eitaa logo
آموزش عروض و قافیه و...
1.2هزار دنبال‌کننده
11 عکس
2 ویدیو
0 فایل
آموزش مبانی ادبیات و شعر فارسی سید محمدرضا شمس (ساقی) کانال اشعار : 🆔 @shamssaghi
مشاهده در ایتا
دانلود
2 : ✅ ابیات زیر را تقطیع بفرمایید سپس با پاسخ زیر تطبیق کنید. ای ساربان آهسته ران با ناتوانان صبر کن تو بار جانان می‌بری من بار هجران می‌برم ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا عمرم به آخر آمد ، عشقم هنوز باقی وز می چنان نه مستم کز عشق روی ساقی ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا به طاعات پیران آراسته به صدق جوانان پیراسته ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا گفت گفتم آن شکایت‌های تو با گروهی طوطیان هم‌پای تو ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا مرا نام باید در اقلیم فاش دگر مرکب ناموَر گو مباش ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا کز این پس به کنجی نشینم چو مور که روزی نخوردند شیران به زور ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا ای گل خوش نسیم من بلبل خویش را مسوز کز سر صدق می‌کند شب همه شب دعای تو ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا ✅ پاسخ صحیح تقطیع ابیات فوق 🔽 ‌ ای/سا/ر/با/نآ/هس/تِ/ران/با/نا/ت/وا/نان/صب/ر/کن تُ*/با/رِ/جا/نان/می/‌ب/ری/من/ با/ر/هج/ران/می/‌ب/رم مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن * بلند تلفظ کردن هجای کوتاه، طبق قاعده‌ی : ‌ عُم/رَم/ ب/آ/خ/رآ/مد/ عش/قم/هَ/نو/ز/با/قی وز/می/چُ/نان/نَ/ مس/تم/ کز/ عش/قِ/رو/یِ/سا/قی مستفعلن فعولن مستفعلن فعولن ‌ ب/طا/عا/ت/پی/را/ن/آ/را/س/تِ ب/ صد/قِ*/ج/وا/نا/نِ/ نَو/خا/س/تِ * بلند تلفظ کردن هجای کوتاه فعولن فعولن فعولن فعل ‌ گف/ت/ گف/تم/ آن/ش/کا/یت/ها/ی/تُ با/گ/رو/هی/طو/طِ/یان/هم/پا/ی/تُ فاعلاتن فاعلاتن فاعلن ‌ م/را/نا/م/با/ید/د/رِق/لی/م/فاش د/گر/مَر/ک/بِ*/نا/م/ور/گو/م/باش *بلند تلفظ کردن هجای کوتاه : فعولن فعولن فعولن فعل ‌ ک/زین/پس/ب/کن/جی/ن/شی/نم/چُـ/مور ک/رو/زی/ن/خُر/دَن/د/شی/ران/ ب/زور فعولن فعولن فعولن فعل ‌ ای/گُ/ل/خُش/نَ/سی/م/من/بل/بُ/ل/خی/ش/را/م/سوز کز/س/ر/صد/ق/می/‌ک/ند/شب/ه/م/شب/د/عا/ی/تُ مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن سید محمدرضا شمس (ساقی) https://eitaa.com/arozghafie
  اختیارات شاعری همواره یکی از الحاقات شعر کلاسیک پارسی بوده و مقالات و جزوه‌های زیادی از آن در دسترس است.  گاهی مشاهده می‌شود که عده‌ای از دوستان برداشت‌هایی نادرست از اختیارات داشته و گاه به دلیل عدم آگاهی از آنها ، هر خطای فنی را جزو اختیارات قلمداد می‌نمایند. در این مقال به دنبال تعریف جدیدی از آن نبوده و سعی بر آن دارم تا با باز کردن و تفسیر این اختیارات موضوع را برای شاعرانی که آشنایی چندانی با اختیارات مورد بحث ندارند سهل نمایم و در پایان بحثی را تحت عنوان "اضطرارات" به میان خواهم کشید که در سال‌های اخیر عزیزانی به آن پرداخته‌اند! اختیارات شاعری به دو گروه و تقسیم می‌شود که در زیر همراه با مثال به تک تک آن ها خواهیم پرداخت: : این نوع اختیارات تنها به نوع تلفظ کلمات بر می‌گردد یعنی شاعر اختیار دارد با توجه به حالات و اقتضای وزن هر کدام از حالات را انتخاب نماید.   