موضوع #بینش_تمدنی موضوع کانونی فعالیت‌های #میز_تمدن_اسلامی در دفتر تبلیغات اسلامی است.
درک میز تمدن از مفهوم #بینش_تمدنی و ضعف بینش تمدنی و نظام مسائل آن و راهکارهای برطرف ساختن آن در کتابچه‌ای که ویرایش نخست آن در دی ماه ۱۳۹۴ فراهم شد، آمده است. امید می‌رود ویرایش دوم این کتابچه در آینده‌ای نه چندان دور به جامعه علمی پیشکش شود.
در جلسه چهارشنبه ۶ دی ۱۳۹۶ شورای این میز و به عنوان یکی از اقدامات از پیش طراحی شده، پدیده پیاده‌روی اربعین از منظر تمدنی با عنوان "پیاده‌روی اربعین در ترازوی بینش تمدنی" مورد بحث قرار گرفت، این بررسی بیش از هر چیز معطوف به چگونگی مواجهه با این پدیده بی‌نظیر در نگاهی تمدنی بود. در این جلسه افزون بر اعضای شورای میز، چند تن از صاحب‌نظران از جمله آقای دکتر سیدمجید امامی هم حضور داشتند. ایشان دبیر همایش بین المللی "طریق الحسین" هستند که امسال سومین نشست این همایش را با همکاری اجرایی موکب مسجد جمکران و پشتیبانی علمی #دانشگاه_امام_صادق علیه السلام در دانشگاه کوفه و یکی از عمودها برگزار کردند.
این همایش یکی از جریان‌های فعال در زمینه بررسی علمی اربعین شمرده می‌شود. امیدوارم همکارانم در دبیرخانه میز تمدن، گزارش کامل این گفت‌وگو را هر چه زودتر در دسترس قرار دهند.
@MohsenAlviri
یکی از برنامه‌های چهارشنبه ۹ اسفند ۹۶ در اصفهان جلسه مشترک اعضای #میز_تمدن_اسلامی با مدیران شعبه اصفهان دفتر تبلیغات اسلامی بود.
#میز_تمدن_اسلامی یکی از چهارده میز تخصصی است که #دفتر_تبلیغات_اسلامی معطوف به مسائل عمده کشور در قلمرو وظایف و مأموریت‌های خود ایجاد کرده است. این میز سه سال پیش کار خود را آغاز کرد و تاکنون مجموعه فعالیت‌هایی را با محوریت "تقویت #بینش_تمدنی" در قالب یک بسته جامع پنج‌ساله، برای اجراء در بخش.های مختلف دفتر تبلیغات اسلامی برنامه‌ریزی کرده است.
در این جلسه مشترک که بحمدالله بسیار سودمند بود، کلیاتی از پیشینه، وضعیت کنونی و به ویژه افق آینده فعالیت‌های میز و نیز ظرفیت‌های دفتر تبلیغات اسلامی در شعبه اصفهان برای مشارکت در اجرای برنامه‌های میز مورد بررسی قرار گرفت.
@MohsenAlviri
🔹یادداشت زیر روز پنج‌شنبه ۱۰ مرداد ۱۳۹۸ در یکی از گروه‌های فعال در واتساپ (گروه منظومه روحانیت) که حقیر هم توفیق عضویت در آن و بهره‌مندی از مطالب ارزشمند آن را دارم منتشر شد:
"صبح چهارشنبه ۹ مرداد ۹۸ نشست "مسأله آب و آینده آن در جهان اسلام" با حضور آقای دکتر مهدی ضرغامی استاد تمام دانشگاه تبریز و مشاور معاونت آب و آبفای وزارت نیرو به ابتکار و پیگیری دفتر مطالعات اجتماعی و تمدنی #دفتر_تبلیغات_اسلامی برگزار شد. بنده هم به عنوان مسؤول #میز_تمدن_اسلامی که پشتیبانی کننده و تصویب کننده برنامه‌های معطوف به مسأله تمدن اسلامی در دفتر تبلیغات اسلامی است در جلسه شرکت کردم. این نشست را به عنوان نخستین گام‌ها در #حوزه_علمیه برای ورود به بحث‌های انضمامی مربوط به تمدن می‌توان تجربه‌ای کاملا موفق ارزیابی کرد. امیدوارم گزارش تفصیلی این نشست (حدود یک ساعت ارائه سخنران و بیش از دو ساعت نقدها و پرسش و پاسخ) به زودی منتشر شود."
