🔹یعْلَمُ / تَعْمَلُونَ
درباره ماده «علم» قبلا در آیه ۱ و ۱۶ همین سوره توضیحاتی گذشت:
🔖جلسه ۱۰۶۶ https://yekaye.ir/al-hujurat-49-01/
🔖جلسه ۱۰۸۱ https://yekaye.ir/al-hujurat-49-16/
🔹اختلاف قرائت
📖 تعْمَلُونَ / یَعْمَلُونَ
▪️این کلمه در اغلب قرائات به صورت فعل مخاطب (تَعْمَلُونَ) قرائت شده است؛ که در این صورت عطف است به تعبیر «لا تمنوا»؛
▪️اما در قرائت اهل مکه (ابن کثیر) و روایتی از قرائت کوفه (روایت أبان از عاصم، و نیز روایت حمزه بن قاسم از حفص از عاصم) و برخی قرائات اربعه عشر (ابن محیصن) به صورت فعل غایب «یَعْمَلُونَ» قرائت شده است؛
که وجه این را مرحوم طبرسی امتداد کاربرد غایب در آیه ۱۵ «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا»، و قرطبی ردی بر ادعای «قالت الاعراب» (آیه۱۴) دانستهاند.
تبصره:
قرطبی قرائت اخیر را قرائت اهل بصره (ابو عمرو) نیز دانسته؛ اما با توجه به اینکه کس دیگری چنین مطلبی را نگفته واضح است که وی استباه کرده و برخی همچون عبداللطیف خبیر (مولف معجم القراءات) نیز این خطای وی را گوشزد کردهاند.
📚مجمع البیان، ج9، ص208
📚المغنی فی القراءات، ص۱۷۰3
📚الجامع لأحكام القرآن، ج16، ص350
📚معجم القراءات ج۹، ص93
@yekaye
#حجرات_18
.
1️⃣ «إِنَّ اللَّهَ یعْلَمُ غَیبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللهُ بَصیرٌ بِما تَعْمَلُونَ»
به نظر میرسد این آیه تعلیلی برای مطالبی است که بیان شد، که این تعلیل، میتواند ناظر باشد به:
🌴الف. آیه قبل، یعنی اگر طاعت و معصیت و کفر و ایمان داشته باشید خداوندی که غیب همه چیز را میداند و بر تمام آنچه میکنید آگاه است از آن خبر دارد (مجمع البيان، ج9، ص209 )؛
🌴ب. فرازهای پایانی (آیه ۱۴-۱۷)، یعنی اینکه این اعراب ادعای ایمان کردند و خداوند فرمود که ایمان در دل شما وارد نشده، حالا تاکید میکند که خدایی که غیب همه امور را میداند و بر تمام کارهای که در آشکار و نهان میکنید آگاه است. چگونه ضمایر شما بر او مخفی باشد و صدق و کذب شما را متوجه نشود (الكشاف، ج4، ص379 ).
🌴ج. کل سوره، یعنی تمام آن امر و نهیهایی که در این سوره شد و حقایقی که در آن بیان شد از جمله اینکه برخی ایمانشان در حد ادعاست و برخی ایمان واقعی دارند، همه اینها بر اساس علم خداوندی است که غیب همه چیز را میداند و بر تمام کارهایی که میکنید آگاه است (الميزان، ج18، ص331 ). به عبارت دیگر، سوره را با توصیه به تقوا و هشدار به اینکه خداوند شنوا و علیم است آغاز کرد و در پایان تذکر میدهد که مواظب باشید که در محضر خدایی هستید که خداوندی است که غیب همه چیز را میداند و بر تمام کارهایی که میکنید آگاه است (مفاتيح الغيب، ج28، ص: 119 ).
🌴د. کل معارف قرآن باشد با همین تحلیل فوق.
@yekaye
#حجرات_18
.
2️⃣ «إِنَّ اللَّهَ یعْلَمُ غَیبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»
خداوند غیب آسمانها و زمین را میداند.
این تعبیر، تذکر میدهد که «در آسمانها و زمين، اسرار نهفته و نامكشوف بسيارى است (تفسير نور، ج9، ص202)؛
و جدی گرفتن این تذکر، نیاز انسان به دین و هدایت الهی را بیشتر میکند.
از این جهت این سوره که بحث را با خطاب قرار دادن مومنان به رعایت تقوا شروع کرد: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ» (حجرات/۱) و با تذکر به اینکه خداوند غیب آسمانها و زمین را میداند به پایان برد؛ شبیه است به ابتدای سوره بقره، تقواپیشگان را کسانی معرفی کرد که ایمان به غیب دارند: «هُدىً لِلْمُتَّقين؛ الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْب» (بقره/۲-۳).
@yekaye
#حجرات_18
.
3️⃣ «إِنَّ اللَّهَ یعْلَمُ غَیبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللهُ بَصیرٌ بِما تَعْمَلُونَ»
در مدار توحيد، ارزشها بر اساس تظاهر، منّت وشعار نيست، بلكه بر اساس اخلاص قلبى است كه آگاهى بر آن مخصوص خداست: خداوندى كه غيب و پنهان هستى را مى داند، چگونه ايمان درونى ما را نداند؟
(تفسير نور، ج9، ص202)
@yekaye
#حجرات_18
.
