🕎 بنیاسرائیل و پیامبری (٣)
✡️ تاریخ فرهنگی «قبیله لعنت»؛ قسمت اول
1️⃣ آلبر ماله، دربارهٔ سکنای اوّلیهٔ #بنیاسرائیل مینویسد:
✍️ ملّت یهود قوم کوچکی از بنیسام بوده و اصلاً از «کلده» آمده. قبایل آن، مدّتها در بیابانهایی که فیمابین «بینالنهرین» و «فلسطین» و «مصر» واقع شده، به حالت چادرنشینی، عمری به سر آورده بودند و به همان وضع چادرنشینان صحرای «آفریقا» زندگی میکردند. به این معنی که به درّههای پر آب و علف میرفتند و چون مراتع آنها رو به تمامی میگذاشت، تغییر جا میدادند و مخصوصاً در اطراف فلسطین و مصر میگشتند؛ زیرا زمین پربرکت آن صفحات، پسند خاطرشان افتاده بود موقعی هم که در فلسطین جاگیر شدند، باز به قبایل منقسم بودند و فقط حدود هزار سال قبل از میلاد، سلطانی برای خود برگزیدند.
2️⃣ «بنیاسرائیل» را #عبرانی نیز میخوانند. برخی دانشمندان معتقدند که نام «عبرانی» را «کنعانیان»، پس از ورود حضرت ابراهیم (ع) به سرزمین «کنعان» به ایشان دادهاند و وی را عبرانی خواندهاند که بعدها جزو القاب این حضرت شد و لقب یاد شده در خاندان وی باقی ماند. عبرانی از ماده «عَبَرَ» بهمعنای گذر کردن از نهر میآید، به اعتبار اینکه، حضرت ابراهیم (ع) از «رود فرات» عبور کرد و وارد «کنعان» شد، این لقب را به ایشان دادند.
3️⃣ بنا به گزارشهای تاریخی، زادگاه ابراهیم (ع) در «اور» کلدانیان بود، پس از مهاجرت جمعیِ قومش به «حرّان» و سپس به «فلسطین»، در آنجا سکنا گزید. فرزندان و نوادگان او، اسحاق و یعقوب نیز در کنعان ساکن بودند.
4️⃣ حضرت ابراهیم (ع) از تبار سام فرزند نوح (ع) بود و در حوالی سال ۱۹۰۰ق.م. در شهر «اور» بهدنیا آمد. او از اور، به «حرّان» و از آنجا، به کنعان مراجعت کرد.
✍️ استاد اسماعیل شفیعی سروستانی
🕎 توضیحی دربارهٔ ایام عُومِر در یهود
1️⃣ واژهٔ «عُومِر» بهمعنای پیمانهای است از محصول نوبرانه (جديد) جو كه در دوران آبادی مهبد سلیمان، در دومین روز #عید_پسح (عید فطیر) با برگزاری تشریفاتی خاص توسط نمایندگان #سنهدرین و با حضور جمعی از کشاورزان در يک مراسم جشن بهاره، بهعنوان هدیهٔ شکرگزاری و سپاس از زحمتهای الهی به خانهٔ خدا تقدیم میشد.
2️⃣ ضمن آنكه از همانروز (شانزدهم ماه نیسان) تا آغاز #شاووعوت یا عید نزول #تورات (ششم ماه سیوان)، یهودیان بهمدت ۴٩ شب يا ٧ هفته، طبق دستورات الهی درجشده در تورات ملزم به انجام روزشماری هستند.
3️⃣ در پايان شمارش #عومر رسم بود، تا حصول خرمن گندم، مجدداً دو پیمانه آرد گندم را بهعنوان پایان عُومِر و آغاز شاووعوت بهعنوان هدیه برای خداوند تقدیم میكردند.
4️⃣ ايام عُومِر و شمارش آن معروف به سفيروت هاعُومِر (ספירת העומר) است كه یادآور خروج قوم #بنیاسرائیل از مصر و ورودشان به بیابان، همچنین رسیدن آنان پس از ۴٩ روز در پای كوه سینا، و سپس دریافت الواح تورات میباشد.