پس از آن استاد گرامی آقای رسول جعفریان یادداشتی را در همان گروه منتشر ساختند و حقیر چون تصریحا مخاطب قرار گرفته بودم، از سر جسارت توضیحی را منتشر ساختم. این موضوع ادامه یافت و ایشان یادداشتی دوباره نوشتند و حقیر هم پاسخی معطوف به آن قلمی کردم. این چهار یادداشت به ترتیب و بدون تغییر در متن و با افزودن چند هشتک عینا برای اطلاع در اینجا بازنشر می‌شود.
@MohsenAlviri
🔹در پاسخ به یادداشت اول آقای جعفریان ـ #بخش_اول
ضمن تشکر فراوان از استاد عزیز و فرهیخته جناب آقای جعفریان، در باره بخشی از پرسش‌هایی که ایشان معطوف به نشست دیروز مطرح کردند، چند نکته را یادآور می‌شوم:
• #میز_تمدن_اسلامی مأموریت اصلی خود را "تقویت #بینش_تمدنی" معطوف به مسأله‌ای به نام "ضعف بینش تمدنی" قرار داده است. میز تمدن بر اساس این مأموریت می‌کوشد نگاه تمدنی را در چهار جامعه هدف به ترتیب اولویت گسترش دهد: اصحاب حوزه، نخبگان غیرحوزه‌ای، دولتمردان و توده مردم. مراد از بینش تمدنی نیز نگاه به محیط پیرامون با شاخصه‌هایی همچون کلان‌نگری، همگرایی، امت‌محوری و مانند است. موضوع سخن حقیر در دیدار در ۱۱ بهمن ۱۳۹۷ با #رهبر_معظم_انقلاب همین مفهوم #بینش_تمدنی بود که منتشر شده است. بنا بر این میز هیچگاه داعیه #تمدن‌سازی نداشته و ندارد و این را نه در توان خود می‌بیند و نه از نظر ساختاری وظیفه‌ای در این زمینه دارد.
• برداشت حقیر و دوستان عضو شورای میز تمدن این است که یکی از ریشه‌های وضعیت کنونی کشور و #امت اسلامی فقدان کلان‌نگری، فقدان آگاهی و تحلیل دقیق از میراث گذشته، فقدان آگاهی از احتمال‌های پیش رو در آینده، فقدان آگاهی از پیشران‌های سرنوشت‌ساز، فقدان نگاه احترام‌آمیز به دستاوردهای دیگر تمدن‌ها، فقدان آگاهی دقیق از چیستی و آورده‌های تمدن مسلط #غرب، فقدان آگاهی از تمدن‌های در حال شکل‌گیری جدید، فقدان آگاهی از وضعیت واقعی #ایران و امت اسلامی در صحنه جهانی، و فقدان آگاهی واقع‌گرا از ظرفیت‌ها و فرصت‌ها و تهدیدهای خودمان به عنوان بخشی از امت اسلامی است. مراد ما از تقویت بینش تمدنی کوشش برای کاستن این فقدان‌هاست. این مباحث در جزوه‌ای تدوین و به صورت محدود منتشر شده است. متن این جزوه که البته تا ص ۷۹ آن مربوط به بحث ماست، به پیوست تقدیم می‌شود. هدف از پیوست ساختن این جزوه، این است که عرض کنم این سخنان، سخنان امروز بنده نیست و به صورت مدون و در پی یک کار مطالعاتی در سال ۱۳۹۴ تدوین شده و از سال ۹۵ مبنای عمل ما بوده است.
• در باره گزارش فعالیت‌های #میز_تمدن در چهار سال فعالیت خود و ارزیابی آن خاضعانه از همه عزیزان عضو منظومه دعوت می‌کنم که موافقت فرمایند جلسه‌ای تشکیل شود تا از نزدیک با کارها آشنا شوند. البته ان شاء الله اسفند ماه یک نمایشگاه سراسری برای همه تمدن‌پژوهان برگزار خواهد شد که فرصتی مناسب برای ارائه و مقایسه کارهاست.
