972) 📖 و بُسَّتِ الْجِبالُ بَسًّا 📖 ترجمه 💢 و کوهها خرد و خمیر شوند، چه خرد و خمیری؛ سوره واقعه (56) آیه 5 1398/12/13 8 رجب 1441 @yekaye #واقعه_5

@yekaye

🔹بسَّتِ / بَسًّا ▪️درباره ماده «بسس» ▫️برخی بر این باورند که در اصل برای دو معنای متفاوت به کار رفته است؛ یکی سوق دادن و چیزی را به حرکت واداشتن، و دیگری ریزه ریزه کردن (آرد کردن) و درهم‌آمیختن؛ و در مورد این آیه گفته‌اند که هر دو معنا محتمل است: هم به معنای راندن کوههاست [که از این جهت مضمون آن، شبیه آیات «وَ سُيِّرَتِ الْجِبالُ فَكانَتْ سَراباً» (نبأ/20) و «وَ إِذَا الْجِبالُ سُيِّرَت» (تکویر/3) می‌شود] و هم به معنای خرد و ریزه ریزه کردن کوههاست [که آیه بعد «فَكانَتْ هَباءً مُنْبَثًّا» توضیح آن می‌شود] 📚 ‏(معجم المقاييس اللغة، ج‏1، ص181) ▫️ اما اغلب اهل لغت تلفیقی از این معنا را در این ماده دخیل دانسته‌اند، چنانکه اصل این ماده را شکستن و تکه‌تکه کردن [= آرد کردن] (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏1، ص268)؛ ویا خرد و نرم کردن چیزی، آن گونه که گندم و نان را با آب نرم می‌کنند؛ و یا پخش و پلا کردن دانسته‌اند، چنانکه «انْبَسَّتِ الحيّات» به معنای آن است که مارها متفرق شدند (مفردات ألفاظ القرآن، ص122) در همین راستا برخی توضیح داده‌اند که اصل این ماده عبارت بوده است از اینکه یک ماده خشک ریزه ریزه [شبیه آرد] را با آمیختن مایعی در آن نرم و روان کنند که مناسب بلعیدن شود (المعجم الإشتقاقي المؤصل لألفاظ القرآن الكريم، ص116) و به زبان ساده‌تر، اصل کاربرد آن در تلیت کردن بوده است (مجمع البيان، ج‏9، ص323 ) 🔶ماده «بسس» به ماده «بثث» بسیار نزدیک است، در تقاوت این دو گفته‌اند که «بثّ» صرف پراکندن است، اما در ماده «بسّ» علاوه بر پراکندن، مفهوم خرد و ریز کردن هم نهفته است (اقتباس از: التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏1، ص268 ) 📿ماده «بس» در قرآن کریم تنها همین دوبار و فقط در همین آیه آمده است. @yekaye

. 💢نترسید و نترسیم و نترسانیم ▪️مؤمن اگرچه به خاطر عدم رعایت #بهداشت، جان خود را در معرض هلاکت قرار نمی‌دهد، اما چون #مرگ را جدی گرفته، #از_مرگ_نمی‌ترسد؛ پس می‌تواند بدترین #تهدید را هم به #فرصت بدل ‌سازد. 📝#حاج_قاسم_سليمانى من با تجربه این را می‌گویم که میزان فرصتی که در بحران‌ها وجود دارد در خود فرصت‌ها نیست. اما شرط آن، این است که: #نترسید؛ و #نترسیم؛ و #نترسانیم. .