امکان حذف همزه: اگر قبل از همزه آغاز هجا، حرف صامتی بیاید، همزه را می‌توان حذف کرد. مثلا «در آن» تبدیل می‌شود به «دران». (اختیارات شاعری، کامیار)    باید توجه شود این از اختیارات است یعنی شاعر می‌تواند همزه را حذف کند یا خیر! که با توجه به وزن شعر به صورت "در-آن" یا " دَ-ران" تلفظ خواهد شد. :  آخرین لبخند او هم غرق خواهد شد در آب  وزن این شعر "فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات" است با الگوی هجایی: - ن - -/ - ن - -/ - ن - -/ - ن - ن/ هجای بلند یا همان علامت (-) هجای کوتاه یا همان علامت (ن) هجای کشیده یا همان (- ن)  اگر مصراع فوق را تقطیع کنیم خواهیم دید که رکن آخر یعنی "شد در آب" به صورت زیر خواهد بود:  شد/ دَ /راب  - / ن / - ن و این با الگوی هجایی وزن فوق که در رکن آخر باید : - /ن /- ن باشد فرق دارد بنابراین شاعر اینجا از اختیار استفاده کرده و همزه را در "آب" حذف می‌نماید و رکن آخر به صورت " دَ/ راب" تلفظ می‌شود. اما گاهی بنا به ضروریات وزن، همزه را نباید حذف نمود مانند مصرع زیر: اگر این است آزادی مرا بی‌بال و پر گردان که باید به صورت "اَ / گر/ ای/ نس/ت/ آ/ زا/ دی..." همانطور که ملاحظه می‌شود همزه در "است" حذف شد اما در "این و آزادی" بنابه ضروریات وزن نباید حذف گردد. : (بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه:) مصوت كوتاه پایان كلمه را به ضرورت وزن می‌توان كشیده تلفظ كرد که به هجای بلند تبدیل شود که به آن قاعده‌ی نیز می‌گویند. این اختیار به وفور در اشعار به چشم می‌خورد.  توجه شود که تنها مصوت کوتاه " پایان کلمه" بلند تلفظ می‌شود. یعنی نمی‌توانیم هجای کوتاهی را در میان یا ابتدای کلمه بلند تلفظ نماییم.   : خانه= "نه" در پایان کلمه "خانه" بعضاً می‌تواند بلند تلفظ شود اما در "سماور" نمی‌توانیم "سَ" را که در ابتدای کلمه قرار دارد بلند تلفظ کنیم و همین‌طور "بِ" در "آبرو" : می‌کند روز سیه ، بیگانه یاران را ز هم خضر در ظلمات می‌گردد ز اسکندر جدا "صائب" وزن بیت: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات در تقطیع "ز" در "روز" یک هجای کوتاه است اما با توجه به وزن شعر می‌دانیم که در این مکان باید یک هجای بلند داشته باشیم بنابراین متوجه می‌شویم که در اینجا "زِ" به صورت بلند تلفظ می‌گردد و به اصطلاح می‌شود. کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند: معمولا زمانی رخ می‌دهد که بعد از مصوت های بلند "و " یا  "ی" مصوت دیگری بیاید. آنگاه می‌توان مصوت‌های "و" یا "ی" را کوتاه تلفظ نمود. سوی چاره گشتم ز بيچارگی ندادم بدو سر ، به یكبارگی ( فردوسی) مشاهده می‌شود که هجای بلند "سو" به صورت "سُ" تلفظ می‌شود.   آموزش عروض و قافیه سید محمدرضا شمس (ساقی) https://eitaa.com/arozghafie
✅ پاسخ تقطیع ابیات فوق👇 آن سیَه چرده که شیرینی عالم با اوست (فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لن) _ ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ _/ _ _ آن/سِ/یَهْ/ چُر ¶ فاعلاتن دِ/ کِ/ شی/ری ¶ فعلاتن نِ/یِ/ عا/لم¶ فعلاتن با/ اوست 3 ¶ فع لن چشم میگون لبِ خندان دلِ خرّم با اوست چَش/مِ/ مِی/گون ¶ فاعلاتن لَ/بُ/ خَن/دان ¶ فعلاتن دِ/لُ/ خُر/رَم ¶ فعلاتن با/ اوست 3 ¶ فع لن آن سیَه چرده که شیرینی عالم با اوست چشم میگون لبِ خندان