• در باره موضوع آب و چند موضوع دیگر که به تدریج برگزار خواهد شد، گزارش منتشر شده نشست نشان می‌دهد که در آنجا به هیچ وجه وارد موضوعات فنی و علمی که در تخصص ما نیست، نشده‌ایم. در این جلسه و در یک گفت‌وگوی طرفینی و بر اساس گزارش اولیه آقای دکتر ضرغامی کوشیدیم پی ببریم چرا نمی‌توانیم از تمدن نوین اسلامی حرف بزنیم ولی تحلیلی در باره آب نداشته باشیم؟ کوشیدیم به صورت مستند بفهمیم چرا تا استراتژی مشخصی در باره آب نداشته باشیم نمی‌توانیم #امت اسلامی را به سوی یک تمدن نوین فرا بخوانیم؟ فهمیدیم چه خطرهایی از ناحیه آب، اساس تمدن نوین را تهدید می‌کند؟ کوشیدیم بفهمیم مناسبات انسان با انسان در #تمدن_نوین_اسلامی تا چه اندازه متأثر از مقوله‌ای مانند آب است؟ ... گمان می‌کنم علاقمندان به مباحث تمدن نوین اسلامی به این مباحث سخت نیاز دارند و شایسته نیست برای این کوشش خروج از این جهل سرزنش شوند. روشن است تدوین استراتژی برای آب بر عهده میز تمدن نیست ولی میز می‌تواند این توجه را در بزرگان حوزه و نظام ایجاد کند که تمدن در خلأ شکل نمی‌گیرد و آن‌ها باید در این زمینه و دیگر موضوعات مشابه نیک بیاندیشند و تدبیر کنند.
• در این نشست آقای دکتر ضرغامی گفت که وزارت نیرو مدتی است به این نتیجه رسیده است که مسأله آب و برق یک مسأله فقط فنی و مهندسی و طبیعی محض نیست بلکه یک مسأله انسانی است و به همین دلیل یک دفتر مطالعاتی با عنوان مطالعات جامعه‌شناختی آب هم در وزارتخانه ایجاد شده است. ایشان افزود که اکنون و با توجه به سخنان مطرح شده در این نشست متوجه شدیم که به مطالعات بنیادی و دینی هم نیازمندیم و باید در همین دفتر به این مطالعات و در نتیجه ارتباط با حوزه هم توجه کنیم.
(ادامه دارد)
@MohsenAlviri
🔹بررسی وجه تمدنی بیانیه گام دوم در شورای میز تمدن اسلامی
شورای #میز_تمدن_اسلامی (#دفتر_تبلیغات_اسلامی) در جلسه دهم مهر ۱۳۹۸ خود با حضور چند میهمان به بررسی وجه تمدنی بیانیه گام دوم پرداخت. متن پیاده شده و ویراسته این اظهارنظرها قرار است به عنوان یکی از اسناد #همایش_ملی_بیانیه_گام_دوم_و_تمدن_نوین_اسلامی منتشر شود. گزارشی از مباحث مقدماتی این نشست در صفحه دوم نشریه الکترونیکی پیام روز (خبرنامه اطلاع‌رسانی داخلی دفتر تبلیغات اسلامی)، سال هشتم، شماره ۲۰۰۰، پنج‌شنبه ۱۸ مهر ۱۳۹۸ به چاپ رسیده است.
@MohsenAlviri
🔹تشکیل شورای میز تمدن اسلامی با حضور میهمانان الجزائری
روز چهارشنبه ۴ دی ۱۳۹۸ شورای #میز_تمدن_اسلامی با حضور چهار تن از میهمانان الجزائری تشکیل شد. در این جلسه ابتدا آقای دکتر عمار طالبی نائب رییس مجمع علمای مسلمان الجزائر سه تعریف #مالک_بن_نبی از تمدن (تعریف فرایندی، تعریف تحلیلی، تعریف کارکردی) را شرح داد و سپس آقای دکتر نورالدین ابولحیه نویسنده بیش از یک صد کتاب و عضو هیأت علمی دانشکده علوم اسلامی دانشگاه باتنه الجزائر نقدهای خود بر این سه تعریف منقول از مالک بن نبی را ارائه کرد و پس از آن آقای دکتر محمد کبیر عضور گروه فلسلفه دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه وهران با تأکید بر این که در تعریف تمدن باید بر تعریف انسان تکیه کرد و سه مرحله فهم، پیش‌بینی و تسلط قاهرانه را به عنوان مراحل اصلی مواجهه انسان با پیرامون خود برشمرد و پس از ایشان آقای دکتر رابح محوی استاد دانشگاه‌های مختلف الجزایر با اشاره به دولت #موحدان توضیح داد که چرا مالک بن نبی این دوره را دوره پایان یافتن عقل و شروع مرحله غریزه در تمدن اسلامی خوانده است. و سپس حاضران در جلسه ملاحظات خود بیان کردند و بار دیگر میهمانان به همین ترتیب به پاسخ پرسش‌ها و نقدها پرداختند.