🔹 الْجِبالُ قبلا بیان شد که ▪️کاربرد ماده «جبل» در دو معنای اصلی بسیار شایع است، یکی در معنای «کوه» و دیگری در معنای طبیعت و فطرتی که موجودات بر آن سرشته شده‌اند؛ با این حال، اغلب اهل لغت ریشه واحدی برای این دو معنا در نظر گرفته‌اند. 🔸برخی معنای دوم را اصل قرار داده، و گفته‌اند اصل این ماده به معنای طبع است؛ و کوه را به خاطر اینکه طبعیتش بر ثصبات است «جَبَل» نامیده‌اند؛ 🔸اما اغلب معنای اول (جَبَل به معنای «کوه»، که جمع آن «أَجْبَال» و «جِبَال» است و البته فقط دومی در قرآن به کار رفته) را اصل دانسته‌اند، ▪️خواه به طور مستقیم، یعنی گفته‌اند معنای اصلی این ماده «کوه» است و به تبع معنای «کوه» این کلمه به طور مجازی برای هرجایی که ثبات دارد و تزلزلی در آن نیست، استعمال شده، و از همین باب در خصوص طبیعتی که در چیزی قرار داده شده که براحتی نمی‌توان تغییرش داد، تعبیر «جِبِلّة» به کار رفته (وَ اتَّقُوا الَّذِي خَلَقَكُمْ وَ الْجِبِلَّةَ الْأَوَّلِينَ‏؛ شعراء/۱۸۴)؛ و کار برد آن در خصوص جماعت عظیم و کثیر (وَ لَقَدْ أَضَلَّ مِنْكُمْ جِبِلًّا كَثِيراً؛ یس/۶۲) هم از باب تشبیه عظمت و کثرت آنان به کوه است؛ ▪️و خواه به طور غیرمستقیم، مثلا ▫️برخی اصل آن را «جمع شدن چیزی در رفعت و علوّ» دانسته‌اند که تطبیق آن بر کوه واضح است؛ و شاهد دیگر اینکه «امرأةٌ جَبْلة» به زنی گویند که خلق و خوی تندی دارد؛ و «جَبَل» یا «جِبِل» یا «جُبُل» (که البته چه‌بسا «جُبُل»، جمعِ «جِبِل» باشد) هم به معنای جماعت عظیم و کثیر است؛ ▫️ویا اصل این ماده را در معنای «فطری و عظیم بودن» دانسته‌اند که نمونه بارز چنین چیزی در طبیعت، کوه است و برای هر چیزی که در طبیعتش عظمتی یافت شود به کار رفته است؛ ▫️ویا بر این باورند که معنای محوری این ماده «تجمع عظیمی است که هم در بینشان شدید به هم متصل باشند و هم هیات غلاظ و شدادی داشته باشد؛ تطبیق این معنا بر «جبال» [= کوه] که واضح است، در خصوص «جِبِلّ» (وَ اتَّقُوا الَّذِي خَلَقَكُمْ وَ الْجِبِلَّةَ الْأَوَّلِينَ‏، شعراء/۱۸۴) هم توضیح داده که این کلمه به معنای جماعت عظیم و فشرده‌ای از مردمان است با ملاحظه اختلاف هیات‌های آنها؛ و همین معنای تجمع درونی شیء است که «جِبِلّة» (وَ اتَّقُوا الَّذِي خَلَقَكُمْ وَ الْجِبِلَّةَ الْأَوَّلِينَ‏، شعراء/۱۸۴) را به معنای طبیعت شیء رایج ساخته است. ▪️در هر صورت، بحثی نیست که «جِبِلّ» (که این کلمه در زبان عربی به صورت‌های مختلف دیگری هم تلفظ شده، از جمله: جُبُلّ، جُبْل، جَبْل، و …؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص۱۸۶) به معنای «مردمان فراوان و زیاد» است؛ و در تفاوت کلمه «جبلة» و «ناس: مردم» گفته‌اند که «جبلة» جماعتی از مردم‌اند که عظمت و سیاهی لشکری داشته باشند؛ و در این کلمه نوعی غلظت و عظمت لحاظ شده است. 🔖جلسه 811 http://yekaye.ir/ya-seen-36-62/ 📖 اختلاف قراءات 🔹بُسَّت الْجِبال ▪️در اغلب قراءات به همین صورت فعل مجهول و نایب فاعل (بُسَّتِ الْجِبالُ) قرائت شده است؛ ▪️اما در یکی از قرائات غیرمشهور (زید بن علی) به صورت فعل معلوم و مفعول (بَسَّتِ الْجِبالَ) قرائت شده است. 📚معجم القراءات ج۹، ص290 @yekaye

☀️ 1) روایت شده است. شخصی از قبیله بنی ثقیف از رسول الله ص پرسید: این کوهها با این عظمتشان در روز قیامت چگونه خواهند بود؟ فرمود: همانا خداوند آنها را چنان حرکت می دهد که همانند رمل می‌شوند؛ سپس بادی بر آنها می‌وزد و آنها را [همچون گرد و غباری] متفرق و پراکنده می‌سازد. 📚مجمع البيان، ج‏7، ص48 قِيلَ إِنَّ رَجُلًا مِنْ ثَقِيفٍ سَأَلَ النَّبِيَّ ص كَيْفَ تَكُونُ الْجِبَالُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَعَ عِظَمِهَا؟ فَقَالَ ص: إِنَّ اللَّهَ يَسُوقُهَا بِأَنْ يَجْعَلَهَا كَالرِّمَالِ ثم يرسل عليها الرياح فتفرقها. @yekaye