✡️ اسطورهٔ داوود در تورات تحریفشده (١)
1️⃣ در ١١۵٠قم سلطهٔ مصر بر کنعان پایان یافت و در حوالی ١٠٢٩قم ساختار سیاسی طوایف عبرانی بهوسیلهٔ #شائول (طالوت در قرآن)، بهصورت دولت درآمد. او نخستین شاه قبایل #بنیاسرائیل است و ٢۴سال (تا ١٠٠۴قم) سلطنت کرد. سپس، #داوود از #قبیله_یهودا به سلطنت رسید. در آغاز سلطنت شائول شمار قبایل دوازدهگانه بنیاسرائیل ٣٠٠هزار نفر و جمعیت قبیله یهودا ٣٠هزار نفر گزارش شده است.
2️⃣ یهودیان داوود و سلیمان را پیامبر نمیدانند؛ آنان را نخستین #پادشاهان و نماد قدرت و شوکت خویش میشمرند. در دربار آنان فردی به نام #ناتان_نبی حضور داشت و واسطهٔ ارتباطشان با #یهوه بود. بنابراین، زمانی که از داوود و سلیمان سخن میگوئیم منظور دو #پادشاه_یهودی است آنگونه که در روایات یهودی تصویر شدهاند.
3️⃣ طبق اساطیر یهودی، داوود در جنگ با #فلسطینیها مورد توجه شائول قرار گرفت، به دربار او راه یافت و داماد او شد. اما جنگاوری و اقتدار داوود، شائول را به هراس انداخت و تصمیم به قتل او گرفت! ولی موفق نشد؛ داوود نزد شاه فلسطینیها و دشمن سرسخت بنیاسرائیل، پناه برد. قبایل بنیاسرائیل در جنگی سخت از فلسطینیها شکست خوردند و شائول به قتل رسید.
4️⃣ داوود در حبرون مستقر شد و از سوی قبیله یهودا به شاهی برگزیده شد. او ٧سال #شاه_یهود بود. پس از جنگهای سخت با سایر قبایل بنیاسرائیل و شکست پسران شائول سرانجام #بیتالمقدس را تصرف کرد و «پادشاه بنیاسرائیل و یهود» شد. داوود در ٣٠سالگی شاه یهود شد و ۴٠سال سلطنت کرد؛ ٧سال بر قبیله یهودا و ٣٣سال بر تمامی بنیاسرائیل.
5️⃣ زمان وفات داوود را حوالی سال ٩۶۵قم میدانند. در دوران داوود، سلطنتی واحد از قبایل دوازدهگانه بنیاسرائیل، در زیر سلطهٔ قبیله یهودا، تأسیس شد.
✡️ اسطورهٔ داوود در تورات تحریفشده (٢)
1️⃣ چنانکه دیدیم، سلطهٔ #داوود و #قبیله_یهودا بر سایر قبایل بنیاسرائیل از طریق #خیانت به #بنیاسرائیل و پناه بردن به دشمنان قوم خود، یعنی فلسطینیها، بهدست آمد. این فلسطینیها بودند که با درهم شکستن اقتدار نظامی بنیاسرائیل و قتل شائول راه را برای صعود داوود هموار کردند؛ و او سپس از طریق جنگهای خونین بنیاسرائیل را مقهور ساخت.
2️⃣ در دوران داوود و در پیرامون دربار او یک #الیگارشی_اشرافی شکل گرفت و این امر نارضایتی بنیاسرائیل را برانگیخت و به شورشی بزرگ علیه داوود انجامید. رهبری این شورش را #ابشالوم پسر داوود، به دست داشت که «دلهای مردان اسرائیل» با او بود.
3️⃣ سرانجام، در جنگی خونین شورشیان شکست خوردند و قتلعامی سخت صورت گرفت. تعداد کسانی که به دست بندگان داوود به قتل رسیدند ٢٠هزار نفر گزارش شده است. ابشالوم نیز در این نبرد به قتل رسید؛ و «جان داوود و پسران و دختران و زنان و متعههایش» نجات یافت.