دلِ خرّم با اوست (فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لن) آن/سِ/یَهْ/ چُر ¶ دِ/ کِ/ شی/ری ¶ نِ/یِ/ عا/لم¶ با/ اوست چَش/مِ/ مِی/گون¶ لَ/بُ/ خَن/دان ¶ دِ/لُ/ خُر/رَم ¶ با/ اوست ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا (مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن) _ _ ن/ ن _ _ ن/ ن _ _ ن/ ن _ _ بیدار شو ای دیده! که ایمن نتوان بود بی/دا/ر/ شُ/ ای/ دی/دِ/ کِ/ ای/من/ نَ/ تَ/وان1/ بود 3 زین سیل دمادم، که در این منزل خواب است زین/ سِی/لِ/ دَ/ما/دَم/ کِ/ دَ/رین/ مَن/زِ/ لِ/ خا/بست 3 ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا (فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعِلن) _ ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ نرگسش عربده جوی و لبش افسوس کنان نر/گِ/سش/عر/ بَ/دِ/جو/یُ/ 2 لَ/بَ/شَف/سو/ س/ کُ/نان نیم شب دوش به بالین من آمد بنشست نی/م/ شب/ دو/ ش/ بِ/ با/لی/ نِ/ مَ/نا/ مد/ بِ/ن/شست 3 ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا (مفاعلن فعَلاتن مفاعلن فعَلن) ن _ ن _/ ن ن _ _/ ن _ ن _/ ن ن _ خیال روی تو در هر طریق همره ماست خِ/یا/ل/ رو/ ی/ تُ/ در/ هر/ ط/ری/ق/ هم/ ر/هِ/ ماست 3 نسیم موی تو پیوند جان آگه ماست ن/سی/م/ مو/ ی/ تُ/ پی/ون/ د/ جا/ن/ آ/ گ/ه/ ماست 3 ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا (فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن) _ ن _ _/ _ ن _ _/ _ ن _ _/ _ ن _ زاهد ظاهرپرست از حال ما آگاه نیست زا/ه/دِ2/ ظا/ هر/ پ/رس/تز/ حا/ل/ ما/ آ/ گا/ه/ نیست 3 در حقِ ما هر چه گوید جای هیچ اکراه نیست در/ حَ/ قِ2/ ما/ هر/ چ/ گو/ید/ جا/ ی/ هی/چک/ را/ه/ نیست 3 ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا (فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن) _ ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ صبحدم مرغ چمن با گل نوخاسته گفت صب/ح/دم/ مر/ غ/ چ/من/ با/ گ/ل/ نو/خا/ س/ت/ گفت 3 ناز کم کن که در این باغ بسی چون تو شکفت نا/ز/ کم/ کن/ ک/ د/رین/ با/ غ/ ب/سی/ چن/ ت/ ش/کفت 3 ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا (مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن) _ _ ن _/ _ _ ن _/ _ _ ن _/ _ _ ن _ آن کیست کز روی کرم با ما وفاداری کند آن/ کی/س‌ت4/ کز/ رو/یِ2/ کَ/رَم/ با/ ما/ وَ/فا/ دا/ری/ کُ/ند بر جای بدکاری چو من یک دم نکوکاری کند بر/ جا/ی/ بد/ کا/ری/ چ/ من/ یک/ دم/ ن/کو/ کا/ری/ ک/ند ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا (مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لن) ن _ ن _/ ن ن _ _/ ن _ ن _/ _ _ غلام نرگس مست تو تاجدارانند غ/لا/م/ نر/ گ/س/ مس/تِ2/ تُ/ تا/ج/دا/ را/نند خراب باده‌ی لعل تو هوشیارانند خ/را/ب/ با/ د/ی/ لع/لَ 2/ ت/ هو/ش/یا/ را/نند ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا (فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعَلن) _ ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ قتل این خسته به شمشیر تو تقدیر نبود قت/لِ/ این1/ خَس/ تِ/ بِ/ شَم/شی/ رِ/ تَ/ تَق/دی/ ر/ نَ/بود ور نه هیچ از دل بی رحم تو تقصیر نبود وَر/ نَ/ هی/چَز/ دِ/لِ/ بی/ رَح/ مِ/ تُ/ تق/صی/ ر/ نَ/بود ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا (مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعَلن) ن _ ن _/ ن ن _ _/ ن _ ن _/ ن ن _ به پیش خیل خیالش کشیدم ابلق چشم بِ/ پی/شِ/ خِی/ لِ/ خِ/یا/لش/ کِ/شی/دَ/مَب/ لَ/قِ/ چشم بدان امید که آن شهسوار بازآید ب/دان1/ اُ /می/ د/ ک/ آن/ شه/ س/وا/ر/ با/ زا/ید ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا (مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن) _ _ ن/ _ ن _ ن/ ن _ _ ن/ _ ن _ دل در جهان مبند و به مستی سؤال کن دل/ در/ جَ/ هان1/ مَ/بَن/دُ/ بِ/ مَس/تی/ سُ/ آ /ل /کن از فیض جام و قصه‌ی جمشید کامگار از/ فی/ضِ/ جا/مِ/ قص/صِ/ یِ/ جم/شی/دِ/ کا/م/گار ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا توضیحات : 1_ قاعده‌ی 2_ قاعده‌ی (بلند تلفظ کردن هجای کوتاه) 3 _ قاعده‌ی () 4 _ یک شنبه 1401/08/08 سید محمدرضا شمس (ساقی) https://eitaa.com/arozghafie
✅ پ . ن 👆 ۱ _ قاعده‌ی (بلند تلفظ کردن هجای کوتاه) ۲ _ قاعده‌ی (آخرین هجا فقط بلند محسوب می‌شود ۳ _ قاعده‌ی خارج از تقطیع ۴ _ قاعده‌ی (تبدیل دو هجای کوتاه، به یک هجای بلند) ۵ _ قاعده‌ی (فعلن به فع لن) آخرین رکن ۶ - قاعده‌ی (هر مصراع حکم دو نیم مصراع است و رکن آخر هر نیم مصراع حکم قاعده‌ی آخر مصراع است. ۷ - (ساقط از تقطیع) سید محمدرضا شمس (ساقی) پنج‌شنبه 1401/10/08 https://eitaa.com/arozghafie
✅ پاسخ تقطیع ابیات فوق👇 گر وصل تو ای ترک نه بختی است مکرم مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) گر/ وص/ل/ = مفعول ت / ای/ تر/ ک/ = مفاعیل نَ / بخ/ تی/ ‌ست۱/ = مفاعیل م/ کر/ رم / = فعولن ور روی تو ای دوست نه فتحی است مُهنا ور/ رو/ ی/ = مفعول تُ/ ای/ دو/ست۱/ = مفاعیل نَ/ فت/ حی/ ست۱/ = مفاعیل م/ هن/ نا / = فعولن ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا نظر برداشت شبنم در هوای آفتاب از گل مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم) ن/ظر/ بر/دا/ = مفاعیلن شت۱/ شب/نم/ در/ = مفاعیلن ه/وا/ی۲/ آ/ = مفاعیلن ف/تا/بَز/ گل/ = مفاعیلن به امّید که من از عارض او چشم بردارم ب/ اُم/می/د۲/ = مفاعیلن ک/ من/ از /عا/ = مفاعیلن ر/ض۲/ او/ چش/ = مفاعیلن م/بر/دا/رم/ = مفاعیلن ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا خروشیدن ِ پهلوانان به درد فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) خ/رو/شی/ = فعولن د/نِ۲/پَه/ = فعولن ل/وا/نان۳/ = فعولن بِ/درد۴/ = فعل کنان گوشت تن را بر آن رادمرد کُ/نان۳/گو/ = فعولن شت۱/تن /را/ = فعولن ب/رآن۴/ را/ = فعولن د/مرد۴/ = فعل ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا وین روز مفارقت به شب می آمد مفعول مفاعلن مفاعیلن فع (وزن دوم رباعی) وین/رو/ز/ = مفعول م/فا/ر/قت/ = مفاعلن ب/شب/می/آ/ = مفاعیلن مد/ = فع آن لب که چو جان ماست دور از لب ماست مفعول مفاعلن مفاعیلُ فعل (وزن سوم رباعی) آن/لب/ک/ = مفعول چ/جا/ن/ما/ = مفاعلن ست۱/دو/رز/ل/ = مفاعیل ب/ماست۱و۴/ = فعل ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا در آن زمان که جهان را به جان وداع کند مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) د/رآن۳/ز/مان۳/ = مفاعلن ک/ج/هان۳/را/ = فعلاتن