. 1️⃣ «وَ بُسَّتِ الْجِبالُ بَسًّا» این آیه از تحولی که در قیامت در خصوص کوهها رخ می دهد سخن می‌گوید. در نکات ادبی گفته شد که در ماده «بسس» هم نوعی حرکت و روان شدن نهفته و هم نوعی خرد و ریزه ریزه شدن. ▪️به نظر می‌آید آنچه در اقوال مفسران بیان شده، اغلب ناظر به یکی از این دو جهت است که اتفاقا هر دو جهت مستقلا در آیات دیگر آمده است؛ ▫️اگر بر روان شدن کوهها تمرکز کنیم، از این جهت مضمون آن، شبیه آیات «وَ سُيِّرَتِ الْجِبالُ فَكانَتْ سَراباً» (نبأ/20) و «وَ إِذَا الْجِبالُ سُيِّرَت» (تکویر/3) می‌شود؛ ▫️و اگر به معنای خرد و ریزه ریزه کردن تمرکز شود، آیه بعد «فَكانَتْ هَباءً مُنْبَثًّا» توضیح آن می‌شود. 🔹در هر صورت، درباره اینکه مقصود از کلمه «بسّ» چه تحولی است، گفته‌اند که مقصود از آن: 🍃الف. متلاشی و ریزه ریزه شدن کوههاست (الميزان، ج‏19، ص116؛ و نیز ابن عباس و مجاهد، به نقل از مجمع البيان، ج‏9، ص324) 🍃ب. درهم شکسته شدن و خرد شدن کوههاست. (سدی و سعید بن مسیب، به نقل از مجمع البيان، ج‏9، ص324) 🍃ج. برکنده شدن کوهها از بن وریشه آن است. (تفسیر القمی، ؛ و حسن، به نقل از مجمع البيان، ج‏9، ص324) 🍃د. به راه افتادن آنهاست، به طوری که روی زمین جاری شوند (کلبی، به نقل از مجمع البيان، ج‏9، ص324؛ و الميزان، ج‏19، ص116) 🍃ه. همچون رمل و خاک، پراکنده پخش و پلا شوند (ابن عطیه، به نقل از مجمع البيان، ج‏9، ص324) 🍃و. بعد از آنکه برافراشته و بلند بودند همچون توده شن نرم و فروافتاده گردند (ابن کیسان، به نقل از مجمع البيان، ج‏9، ص324 ) 🍃ز. .. @yekaye

. 2️⃣ «وَ بُسَّتِ الْجِبالُ بَسًّا» معنای اولیه‌‌ای که از این آیه به ذهنها خطور می‌کند همان معانی‌ای است که در تدبر قبل بیان شد. اما با توجه به اینکه آیات قرآن بطون متعدد دارند، مخصوصا با عنایت به کلمه «جبال» و اینکه مقام بحث، مقام قیامت است، معانی دیگری نیز برای این آیه محتمل است. بدین منظور خوب است ابتدا نگاهی به توصیف «کوه» در قرآن کریم بیندازیم: 🏔 کوه در قرآن🌋 در قرآن کریم کلمه کوه در 39 آیه آمده است که در مجموع چنین تصویری از کوه ارائه می دهد: (برای رعایت اختصار متن آیات را در اینجا نیاوردم. می‌توانید متن را در آدرس زیر مطالعه کنید) 🌐http://yekaye.ir/al-waqiah-56-5/ ⛰خداوند کوهها را میخ‌ها و لنگرهای زمین آفرید و آنها را مظهر استواری و شدت و عظمت و قوت قرار داد به طوری که برای اینکه گردنکشی را مانع شود فرمود هرچقدر هم گردن بکشید با به اندازه کوه نمی شوید ؛ و یا عظیم بودن مکر مکاران ویا یاوه‌گویی یاوه‌گویان را به این تشبیه کرد که گویی می‌خواهند کوه را هم از میان بردارند ویا آن را فروبریزند. 🌄نماد بزرگی و استواری بودن کوه تا حدی است که پسر نوح هم گمان کرد کوه می‌تواند در برابر طوفان نجاتش دهد و خدا هم برای بیان عظمت موج‌های این طوفان، آنها را همانند کوه معرفی کرد و برای تهدید بنی‌اسرائیل کوه را می‌خواست بر سر آنان فرود آورد. ⛰با این حال، امکان تصرف و چیره شدن انسان بر کوه را منکر نشد و حتی به اینکه عده‌ای از کوه، برای خود خانه‌های آنچنانی تراشیدند اشاره کرد اما چه بسا با اشاره به این حقیقت که حرکت رودخانه‌ها هم کوه را تراش می‌دهد زنبور هم در کوه خانه می‌سازد خواست نشان دهد این کار خیلی مهمی نیست. 🗻و کوه با همه صلابتش، اگرچه در برابر خداوند تسبیح‌گوی بوده و حتی با حضرت داوود به درگاه خداوند همصدا بود ؛ اما همچون آسمان و زمین از پذیرش بار امانت الهی خودداری کرد شاید بدین جهت که تاب تحمل تجلی خداوند را نداشت و با تجلی خدا از هم ‌پاشید (همان پاشیده شدنی که در قیامت برایش رخ می‌دهد)؛ و قرآن که کلام خداست می‌تواند کوه را خاشع کند و از هم بشکافد و به حرکت درآورد ؛ شاید بدین جهت که این ثبات و جماد کوه امری است که به خیال ما چنین است وگرنه کوه هم در ذات خود روان است. 🌋چه‌بسا بتوان گفت با وقوع قیامت همین حقیقت کوه معلوم می‌شود: با وقوع قیامت کوهها را به راه می‌افتند ، بلکه درهم کوبیده می‌شوند ، از بیخ و بن برکنده ، و خرد و خمیر می‌گردند تا حدی که همچون توده شن روان ویا پشم ، آن هم پشم حلاجی‌شده‌ای ویا گرد و غباری پراکنده می‌شوند تا حدی که زمین کاملا صاف و بی‌فراز و نشیب و آشکار می‌گردد؛ چه‌بسا این گونه به حرکت درآمدن، نشان می‌دهد که کوهها از ابتدا سرابی بیش نبوده‌اند @yekaye

