد، #اصلاح_فرهنگی جامعه است. @yekaye

. 7️⃣ «فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا َأَمْسِكُوهُنَّ» در قضاوت در مورد حکم زناکار نباید قاضی به علم خود قناعت کند، بلکه گواهى لازم است. (تفسير نور، ج2، ص256) ✅این نیز شاهد دیگری است بر اینکه هدف از اجرای این حکم، بیش از آنکه اجرای یک #مجازات_حقوقی باشد، #اصلاح_فرهنگی جامعه است. @yekaye

. 8️⃣ «وَ اللاَّتي يَأْتينَ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّى يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبيلاً» ظاهر بسیاری از روایات و نظر بسیاری از مفسران آن است که حکم این آیه توسط آیات ابتدایی سوره نور نسخ شده است؛ در مقابل، دو دیدگاه قرار دارد: 🍃الف. این حکم ناظر به مساحقه بوده و از این رو نسخ نشده است. (تدبر 2) که بر همین اساس می‌توان گفت حکم عام (مطلق روابط جنسی نامشروع زنان) بوده و فقط آن مقدارش که ناظر به زنا بوده نسخ شده است. 🍃ب. چون در خود آیه اشاره شده که «أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبيلاً» پس نسخی رخ نداده است؛ زیرا نسخ در جایی است که حکمی قطعی بیان می‌شود و سپس حکم بعدی می‌آید و آن حکم را برمی‌دارد؛ اما اینجا با همین تعبیر در خود آیه اشاره شده است به محدود و موقت بودن این حکم، و اینکه این حکم برداشته خواهد شد. (به نقل از مجمع البيان، ج3، ص34) @yekaye

. 9️⃣ «فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّى يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ» در این آیه به جای تعبیر «حبس» از تعبیر «نگهداشتن در خانه» استفاده شده است. چرا؟ 🍃الف. ناظر است به همان اغماض و سهل‌گیری‌ای که خداوند در این مجازات قرار داده و در تدبر قبل اشاره شد 📚(المیزان، ج4، ص234). 🍃ب. كيفر زن زناكار، حبس در «خانه» است، نه زندانهاى عمومى، كه ممكن است فساد بيشتر بياموزد. در واقع، حبس زن در خانه، براى آن است كه افراد جامعه را فاسد نكند و از ازدواج محروم بماند و ميدانى براى لذّت پيدا نكند. 📚(تفسير نور، ج2، ص256) 🍃ج. ... @yekaye

. . 🔟 «فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ» براى سالم سازى و پاكسازى جامعه، گاهی حبس مجرم لازم است. (تفسير نور، ج2، ص257) @yekaye

🏴شهادت نهمین امام شیعه، جواد الائمه علیه‌السلام تسلیت باد🏴 @yekaye