#اختیارات_وزنی : اختیارات وزنی بر خلاف اختیارات زبانی که تنها به نوع تلفظ بستگی داشت، باعث تغییرات کوچکی در وزن می‌گردد که به صورت زیر است: هجای کوتاه در آخر مصراع، بلند محسوب می‌شود. (قواعد تقطیع- شمیسا و اختیارات شاعری- کامیار) در واقع هجای پایانی هر مصراعی همواره بلند است، یعنی چنانچه مصرعی به هجای کوتاه یا کشیده ختم شود آن را بلند در نظر می‌گیریم. #مثال : دلگیر نیست از تن ، جان‌های زنگ بسته (ته) هرکه پیراهن به بدنامی درید آسوده شد (شد) درین بساط ، بجز شربت شهادت نیست (نیست) ✅ شاعر مختار است به جای #فعلاتن در رکن اول هر مصراع، #فاعلاتن بیاورد. یعنی اگر شعری با #فعلاتن شروع شود مانند: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن و یا: فعلاتن مفاعلن فعلن می‌توان تنها در رکن اول بجای #فعلاتن از #فاعلاتن استفاده کرد یعنی در رکن اول، بجای هجای کوتاهِ اول، از هجای بلند استفاده کرد اما عکس این قضیه درست نیست.   این اختیار وزنی بسیار رایج است، حتی ممكن است در تمام مصراع‌های اول شعر نیز صورت بگیرد ای نسیم سحر آرامگه یار کجاست (فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن) مشاهده می‌شود در رکن اول به‌جای #فعلاتن از #فاعلاتن استفاده شده است. #تسکین  شاعر مختار است به جای دو هجای کوتاه (ن ن) یک هجای بلند (-) بیاورد. عکس این مورد صحیح نمی‌باشد؛ این اختیار که در اصطلاح به آن #تسکین می‌گویند، جز در آغاز مصراع (مگر به ندرت) در همه جا قابل اعمال است. ای بی‌خبر بکوش که صاحب هنر شوی تا راهبر نباشی، کی راهبر شوی؟! ای/بی/خ/ = مفعول بر/ب/کو/ش/ = فاعلات کِ/صا/حب/ه/ = مفاعیل نر/ ش/وی/ = فاعلن تا/را/ه/ = مفعول بر/ن/با/شی*/ = فاعلاتن کی/را/ه/ = مفعول بر/ش/وی/ = فاعلن * در مصراع دوم شعر حافظ #نباشی دو هجای کوتاه تبدیل به یک هجای بلند (فاعلاتُ مفاعیلُ) ـ (فاعلاتن مفعولُ) شده است. #ابدال اختیار شاعری #ابدال در دو هجای ماقبل آخر بسيار رايج است و در آن #فَعَلُن (ن ن -) به #فع‌لن (- -) تبديل می‌شود و حتّی در تمام مصراع‌های یک شعر ممکن است استفاده شود؛ همچنین به‌جای ارکانی مانند #فعلاتن (ن ن - -)، #مفتعلن (- ن ن -) و #مستفعلُ (- - ن ن)، شاعر می‌تواند بنا به ضرورت #مفعولن (- - -)  بياورد؛ امّا كاربرد اين موارد كم است. مثال برای ابدال #فَعِلُن (ن ن -) به #فع‌لن (- -): هر چه داری اگر به عشق دهی کافرم گر جوی زیان بینی مثال برای ابدال #فعلاتن (ن ن - -) به #مفعولن (- - -): خارکش پیری با دلق درشت پشته‌ی خار همی ‌برد به پشت مثال برای ابدال #مفتعلن (- ن ن -) به #مفعولن (- - -): گل به سلام چمن آمد بهار گه به سپاس آمد گل پیش خار مثال برای ابدال در رکن اول مصراع دوم : #مستفعل (- - ن ن) به #مفعولن (- - -) می‌کوش به هر ورق که خوانی مستفعل فاعلن فعولن می/‌کو/ش/ب/ = مستفعل هر/و/رق/ = فاعلن کِ/ خا/نی/ = فعولن   کان دانش را تمام دانی #مفعولن فاعلن فعولن کان/دا/نش/ = #مفعولن را/ ت/ما/ = فاعلن م/ دا/نی/ = فعولن #قلب  شاعر مختار است در برخی اوزان به‌جای (- ن) ، (ن -) بیاورد، و یا بالعکس عمل کند. این عمل را در اصطلاح #قلب گویند. قلب در تبدیل #مفتعلن به #مفاعلن و بالعکس دیده می‌شود. (اختیارات شاعری- شمیسا) یعنی این‌که گاهی در شعر جای یک هجای کوتاه، با هجای بلند کنار آن عوض خواهد شد. البته