. 3️⃣ «وَ بُسَّتِ الْجِبالُ بَسًّا» 🌋در اینکه وقوع قیامت با تحولاتی عظیم در زمین همراه است، تردیدی نیست. 🤔اما آیا این تحولات در حد چند زلزله است و فقط چون شدت زلزه‌ها بیشتر است، علاوه بر ساختمانها، کوهها هم فرو می ریزند؟! یا یک احتمال جدی این است که قرآن کریم در تاکید فراوان بر متلاشی شدن کوهها، آن هم نه با یک تعبیر واحد، بلکه با تعابیر بسیار متنوع، که گاه خودشان با هم متفاوتند، می‌خواهد ما را متوجه عمقی بسیار عظیمتر برای این واقعه کند. ♻️در واقع، اگر آیاتی که از درهم‌پیچیده شدن آسمانها و زمین (يَوْمَ نَطْوِي السَّماءَ كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ؛ انبیاء/104 ) ویا سنگین بودن این واقعه بر خود زمین و آسمان (ثَقُلَتْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ؛ اعراف/187) و یا اینکه اساساً زمین و آسمان زمین و آسمان دیگری می‌شوند (يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ؛ ابراهیم/48) عطف توجه کنیم، آنگاه شاید این آیات از واقعه‌ای بسیار عظیمتر حکایت می‌کنند؛ بویژه که در مورد «کوهها» یکی از تعابیر مهم قرآنی که در پایان تدبر قبل بدان اشاره شد این است که « وَ سُيِّرَتِ الْجِبالُ فَكانَتْ سَراباً: کوهها حرکت داده شدند، پس سراب بودند!» 🔰علامه طباطبایی در ذیل این آیه به نکته جالب توجهی اشاره می‌کند و آن این است که تعابیری همچون کوبیده شدن و ریز ریز شدن و همچون پشم حلاجی شدن و ... و حتی حرکت داده شدن، همه و همه غیر از «سراب بودن» است. گویی این سیری که در قیامت رخ می‌دهد ما را به اینجا می‌رساند که به این حقیقت عظیم پی می‌بریم که اینها چیزی از خودشان ندارند و حقیقت و باطن‌ آنها که این گونه در ظاهر استوار و محکم به نظر می‌آمدند، سرابی بیش نیست. 📚(الميزان، ج‏20، ص166-167 ) 🤔آیا اینکه این آیه می فرماید «وَ بُسَّتِ الْجِبالُ بَسًّا: و کوهها خرد و خمیر شوند، چه خرد و خمیری»؛ آیا این احتمال جدی نیست که آن تحول عظیم بیش از آنکه یک تحول در عالم فیزیک باشد، تحولی در حقیقت جان و روح ماست که بسی گسترده‌تر از عالم فیزیک است؛ یعنی ما وارد مرحله‌ای از عالم می‌شویم که در آن مرحله درمی‌یابیم که حقیقت این گکوهها که این اندازه آنها را محکم و استوار می‌یافتیم، و روی محکم و استواری‌اش حساب می‌کردیم و آن را ضرب المثل در استواری و ثبات قرار داده بودیم، سرابی بیش نبوده، نه فقط خیلی نفوذناپذیر، محکم و استوار نیست، بلکه خرد و خمیر، درهم کوبیده و از بیخ و بن برکنده شده است، حداکثرش چیزی همچون توده شن روان ویا پشم حلاجی‌شده‌ای ویا گرد و غباری پراکنده❗️ @yekaye