دربارۀ «اصطبل» واژۀ عربی «اصطبل» برگرفته از واژۀ لاتینی stabulum (به معنای «توقفگاه، محوطه، طویله») است. واژه‌های انگلیسیِ stall و stable و آلمانیِ Stall و Stelle نیز برگرفته از همین واژۀ لاتینی‌اند. در فرهنگ‌های عربی، به عربی نبودن این واژه اشاره کرده‌اند (← الصحاح جوهری). «اصطبل» سپس از عربی به فارسی راه یافته‌ و با املای «اسطبل» نیز نوشته شده‌است. با استناد به پیکره‌های زبانی فارسی، بسامد «اصطبل» بیشتر است. در فرهنگ روز سخن نیز «اصطبل» مدخل اصلی است و «اسطبل» به آن ارجاع داده شده‌است. بنابراین هر دو املا درست است، ولی «اصطبل» بر «اسطبل» ترجیح دارد. از دیگر نام‌های اصطبل در فارسی: «آخور»، «باره‌بند» («باره» (در فارسی میانه، bārak) به معنای «اسب» بوده‌است)، «ستورخانه»، و «ستورگاه». #واژه‌شناسی ۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/‌‌۰‌۳ سید محمد بصام @Matnook_com

احمد صفّار مقدّم، «فاصله‌‌گذاری در خطّ فارسی»، نامۀ فرهنگستان ۴/۹، ص ۱۲۳-۱۳۷ #فاصله‌گذاری ۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/‌‌۰‌۳ سید محمد بصام @Matnook_com

یک نکته‌ات بگویم! «چه ... (و) چه ...» نوعی پیوند است که برای هم‌پایه کردنِ دو یا چند گروه یا جمله‌ به‌کار می‌رود: هر کتابی، چه ترجمه باشد و چه تألیف، نیازمند ویرایش است. ولی «چه ... (و) *یا ...»، که معمولاً در ترجمه‌ها دیده می‌شود، غیرمعیار و نادرست است. نمونۀ غیرمعیار: مشروعیت می‌تواند از طریق تعهدات ایدئولوژیک به‌خوبی تأمین شود، چه دینی باشد و یا ناسیونالیسم سکولار. (از یک کتاب ترجمه‌ای) نمونۀ معیار: مشروعیت می‌تواند از طریق تعهدات ایدئولوژیک به‌خوبی تأمین شود، چه دینی باشد و چه ناسیونالیسم سکولار. #دستورزبان #ویرایش_زبانی ‌۱‌‌۴‌۰‌۲‌/‌‌۰‌‌۵/‌‌۰‌۵‌ سید محمد بصام @Matnook_com

🔺راضیه فانی، پژوهشگر دورۀ پسادکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان و مدرس دانشگاه 🔰کانال مؤسسه در ایتا: @Matnook_com

✅ درست: چه فراقی! ⛔ نادرست: چه فراغی! فراق: جدایی، دوری، هجران فراغ: آسودگی، رهایی، فراغت فراغِ‌بال: آسایش خاطر و خیال 📝 رایج‌ترین غلط‌های املایی #املا_رسم‌الخط ۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/‌‌۰‌۶‌ سید محمد بصام @Matnook_com

⛔ ننویسیم: فارق از ... ✅ بنویسیم: فارغ از ... فارغ: آسوده، خلاص، رهاشده فارغ‌البال، فارغ‌التحصیل، فارغ‌الذهن فارغ شدن: آسوده شدن، زایمان کردن 📝 رایج‌ترین غلط‌های املایی #املا_رسم‌الخط ۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/۰‌۶‌ سید محمد بصام @Matnook_com

