☀️4) هم از امیرالمومنین ع و هم از پیامبر اکرم ص روایت شده است: عمری که خداوند انسان را در آن معذور می‌دارد، تا شصت سالگی است. 📚نهج‌البلاغه، حکمت326؛ مجمع البيان، ج8، ص641 عن أمير المؤمنين (ع) قال العمر الذي أعذر الله فيه إلی ابن آدم ستون سنة. روي عن النبي ص أيضا مرفوعا أنه قال من عمره الله ستين سنة فقد أعذر إليه. @yekaye

. 1⃣ «وَ هُمْ يَصْطَرِخُونَ فيها رَبَّنا أَخْرِجْنا نَعْمَلْ صالِحاً غَيْرَ الَّذي كُنَّا نَعْمَلُ أَ وَ لَمْ نُعَمِّرْكُمْ ما يَتَذَكَّرُ فيهِ مَنْ تَذَكَّرَ وَ جاءَكُمُ النَّذيرُ فَذُوقُوا فَما لِلظَّالِمينَ مِنْ نَصيرٍ» در آیه قبل در مورد جهنمیان فرمود که نه می‌میرند و نه از عذابشان کم می‌شود. وقتی چنین است، جهنمیان آرزوی بازگشت به دنیا می‌کنند و در آنجا فریاد برکشند پروردگارا ما را بیرون آور تا به جای گناهانی که انجام می دادیم عمل صالحی انجام دهیم؛ اما این تقاضایشان هر رد می‌شود زیرا در دنیا هم مهلت کافی داشتند و هم خداوند انذاردهندگانی را به سوی آنان گسیل داشته بود که هرکس بخواهد عبرت گیرد و متذکر شود، در همان دنیا متذکر می‌شد. آنها در حق خود ظلم کردند و وقتی خدا آنان را به حال خود رها کند هیچکس توان یاری آنها را نخواهد داشت. @yekaye

. 2⃣ «وَ هُمْ يَصْطَرِخُونَ فيها رَبَّنا ...» اینکه درخواست آنان را با تعبیر «یصطرخون: فریاد جانکاه سر دادن» بیان کرد نشان می‌دهد: 🍃الف. شدت عذاب‌های آنان را، که فریادشان را درآورده است؛ 🍃ب. شدت درماندگی ایشان را، که از ته دل فریاد نی‌زنند؛ 🍃ج. شدت هیاهوی جهنم و آشفتگی وضع و حال آنان را؛ که می‌خواهند در آن هیاهو کسی صدایشان را بشنود؛ 🍃د. ... @yekaye

. 3⃣ «وَ هُمْ يَصْطَرِخُونَ فيها رَبَّنا أَخْرِجْنا ...» این آیات در وصف کافران و کفران‌پیشگان است؛ همانها که ربوبیت خدا در عالم را منکر بودند؛ با این حال، همین مضطرترین جهنمیان (که نه مرگ کارشان را تمام می‌کند و نه عذابشان تخفیفی می‌یابد و چنین فریادشان بلند شده) به ربوبیت خداوند پی می‌برند و خدا را با لفظ «ربنا» خطاب می‌کنند؛ 🔺ربوبیت خداوند حقیقتی است که به هیچ وجه قابل انکار نیست؛🔺 اگر کسی در دنیا بدان اذعان نکند، در جهنم بدان اذعان خواهد کرد، جایی که دیگر این اذعان سودی برایش ندارد. @yekaye

. 4⃣ «وَ هُمْ يَصْطَرِخُونَ فيها رَبَّنا أَخْرِجْنا نَعْمَلْ صالِحاً غَيْرَ الَّذي كُنَّا نَعْمَلُ ...» آنچه راه نجات انسانها می‌باشد جدی گرفتن عمل صالح است؛ وقتی حقیقت نقش عمل صالح در سعادت انسان برملا شود، این کافران کفران‌پیشه تنها آرزویشان این است که برگردند و عمل صالحی انجام دهند. ✳️ نکته تخصصی #انسان‌شناسی عمل مطلوب انسان، عملی نیست که فعلا دلخواه اوست❗️ بلکه عملی است که واقعا عمل صالح باشد. 🔹مطلوب‌های فعلی ما، اگر عمل صالح نباشند، موقعی فراخواهد رسید که بشدت از انجام آن پشیمان خواهیم شد؛ 🔹و پشیمانی از یک عمل نشان می‌دهد که در تشخیص خوب بودن آن در اشتباه بوده‌ایم. همین مطلب، یکی از عرصه‌های جدی نیاز ما به دین و شریعت الهی است، چرا که عقل ما بتنهایی نمی‌تواند هرآنچه نهایتا مطلوب ما خواهد بود را تشخیص دهد؛ تشخیصی که اگر نباشد پشیمانی‌اش هم عظیم است و هم غیرقابل جبران. @yekaye

. 5⃣ «نَعْمَلْ صالِحاً غَيْرَ الَّذي كُنَّا نَعْمَلُ» این جهنمیان، همین که جهنمی شده‌اند معلوم است که عمل صالح انجام نمی‌دادند؛ و نیز همین که تقاضا می‌کنند که «برگردیم عمل صالحی انجام دهیم» نشان می‌دهد که اعمالی که انجام داده بودند، صالح نبوده است. پس چرا دوباره می‌گویند «غیر از آنچه انجام داده بودیم»؟ 🍃الف. نشان دهنده شدت حسرت آنان است در خصوص اعمال ناشایستی که انجام داده بودند. 📚(الكشاف، ج3، ص615) 🍃ب. قرآن کریم در جای دیگر آنان را چنین توصیف کرده، که «حساب می‌کنند کار خوبی می‌کنند» (هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعاً؛ کهف/104). آوردن این تعبیر «عمل صالحی غیر از آنچه انجام داده بودیم» اعترافی است به بدی کارهایی که انجام می دادند و آن را خوب می‌پنداشتند. 📚(الكشاف، ج3، ص615) 🍃ج. ... @yekaye

