eitaa logo
نهج البلاغه و صحیفه سجادیه
637 دنبال‌کننده
191 عکس
33 ویدیو
5 فایل
📚حکمتهای نهج البلاغه ✔️هر روز یک حکمت بهمراه شرح انشالله https://eitaa.com/a_fatemi24/652 ✔️نکات قرآنی https://eitaa.com/a_fatemi24/660
مشاهده در ایتا
دانلود
▬📝 ﷽▬ جلسه چهاردهم تفسیر سوره ابراهیم(آیه 24 و 25) ✅ویژگی حکومت حق ‏‏🔴أ لَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ 🔵آيا ندانسته‏اى كه خداوند گواهى به توحيد را چگونه مثل زده است؟ او سخن پاك (گواهى به توحيد) را به درختى پاك كه ريشه‏اش در زمين استوار و شاخه‏هايش در آسمان است تشبيه كرده است. 🔴تؤْتي‏ أُكُلَها كُلَّ حينٍ بِإِذْنِ رَبِّها وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ 🔵درختى كه در هرزمان ميوه‏اش را به اذن پروردگارش مى‏دهد. و خداوند براى مردم مثل‏ها مى‏زند، باشد كه دريابند كه نيكبختى آنان در گرو توحيد و خداپرستى است. ✅رفتارهای تبلیغی: 1. ویژگی های حکومت اسلامی 2. اقتضائات ساخت جامعه اسلامی ✅معنای کلمه طیبه مفسران در مورد «كَلمه‏ى طَيّبة» چند ديدگاه دارند: 1. كلمه‏ى توحيد و جمله‏ى «لا اله الّا اللَّه»؛ 2. دستورات الهى، و برنامه‏هاى سازنده؛ 3. ايمان يا شخص مؤمن. 🔻اما «كلمه» معناى وسيعى دارد كه شامل همه‏ى موجودات مى‏شود؛ پس مى‏توان گفت كه «كلمه‏ى طيبه» شامل همه‏ى اين معانى مى‏شود؛ يعنى هر گونه دستور و برنامه و روش و عمل پاكيزه‏ى هر انسان پاك و هر موجود پربركتى «كلمه‏ى طيّبة» است. 🔻حکومت اسلامی، به عنوان مهترین مصداق کلمه طیبه است. زیرا در برخی روایات، حکومت پیامبر را به کلمه طیبه و حکومت بنی امیه را به شجره خبیثه تطبیق داده اند. درخت پاكيزه، پيامبر، على، فاطمه و فرزندان آنها هستند و درخت ناپاك، بنى اميه هستند. 🔻درخت توحيد ريشه‏اى ثابت دارد. تهديدها و توطئه‏ها و نيش‏ها و نوش‏ها و طاغوت‏ها آن را از پاى درنمى‏آورند و اگر در روايات اين درخت به پيامبر و اهل بيت او عليهم السلام تفسير شده، به خاطر همين است كه دين محمّد (ص) و راه اهل بيتش در برابر آن همه دشمن، رو به گسترش است و روزى جهانگير خواهد شد. ❇️ویژگی کلمه 🔻«كلمه‏ى طيّبة» يا موجود بابركت و پاك، هم‏چون درختى پاكيزه است؛ و درخت پاكيزه چند ويژگى اساسى دارد: 1. پويا و رشد يابنده است، نه جامد و بى‏حركت؛ 2. ميوه، شكوفه، گل، سايه و منظره‏اش پاك و نيكوست؛ 3. داراى نظام حساب شده و اصل و فرع آن مشخص است؛ 4. اصل و ريشه‏اش ثابت و مستحكم است و تندبادها به آن آسيبى نمى‏رساند؛ 5. شاخه‏هاى آن سر بر آسمان كشيده و به طرف درجات بالا مى‏رود و از هوا و نور كافى استفاده مى‏كند و از آلودگى به دور است؛ 6. درختى پربار است؛ 7. در هر زمان ثمر مى‏دهد و دست به سوى هر شاخه‏اش دراز كنى محروم برنمى‏گردى؛ 8. ميوه دادنش بر اساس قوانين آفرينش و رخصت الهى است. 🔻اين ويژگى‏هاى درخت پاكيزه است كه در كلمه‏ى توحيد و انسان موحّد و برنامه‏هاى سازنده‏ى آنها نيز وجود دارد. ❇️ویژگی حکومت اسلامی کلمه طیبه و کلمه خبیثه ،تشبیهی است که دارای مصادیق گوناگونی است. 1.فرد در شخصیت انسان، مبنای رفتارهای انسان، اسمان و باورهای اوست. باورهای پاک و الهی مانند درختی است که ریشه اش در زمین ثابت است که با هیچ طوفان تبلیغات و شبهه و فقر و بحران و... متزلزل نمی شود و شاخه های آن در آسمان است. میوه آن هر زمان با اذن خدا حاصل شده که رفتارهای مثبت انسان است. اما باور نادرست و غلط مانند درختی است که ریشه کن شده و هیچ ثباتی ندارد و با هر بادی متزلزل می شود. 2.جامعه جامعه و حکومت حق مانند درختی است که ریشه آن در اعماق زمین است و در مقابل طوفانهای جنگ و تحریم و مبارزه، قوی و ثابت است و ثمرات آن در همه عرصه ها ی امنیت، پیشرفت، علمی، عدالت، اجتماعی و الهی و مفید است. ولی جامعه و حکومت باطل مانند درختی است که از زمین کنده شده و با هر بادی متزلزل می شود. جمهوری اسلامی نمونه حکومت حق است. و حکومت های بی بنیان غربی هم نمونه حکومت باطل است. ویژگی مومنان در حکومت اسلامی درخت ايمان همواره ثمر مى‏دهد و مومن در همه حال به ياد خدا و در پى انجام وظيفه است، در رفاه يا سختى، در خوشى يا ناخوشى، در فقر و غنى. ✔️هنگام تهديد ستمگران، تا پاى جان مقاومت مى‏كند. «إِنَّا إِلى‏ رَبِّنا راغِبُونَ» ✔️هنگام تبليغ، چشم داشتى به ديگران ندارد. «إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ» ✔️هنگام خشم، براى رضاى او خود را نگاه مى‏دارد. «وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ» ✔️هنگام ازدواج، بر او توكّل مى‏كند. «إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ» ✔️هنگام عبادت و اطاعت، قصد قربت دارد. «إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيايَ وَ مَماتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ» ✔️هنگام فقر، نزد اغنيا نمى‏رود واهل تملّق نيست. «رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ» ✔️هنگام پيروزى يا شكست در جبهه‏ى نبرد، چون به وظيفه‏ى خود عمل كرده‏اند، خوشحال است. «إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ» @fatemi5
🌼🌸🍀🌼🌸🍀 🔻ازدواج و روزی🔻 ✍ فرض کن مجرّد هستی 👱👱♀، و دوست داری کنی👰، ولی پول نداری💰💵، و دستت خالیه😔😟 بعد یکی از سرمایه‌دارهای بزرگ کشور، از اون پولدارهایی که پولشون از پارو بالا میره💵😍، بیاد بهت بگه: 💯 "فلانی، تو برو کن، من قول میدم همه جوره کمکت کنم"😳😲 چیکار میکنی❗⁉ ⁉ بازم بهونه میاری که پول ندارم و دستم خالیه؟؟😔 ⁉ یا اینکه رو حرفش حساب میکنی و میری جلو؟؟😍 ☝️ حالا 📣📣... خداوند عالم با اونهمه عظمت، تو قرآنش وعده داده که شما کنید، از و تنگدستی هم نترسید، من خودم کمکتون میکنم: 🌴سوره نور، آیه ۳۲🌴 وَ أَنْکِحُوا الْأَیٰامیٰ مِنْکُمْ وَ الصّٰالِحِینَ مِنْ عِبٰادِکُمْ وَ إِمٰائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَرٰاءَ یُغْنِهِمُ اللّٰهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللّٰهُ وٰاسِعٌ عَلِیمٌ. 💢 پسران و دختران بی همسر، و غلامان و کنیزان شایسته‌ی را همسر دهید. 💢 اگر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود بی‌نیازشان می‌گرداند. 💢 و خداوند، گشایشگر داناست. ✨✨✨✨✨ 👌 خیلی از جوان‌های مجرّد، تا اسم میاد، اوّلین چیزی که به ذهنشون خطور میکنه مسائل مالی و اقتصادی است.💰 ولی خداوند عالم می‌فرماید: ⛔️ در از و تنگدستی نترسید، به من کنید، برید جلو...👈😊 🌴«إِنْ یَکُونُوا فُقَرٰاءَ یُغْنِهِمُ اللّٰهُ مِنْ فَضْلِهِ»🌴 👈 اگر فقیر باشید، خودم شما رو غنی میکنم. ✅ فقر و تنگدستی برای عروس و داماد عیب نیست... ❌ عیب اینه که به وعده‌ی خدا شک کنند... ❌ عیب اینه که حرفِ خدا، براشون به اندازه حرفِ فلان بانک و فلان سرمایه‌دار ارزش نداشته باشه... ❌ عیب اینه که حرفِ خدا رو قبول نداشته باشند... ✨✨✨✨✨ امام صادق (ع) فرمود: ⚡️ "هر کس از ترس فقر و تنگدستی نکند، به خدای عزّوجل گمانِ بد برده". 👈 و بعد هم همین آیه را تلاوت فرمود که: «إِنْ یَکُونُوا فُقَرٰاءَ یُغْنِهِمُ اللّٰهُ مِنْ فَضْلِهِ» 📚 تفسیر نورالثقلین، ج۳، ص۵۹۷. ✨✨✨✨✨ 🔹 پیغمبر اکرم (ص) فرمودند: 🌹 "مردانِ بدونِ همسر خود را زن دهید، زیرا با این کار خداوند آنان را نیکو و آنها را زیاد می‌کند، و بر جوانمردیِ آنان می‌افزاید" 📚 بحارالانوار، ج۱۰۳، ص۲۲۲. ✨✨✨✨✨ ☝️ پدر و مادرها هم حواسشون باشه. 🗣 حدیث داریم، پدر و مادری که با داشتن امکانات، فرزندشون رو همسر نمیدن، اگر فرزند مرتکبِ بشه، والدین در او شریک هستند. 📚 تفسیر مجمع البیان. @fatemi5
📖 🔸و لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ ... 🔹و اگر اهل شهرها و آباديها، ايمان مى‏آوردند و پيشه مى‏كردند، بركات آسمان و زمين را بر آنها مى‏گشوديم... ▪️سوره اعراف، آیه 96▪️ 🔻نکات🔻 🔺ایمان و تقوا موجب نزول برکات می شود. 🔺ایمان به تنهایی کافی نیست. 🔺خداوند نفرموده روزی آنها را زیاد می کنم. فرموده: درهای برکت را باز می کنم. برکت به روزی پایدار می گویند. یعنی دوام دارد و نابود نمی شود. 🔺برکت شامل روزی مادی و معنوی می شود. 🔺نزول برکات با تاکید بیان شده. پس حتمی است. 🔺افزایش روزی به دست خداست و خداوند فرموده روزی پایدار مومنان متقی را زیاد خواهد کرد.‏ ‼️نتیجه گیری‼️ 🔵 در صورتی که می خواهیم برکت زندگی مان زیاد شود؛ ایمان خود را تقویت کرده و باتقواتر شوید @fatemi5
🔰نقش قرآن در زندگي ما (( ان هذا القرآن يهدي للتي هي اقوم )) 🔻ستايش خداي را، ستوده صفات1، که قرآن را بر اساس علم2، مانند کتب پيشين آسماني با آيات روشن3، بر بنده ي خود نازل کرد تا را از جدا کند4، و به راهي که از همه راهها مستقيم تر است هدايت فرمايد5، چرا در اين کتاب تفکر نمي کنيد6! پيرو آن شويد و پرهيزگاري کنيد7. 🔹قرآن چراغي است که روشني آن فرو نمي نشيند، زاينده اي است که واردين از آن نمي کاهد، نشانه هايي است که روندگان بي آنها راه نمي يابند،دليل کسي است که به آن سخن گويد، فيروزي کسي است که آن را حجت آورد، نگهدارنده کسي است که به آن عمل کند،سپر کسي است که به آن بگرود،دانايي کسي است که در گوش دارد،همانا کان ايمان و کانون آن،سنگ هاي بناي اسلام وپايه آن،ميدان هاي حق و راه هاي آن ميباشد8. 🔹( بار خدايا ما را از کساني قرار ده که به ريسمان فرآن چنگ ميزنند،و در فهم متشابهاتش به پناه گاه محکم و استوارش پناه مي برند، و در سايه بال آن آرام مي گيرند، و به بامدادش راه مي يابد، و به درخشيدن روشنايي آن اقتدا مي کنند، و از چراغ آن چراغ مي افروزند، هدايت و رستگازي را در غير آن نمي طلبند9) 🔰نقش قرآن در زندگي ما 🔰حضور يافتن در خلوت قرآن و کشف راز و رموزهاي آن، کار هرکسي نيست و اين امر در اختيار خاصان درگاه الهي است که از سرچشمه عصمت آب نوشيده اند اما نمي توان دست روي دست گذاشت بايد جان و دلمان را با قطره اي زلال از جاري قرآن نوازش داد هر کس استعدادها و بهره هاي الهي که در وجودش نهفته است مي تواند در دريايي معرفت قرآن شنا کند و به قدر ظرفيت از آن برخوردار گردد. آب کم جو تشنگي آور بدست تا بجوشد آبت از بالا و پست 🔰همنشيني با قرآن و گوش جان سپردن به نواي آن، و بصيرت انسان را بالا مي برد و سبب مي شود که انسان از آيات دلنواز بهره گيرد و در فضاي عطرآگين قرآني نفس بکشد. 