📝#یادداشت| مساله تعبدی و توصلی در نگاه شیخ انصاری(ره) ◽️اصولیین در تقسیم واجب به تعبدی و توصلی، بعد از بیان معانی تعبدی میفرمایند محل بحث در جایی است که تعبدی مقابلی به نام توصلی داشته باشد و آن تعبدی به معنای ما لا یسقط امرها بمجرد اتیان بها است. ◽️ اشکال اساسی این است که امکان بیان قصد امتثال امر توسط شارع وجود ندارد پس در دوران بین تعبدی و توصلی نمی توان با اطلاق، توصلیت را نتیجه گرفت. ◽️اگرچه تقریرات متعددی از این اشکال وجود دارد اما مرحوم مظفر در تقریر این اشکال می فرمایند از میان انحاء قصد قربت، اجماعا قصد امتثال امر شرط عبادیت عبادت است و تحقق این شرط متوقف بر امر است در حالی که تحقق امر هم متفرع بر تحقق موضوع حکم و قصد امر میباشد به این شکل دور پیش می آید. ◽️مرحوم مظفر راه حل اشکال دور را شاه بیت فکری محقق نائینی یعنی اطلاق مقامی و متمم جعل می داند. ایشان می فرماید مولا ابتدا در یک خطاب اصل واجب را بیان کرده بعد در خطاب دیگری شرطیت قصد امتثال امر را بیان می کند. این اطلاق هم بر مدار غرض مولا است و باید کل فقه فحص شود تا اگر این خطاب ثانی وجود نداشت توصلیت نتیجه شود. ◽️اما باید گفت اطلاق مقامی نه تنها ابتکار محقق نائینی نیست بلکه تمسک به آن یک انحراف جدی است زیرا هیچ‌گاه در فقه چنین خطاب ثانی وجود ندارد پس نتیجه آن توصلی شدن تمام تعبدیات می باشد لذا آخوند راه حل اطلاق مقامی را پیشنهاد می کند و البته آن را اشتباه می داند. ◽️مرحوم آخوند با التفات به همین مطلب قصد امتثال امر را شرط عقلی طاعت دانست. ایشان می فرماید قصد قربت دخالت در غرض مولا دارد نه در امر؛ دخالت اش دخالت واقعی است نه جعلی. اساسا قصد قربت در ضمن اجزاء و شرائط امر نیست به همین خاطر هم هیچ گاه شارع ان را بیان نمی کند و به نقل نمی اید. ◽️شیخ هم در تنبیه دوم شبهات وجوبیه آنجا که به تحقیق رجحان احتیاط در دوران بین وجوب و غیر استحباب می پردازد، می فرماید بدیهی است که در فقه فقهاء بدون اینکه لزوما احراز محبوبیت قطعی یا احراز امر شارع بکنند قصد قربت را صحیح و عبادت را امتثال شده می دانند این یعنی قصد امتثال امر در عداد اجزاء و شرائط نمیباشد. ◽️شیخ ملاک تحقق قصد قربت را چنین می داند که اولا نهی ای از جانب شارع نباشد ثانیا مأخذ و دلیلی- چه لبی و چه لفظی- بر مطلوبیت آن عند المولی باشد ولو اینکه این دلیل غیر معتبر باشد‌. لذا در دوران بین وجوب و غیر استحباب هم که نه وجود امر و نه وجود ملاک الامر احراز شده باز امکان احتیاط وجود دارد. ◽️حقیقت این است همانطور که #حضرت_امام رضوان الله علیه می فرمایند تفکیک بین تعبدی و توصلی در فقه با #اجماع صورت میگیرد. هر کجای فقه قصد امتثال امر شرط باشد اجماع بر آن وجود دارد و الا توصلی است. ◽️لذا اولا در فقه هیچ گاه شک در توصلیت و تعبدیت نداریم. ثانیا در فقه هیچ شکی نیست که توصلیات را می توان با قصد قربت به صورت قربیّ اتیان کرد. این یعنی هم اشکال دور و هم راه حل محقق نائینی تنها و تنها ناشی از جدایی از متن فقه است. ◽️مرحوم شیخ اعتقاد راسخ دارند که اساسا علم اصول باید فقه محور باشد نه کلام محور. علم اصول علمی آلی برای رسیدن به غایت استنباط است لذا است که مهمترین مساله در نگاه شیخ هم در رسائل و هم در مکاسب، #زمین_فقه و فضای آن است. ◽️اما طرح مباحث انتزاعی و کلام محور؛ همچون #رنسانسی در علم اصول توسط مرحوم آخوند شروع شد و توسط اصولیین بعد از ایشان به کمال واقعی خود رسید و در این فضا بود که تمرکز بر مصالح و مفاسد واقعیه زیاد شد و یک نگاه ثبوت محور در علم اصول به وجود آمد که البته ثمره آن دور شدن اصول از فقه است. ✍احسان چینی پرداز #پای_درس_استاد #اصول #تعبدی_توصلی @almorsalaat