. 6⃣ «أَ وَ لَمْ نُعَمِّرْكُمْ ما يَتَذَكَّرُ فيهِ مَنْ تَذَكَّرَ» عمری که به هر انسانی که جهنمی می‌شود داده شده، برای عبرت گرفتنش کافی بود. درباره اینکه این عمر چه اندازه است، نه‌تنها بین مفسران 📚(مجمع البیان، ج8، ص641 ؛ البحر المحیط، ج9، ص36 )، بلکه در خود روایات هم اختلاف مشاهده می‌شود: 🔹از سن بلوغ (حسن بری، به نقل از البحر المحیط، ج9، ص36) و 🔹هیجده سال و 🔹چهل سال بیان شده (حدیث3) 🔹تا 60 سال (حدیث4). به نظر می‌رسد همه این اقوال درست باشند؛ چرا که اتمام حجت و بسته شدن راه عذر، امری دارای مراتب است: 🔹از طرفی که کسی که به سن بلوغ می‌رسد به حدی از توان درک رسیده که بتواند وظیفه خود را در عالم تشخیص دهد، و برای همین است که از این زمان به بعد مکلف به تکالیف الهی می‌شود؛ 🔹در عین حال، در چهل سالگی، انسان از خامی درآمده و راه عذر بر او بسته شده؛ 🔹و در شصت سالگی دیگر در سرازیری مرگ قرار دارد و هیچ عذری برای توبه ندارد. @yekaye

. 7⃣ «أَ وَ لَمْ نُعَمِّرْكُمْ ما يَتَذَكَّرُ فيهِ مَنْ تَذَكَّرَ» عمری که به انسانها داده می‌شود برای عبرت گرفتنشان کافی است. ❌شبهه بسیاری از بچه‌ها در زیر سن بلوغ می‌میرند و بسیاری از افراد هستند که بلوغ فکری‌شان که بتوانند تشخیص حق و باطل دهند در سنی بالاتر از سن بلوغ رسمی است و در این فاصله نیز خیلی‌ها می‌میرند. آیا اینها مثال نقضی برای این آیه نیست؟ 🔆پاسخ 🍃الف. مقام بحث آیه، مقام پاسخگویی به جهنمیانی‌اند که عذابشان قطعی شده و هیچ راهی برایشان باقی نمانده است؛ اما می‌دانیم که از طرفی بسیاری از افراد در مواقف حساب و یا با عذاب‌های برزخی پاک می‌شوند و نهایتا بهشت می‌روند و نیز بسیاری از افراد، مانند کودکان و مستضعفان فکری، اصلا جهنمی بدین معنا نخواهند بود. اینان تخصصاً از بحث خارج‌اند. 🍃ب. اتمام حجت یک امر دارای مراتب است، هرکس به اندازه‌ای که حجت بر او تمام شود مواخذه خواهد شد. 🍃ج. ... @yekaye

. 8⃣ «أَ وَ لَمْ نُعَمِّرْكُمْ ما يَتَذَكَّرُ فيهِ مَنْ تَذَكَّرَ وَ جاءَكُمُ النَّذيرُ» مقصود از این «انذاردهنده‌ای» که آمده و حجت را تمام کرده چیست؟ 🍃الف. پیامبر اکرم ص 📚(تفسير القمي، ج2، ص209؛ و نیز ابن‌زید، جبائی، و ... به نقل از مجمع البيان، ج8، ص641) بلکه عموم انبیاء 📚(البحر المحيط، ج9، ص37) 🍃ب. قرآن کریم 📚(زید بن علی، به نقل از مجمع البيان، ج8، ص641) 🍃ج. پیری و موی سفید 📚(ابن‌عباس، عکرمه، سفیان بن عیینه، و ... به نقل از مجمع البيان، ج8، ص642؛ البحر المحيط، ج9، ص37) 🍃د. مرگ نزدیکان و خویشاوندان 📚(به نقل از مجمع البيان، ج8، ص641) 🍃ه. کمال عقل، 📚(به نقل از مجمع البيان، ج8، ص642) که می‌تواند از وقایعی که رخ می دهد عبرت بگیرد. 🍃و. ... @yekaye

. 9⃣ «وَ الَّذينَ كَفَرُوا لَهُمْ نارُ جَهَنَّمَ ... كَذلِكَ نَجْزي كُلَّ كَفُورٍ؛ وَ هُمْ يَصْطَرِخُونَ ... فَما لِلظَّالِمينَ مِنْ نَصيرٍ» کفر، کفران‌ و ناسپاسی، و ظلم، با اینکه سه معنای مختلف‌اند، اما در جهنم، کسانی که مرتکب اینها شده‌اند، یک گروهند: یعنی در شبکه مفاهیم قرآن، تلازمی هست بین کفر و ایمان نیاوردن، با کفران و ناسپاسی و قدرناشناسی، با ظلم و ستم و تعدی از حق خویش. @yekaye