این گفت‌وگو تقریبا طولانی، صمیمانه و پربار همچون نمونه‌های مشابه خود نشان داد که ما تا چه اندازه نیازمند آشنایی و گفتگو با اندیشمندان جهان اسلام هستیم.
امیدوارم در آینده‌ای نه چندان دور گزارشی مبسوط و یا دست کم فایل صوتی این جلسه برای استفاده بیشتر در دسترس قرار گیرد.
@MohsenAlviri
🔸ارائه مقاله در هفتمین نشست استادان علوم انسانی
همان طور که در یادداشت روز چهارشنه اشاره شد، مقاله "نقش اندیشه‌ای توده مردم در پیدایش تمدن‌ها" را که قبلا در #دفتر_تبلیغات_اسلامی ـ شعبه مشهد ارائه شده بود، در هفتمین نشست استادان علوم انسانی اسلامی ارائه شد. چهل نقد و ملاحظه‌ای که به ترتیب از سوی حاضران در باره مقاله مطرح و به برخی از آن‌ها پاسخ داده شد، چنین است:
• ناسازگاری محتوای مقاله با فلسفه تاریخ و حرکت انبیاء
• ناسازگاری محتوای مقاله با یافته‌های تاریخی
• ناسازگاری محتوای مقاله با یافته‌های جامعه‌شناختی
• وجود نوعی پوپولیسم پنهان در مقاله
• ضرورت توجه به اهمیت نقش مردم در فرهنگ و متون دینی
• ضرورت مشخص ساختن عوامل کلیدی مؤثر بر توده مردم مانند حاکمیت
• ضرورت توجه به تفاوت مردمی که قرار است امام باشند با دیگر مردمان
• تفاوت عالِم و امام در چگونگی مواجهه با آسیب‌های اجتماعی
• پیامدهای منفی برجسته ساختن زیاده از حد آسیب‌ها
• ضرورت توجه به ظرفیت شگفت فراهم آمده پس از پیروزی انقلاب اسلامی و قابل مقایسه نبودن آن با فرصت‌هایی که پیش از آن در برابر ایرانیان بوده است.
• ضرورت محدود نساختن پشتوانه نظری تمدن نوین اسلامی به حکمت صدرایی و در انداختن طرحی نو متناسب با انقلاب اسلامی
• ضرورت شروع هر بحث تمدنی از وجود و حیثیت‌های وجودی
• محدود ماندن تعریف ارائه شده از تمدن (انباشت توسعه‌یافتگی) به نقاط عطف تمدن و نه خود تمدن
• آسان نبودن سازکار پذیرش عمومی اندیشه‌ها
• ضرورت مطالعه فرایند پذیرش عمومی اندیشه تمدنی در تمدن غرب
• ضرورت توجه به این نکته که پذیرش عمومی نتیجه تمدن است نه فرایند آن
• ابهام در نقطه کانونی بحث که آیا خلاصه سخن این است که تمدن فرهنگ می‌خواهد یا باید به خواسته‌های مردم توجه کرد (پوپولیسم) یا این که مقاله گزارشی است از یک آسیب‌شناسی استشراقی
• ضرورت مشخص ساختن سقف و کف اندیشه تمدنی مورد پذیرش مردم
• ضرورت توجه به این که بدون کادرسازی فرآیند مردمی شدن محقق نمی‌شود
• ضرورت توجه به دو معبر حقوقی ـ سیاسی و اخلاقی ـ رفتاری و محدود نساختن بحث به حیطه اخلاقی ـ رفتاری
• نقش الزامات حقوقی و قانونی و مقررات در کاهش یا حل مشکله مطرح شده در مقاله
• ابهام در جایگاه واقعی مردم نسبت به نخبگان: کدام یک اصالت دارند؟
• ابهام در مفهوم مردم و معادل فرنگی آن
• ابهام در وجه روش‌شناختی مطالعه مردم
• ابهام در ذاتی یا عرضی بودن خلقیات منفی ایرانیان مورد اشاره در مقاله
• ضرورت تأمل در بسندگی Big Data ها برای شناخت خلقیات مردم
• پرش‌های نظری زیاد مقاله
• خلط بین مردمی شدن و فرهنگی شدن
• قرار گرفتن این بحث ذیل فلسفه دین و فلسفه فرهنگ
• ضرورت مطالعه پنج مدل پیشنهادی نیبور برای رابطه دین و فرهنگ
• ضرورت مطالعه دیدگاه والتر استیس در باره منطقی فکر نکردن مردم
• ضرورت توجه به تفاوت مردمی که امت شده‌اند یا نشده‌اند.