🔰مهمترين نقشي که قرآن توانسته با آن عظمتش در زندگي ما داشته باشد در برابر سختي ها و مشکلاتي است که روزمره با آن مواجه مي گرديم و چه بسيار موانعي که با حضور قرآن از سرراه برداشته شده اند. 🔰 اگر (ع) 25 سال سکوت کرددر حالي که ولايت حق مسلم او بودتنها بخاطر کلام خدا بود،که مي فرمايد: وعدالله حق ولايسخنک الذين لا يوقنون، يعني صبر کن، وعده ي خدا وعده اي است راستين،گفتاري اين گروه ترا از مسيري که در پيش داري بيرون نبرد. 🔰و ام بحثي ديگر که توجه به آن بايد در راس تاثيرگذاري قرآن بر دل و جان انسان ها قرر بگيرد نقش و روشن فرآن مي باشد.اگر استعدادهاي بالقوه اي در ساختار وجودي انسان ها به وديعت نهاده شده است به صورت صحيحي پرورش يابد مي تواند انسان را به والاي که براي آن آفريده شده،سوق دهد. 🔰هدفي که جز کمال و معرفت چيز ديگري بدنبال نخواهد داشت. با تامل در آيات قرآن کريم در مي يابيم که وسيله هدايت انسان ها پيامبراني بودند که از سوي خدا انتخاب ميشدند. و با گفتار و اعمال خويش آنها را به سوي خدا پرستي دعوت مي کردند. بصيرت يعني بينش درست و درک صحيح و قرآن اين کتاب اعجازگر بينش انسان را نافذ و تند مي کند و به او توانايي درست و درک حقايق عالم را ارزاني مي دارد.انساني که با هدايت قرآن گام برمي دارد، در تفرات و انديشه ها و همچنين تصميم گيري هاي خود دچار اشتباه و انحراف نمي شوند. 🌸« هذا بصائر من ربکم و هدي ورحمه لقوم يومنون» 🔰اين هايي از جانب پروردگارتان مي باشد هدايت و رحمتي است براي قومي که ايمان آورده اند.(عقل)و(عاطفه)به عنوان دو عامل نيرومند،انسان را به حرکت و تلاش وادار مي سازد وبه او منعا و مفهوم مي دهند و او را در "انتخاب"و"سازندگي" که دو خصيصه مهم انساني است کمک مي کنند.اگر اين دو نيرو از انسان گرفته شود به موجودي بي خاصيت نبديل مي شود که فرقي ميان او و جماد نيست. 🔰انسان با انتخاب مي کند و با عاطفه مي سازد.قرآن اين هدايتگر بي همتا به اين موضوع نيز توجه داشته و در مباحث توحيدو خداشناسي علاوه بر استدلالات عقلي از راه احساس و عاطفه وارد شده و با برقراري پيوندهاي عاطفي ميان خود و مردم در انها ايماني بوجود آورده است که حاضرند همه چيز خود را آن فدا کنند.يکي ديگر از نقش هايي که قرآن بر روح زندگي ما داشته و دارد و خواهد داشت شفا و رحمت است.آنجا که درمانده و خسته، نااميد و پريشان در خود مي شکنيم قرآن در برابر چشمان ما ورق مي خورد و دلهايمان را به سوي خود معطوف مي دارد. 🔰آيه هايي که در آن خداوند باب سخن را با گشوده و چه رحمتي بالاتر ازآن که خداوند با ما سخن بگويد.و اما مهمترين 👇👇
🔹 تاثيري که قرآن بر زندگي ما مي تواند داشته باشد و تمام هاي ديگران را تحت پوشش قرار دهد يادآوري و معاد و سرانجام مومنان و کافران مي باشد. 👌چه بسيار انسان هاي که يا تفکر و تامل در آيات اين کتاب بزرگ راه خويش را يافته و به سوي صراط مستقيم رهنمون گشته اند. 👈و چه بسيار انسان هاي که با خواندن، و غرق گشتن در معاني سوره هاي اين کتاب مقدس دست از شسته و با يادآوري روز قيامت درون را جلا داده اند. و چه بسيار مومناني که براي تعليم و تربيت فرزندان خود از قرآن شروع کرده اند و در اي کلام روشنگر و پيروي از دستور العمل هاي آن صالحاني تقديم جامعه نموده اند. 👌حضرت باقر(ع) مي فرمايد:بدرستيکه خداوند فروگذار نکرده است چيزي را که امت اسلام تا روز قيامت محتاج آن بشود مگر آنکه در قرآن آن را بيان فرموده است. 👌امام خميني(رضوان الله تعالي عليه) قرآن را کتابي انسان ساز معرفي کرده و آن سدي در برابر بيگانگان برشمرده است.به راستي اين بزرگ مرد تاريخ قرآن را چگونه دريافته است که تعاليمش را ساز ناميده است. 👌. آيا اين قرآن هماننيست که دشمنان اسلام آن را سحر و جادو خواندند ولي تاکنون نتوانسته اند حتي جمله اي بياورند که با يک آيه آن برابر باشد! آيا اين قرآن همان کتابي نيست که پيامبر در فضيلت آن فرمودنند ((من و کتاب و اهل بيتم اول کسي هستيم که وارد مي شويم بر عزيز جبار پس از ما امت من وارد شوند، پس از پپان سوال کنم که جه کرديد با کتاب خدا و اهل بيت من)). 👈قرآن باب معرفت الله است. هرکس مي خواهد خدا را بشناسد،هرکس مي خواهد بداند از کجا آمده و به کجا خواهد رفت.هر کس مي خواهد از خودبيني و بزرگ بيني به دور باشد بايد سراغ قرآن اين کتاب روشن الهي برود. از او مدد گيرد، در آياتش تفکر نمايد. 👌قرآن سفره اي است گسترده شده براي همه طبقات، يعني يک زباني دارد که اين زبان هم زبان عامه مردم است و هم زبان فلاسفه و هم زبان اصطلاحي است و هم زبان اهل معرفت. قرآن يک رحمتي است براي همه ي بشر و پيغمبر اسلام يک رحمتي است براي عالمين که در همه امور رحمت است. 