4️⃣ اما این ماجرا پیوند داوود را با قبیله یهودا نگسست و سایر قبایل بنیاسرائیل همچنان سلطنت داوود را حکومت یهودیان میانگاشتند. بدینسان از زمان داوود، در روایات «اسفار پنجگانه» مفاهیم #اسرائیل و #یهود جدا میشود و به دو گروه متمایز اطلاق میگردد.
5️⃣ حکومت داوود و قبیله یهودا بر بنیاسرائیل را باید مبداء فرایندی طولانی دانست که سرانجام از طریق حذف سایر قبایل بنیاسرائیل به شکلگیری #قوم_یهود انجامید.
🕎 فرهنگ معبدی و اسباط بنیاسرائیلی (١)
✡️ تاریخ فرهنگی «قبیله لعنت»؛ قسمت نهم
1️⃣ در میان بنیاسرائیل، #فرهنگ_معبدی متعصّبانهتر از سایر اقوام پاس داشته میشد. این فرهنگ، از پسِ قرون و اعصار، قویترین فرهنگ حاکم بر نگرش و عملکرد #بنیاسرائیل در میان همهٔ مناسبات فردی و جمعی #یهود قابل شناسایی است.
2️⃣ در فرهنگ معبدی یهودی، سنّت #قربانی، از مهمترین جایگاه در میان همهٔ سنن یهودی برخوردار بوده و نقشی کلیدی در جهتگیری عمومی یهودیان برای طیّ مراتب قدرت و دستیابی به حکومت را دارا بود.
3️⃣ یکی از شعائر مهمّی که در تپّههای مقدّس اسرائیلی انجام میشد، تقدیم #آتش_نیاز بود. بنیاسرائیل این رسم را از #کنعانیان اقتباس کرده بودند. شعائر قربانی به رهبری #کاهن انجام میشد.
4️⃣ جالب است که در اولین روایات مربوط به #کاهنان، فساد و ریا و شرارت آنها مطرح میشود. با دقت در کتاب مقدس درمییابیم که #کهانت بهمعنی واقعی از دوران داوود شکل گرفته است و قبل از آن نمیتوان وجود یک کهانت متشکّل را حدس زد.
5️⃣ با بنای #معبد_سلیمان و دربار در کنار هم، تشکیلات کهانت، بیشتر درباری میشود و معبد اصولاً یکی از مؤسسات دربار سلطنتی میگردد. با انتصاب #صدوق به کهانت «اعظم اورشلیم»، رابطهٔ کهانت و دینِ دولتی مستحکمتر میشود.
🕎 فرهنگ معبدی و اسباط بنیاسرائیلی (٢)
✡️ تاریخ فرهنگی «قبیله لعنت»؛ قسمت نهم
1️⃣ همهٔ میراث سامری و اسلافش (ساحران و کهنه معابد فراعنه) به #کاهنان معبد، اشرار بنیاسرائیل و دین به دنیافروشان منتقل شد تا همچنان جریان شیطانی #قبیله_لعنت در زمین استمرار یابد.
2️⃣ در آزمونی سخت، همهٔ خلق روزگار در کشاکش فتنهٔ #بنیاسرائیل به آزمون کشیده شدند تا خطّ نورانی قبیلهٔ «صبغةالله» از «قبیلهٔ لعنت» بازشناخته شود.
3️⃣ سخنان انبیای الهی، در زمانهٔ کور و کر و در میان بنیاسرائیلِ عنود و دنیاطلب کارگر نیفتاد و رومِ مردهدل و ستمگر، دست در دست کاهنان فرصتطلب، همهٔ مجال را از آن حضرات ربودند.
4️⃣ بهگواهی منابع تاریخی، #فرهنگ_معبدی که توسط کاهنان معبد پاس داشته میشد، پیش از آنکه، نسبتی با حقایق دینی و تعالیم موسوی (ع) داشته باشد، برخاسته از آیینهای معبدی اقوام #بتپرست بود.