• مبتنی بر پیش‌فرض شکاف بین نخبگان و مردم بودن بحث
• برجسته‌تر بودن آسیب مورد اشاره مقاله در نخبگان در مقایسه با مردم
• محدود ساختن منابع اندیشه‌ای تمدن نوین اسلامی به قرآن و حدیث و عدم اشاره به عقل
• ابهام در فرق یا رابطه مردم و ایران
• ابهام در فرق یا رابطه مردم و هویت
• ضرورت توجه به چرایی و چگونگی تغییر یکباره فرهنگ مردم ایران از فرهنگ ریشه‌دار شاهنشاهی به دینداری و دلالت‌های مردم‌شناختی آن
• توصیه به حذف ارجاع به امثال جمال‌زاده
• توصیه به اشاره به جنبه‌های ایجابی خلقیات ایرانیان به جای نکات سلبی
انصاف باید داد که این نقدها را باید موهبت الهی و هدیه‌ای مؤمنانه شمرد و برای آن‌ها سر به سجده شکر نهاد. نوبت دوم صحبت حقیر در پاسخ به این ملاحظات و نقدها به جای مرور یکایک بندها به دلیل کمی وقت، به تشکر از بزرگوارانی که ملاحظه‌ای مطرح کردند و تأکید بر این که باید روی متن پیاده شده و تفصیلی این نقدها باید بیشتر مطالعه و تأمل بیشتری داشت و نیز تأکید بر ضرورت عدم خلط بین نقش #توده_مردم در تمدن‌ها با نقش اندیشه‌ای توده مردم در تمدن‌ها اختصاص یافت و در ادامه به زمینه‌ها و عوامل پرداختن به این موضوع و آفات کم‌توجهی به آن و سرانجام پیوند این بحث با مسأله بینش تمدنی که نقطه کانونی مأموریت #میز_تمدن_اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی است اشاره شد.
@MohsenAlviri
🔹سنجش سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت از منظر تاریخی همراه با ارائه چند پیشنهاد
متن پیوست در نقد #سند_الگوی_پایه اسلامی ایرانی پیشرفت که در حقیقت جمع‌بندی دو نشست در تاریخ ۲۸ آذر ۱۳۹۸ در #دانشگاه_باقر_العلوم علیه السلام و در تاریخ ۲۵ دی ۱۳۹۸ در #میز_تمدن_اسلامی #دفتر_تبلیغات_اسلامی است، اسفند ماه ۱۳۹۸ به صورت رسمی از سوی میز تمدن اسلامی برای مرکز تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ارسال و در فروردین ماه از سوی آن مرکز اعلام وصول شده است.
در این متن پس از مقدمه‌ای کوتاه در باره زمینه‌ها و اهداف ارائه این نقد و فرایند و چگونگی تدوین آن، ابتدا مروری کوتاه بر مضامین تاریخی نسخه پیش‌نویس سند الگو صورت گرفته و سپس پنج نکته در باره چرایی اهمیت وجه تاریخی سند الگو بیان شده است. دشواری‌های ارزیابی و یا ارائه پیشنهاد برای سند الگو از منظر تاریخی محور بعدی این نوشته است که به دنبال آن قلمروها و آزموده‌های تاریخی شایسته مطالعه روش‌مند برای تدوین سند در هفت بند مورد بررسی قرار گرفته است. این نوشته پس از بررسی شاخص‌ها و سنجه‌های بهره‌مندی سند از #نگاه_تاریخی کوشیده است در نوزده بند با عنوان "تطبیق شاخص‌ها و سنجه‌های بهره‌مندی سند از نگاه تاریخی با متن سند همراه با پیشنهادها"، جمع‌بندی روشن و کاربردی خود را به دوستان عزیز مرکز تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ارائه کند.