👈حال که رحمت در خانه ي ما زده است، چگونه آن را از خود دور سازيم. اما تقويت اراده و مختار بودن انسان در پذيرش حق و باطل از ديد قرآن اينگونه بيان مي شود ((و اگر پروردگار تو اراده مي کرد قطعا هر که در روي زمين است همه آنها يکسر ايمان مي آوردند آيا پس تو، به زور وادار مي کني که مومن باشند!)) عجيب آنجاست که آيه هاي روشن قرآن با بيان شيوا و گوش نواز خود وجدان و قلب را آشفته و منفعل مي کند و آنگاه برروي خرد اثر مي کذارد.پس چه خوب است قرآن را فرا گيريم و تنها به خواندن آن اکتفا نکنيم. 👈قرآني که به تمام جنبه هاي زندگي ما توجه داشته است، اسرار غيب را نيز بيان فرموده تا هشداري باشد براي ما و روح خود را با آهنگ دلنوازش صيقل دهيم. 🔰پي نوشت ها: 1.فصلت42 2.اعراف152 3.حج16 4.فرقان1 5.اسراء9 6. نساء 7. انعام 8. نهج البلاغه،خطبه189 9. صحيفه سجاديه،دعاي42
🔰نقش برجسته قرآن در زندگی فردی و اجتماعی بشر 👌رسالت ، رشد ايمان و جهت دهی به حركت انسان است و در زندگی فردی و اجتماعی انسان نقش موثری دارد، كه در مطلب پيش رو به اين موضوع می پردازيم . 🔰، انسان نيازمند ارتباط مستقيم با آفريننده و هستی بخش خود است و اين ارتباط اگرچه می تواند از طريق مناجات و رازگويی درونی و قلبی انجام گيرد، ولی آشنايی و انس با كلام وحی بسيار لذت بخش و اطمينان آور است، چنانكه «اقبال لاهوری» در اين باره می گويد: «اگر می خواهی خدا با تو سخن بگويد، قرآن بخوان.» اين وی‍ژگی تنها برای قرآن مجيد مانده است و هيچ كتاب آسمانی ديگر، چنين جايگاهی ندارد . 🔰انسان در تكاپو و جست و جوی آگاهی های صحيح و معارف بلند و پرمعنا است وبا استفاده از بشری و تلاش های علمی، به بسياری از آگاهی ها می توان دست يافت، اما برای به درستی يافته های خود و آگاهی به آنچه برای او دست نايافتنی است، نياز به يك منبع اصيل و غنی بسيار است، كه امام خمينی(ره) در اين باره گفته است:«اگر قرآن نبود، درهای معرفت بر ما بسته بود.» 🔰از جمله آگاهی هايی كه جز از طريق قرآن راهی برای دريافت آن نيست، آگاهی درباره جهان پس از مرگ و جزئيات جهان آخرت است، كه هيچ يك از افراد بشر، تجربه تكرار و رفت و آمد آن را ندارند و درك بشری هيچ گونه ذهنی از آن ندارد، در سوره «واقعه»، «صافات» و «مرسلات» صحنه قيامت به تصوير كشيده شده است 👈نقش برجسته ديگر قرآن اين است كه از تاريخ بشر، خبرهای درست و مطابق واقع را نقل كرده و سرگذشت پيامبران و محتوای پيام آنان را، بدون هر گونه تحريف و دسيسه بشری به انسانها رسانده است . 👌قران حتی برپيروان تورات و انجيل، منت شايان توجهی دارد كه چهره پيامبران بنی اسرائيل را به درستی معرفی كرده و حضرت موسی، عيسی و زكريا را آنگونه كه بوده اند به دور از هر گونه و توهينی شناسانده و دست تحريف گران را نقش برآب ساخته است . 👌در آيه ۱۱۶ سوره مباركه«مائده» آمده است: « ای عيسی پسر مريم، آيا تو به مردم كه من و مادرم را همچون دو خدا به جای خداوند بپرستيد؟ گفت: منزهی تو، مرا نشايد كه چيزی را كه حق نيست، بگويم.» 👈نقش برجسته ديگر قرآن برای بشری اين است كه ظرفيت جهان شمولی دارد و پيام های آن برای تمام مصلحان جهان و حافظان حقوق بشر، كاربردی است . 🔰تكيه بر نقاط مشترك پيروان اديان آسمانی و پايبندی به اصول انسانی مانند عدالت گستری، امانت داری و تلاش برای ريشه كنی هرگونه ناهنجاری، ناپاكی و اختلاف و مخالفت با حق و درستی، از شاخصه هايی است كه ظرفيت جهان شمولی قرآن را به نمايش گذاشته است. 🔰آيات نورانی قرآن، تمام اصلاحگران و حق گرايان را به سوی محور وحدت و پاكی، به دور از هر گونه تعصب و خودخواهی، دعوت كرده است، رسالت قرآن و دين، شكوفايی متوازن و هماهنگ انسان است
✍نقش قرآن در زندگی بشری 🔻نقش قرآن در زندگی بشری در ابعاد مختلف فردی، اجتماعی و حتی بین المللی، قابل دقت و بررسی است که به طور مختصر به بعضی از آنها اشاره می شود: ۱_ یکم. انسان نیازمند مستقیم با آفریننده و هستی بخش خود است. 👈این ارتباط اگر چه از طریق مناجات و رازگویی درونی و قلبی انجام می گیرد؛ اما به کلمات خود خداوند، بسیار لذت بخش و اطمینان آور است. 👌چنان که اقبال لاهوری گفته است: «اگر می خواهی خدا با تو سخن بگوید، قرآن بخوان». این ویژگی به کامل، تنها برای قرآن مجید باقی مانده است و هیچ کتاب آسمانی دیگر، چنین جایگاهی ندارد. ۲_دوم. انسان در تکاپو و جست و جوی آگاهی های صحیح و معارف بلند و پرمعنا است. البته با استفاده از بشری و تلاش های علمی، به بسیاری از آگاهی ها می توان دست یافت؛ اما برای اطمینان به درستی یافته های خود و آگاهی به آنچه برای او دست نایافتنی است، نیاز به یک منبع اصیل و غنی بسیار محسوس است؛ چنان که از زبان امام راحل(ره) گفته شده است: «اگر قرآن نبود، درهای معرفت بر ما بسته بود». 🔻قرآن مجید در این باره ممتازی دارد. تعریفی که قرآن از انسان دارد ☺️«إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً» ؛ بقره (۲)، آیه ۳۰. و تعریفی که قرآن از خداوند ارائه کرده است: «لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ» ؛ شوری (۴۳)، آیه ۱۱.