این اختیار بسیار کم کاربرد است و به وفور قاعده تسکین نیست و همانطور که عرض شد معمولا تنها بین "مفتعلن و مفاعلن" اتفاق می افتد. (قلب) ، یعنی : (جا به جایی هجا) که بوَد مخصوص بعضی (رکن ‌ها) که شود : (مُفتعلن) ، (مفاعلن) یا شود : (مفاعلن) ، (مفتعَلن) مثال برای قلب #مفتعلن (- ن ن -) به #مفاعلن (ن - ن -): کیست که پیغام من به شهر شروان بَرَد کی/ست/ کِ/ پی/ = مفتعلن (- ن ن -) غا/م/ من/ = فاعلن (- ن -) بِ/ شه/ر /شِر/ = مفاعلن * (ن - ن -) وان/ب/رَد/ = فاعلن (- ن -) یک سخن از من بدان مرد سخندان بَرَد یک/س/خ/نز/ = مفتعلن من/ب/دان/ = فاعلن مـر/دِ/ سُ/خن/= مفتعلن دان/بَ/رَد/ = فاعلن   در درس بعد به (اضطرارات شاعری) خواهیم پرداخت. #آموزش_مبانی_چهارده آموزش عروض و قافیه سید محمدرضا شمس (ساقی) https://eitaa.com/arozghafie

✅ پ . ن 👆 ۱ _ قاعده‌ی #اشباع (بلند تلفظ کردن هجای کوتاه) ۲ _ قاعده‌ی #هجای_آخر_مصراع (آخرین هجا فقط بلند محسوب می‌شود ۳ _ قاعده‌ی #نون_ساکن خارج از تقطیع ۴ _ قاعده‌ی #تسکین (تبدیل دو هجای کوتاه، به یک هجای بلند) ۵ _ قاعده‌ی #ابدال (فعلن به فع لن) آخرین رکن ۶ - قاعده‌ی #وزن_دوری (هر مصراع حکم دو نیم مصراع است و رکن آخر هر نیم مصراع حکم قاعده‌ی آخر مصراع است. ۷ - #قاعده_حرف_ت (ساقط از تقطیع) سید محمدرضا شمس (ساقی) پنج‌شنبه 1401/10/08 https://eitaa.com/arozghafie

✅ پاسخ تقطیع ابیات فوق👇 گر وصل تو ای ترک نه بختی است مکرم مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) گر/ وص/ل/ = مفعول ت / ای/ تر/ ک/ = مفاعیل نَ / بخ/ تی/ ‌ست۱/ = مفاعیل م/ کر/ رم / = فعولن ور روی تو ای دوست نه فتحی است مُهنا ور/ رو/ ی/ = مفعول تُ/ ای/ دو/ست۱/ = مفاعیل نَ/ فت/ حی/ ست۱/ = مفاعیل م/ هن/ نا / = فعولن ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا نظر برداشت شبنم در هوای آفتاب از گل مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم) ن/ظر/ بر/دا/ = مفاعیلن شت۱/ شب/نم/ در/ = مفاعیلن ه/وا/ی۲/ آ/ = مفاعیلن ف/تا/بَز/ گل/ = مفاعیلن به امّید که من از عارض او چشم بردارم ب/ اُم/می/د۲/ = مفاعیلن ک/ من/ از /عا/ = مفاعیلن ر/ض۲/ او/ چش/ = مفاعیلن م/بر/دا/رم/ = مفاعیلن ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا خروشیدن ِ پهلوانان به درد فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) خ/رو/شی/ = فعولن د/نِ۲/پَه/ = فعولن ل/وا/نان۳/ = فعولن بِ/درد۴/ = فعل کنان گوشت تن را بر آن رادمرد کُ/نان۳/گو/ = فعولن شت۱/تن /را/ = فعولن ب/رآن۴/ را/ = فعولن د/مرد۴/ = فعل ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا وین روز مفارقت به شب می آمد مفعول مفاعلن مفاعیلن فع (وزن دوم رباعی) وین/رو/ز/ = مفعول م/فا/ر/قت/ = مفاعلن ب/شب/می/آ/ = مفاعیلن مد/ = فع آن لب که چو جان ماست دور از لب ماست مفعول مفاعلن مفاعیلُ فعل (وزن سوم رباعی) آن/لب/ک/ = مفعول چ/جا/ن/ما/ = مفاعلن ست۱/دو/رز/ل/ = مفاعیل ب/ماست۱و۴/ = فعل ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا در آن زمان که جهان را به جان وداع کند مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) د/رآن۳/ز/مان۳/ = مفاعلن ک/ج/هان۳/را/ = فعلاتن ب/جان۳/و/دا/ = مفاعلن ع/ک/ند/ = فعلن به مال و دولت او سفله‌ای گمارد چرخ ب/ما/لُ/دو/ = مفاعلن ل/ت/او/سف/ = فعلاتن لِ/ای/گ/ما/ = مفاعلن رد/چرخ/ = فع لن ۵ ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا خروشان همه گوشت بازو بکند فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) خُ/رو/شان۳/ = فعولن ه/مِ۲/ گو/ = فعولن شت۱/با/زو/ = فعولن ب/کند۴/ = فعل نشست از برش سوگوار و نژند ن/شس/تز/ = فعولن ب/رش/سو/ = فعولن گ/وا/رُ۲/ = فعولن ن/ژند۴/ = فعل ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا وقتی دل سودایی می‌رفت به بستان‌ها مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (بحر هزج مثمن اخرب) "وزن دوری" وق/تی/د/ = مفعول ل/سو/دا/یی/ = مفاعیلن می‌/رف/ت/ = مفعول ب/ بس/تان۳/‌ها/ = مفاعیلن بی خویشتنم کردی بوی گل و ریحان‌ها بی/خی/ش/ = مفعول ت/نم/کر/دی/ = مفاعیلن بو/ی۲/گ/ = مفعول ل/ری/حان۳/‌ها/ = مفاعیلن ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا بیست سال است بهار از سرِ ما رفته ولی فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) بی/ست۱/سا/لس/ = فاعلاتن ت/ب/ها/رز/ = فعلاتن س/رِ/ما/رف/ = فعلاتن ت/و/لی/ = فعلن من همان ماتمی‌ام در غم استاد هنوز من/ه/مان۳/ما/ = فاعلاتن ت/مِ/‌یم/در/ = فعلاتن غ/م/اس/تا/ = فعلاتن د/ه/نوز۴/ = فعلن ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا پرواز بلندی به ته بال مگس سوخت مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فعولُن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) پر/وا/ز/ = مفعول ب/لن/دی/ب/ = مفاعیل ت/ه۲/با/ل/ = مفاعیل م/گس/سوخت۱و۴/ = فعولن گر خواب عدم بر دو جهان شام گمارد گر/خا/ب/ = مفعول ع/دم/بر/د/ = مفاعیل ج/هان۳/شا/م/ = مفاعیل گ/ما/رد/ = فعولن ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا چو از سال کوچی پژوهش نمود فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) چ/از/سا/ = فعولن ل/کو/چی/ = فعولن پ/ژو/هش/ = فعولن ن/مود۴/ = فعل هزار و سه صد با یک و بیست بود ه/زا/رُ۲/ = فعولن س/صد/با/ = فعولن ی/کُ۲/بی/ = فعولن ست۱/بود۴/ = فعل ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا از بس که در نظرم خوب آمدی صنما مستفعلن فعلن مستفعلن فعلن (بسیط مخبون) از/بس/ک/در/ = مستفعلن ن/ظ/رم/ = فعلن خو/با/م/دی/ = مستفعلن ص/ن/ما/ = فعلن هر جا که می‌نگرم گویی که در نظری هر/جا/ک/می‌/ = مستفعلن ن/گ/رم/ = فعلن گو/یی/ک/در/ = مستفعلن ن/ظ/ری/ = فعلن ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا آن که با سوز درون دل ما ، بیگانه است فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) آن/ک/با/سو/ = فاعلاتن ز/د/رو/ن۲/ = فعلاتن د/ل/ما/بی/ = فعلاتن گا/نست۴/ = فع/لن ۵ درد بی‌خانه نمی‌داند و صاحبخانه است در/د/بی‌/خا/ = فاعلاتن ن/ن/می/‌دا/ = فعلاتن ن/د/صا/حب/ = فعلاتن خا/نست۴/ = فع/لن ۵ ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا سید محمدرضا شمس (ساقی) جمعه 1401/12/05 https://eitaa.com/arozghafie ۱ ـ #قاعده_حرف_ت ۲ً قاعده‌ی #اشباع ۳ ـ قاعده‌ی #نون_ساکن ۴ ـ قاعده‌ی #هجای_آخر_مصراع #اختیارات_وزنی ۵ ـ قاعده‌ی #ابدال #اختیارات_شاعری 📌در صورت نشر مطالب ڪانال در دیگر ڪانال‌ها و گروه‌های مرتبط، حذف منبع شرعاً جایز نمی‌باشد و غیر اخلاقی است.