5️⃣ #یهودیان در دوران تبعید، به گناه شرک آلوده شدند و به #بتپرستی رو آوردند. و در این میان، کاهنان از این موضوع بهرههای فراوان بردند. ثروت کاهنان افزایش پیدا کرد و مقتدرتر از شاهان شدند!
🔮 یهود و جادوگری در قرون وسطی (٢)
✡️ تاریخ فرهنگی «قبیله لعنت»؛ قسمت دهم
1️⃣ مقصود #یهود در پیگیریِ این آموزهها، چیزی جز #قدرت نبود. این منابع از هر #یهودی یک مجسّمهٔ «ارادهٔ معطوف به قدرت» میساخت؛ در حالیکه دیانت حقیقی موسوی (ع)، مقصد غایی انسان مؤمن را «عبودیّت» تعریف میکرد.
2️⃣ کتاب مقدس، هر نوع #سحر و #جادو و #غیبگویی و #فالگیری را بهشدّت تقبیح میکند و مبتنی بر آن، گروهی از دانشمندان یهود، بهخصوص در دورانهای اولیه، برای ریشهکن کردن سحر و جادو، با شدّت تمام مبارزه کردهاند؛ لیکن این مبارزات به جایی نرسید!
3️⃣ در «سِفر تثنیه» صورتی از اعمال سحر و جادو که میان ملل بتپرست آن زمان معمول و رایج بوده است، ارائه شده و تورات #بنیاسرائیل را از انجام چنین اعمالی منع کرده است. از شرحی که دانشمندان یهود دربارهٔ اعمال فوق دادهاند، چنین برمیآید که آنها در عصر ایشان نیز معمول بوده است.
4️⃣ آبراهام کُهِن دربارهٔ عمومیّت یافتن #ساحری در میان یهودیان مینویسد:
📚 #تلمود پیوسته به فالگیری و #جادوگری بهعنوان اعمال مخصوص بتپرستان اشاره میکند… لیکن بهرغم همهٔ کوششهایی که برای از میان بردن سحر و جادوگری به عمل آمد، این خرافات در زندگی تودهٔ مردم عوام نفوذ کرد و بر همهٔ طبقات چیره گشت.
🔮 یهود و جادوگری در قرون وسطی (٣)
✡️ تاریخ فرهنگی «قبیله لعنت»؛ قسمت دهم
1️⃣ مطالعهٔ #تلمود شواهد بسیاری از ابتلای #بنیاسرائیل به #جادوگری را در اختیار ما میگذارد:
👈 اعمال منافی عفّت و زناکاری و جادوگری همه چیز را تباه کرد. (میشنا سوطا، ١٣:٩)
👈 وقتی کسانی که طلسمها و افسونها را بهعنوان حفاظت خود در مقابل خشم و قهر خداوند به کار میبردند، فراوان شدند، غضب الهی بر جهان نازل شد و شخینا از اسرائیل دور گردید. (توسیفتا سوطا، ٣:١۴)
👈 دربارهٔ «شمعون بن شطح» که در قرن اوّل پیش از میلاد میزیسته است، گفتهاند که او ٨٠ زن جادوگر را در یک روز در شهر «اشقلون» حلقآویز کرد. (میشنا سنهدرین، ۴:۶)
👈 «ابی یوحانیان» اظهار داشته است که هیچکس به عضویت «مجلس #سنهدرین کبیر» قبول نمیشود؛ مگر آنکه علاوه بر داشتن صفات و معلومات گوناگون، از علم سحر و جادو مطّلع باشد. (سنهدرین، ١٧ الف)
2️⃣ تلمود، مهمترین کتاب در #فرهنگ_یهودی و ستون فقرات آن است. هیچ کتابی نمیتوان یافت که به اندازهٔ تلمود بر یهودیت تأثیر داشته باشد.
3️⃣ با مراجعه به تلمود میتوان ریشههای «یهودیّت صهیونیستی» و سران #مجامع_مخفی را دریافت و اساس سوگیریهای آنان را در برابر خدا، جهان و بندگان مشاهده کرد.