ب/جان۳/و/دا/ = مفاعلن ع/ک/ند/ = فعلن به مال و دولت او سفله‌ای گمارد چرخ ب/ما/لُ/دو/ = مفاعلن ل/ت/او/سف/ = فعلاتن لِ/ای/گ/ما/ = مفاعلن رد/چرخ/ = فع لن ۵ ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا خروشان همه گوشت بازو بکند فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) خُ/رو/شان۳/ = فعولن ه/مِ۲/ گو/ = فعولن شت۱/با/زو/ = فعولن ب/کند۴/ = فعل نشست از برش سوگوار و نژند ن/شس/تز/ = فعولن ب/رش/سو/ = فعولن گ/وا/رُ۲/ = فعولن ن/ژند۴/ = فعل ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا وقتی دل سودایی می‌رفت به بستان‌ها مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (بحر هزج مثمن اخرب) "وزن دوری" وق/تی/د/ = مفعول ل/سو/دا/یی/ = مفاعیلن می‌/رف/ت/ = مفعول ب/ بس/تان۳/‌ها/ = مفاعیلن بی خویشتنم کردی بوی گل و ریحان‌ها بی/خی/ش/ = مفعول ت/نم/کر/دی/ = مفاعیلن بو/ی۲/گ/ = مفعول ل/ری/حان۳/‌ها/ = مفاعیلن ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا بیست سال است بهار از سرِ ما رفته ولی فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) بی/ست۱/سا/لس/ = فاعلاتن ت/ب/ها/رز/ = فعلاتن س/رِ/ما/رف/ = فعلاتن ت/و/لی/ = فعلن من همان ماتمی‌ام در غم استاد هنوز من/ه/مان۳/ما/ = فاعلاتن ت/مِ/‌یم/در/ = فعلاتن غ/م/اس/تا/ = فعلاتن د/ه/نوز۴/ = فعلن ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا پرواز بلندی به ته بال مگس سوخت مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فعولُن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) پر/وا/ز/ = مفعول ب/لن/دی/ب/ = مفاعیل ت/ه۲/با/ل/ = مفاعیل م/گس/سوخت۱و۴/ = فعولن گر خواب عدم بر دو جهان شام گمارد گر/خا/ب/ = مفعول ع/دم/بر/د/ = مفاعیل ج/هان۳/شا/م/ = مفاعیل گ/ما/رد/ = فعولن ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا چو از سال کوچی پژوهش نمود فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) چ/از/سا/ = فعولن ل/کو/چی/ = فعولن پ/ژو/هش/ = فعولن ن/مود۴/ = فعل هزار و سه صد با یک و بیست بود ه/زا/رُ۲/ = فعولن س/صد/با/ = فعولن ی/کُ۲/بی/ = فعولن ست۱/بود۴/ = فعل ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا از بس که در نظرم خوب آمدی صنما مستفعلن فعلن مستفعلن فعلن (بسیط مخبون) از/بس/ک/در/ = مستفعلن ن/ظ/رم/ = فعلن خو/با/م/دی/ = مستفعلن ص/ن/ما/ = فعلن هر جا که می‌نگرم گویی که در نظری هر/جا/ک/می‌/ = مستفعلن ن/گ/رم/ = فعلن گو/یی/ک/در/ = مستفعلن ن/ظ/ری/ = فعلن ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا آن که با سوز درون دل ما ، بیگانه است فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) آن/ک/با/سو/ = فاعلاتن ز/د/رو/ن۲/ = فعلاتن د/ل/ما/بی/ = فعلاتن گا/نست۴/ = فع/لن ۵ درد بی‌خانه نمی‌داند و صاحبخانه است در/د/بی‌/خا/ = فاعلاتن ن/ن/می/‌دا/ = فعلاتن ن/د/صا/حب/ = فعلاتن خا/نست۴/ = فع/لن ۵ ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا سید محمدرضا شمس (ساقی) جمعه 1401/12/05 https://eitaa.com/arozghafie ۱ ـ ۲ً قاعده‌ی ۳ ـ قاعده‌ی ۴ ـ قاعده‌ی ۵ ـ قاعده‌ی 📌در صورت نشر مطالب ڪانال در دیگر ڪانال‌ها و گروه‌های مرتبط، حذف منبع شرعاً جایز نمی‌باشد و غیر اخلاقی است.