🔹حَسْرَةً قبلا بیان شد که ▪️ماده «حسر» در اصل به معنای «آشکار کردن» بوده، که ابتدا در مورد کسی که لباسش را کنار می‌زده و قسمت‌هایی از بدن که زیر لباس مخفی شده را نمایان می‌ساخته به کار می‌رفته است ▪️و برخی بر این باورند که اصل این ماده به معنای «کنار زدن و عقب زدن» است و «آشکار شدن» از لوازم این معناست، نه اصل معنای آن. ▪️در هر صورت از مشتقات بسیار پرکاربرد این واژه «حسرت» (جمعِ آن: «حَسَرات») است که به معنای افسوس خوردن بر چیزی است که از دست رفته و غالبا همراه با پشیمانی می‌باشد، و متناسب با اینکه اصل ماده آن چه معنایی داشته درباره وجه تسمیه‌اش هم اختلاف دارند. 🔸در زبان عربی سه کلمه «غمّ» و «حسرت» و «أسف» (تأسّف) به لحاظ معنایی بسیار به هم نزدیکند که هریک از اینها به ترتیب، اعمّ از بعدی است: ▫️#غم برای هرگونه ناراحتی به کار می‌رود؛ ▫️#حسرت غمی است که به خاطر فایده‌ای که از دست رفته، مرتب در یاد انسان زنده می‌شود؛ ▫️#أسف حسرتی است که همراه با غیظ و غضب باشد؛ و بقدری همراهی با غیظ و غضب در آن پررنگ شده که گاه صرفا در معنای کسی که عصبانی است نیز به کار می‌رود. ▪️به فرد عاجز و درمانده، هم «حاسر» و هم «محسور» گفته می‌شود؛ حاسر از این جهت که گویا خودش قوا و توانایی‌های خود را پوشانده و کنار زده؛ و محسور از این جهت که گویی مشکلات او را از موقعیتش کنار زده است (فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراً؛ اسراء/۲۹) ▫️ و کلمه «حسیر» (يَنْقَلِبْ إِلَيْكَ الْبَصَرُ خاسِئاً وَ هُوَ حَسِيرٌ؛ ملک/۴) هم می‌تواند در معنای حاسر باشد و هم محسور. ▪️و وقتی ماده «حسر» به باب استفعال می‌رود تعبیری بلیغ‌تر برای «حسرت خوردن» می‌باشد: «لا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِهِ وَ لا يَسْتَحْسِرُونَ؛ انبیاء/۱۹) 🔖جلسه 708 http://yekaye.ir/al-fater-35-8/ 🔹«العباد» ▪️«عباد» جمع «عبد» به معنای «بندگان» است و درباره ماده «عبد» در آیه 22 همین سوره توضیح داده شد. 🔖جلسه 769 http://yekaye.ir/ya-seen-36-22/ ▪️«الـ» در کلمه «العباد» ▫️می‌تواند «الـ» عهد باشد (به معنای «این بندگانی که درباره‌شان در آیات قبل صحبت می‌کردیم) ▫️و می‌تواند «الـ» استغراق باشد (به معنای «همه بندگان») و ظاهرا هر دو معنا با هم قابل جمع است؛ یعنی در آیات قبل درباره این رویه در عده‌ای از بندگان سخن گفته، سپس در این آیه برای این گونه بندگان، که متاسفانه عمومیت هم دارد، اظهار تاسف کرده است. 📖 «يا حَسْرَة علی العباد» ▪️این عبارت در اغلب قرائات‌ها به همین صورت «يا حَسْرَةً عَلَی الْعِبادِ» قرائت شده است؛ اما برخی قرائت‌های غیرمشهور به اشکال دیگری نیز قرائت شده است؛ از جمله: ▪️در قرائت اعرج و مسلم بن جندب و ابوزناد و ابن‌ذکوان و ابن‌هرمز «يا حَسْرَهْ عَلَی الْعِبادِ» یعنی «یا حسره» را همان طور در وصل خوانده شود که در حال وقف می‌خوانند، که این حالت مبالغه در حسرت را می‌رساند بویژه که به نحوی بر حرف «ه» تاکید می‌شود که دلالت بر آه دارد. ▪️در قرائت أبي بن كعب و ابن عباس و ضحاك و مجاهد و حسن و نیز قرائتی از امام سجاد ع با حذف «علی» و به صورت مضاف (یا حَسْرَةَ العباد) روایت شده است، که در این صورت عباد هم می‌تواند در معنای فاعل حسرت تحلیل شود و هم مفعول حسرت (که در حالت دوم معنایش شبیه «یا حسرةً علی العباد» می‌شود) ▪️در قرائتی از ابن‌عباس، به صورت «يا حَسْرَةَ عَلَی الْعِبادِ» (فتحه به جای تنوین) هم قرائت شده که در این صورت فتحه بدل از ضمیر متکلم در حالت نداست یعنی ای حسرت من بر این بندگان؛ و البته به صورت «يا حَسْرَتا» هم که به همین معناست قرائت شده است. 📚(مجمع البيان، ج8، ص657-658 ؛ معاني القرآن، ج2، ص375 ؛ البحر المحيط، ج9، ص60 ) @yekaye