4️⃣ در ادبیات تلمودی بهعنوان منبع آموزشی و الهامی عمومی یهود که یهودیان تحت آن تعلیم مییافتند شواهد عرفان آمیخته با #سحر و #جادو به فراوانی یافت میشود.
✍️ استاد اسماعیل شفیعی سروستانی
✡️ از تبعید بابلی تا تخریب معبد (۴)
1️⃣ دو سال پس از انتقال یهویاکین و مادرش به بابل، نخو درگذشت و فرعونی جدید بهنام #پسمتیخوس_دوم به قدرت رسید و سیاستی تهاجمی را علیه اتحاد #ایران و #بابل کلدانی آغاز کرد.
2️⃣ چهار سال پس از صعود فرعون جنگطلب جدید، شاهان کوچک شرق مدیترانه (دولت فنیقی صور، فلسطینیها و نایبالسلطنه یهود) بار دیگر به دستنشاندگان و متحدین مصر بدل شدند.
3️⃣ در ۵٨٩ق.م پسمتیخوس نیز درگذشت و فرعونی جدید بهنام #آپریس به قدرت رسید. آپریس سیاست تهاجمی علیه اتحاد ایران و بابل را ادامه داد.
4️⃣ سرانجام، در ۵٨٧ق.م بار دیگر #بختالنصر بهسوی سرزمینهای غربی به حرکت درآمد و در کوران جنگ با ارتش مصر در تابستان ۵٨۶ق.م #اورشلیم را به تصرف درآورد؛ شهری که در آن زمان، بهتعبیر «کتاب عزرا»، #کانون_فتنه در منطقه بهشمار میرفت.
5️⃣ بختالنصر #معبد_سلیمان را تخریب کرد، گروهی از اشراف شورشی یهود را به قتل رسانید، صدقیا را کور کرد و به بابل برد و حکمرانی از #بنیاسرائیل را در رأس اتباع #دولت_یهود گمارد.
6️⃣ #سقوط_اورشلیم تنها یک تهاجم خارجی نبود؛ پیامدِ محتومِ یک دوران طولانی بحران اجتماعی در درون سرزمین یهود نیز بود که در موج جدیدی از «جنبش پیامبری» نمود یافت. از اینرو در «عهد عتیق» گاه «سقوط اورشلیم» به خداوند نسبت داده میشود و بختالنصر ابزار اجرای کیفر الهی است.
✍️ استاد عبدالله شهبازی
✡️ بنیامیه و یهود (٣)
1️⃣ نخستین نشانه در قرآن، داستان رؤیای پیامبر (ص) است که در آیهٔ ۶٠ سورهٔ اسراء بیان شده:
🌺 و مَا جَعَلْنَا الرُّؤْیا الَّتِی أَرَینَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ.
👈 و آن رؤیایی را که به تو نمایاندیم، و [نیز] آن درخت لعنت شده در قرآن را جز برای آزمایش مردم قرار ندادیم.
2️⃣ در این آیه دو موضوع طرح شده که باید با هم مرتبط باشند، یکی رؤیایی که پیامبر (ص) دیدند و دیگری #شجره_معلونه در قرآن.
3️⃣ محتوای رؤیا در آیات بیان نشده ولی مفسران به این جریان اشاره کردهاند که پیامبر (ص) خواب دیدند میمونهایی از منبر ایشان بالا میروند. این میمونها در روایت به #بنیامیه تعبیر شدهاند.
4️⃣ از سوی دیگر اگر بخواهیم استنباطی ذوقی هم داشته باشیم، تنها قومی که در قرآن کریم تعبیر میمون در مورد آنها ذکر شده، قوم #بنیاسرائیل است، آنجا که در مورد اصحاب سبت و مسخ آنان میفرماید: و جعل منهم القردة و الخنازیر (مائده : ۶٠).
5️⃣ موضوع بعدی #شجره_ملعونه است که بلافاصله ذکر میشود و نشان میدهد که باید این دو قسمت آیه، با یکدیگر ارتباط داشته باشند. روایات بر این نکته تصریح دارند که منظور از شجرهٔ ملعونه نیز بنیامیه است.