همان طور که در مقدمه این نوشته آمده است، هدف از انتشار عمومی این نوشته ضمن تأکید بر اهمیت #تاریخ‌اندیشی در برنامه‌های توسعه کشور، یادآور شدن وظیفه اعضای خانواده بزرگ تاریخ برای خروج از حاشیه‌نشینی و گام نهادن به متن واقعیات اجتماعی و کاربردی کردن هر چه بیشتر دانش تاریخ است.
۱۳۹۹/۳/۴
@MohsenAlviri
🔸سخنرانی با عنوان "چالش‌های اندیشه‌ورزی در باره تمدن نوین اسلامی در حوزه‌های علمیه" ـ #بخش_نخست از چهار قسمت
صبح پنج‌شنبه، ۲۰ آذر ۱۳۹۹ یک سخنرانی با عنوان "چالش‌های اندیشه‌ورزی در باره تمدن نوین اسلامی در حوزه‌های علمیه" در جمع منتخب مبلغان نخبه #دفتر_تبلیغات_اسلامی ارائه شد. متن ویراسته این سخنرانی که بخشی اندک از آن پاسخ برخی پرسش‌های مطرح شده در جلسه است، چنین است:
مقدمه
ضمن تشکر از دوستان دست‌اندرکار که فضای اندیشیدن در باره مباحث تمدنی را همچنان گشوده نگاه داشته‌اند، و طلب رحمت برای شهید فخری‌زاده و درگذشتگان ایام اخیر به ویژه مرحوم آیت‌الله آقای محمد یزدی، به نظر می‌رسد ابهامی در باره مفهوم واژگان کلیدی بحث وجود نداشته باشد، و لذا تنها به یک نکته بسنده می‌کنم که مراد از #اندیشه‌ورزی در این بحث اندیشیدن محض در باره تمدن نیست، بلکه مجموعه فرایندها و رفتارهایی که به این اندیشیدن کمک می‌کند و نیز ابعاد آن نیز مد نظر است. وقتی از اندیشه‌ورزی در باره #تمدن_نوین_اسلامی سخن می‌گوییم، در حقیقت یک گام عقب‌تر از پرداختن حتی در باره مفهوم این تعبیر و واژگان تشکیل‌دهنده آن ایستاده‌ایم و لذا در این بحث نیازی به توضیح در باره مفهوم تمدن و تمدن اسلامی و تمدن نوین اسلامی نیست.
نکته شایسته ذکر دیگر در مقدمه بحث، این است که آگاهی از این چالش‌ها، برآمده از تجربیات نزدیک به پنج سال مدیریت #میز_تمدن_اسلامی در دفتر تبلیغات اسلامی است و به گونه‌ای جمع‌بندی بخشی از این تجربه به شمار می‌رود.
برشمردن این چالش‌ها به مفهوم برجسته کردن آسیب‌ها به بهای نادیده گرفتن توانمندیها و ظرفیت‌ها نیست، بلکه به مفهوم روشن ساختن موانع قابل رفع در فرایند تمدن‌اندیشی حوزه‌های علمیه بر پایه یک تجربه کوتاه و شنیدن ملاحظات مخاطبان عزیز برای نقد و ارزیابی آن است.
این چالش‌ها که ترتیب ذکر آن‌ها نشان اهمیت و یا اولویت آن نیست، عبارتند از:
۱. شتاب‌زدگی برای رسیدن به نتیجه ـ با وجود این که بر پایه سنت پژوهشی حوزه‌ها معمولا نقطه عزیمت هر پژوهش، مقدمات بعیده با تکیه بر واکاوی‌های واژه‌شناختی است تا آن جا که این تعبیر مزاح‌آلود را که هر پژوهشی در حوزه علمیه از خلقت آدم علیه السلام آغاز می‌شود، موجه جلوه می‌کند، در برخی موضوعات نوپدید به گونه‌ای رفتار می‌شود که گویی بدون انباشت دانش و بدون عبور از دالان‌ها و پلکان‌ها طولانی و پیچیده و نفَس‌بُر می‌توان یافته‌های علمی هم‌تراز کشورهای پیش‌تاز در این زمینه ارائه کرد. این شتاب‌زدگی را در برخی نوشته‌ها و گفته‌های همراه با گزاره‌های جزمی بدون پشتوانه نظری به آسانی می‌توان دید.