دو صفحه از یک کتاب، آن‌هم از یک نشر معروف! رسم‌الخط باید در ویرایش صوری مطابق با شیوه‌نامۀ ناشر اصلاح و یک‌دست شود. یکی از کارهای نمونه‌خوان پس از ویرایش اثر اصلاح همین نایک‌دستی‌هاست. فاصله‌گذاری «چه» «چه» با واژۀ بعد از خود بافاصله نوشته می‌شود: به چه علت؟؛ به چه مشغولی؟؛ چه آدم خوبی!؛ چه این‌که؛ چه بهتر!؛ چه چیزها، چه حرف‌ها!؛ چه روزی بود!؛ چه عجب!؛ چه کسی گفته؟. یادآوری: ۱) تنها این واژه‌های «چه»دار با نیم‌فاصله نوشته می‌شوند: چه‌بسا،‌ چه‌جور، چه‌جوری، چه‌سان، چه‌کنم‌چه‌کنم، چه‌ها. ۲) این‌ها بهتر است همیشه سرهم (پیوسته) نوشته شوند: چطور، چطوری، چقدر، چکار، چکاره، چگونه. #فاصله‌گذاری ۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/۰‌‌۷‌ سید محمد بصام @Matnook_com

ده کتاب مفید در دستورزبان فارسی که شما را از کتاب‌های رایج و شرکت در کارگاه‌های دستورزبان بی‌نیاز می‌کند (به نظر من، فهرست زیر به‌ترتیب بهترین‌اند. چه‌بسا دیگران کتاب‌های دیگری معرفی کنند): ۱) فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی، علاءالدین طباطبایی، فرهنگ معاصر؛ ۲) دستور زبان فارسی، علی‌اشرف صادقی و غلامرضا ارژنگ، به‌زودی ویراست جدید از انتشارات کتاب بهار؛ ۳) دستور زبان فارسی معاصر، ژیلبر لازار، ترجمۀ مهستی بحرینی، با توضیحات هرمز میلانیان، نشر هرمس؛ ۴) دستور زبان فارسی: واژگان و پیوندهای ساختی، مهدی مشکوة‌الدینی، انتشارات سمت؛ ۵) دستور زبان فارسی ۱، تقی وحیدیان کامیار (با همکاری غلامرضا عمرانی)، انتشارات سمت؛ ۶) دستور زبان فارسی ۱، حسن انوری و حسن احمدی گیوی، انتشارات فاطمی، ویرایش چهارم (همراه با تمرین، پرسش‌های چهارپاسخی، و نمونه‌سؤالات آزمون‌های سراسری). یادآوری: ۱) کتاب اول برای کسانی که نمی‌خواهند همۀ کتاب‌ها را بخرند به‌تنهایی کافی است. ۲) این کتاب‌ها خودخوان‌اند و بیشتر برای اهل قلم به‌ویژه ویراستاران مناسب‌اند. این کتاب‌ها را هم پیشنهاد می‌کنم: ۱) صرف در زبان فارسی، حسین سامعی، انتشارات کتاب بهار؛ ۲) ساختمان واژه و مقولۀ دستوری: تشخیص مقولۀ دستوری واژه‌ها براساس ملاک‌های صرفی، علاءالدین طباطبایی، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات؛ ۳) تاریخ زبان فارسی*، محسن ابوالقاسمی، انتشارات سمت؛ ۴) دستور تاریخی زبان فارسی، محسن ابوالقاسمی، انتشارات سمت. ★ تاریخ زبان فارسی پیش‌نیاز دستور تاریخی زبان فارسی است. #کتاب_خوب_بخوانیم #دستورزبان ۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/۰‌‌‌۸‌ سید محمد بصام @Matnook_com

🔺ویدا چراغیان، نویسندۀ ۷ رمان چاپ‌شده، ویراستار 🔰کانال مؤسسه در ایتا: @Matnook_com

یک نکته‌ات بگویم! برای هر کاری فعل مناسبی وجود دارد. پس همیشه از یک فعل (مثلاً «پرداختن») برای هر کاری استفاده نکنیم. بنابراین، ننویسیم: او در سال ۲‌۰۰۴ پژوهشی منتشر کرد که به بررسی انتقادی آثار منتشرشده بلافاصله پس از حوادث ۱۱ سپتامبر پرداخته بود. بنویسیم: ۱) او در پژوهشی در سال ۲‌۰۰۴ آثاری که بلافاصله پس از رویداد ۱۱ سپتامبر منتشر شده‌ بودند را بررسی انتقادی کرد. ۲) او در سال ۲۰۰‌۴ آثاری را بررسی انتقادی کرد که بلافاصله پس از رویداد ۱۱ سپتامبر منتشر شده بودند. ننویسیم: هایدگر به تعمق در یادداشت‌های نیچه پرداخت. بنویسیم: هایدگر در یادداشت‌های نیچه تعمق/ ژرف‌اندیشی کرد. ننویسیم: او مدتی در دارالفنون به تحصیل در علوم طبیعی و طب پرداخت. بنویسیم: او مدتی در دارالفنون علوم طبیعی و پزشکی آموخت. یادآوری: کاربرد عبارت «به چیزی پرداختن» هنگامی ناپسند است که به‌جای فعل دیگری استفاده شده باشد. وگرنه، «به چیزی پرداختن» به‌خودی‌خود ناپسند یا نادرست نیست‌. #ویرایش_زبانی ۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/‌۰‌‌‌۹‌ سید محمد بصام @Matnook_com