5️⃣ «إِنَّ اللَّهَ یعْلَمُ غَیبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللهُ بَصیرٌ بِما تَعْمَلُونَ»
انگيزه هاى پنهان بشر، گاهى به مراتب پيچيده تر از غيب آسمانها و زمين است؛ جالب اینجاست که در مورد آسمانها، واژه «يَعْلَمُ» به كار رفته و در مورد عمل انسانها، واژه «بَصِيرٌ» آمده است.
📚تفسير نور، ج9، ص202
📝ثمره #اخلاقی
اگر انسان به علم و بصيرت خداوند ايمان داشته باشد، در رفتار و گفتار خود دقّت مىكند. (اگر بدانيم از روزنهاى فيلم ما را مىگيرند و يا صداى ما را ضبط مىكنند، در كلمات وحركات خود دقّت بيشترى مىكنيم.)
(تفسير نور، ج9، ص202)
@yekaye
#حجرات_18
.
6️⃣ «إِنَّ اللَّهَ یعْلَمُ غَیبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللهُ بَصیرٌ بِما تَعْمَلُونَ»
وقتی کسی غیب آسمانها و زمین را میداند معلوم است که همه اعمال ما را هم میداند، پس چرا در اینجا این جمله دوم را آورد؟
🌴الف. چهبسا میخواهد تأکید کند که ابعاد نهان انسان چهبسا از غیب آسمانها و زمین پیچیدهتر است (تدبر۵).
🌴ب. اگرچه این ذکر خاص بعد از عام است، اما به یک لحاظ میتواند دو مطلب متفاوت باشد؛ و آن اینکه وقتی میگویند فلانی به غیب علم دارد تلقی اولیه افراد این است که او هم از آن امور غایب است و کسی که غایب است اگر به چیزی علم دارد، علمش غیر از طریق دیدن است، در اینجا میخواهد این شبهه را در مورد خداوند نفی کند که او در عین حال که به غیب علم دارد، اما بصیر و بیناست و همه کارها و جهتگیریهایتان (حتی آنچه شما آن را کاملا در درون خود مخفی میکنید) را مستقیما میبیند؛ و اتفاقا با این تعبیر، آن قول کسانی که علم خدا صرفا در افق کلیات میدانند و علم او به جزییات را منکرند رد کند (التحرير و التنوير، ج26، ص227 ).
🌴ج. چون موضوع بحث این سوره روابط انسانها و اعمال انسان بود؛ از این رو، این فراز آخر مطلب اصلی است و فراز اول آیه مقدمه آن است؛ یعنی مساله اصلی این است که خداوند به همه اعمال شما بیناست و آنگاه به عنوان مقدمهاش میفرماید این همان خدایی است که غیب آسمانها و زمین را میداند پس مطمئن باشید که به همه اعمال آشکار و پنهان شما آگاهی کامل دارد.
🌴د. ...
@yekaye
#حجرات_18
.
7️⃣ «إِنَّ اللَّهَ یعْلَمُ غَیبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللهُ بَصیرٌ بِما تَعْمَلُونَ»
در آیه ۱۶ فرمود که «خداوند آنچه را که در آسمانهاست و آنچه را که در زمین است میداند و خداوند به هر چیزی داناست».
اما در اینجا فرمود: «خداوند غیب آسمانها و زمین را میداند و خداوند بدانچه میکنید بیناست».
در واقع در آیه ۱۶ مطلب را در هر دو زاویه کاملا عامتر بیان کرد:
در فراز اول آنجا، از علم خدا به هرچه در آسمانها و زمین است سخن گفت، اما در این آیه از علم خدا فقط درباره غیب آسمانها و زمین؛ و
در فراز دوم، هم آنجا از علم خدا به همه چیز، و اینجا فقط از بینایی خداوند به عمل ما.
چرا؟
(امری که مساله را پیچیدهتر میکند این است که عبارت آيه ۱۶ بعد از این بود که آنان را مذمت کرد که «بگو آیا خدا را به دینتان آگاه میکنید [به خدا دینتان را تعلیم میدهید]»؛ و آگاهی خداوند از حقیقت دینداری انسانها، از جنس آگاهی او به غیب و بصیرت او به اعمال انسانهاست (که با آیه ۱۷ تناسب بیشتری دارد)؛ اما آیه ۱۸ بعد از این بود که در آیه قبل آنان را از منت گذاشتن برحذر داشت و هدایت به ایمان را منتی از جانب خداوند دانست (که این یک آگاهی ساده و عمومی است که برای اشاره به آگاهی خدا به این، همان مقدار توضیحی که در آیه ۱۶ آمده بود، کافی بود.)
🌴الف. شاید این از باب ذکر خاص بعد از عام باشد که آگاهی و اشراف خداوند به ما را ملموستر و جدیتر میکند؛ که آمادگی ما را برای اینکه مراقب باورها و اندیشههایمان باشیم بیشتر میکند. یعنی در آیه ۱۶ یک مبنایی که هر مسلمانی و موحدی بدان باور دارد را بیان کرد که تذکر خداوند را جدی بگیریم؛ و در این مرحله، مقداری مطلب را دقیقتر کرد که آن جدی گرفتن حضور و احاطه خدا بر ما تقویت شود.
🌴ب. ...
🖊اگر تحلیل دیگری به ذهن شما خطور میکند لطفا در قسمت دیدگاه صفحه زیر بگذارید تا دیگران هم استفاده کنند.
https://yekaye.ir/al-hujurat-49-18/
@yekaye
#حجرات_18