، همراه با بیان صفات جمال و جلال و تعریفی که از نظام هستی و حیات و شعور همگانی موجودات ارائه داده «وَ إِنْ مِنْ شَیْ ءٍ إِلاَّ یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ» ؛ رعد (۱۳)، آیه ۱۳. و بیانی که از پیوستگی و هماهنگی منظم همه کرات و افلاک و زمین و آسمان دارد «وَ الشَّمْسِ وَ ضُحاها وَ الْقَمَرِ إِذا تَلاها وَ النَّهارِ إِذا جَلاَّها وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشاها...» ؛ شمس (۹۱)، آیه ۴ - ۱. و... نیازمندی همه جامعه بشری و پویندگان راه حق و حقیقت را به این کتاب آسمانی ضروری و آشکار ساخته است؛ زیرا بعضی از دانش ها به جز از طریق قرآن، برای بشر دست یافتنی نیست: «وَ یُعَلِّمُکُمْ ما لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ» ؛ بقره (۲)، آیه ۱۵۱. ؛ «و آنچه را نمی دانستید به شما یاد می دهد...». از جمله آگاهی هایی که جز از طریق قرآن راهی برای دریافت آن نیست، آگاهی درباره 🔻جهان پس از مرگ و جزئیات جهان آخرت است؛ زیرا هیچ کدام از افراد بشر، تجربه تکرار و رفت و آمد آن را ندارند و درک بشری، هیچ گونه سابقه ذهنی از آن ندارد. در حالی که در سوره «واقعه»، «صافات»، «مرسلات» و... صحنه قیامت به تصویر کشیده شده است. ۳_ نقش برجسته دیگر قرآن این است که از سابقه تاریخ بشر، درست و مطابق واقع را نقل کرده و پیامبران و محتوای پیام آنان را - بدون هرگونه و دسیسه بشری به انسان ها رسانده است. ازاین رو قرآن حتی بر تورات و انجیل، منّت شایان توجهی دارد که چهره پیامبران بنی اسرائیل را به درستی معرفی کرده و حضرت موسی، عیسی، زکریا و... را آن گونه که بوده اند - به دور از هر گونه تهمت و توهینی شناسانده و دست تحریف گران و دسیسه گران را 🔹نقش بر آب ساخته است. قرآن مجید در این باره می فرماید 🔺: «وَ إِذْ قالَ اللَّهُ یا عِیسَی ابْنَ مَرْیَمَ أَ أَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِی وَ أُمِّی إِلهَیْنِ مِنْ دُونِ اللَّهِ قالَ سُبْحانَکَ ما یَکُونُ لِی أَنْ أَقُولَ ما لَیْسَ لِی بِحَقٍّ» ؛ مائده (۵)، آیه ۱۱۶.؛ «ای عیسیپسر مریم! آیا تو گفتی به مردم که من و مادرم را همچون دو خدا به جای خداوند بپرستید؟! گفت: منزهی تو! مرا نشاید که چیزی را که حق نیست بگویم». ۴_نقش برجسته دیگر قرآن برای جامعه بشری، این است که جهان شمولی دارد و پیام های آن برای تمام مصلحان جهان و حافظان حقوق بشر، قابل اعتنا و کاربردی است. تکیه بر نقاط مشترک پیروان ادیان آسمانی و پایبندی به اصول انسانی (مانند عدالت گستری، امانت داری و...)، تلاش برای ریشه کنی 👈هرگونه ناهنجاری، ناپاکی و اختلاف و مخالفت با حق و درستی و... همگی شاخص هایی است که جهان شمولی قرآن را به نمایش گذاشته است. آیات نورانی قرآن، تمامی و حق گرایان را به سوی محور وحدت و پاکی، به دور از هر گونه تعصب و خودخواهی، دعوت کرده است: 🔺«قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلی کَلِمَةٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللَّهَ وَ لا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئاً وَ لا یَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ» . ؛ آل عمران (۳)، آیه ۶۴.؛ «بگو: ای اهل کتاب! بیایید بر سر سخنی که میان ما و شما یکسان است، بایستیم که: 🔻جز خدا را نپرستیم و چیزی را شریک او نگردانیم و برخی از ما بعضی دیگر را به جای خدا به پروردگاری نگیرد» 🔺بی تردید گستردگی دانش بشر، تحولات شایان توجهی داشته و شکوفا سازی طبیعت و سلطه بر آن، به دست قدرت علمی و اطلاعاتی انسان و تجربه 👇👇
های بشری، تا حدود زیادی تأمین شده است. 👌 قرآن خود این آفرینی را در گستره ظرفیت های انسان دانسته است: «هُوَ أَنْشَأَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَکُمْ فِیها» ؛ هود (۱۱)، آیه ۶۱.؛ «خداوند شما را در زمین ایجاب کرد و وظیفه شکوفایی و آبادانی و استخراج ظرفیت های زمین را به شما واگذار کرد». 👌رسالت دین و قرآن، «شکوفایی متوازن، متعادل و هماهنگ انسان» است. 🔺بر این اساس باید انسان را شناخت و آغاز و انجام او را دانست. باید جایگاه انسان را در کل هستی به‌ درستی تعریف کرد و رابطه او با خدا، خود، جامعه و طبیعت را تنظیم نمود. 🔰رسالت ساخت جهان و رسالت قرآن، رشد ایمان و جهت دهی به حرکت انسان است و با توجه به اسارت در دست برخی از انسان های آلوده به قدرت و ثروت و فزون خواه، 🔰ضرورت پایبندی به کتاب آسمانی به دور از تحریف و یک مکتب الهی آشکار شده است. 🌸برای آگاهی بیشتر ر.ک: الف. محمدحسین طباطبایی، قرآن در اسلام، (دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۲)؛ ب. عبدالله جوادی آملی، قرآن در قرآن، (مرکز نشر اسراء، بهار ۱۳۷۸)؛ ج. عبدالله جوادی آملی، انتظار بشر از دین، (مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۰)؛ د. محمدتقی مدرسی، مباحثی پیرامون معارف قرآن کریم، (انتشارات محبان الحسین علیه السلام، ۱۳۷۹)؛ ه. محمد غزالی، نقش قرآن در جهان معاصر، انتشارات هه ژار سنندج، ۱۳۸۰)..