۲. ناآگاهی از مطالعات و پژوهش‌های نظری و میدانی موجود در دیگر کشورها و بی‌اعتنایی به آن ـ بحث‌های تمدنی در غرب یک تاریخ روشن و پر مطلب دارد و یک دوره بر صدر نشستن و سپس به حاشیه رانده شدن و بار دیگر به میدان آمدن را طی کرده است و آگاهی از آن بی‌تردید افق‌های بسیار خوبی را در برابر ما می‌گشاید. بسیاری از ما اصحاب حوزه هیچ آگاهی از این مطالعات و پژوهش‌ها نداریم و احساس نیازی هم به آگاهی یافتن از آن نمی‌کنیم.
در کشورهای اسلامی هم #خودآگاهی_تمدنی و موضوع توجه به تمدن نوین اسلامی زودتر از کشور ما آغاز شد و میراث علمی درخور توجهی در این کشورها پدید آمده است. سوگمندانه باید پذیرفت که این میراث نیز جز اندکی از آن به کشور ما راه نیافته است و هیچ کوشش روش‌مندی برای شناخت و انتقال این میراث به چشم نمی‌خورد.
آگاهی از پیشینه مطالعات غربی و عربی در باره مفهوم تمدن و تمدن اسلامی و حتی تمدن نوین اسلامی همانند بحث بررسی اقوال در فرایند بررسی فروع فقهی است. اگر یک فقیه بررسی اقوال پیشینیان را به درستی و حوصله و دقت انجام دهد آن گاه هم می‌توان از توان تتبع و مهارت دسته‌بندی او آگاه شد و هم مهم‌تر از آن میزان نوآوری او را در بحثی که خود می‌خواهد ارائه دهد دریافت. در #مطالعات_تمدنی نیز آگاهی ما از کارهای پیشنیان ما را از تکرار راهی که پیش از این پیموده شده است بی‌نیاز می‌کند و ما را به تجربه‌ها و اندوخته‌های آن‌ها پشت‌گرم می‌سازد.
( ادامه دارد)
۲۲ آذر ۱۳۹۹
@MohsenAlviri
🔸ارائه بحثی با عنوان "مفهوم مسأله‌بودگی تمدن و چرایی مسأله بودن آن برای ایران کنونی" ـ #بخش_دوم از دو قسمت
(ویژگی‌های مسأله‌ای به نام ضعف بینش تمدنی):
- پیچیدگی ـ در برابر مسأله‌های تقریبا ساده که همگی درکی روشن از آن دارند، مانند کمبود آب و دیگر مایحتاج عمومی، برخی مسائل پیچیدگی و درهم‌تنیدگی بیشتری دارند و در حقیقت ترکیبی از چند مسأله هستند.
روشن است که نمی‌توان معیار روشنی برای سنجش میزان پیچیدگی یک مسأله به دست داد ولی می‌توان تفاوت مسأله‌ها را از نظر سادگی و پیچیدگی درک کرد. مسأله تمدن به دلیل نوپدید بودن، تنوع دیدگاه‌ها در باره آن، گستردگی ابعاد، لایه‌ها و قلمروهای آن بی‌تردید پیچیده‌ترین مسأله اجتماعی و یا در زمره پیچیده‌ترین آن‌هاست.
- فاقد داده‌های ثبتی بودن ـ در برابر مسأله‌هایی که نخبگان و تصمیم‌گیران و سیاستگذاران را از مدت‌ها پیش به خود مشغول کرده و یک سطح مورد وفاقی از آن‌ها پدید آمده است و انباشت درخوری از اطلاعات مربوط به آن‌ها گردآمده است، مسأله‌هایی هم وجود دارد که عمری دراز از توجه به آن‌ها نمیگذرد و نوپدید هستند. و به همین دلیل داده‌های ثبتی آن‌ها اندک است و هنوز نسبت به مبانی، ابعاد، روش، شاخص‌های آن وفاق وجود ندارد. تمدن را باید در شمار این گونه مسأله‌ها قرار داد.
-فاقد وفاق در باره مفاهیم و مبانی بودن ـ در برابر مسأله‌هایی که اصطلاحات و مفاهیم مربوط به آن‌ها به دلیل پیشینه زیادی که دارند روشن است (مانند مسائل اقتصادی) در باره مسائل نوپدید چنین وفاقی وجود ندارد.