نسبت‌به کاری (چیزی) اقدام کردن (نمودن) نام این فرسته عبارت رایجی است که جمله‌ها را دراز یا دیریاب می‌کند، که با تغییر یا حذف آن می‌توانیم جمله‌ها را کوتاه یا زودیاب کنیم. ⛔ ننویسیم: مرکز توسعهٔ فرهنگ و هنر در فضای مجازی: مجموعهٔ «طاقچه» مکلف است نسبت‌به دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اقدام کند. ✅ بنویسیم: مرکز توسعهٔ فرهنگ و هنر در فضای مجازی: مجموعهٔ «طاقچه» باید از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز دریافت کند. ⛔️ ننویسیم: گروه‌های علمی جشنواره با تشکیل جلسات متعدد نسبت‌به بررسی و ارزیابی اجمالی آثار ثبت‌شده براساس معیارهای پژوهشی اقدام نمودند. ✅ بنویسیم: گروه‌های علمی جشنواره در چندین جلسه آثار ثبت‌شده را براساس معیارهای پژوهشی بررسی و ارزیابی اجمالی کردند. یادآوری: ۱) هنگامی که می‌توانیم فعل مناسبی را به‌کار ببریم (مانند «بررسی و ارزیابی کردن یا دریافت کردن» در دو نمونۀ بالا)، نباید از آن عبارت قالبی و بلند استفاده کنیم. ۲) گاهی «اقدام کردن» صرفاً به معنای «دست‌به‌کار شدن» یا «کاری را آغاز کردن» است (این معنا در مجموعه‌فرهنگ‌های سخن نیامده‌است): «۵۵ برند پوشاک خارجی که برای ثبت نمایندگی در ایران اقدام کرده‌اند (یعنی دست‌به‌کار شده‌اند، ولی هنوز ثبت نکرده‌اند)». (از اینترنت) ۳) «اقدام کردن» رسمی‌تر از «دست‌به‌کار شدن» است (یا تلقی می‌شود) و برای همین بیشتر به‌کار می‌رود. #ویرایش_زبانی ۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/‌۱‌۴‌ سید محمد بصام @Matnook_com

«تایپوگرافی» چیست؟ «تایپوگرافی» (typography) یعنی «هنر و فنی که در آن، طراح با تغییر عناصر متن، مانند اندازه و فاصله و شکل حروف، زبان بصریِ خاصی برای حروف‌نگاری به‌وجود می‌آورَد». «نویسه‌نگاری» برابرنهادِ فارسیِ آن است و به کسی که این کار را می‌کند «نویسه‌نگار» (typographer) می‌گویند. یادآوری: ۱) «نویسه» برابرنهادِ فارسیِ character است. ۲) «حروف‌نگاری» و «حروف‌نگار» نیز به‌ترتیب برابرنهادِ فارسیِ type و typist است. ۳) در دهه‌های گذشته، به کسی که حروف سربی را در چاپخانه کنار هم می‌چید و آن‌ها را برای چاپ کتاب آماده می‌کرد «حروف‌چین» می‌گفتند و به این کار «حروف‌چینی». امروزه چون این کار به‌وسیلۀ رایانه و معمولاً با واژه‌پرداز وُرد انجام می‌شود، به آن «حروف‌نگاری» می‌گویند. بنابراین «حروف‌نگار» غیر از «حروف‌چین» است و کارش «حروف‌نگاری» است، نه «حروف‌چینی». #واژه‌شناسی ۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/۱‌۷‌ سید محمد بصام @Matnook_com