🔰 قرآن در تربیت انسان «یا ایها الناس قد جائتکم موعظه من ربکم و شفاء لما فی الصدور و هدی و رحمه للمومنین»(1) نقش قرآن در تربیت 👈نقش قرآن چون در این عالم نشست نقش های کاهن و ناپاک شکست فاش گویم: آنچه در دل مضمر است این کتابی نیست، چیز دیگر است چون به جان در رفت، جان دیگر شود جان چو دیگر شد، جهان دیگر شود(2) 👈قرآن کریم کلام بی نظیر خداوند است، و در بین این موجودات مخاطب او انسان است، انسانی که دارای روحی الهی است، دارای قلبی برای فهمیدن و دلی برای ادراک کردن، در اعتبار و ارزش قرآن، همین بس که سخن بی مانند خداست ودر اعتبار و ارزش انسان همین بس که هم سخن و مخاطب خداوند برای وحی انسان است. 🔻قرآن به عنوان یک کتاب آسمانی و کاملا غیر بشری و نازل شده من عندالله و از جهان غیب بر هر کس که قرائت شود یا هر کس که قرائت کند به شدت تحت تأثیر کلمات معنوی آن قرار می گیرد، هیچ گاه از خواندن آن خستگی و ملالت حاصل نمی آید بلکه هر لحظه آدمی را که صاحب دلی پذیرا و قلبی صاف باشد، به سوی خود می کشاند و در واقع صاحب جاذبه ای قوی و نیرومند است این است که هر کس به سمت آن می رود، به گونه ای از آن تاثیر گرفته و لاجرم نمی تواند این تاثیر را پنهان کند. 🔹در طول تاریخ به حوادث شگفت انگیز و مستندی برخورد می کنیم که از یک سو بیانگر نفوذ عظیم قرآن در قلوب شنوندگان حتی بیگانگان از اسلام و از سوی دیگر دلیل روشن بر عجز مخالفان از مقابله به مثل می باشد، بررسی این حوادث تاریخی مسایل زیادی را به انسان می آموزد که به نمونه هایی از آن در این نوشتار اشاره شده است.(3) سیره و روش برخی از دانشمندان اسلامی: مرحوم فیض کاشانی: مرحوم فیض کاشانی در کتاب ارزشمند المحجة البیضاء از قول یکی از حکیمان چنین می گوید: یکی از حکیمان می گوید که ابتدا قرآن را می خواندم و لذتی نمی بردم، چندی بعد که آن را می خواندم چنان بود که گویی آن را از رسول اکرم صلی الله علیه و آله می شنوم که بر اصحابش می خواند بالاتر رفتم و آن را از جبرئیل شنیدم که بر پیامبر می خواند. از آن هم بالاتر رفتم و اینک آن را از خود خداوند می شنوم و لذتی می برم و تنعمی دارم که نمی توانم از آن بگذرم.(4) مرحوم اقبال لاهوری: مرحوم اقبال لاهوری در اواخر زندگی اش، دچار ضعف و بیماری چشم شده بود و از معالجه نیز محروم مانده بود. تنها مونسش قرآن بود او با همان اندک بینایی به قرآن می نگریست و با لذتی سرشار از ایمان آیات را قرائت می کرد. و می گفت: پدرم به من توصیه کرده است که فرزندم هر گاه قرآن می خوانی، چنان بخوان که گویی خداوند آن را به تو نازل کرده است.(5) چون که قرآن حق بگریختی با روان انبیاء آمیختی هست قرآن حال های انبیاء ماهیان بحر پاک کبریا ور بخوانی و نه ای قرآن پذیر انبیاء و اولیاء را دیده گیر ور پذیرایی چو برخوانی قصص مرغ جانت تنگ آید در قفس مرغ کز اندر قفس زندانی است می نجوید رستن از نادانی است روح هایی کز قفس ها رسته اند انبیای رهبر شایسته اند(6) سیره مرحوم حضرت امام خمینی ره: نکته برجسته ای که در سیره اخلاقی و تربیتی آن رهبر بزرگوار به صورت ممتاز و قابل تحسین وجود دارد این است که ایشان علی رغم حضور در نقطه ثقل مبارزات سیاسی و اجتماعی، هرگز از اذکار و نوافل و زیارت غافل نبودند و در انجام دادن آنها مقید به نظم و ترتیب خاصی بودند. اینک به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم: یکی از نزدیکان مرحوم امام می گوید: امام روزانه چندین نوبت قرآن می خواندند، با همان صدای ملکوتی که داشتند ایشان در هر فرصت و مناسبتی که پیش می آمد، قرآن می خواندند، معمولا بعد از نماز صبح، قبل از نماز ظهر و عصرو مغرب و عشاء یا در هر فرصت دیگر مقید به این مستحب الهی بودند و ما بارها که در ضمن روز خدمت ایشان می رسیدیم امام را مشغول خواندن قرآن می یافتیم. یکی از همراهان امام در نجف اشرف درباره ایشان اظهار می کردند که: ایشان هر روز ده جزء قرآن در ماه رمضان می خواندند، یعنی هر سه روز یک دوره قرآن می خواندند. برخی از برادران خوشحال بودند که دو دوره قرآن خوانده اند ولی بعد می فهمیدند که امام ده یا یازده دوره قرآن را خوانده اند.(7) حکایتهایی درباره نقش تربیتی قرآن: حکایتی از اصمعی:(8) زمخشری در تفسیر کشّاف از اصمعی نقل می کند که از مسجد بصره بیرون آمدم ناگهان چشمم به یک عرب بیابانی افتاد که بر مرکبش سوار بود. وقتی با من روبرو شد گفت: از کدام قبیله ای؟! گفتم از بنی اصمع گفت از کجا می آیی؟ گفتم:از آنجا که سخن خداوند رحمان(قرآن) را می خوانند گفت برای من هم بخوان! من آیاتی از سوره و الذّاریات را برای او تلاوت کردم تا به آیه «و فی السماء رزقکم و ما توعدون»(9) رسیدم گفت: کافی است! و برخاست و شتری که با خود داشت قربانی کرد و گوشت آن را در میان نیازمندان تقسیم نمود، شمشیر و کمانش را نیز شکست و کنار انداخت و رفت این داستان گذشت. تا اینکه من(اصمعی) با