- فاقد شاخص مدون برای اندازه‌گیری بودن ـ وقتی مفاهیم اولیه یک مسأله روشن نیست، روشن است که شاخص مشخصی نیز برای اندازه‌گیری آن در دست نباشد.
چرایی مسأله بودن ضعف بینش تمدنی برای ایران کنونی
از بحث نظری مفهوم مسأله‌بودگی ضعف بینش تمدنی که بگذریم، این که چرا این موضوع در شرایط کنونی ما یک مسأله با ویژگی‌هایی که برشمرده شد به حساب می‌آید، نیازمند درنگی دیگر است که #میز_تمدن_اسلامی پاسخ این پرسش را در قالب محورهای زیر بیان کرده است:
• مطالبات رهبر معظم انقلاب ـ این مطالبات صرف نظر از این که منشأ جلب توجه نخبگان به موضوع تمدن شده است، خود نیز به دلیل جایگاهی که رهبری در یک نظام اسلامی دارد یک الزام دینی و حتی حقوقی برای پرداختن به این موضوع ایجاد کرده است.
• تبدیل شدن موضوع تمدن به یک مسأله نخبگانی ـ موضوع تمدن در سال‌های اخیر به صورتی گسترده مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. آمار کتاب‌ها و مقالات منتشر شده در باره تمدن در سال‌های اخیر نشاندهنده افزایش اهتمام نخبگان جامعه به موضوع تمدن در داخل کشور است.
اهتمام نخبگان جامعه به یک موضوع می‌تواند نشاندهنده اهمیت آن باشد. یعنی نفس اهتمام نخبگان در رشته‌های مختلف به یک موضوع عمومی که الزاماً جزو موضوعات رشته تخصصی آن‌ها نیست می‌تواند نشانگر حساس شدن متفکران جامعه به موضوعی باشد که با سرنوشت همه مردم گره خورده است.
• ارتقاء جایگاه مسلمانان در معادلات جهانی ـ حرکت بیداری اسلامی در دو سده اخیر و افزایش خودآگاهی مسلمانان و خروج از محدودنگری گذشته، زمینه‌ساز ورود مسلمانان به مرحله‌ای فراتر از گذشته شده است.
اکنون امکان نقش‌آفرینی مسلمانان در مسائل جهانی بسیار بالا رفته است و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران هم انتظار ویژه‌ای را از ایران در ذهن آحاد امت اسلامی ایجاد کرد.
• شدت یافتن تعارض‌های درونی امت اسلامی و ضرورت مواجهه سنجیده با آن‌ها ـ مسائل داخلی #امت_اسلامی و شدت یافتن برخی تعارض‌ها تا مرحله روبروی هم ایستادن مسلمانان، و قابلیت‌های ایران برای حل این تعارض‌ها در پرتو نگاه تمدنی خود، عامل دیگری است که موضوع تمدن و بینش تمدنی را به یک مسأله عمومی برای نخبگان ما و جهان اسلام تبدیل کرده است.
• عدم بهره‌گیری مناسب از متون دینی برای حل مشکلات جامعه در مقیاس تمدنی ـ نگاه تقلیل‌گرایانه به سهم آموزه‌های دینی در مطالعات تمدنی و ضعف جدی متون درسی دین‌بنیاد در این زمینه موجب شده است که عملا دانش‌های رایج در حوزه‌های علمیه همچون گذشته رونق بیشتری داشته باشد و از حل مسائل مورد نیاز جامعه اسلامی به ویژه در مقیاس تمدنی فاصله بگیرد.
• دیدگاه‌های ناصواب به دستاوردهای تمدنی تمدن گذشته اسلامی و یا تمدن غرب و یا حتی ظرفیت‌های کنونی امت اسلامی در مسیر ساختن یک تمدن جدید
میز تمدن اسلامی بر اساس چنین درکی از مفهوم مسأله‌بودگی ضعف بینش تمدنی و چرایی مسأله‌بودگی آن برای ایران اسلامی، در یک کار جمعی متناسب با توانمندیها و ظرفیت‌های #دفتر_تبلیغات_اسلامی در پنج سال اخیر فعالیت‌هایی را انجام داده است که داوری در باره کارنامه آن را باید به صاحب‌نظران وانهاد.
۲۶ اسفند ۱۳۹۹
@MohsenAlviri