هارون الرشید به زیارت خانه خدا می رفتیم و مشغول طواف بودیم ناگهان دیدیم کسی با صدای آهسته مرا فرا خواندنگاه کردم دیدم همان مرد عرب است، لاغر شده و رنگ از صورتش پریده است پیدا بود که عشق آتشین بر او چیره گشته و او را بی قرار ساخته است وقتی مرا دید سلام کرد و گفت بار دیگر همان سوره ذاریات را برایم بخوان! هنگامی که به همان آیه رسیدم فریادی زد و گفت ما وعده خدای خود را به خوبی یافتیم، سپس گفت: آیا بعد از این هم آیه ای هست من آیه بعد را خواندم. «ربّ السّماء والارض انّه الحق»(10) بار دیگر فریادی زد و گفت «یا سبحان الله من ذاالّذی أغضب الجلیل حتی الجئوه الی الیمین.» یعنی راستی عجیب است، چه کسی خداوند جلیل را به خشم آورده که این گونه سوگند یاد می کند آیا سخن او را باور نکردند که ناچار از قسم شده این جمله را سه بار تکرار کرد و بر زمین افتاد و مرغ روحش به سوی آشیان ملکوت پرواز کشید. حکایت پیامبر(ص) با مرد عرب:(11) در حدیثی آمده مردی نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد: گفت از آنچه خداوند به تو یاد داده به من بیاموز، پیامبر صلی الله علیه و آله سوره زلزال را برای او خواند. تا به این آیه شریفه رسید «فمن یعمل مثقال ذره خیرا یره» کسی که ذره ای کار نیک یا بد را انجام دهد آن را می بیند. او گفت: همین آیه یا همین سوره مرا کفایت می کند، پیامبر صلی الله علیه و آله درباره او فرمودند: او را به حال خودش واگذارید "رجع فقیها" او فقیه شد و بازگشت. حکایتی از سید قطب:(12) در تفسیر فی ظلال در ذیل آیه 38 سوره یونس «أم یقولون افتریه قل فأتوا بسورة مثله» ماجرای عجیبی از زندگی خود نقل می کند او می گوید: من از حوادثی که برای دیگران واقع شد. سخنی نمی گویم، تنها حادثه ای را بیان می کنم که برای خود من اتفاق افتاد و شش نفر ناظر آن بودند، ما شش نفر مسلمان بودیم که با یک کشتی مصری، روز جمعه به این فکر افتادیم که نماز جمعه را در قلب اقیانوس و بر روی کشتی برپا داریم، و علاوه بر اقامه فریضه مذهبی مایل بودیم یک حماسه اسلامی در مقابل یک مبلغ مسیحی که در داخل کشتی نیز دست از برنامه های تبلیغاتی خود بر نمی داشت بیافرینیم به خصوص اینکه او مایل بود حتی ما را به مسیحیت تبلیغ کند! ناخدای کشتی که یک نفر انگلیسی بود موافقت کرد نماز جمعه را در عرشه کشتی به جا آوریم و به کارکنان کشتی که همه از مسلمانان آفریقا بودند نیز اجازه داده شد که با ما نماز بخوانند و آنها از این جریان بسیار خوشحال شدند، زیرا نخستین بار بود که نماز جمعه در برابر آنان بر عرشه کشتی انجام گرفت من(سید قطب) به خواندن خطبه نماز جمعه، و سپس امامت نماز پرداختم و جالب اینکه مسافران غیر مسلمان، اطراف ما حلقه زده بودند. و با دقت انجام این فریضه، مذهبی را می نگریستند پس از پایان نماز، گروه زیادی از آنها نزد ما آمدند و این موفقیت را تبریک گفتند. در میان این گروه خانمی بود که بعدا فهمیدیم یک زن مسیحی اهل یوگسلاوی است که از جهنم تیتو و کمونیسم فرار کرده است، او فوق العاده تحت تأثیر نماز ما قرار گرفته بود، به حدی که اشک از چشمانش سرا زیر بود و نمی توانست خود را کنترل کند. او به زبان انگلیسی ساده و آمیخته با تأثر شدید و خضوع و خشوع خاصی سخن می گفت و از جمله سخنانش این بود بگویید ببینم کشیش شما با چه لغتی سخن می گفت؟ سرانجام به او گفتم که ما به لغت عربی صحبت می کردیم، ولی او گفت: من هر چند یک کلمه از مطالب شما را نفهمیدم اما به وضوح دیدم که این کلمات آهنگ عجیبی داشت و از این مهم تر چیزی که نظر مرا فوق العاده به خود جلب کرد این بود که در لابلای خطبه امام شما جمله هایی وجود داشت که از بقیه ممتاز بود این جمله ها دارای آهنگ فوق العاده مؤثر و عمیقی بود آن چنانکه لرزه به اندام من می انداخت. گویا اینها مطالب دیگری بود، فکر می کنم هنگامی که امام شما این جمله ها را ادا می کرد، مملو از روح القدس می شد! کمی فکر کردم و متوجه شدم این جمله ها همان آیات قرآن بود که من در لابلای خطبه و ضمن نماز آنها را می خواندم این جریان ما را تکان داد و متوجه این نکته ساخت که آهنگ مخصوص قرآن آن چنان مؤثر است که حتی بانویی را که یک کلمه از معنای آن را نمی فهمد تحت تأثیر شدید خود قرار می دهد. حکایت فضیل بن عیاض:(13) «فضیل بن عیاض» مردی متظاهر به فسق بود، بر سر راه کاروان های تجاری و مسافرتی قرار می گرفت و بازور و تهدید اموال کاروانیان را به غارت می برد، دزدی قهار و چیره دست بود و تمام مردم او را با همان صفاتش می شناختند او که از راه دزدی اموال فراوانی را بدست آورده بود و از وضع مالی مناسبی برخوردار بود، شبی برای دزدی به خانه ای به قصد دستبرد زدن وارد شد. صاحب منزل در حال قرائت قرآن بود که فضیل با طرح و نقشه قبلی روی دیوار منزل قرار گرفت. همین که خواست وارد خانه شود، قرائت قرآن صاحب منزل توجه اش را جلب نمود. صاحب خانه، این آیه را تلاوت کرد که
: «الم یأن للذین آمنوا ان تخشع قلوبهم لذکر الله»(14) آیا وقت آن نرسیده است که قلب های کسانی که ایمان آورده اند با یاد خدا خاشع شود. فضیل بن عیاض با شنیدن این آیه تمام وجودش شعله ور شد و از دیوار پایین آمد و مثل اینکه این آیه بر او نازل شده باشد تحت تأثیر قرار گرفت، سرانجام از عالم حیوانی به عالم انسانی درآمد و در جمع مهاجران حقیقی به سوی خدا قرار گرفت وی با یک تصمیم جدی از تمام گناهان خود توبه کرد و دست از قمار و شراب و شهوت رانی کشید و تا جایی که صاحبان اموال بدست آمده از راه دزدی را می شناخت راضی کرد و اموال را باز گرداند به طوری که امروزه در عرفان او را در زمره زهاد بزرگ به حساب می آورند. حکایتی از مرحوم محمد تقی جعفری:(15) مرحوم محمد تقی جعفری در خصوص شرح حال استاد معرفتی خودشان مرحوم شیخ مرتضی طالقانی می فرمایند: استاد ما به من فرمود که من تا چهل سالگی در دهات طالقان چوپانی می کردم روزی در حال چرانیدن گوسفندان، تلاوت آیاتی از قرآن با صدایی بسیار زیبا به گوشم رسید حالم دگرگون شد و گفتم: خدایا عمر من به آخررسید. و این نامه تو را (قرآن) نخوانده و چشم از دنیا خواهم بست؟! از بیابان برگشتم و گوسفندان مردم را به خودشان برگرداندم و از اشخاص مطلع و آگاه پرسیدم که من برای درس خواندن به کجا بروم؟ گفتند برو به حوزه علمیه اصفهان.... از نیشابور گردآوری و برای مجله ارسال شده است. پایان بخش این مقاله دعای حضرت سجادعلیه السلام و غزل قرآنیه مرحوم الهی دعای حضرت سجاد علیه السلام:(16) «اللهم اجعل القرآن وسیلة لنا الی اشرف منازل الکرامة و سلما نعرج فیه الی محل السلام» پروردگارا برای ما قرآن را شریف ترین وسیله منزلهای کرامت و نردبانی که با آن به سوی محل سلامت عروج کنیم، قرار ده. غزل قرآنیه از مرحوم مهدی الهی قمشه:(17) چه خوش است یک شب بکشی هوا را به خلوص خواهی زخدا، خدا را مگر آشنایی ز ره عنایت بخردبه خاری گل باغ ما را فلکا شکستی دل عاشقان را به چه روی بستی کمر جفا را چو شکستی این دل مشو ایمن از وی که بسوزد آهش قلم قضاء را نه حریف مائی فلکا که یارم شکند به نازی صف ما سوی را نه به راه کویش سفری خرد را نه به باغ حسنش گذری صبا را نه ز دام شوق تو رهد الهی نه به درد عشقت اثری دوا را پی نوشت ها:ـــــــــــــــــــــــ 18. قرآن کریم، سوره مبارکه یونس، آیه 57 و58. 19. کلیات دیوان اقبال لاهوری، با مقدمه احمد سروش،ص317. 20. پیام قرآن، حضرت آیت الله مکارم شیرازی، ج18،ص17. 21. اوصاف پارسیان، عبدالکریم سروش، ص 181،به نقل از المجحه البیضاء، الباب الثالث، من کتاب آداب تلاوه القرآن. 22. همان منبع ص 182. 23. تفسیر و نفد و تحلیل مثنوی، مرحوم محمد تقی جعفری، 679/1. 24. سیمای فرزانگان، رضا مختاری، ص 159. 25. پیام قرآن 9695/8 به نقل از تفسیر کشاف 40/4. 26. قرآن کریم، سوره مبارکه الذاریات، آیه 22. 27. قرآن کریم، سوره مبارکه الذاریات، آیه 23. 28. انوار البهیه، مرحوم محدث قمی، ص 331 و تفسیر روح البیان، 495/10. 29. پیام قرآن، 98/8 به نقل از تفسیر فی ظلال القرآن سید قطب، 422/4. 30. برکرانه عصمت، علی اصغر ظهیری، ص 52 و53 به نقل از گفتارهای معنوی مرحوم مطهری، ص 226. 31. قرآن کریم، سوره مبارکه، حدید، آیه 16. 32. فیلسوف شرق، محمدرضا جوادی، ص59. 33. صحیفه سجادیه، دعای 142، ختم قرآن 34. دیوان حکیم الهی قمشه ای، با انضمام و مقدمه، حسین الهی قمشه ای، ص40