6️⃣ از سوی دیگر و با تفسیر قرآن به قرآن، بهسادگی قابل دریافت است که شجرهٔ ملعونه در قرآن بهمعنای درخت ذکر نشده است. اگر شجره را بهمعنای نسل بگیریم، بر این اساس، تنها نسل و قومی که در قرآن #لعن شده، قوم بنیاسرائیل است.
✡️ بنیامیه و یهود (۴)
1️⃣ در تفسیر آیه، روایات به #بنیامیه و قرآن به #بنیاسرائیل اشاره میکند. حداقل مطلبی که از این اشارات برای ما ثابت میشود، ارتباط این دو قوم با هم است بهنحوی که در آیات و تفاسیرِ آن تفاوتی بین ایندو گذاشته نمیشود.
2️⃣ دومین موردی که در قرآن میتواند نشانهای بر ارتباط بنیامیه با بنیاسرائیل و #یهود باشد، آیات ۴ تا ٨ همین سورهٔ اسراء است.
3️⃣ گرچه ظاهر آیه مربوط به بنیاسرائیل و پیشبینی سرگذشت ایشان است، اما در روایتی ذیل آیه، دو فساد ذکر شده در آن را قتل امیرالمؤمنین (ع) و ضربهٔ نیزه به امام مجتبی (ع) در جریان جنگ با معاویه معرفی میکند. جالب اینجا است که در این روایت علوّ کبیر نه بیان ویژگی دو فساد، که واقعهٔ مستقل و سومی معرفی شده که شهادت #سیدالشهداء و واقعهٔ #عاشورا است.
4️⃣ از آنجا که دخالت بنیامیه در هر سه مورد -بهویژه حادثه عاشورا- در تاریخ ثبت و آشکار شده است، همانند آیهٔ پیشین در اینجا نیز دوباره با این مسئله روبهرو هستیم که آیات به بنیاسرائیل و روایاتِ ذیلِ آن به بنیامیه اشاره دارد.
5️⃣ به هر حال در این دوره است که متأسفانه خاندانی با این ریشه در سرزمینی با این سابقه مستقر شده و به حکومت رسیدند. این خاندان پس از استقرار، به پیگیری دشمنی خود با دین خدا و ایجاد اختلاف میان امت اسلام مشغول شده و تلاش کردند تا اخلاق حکومتی #روم و #حزب_شیطان را که مبتنی بر اشرافیت بود، از مرز مشترک اسلام و روم به درون حکومت اسلامی #نفوذ دهند.
✍️ نویسنده: دکتر محمدهادی همایون
✡️ اعتراض حضرت موسی به خدا در تورات!
1️⃣ #توراتِ تحریفشده در بیان فضایل انبیاء نه تنها اهمال نموده، بلکه چهرهای بس نامتعارف و بعضاً عوامانه را از مقام #نبوت به تصویر میکشد، که صد البته با چهرهای که در اسلام از این عنوان ترسیم میشود كه مقام #عصمت است، کاملاً در تضاد است.
2️⃣ حضرت موسی (ع) در اسلام دارای مرتبهٔ بالایی است و با صفت #کلیمالله و پیامبر #اولوالعزم از او یاد میشود، اما در فرهنگ یهودی-مسیحی و متون مقدسشان هرچند که بزرگترین و شامخترین پیامبر بوده، چنانچه میخوانیم: «و نبیای مثل موسی تا بهحال در اسرائیل برنخاسته است که خداوند او را روبهرو شناخته باشد» [١] اما جالب اینکه نبیای که مثلش در #بنیاسرائیل نیامده، در مقابل خداوند دهنکجی كرده و سخنانی از باب گلهمندی بیان میکند که در شأن حتی پیامبرانی که در مقامهای پایینتر از ایشان در نبوّت هستند، نیست!
3️⃣ توراتِ تحریفشده مدعی است حضرت موسی وقتی بهخاطر اذیتهای بنیاسرائیل بهخاطر خارج کردنشان از مصر و نجات از رهایی، با خدا صحبت میکند چنین میگوید:
4️⃣ «چرا مرا دراین تنگنا گذاشتهای؟! مگر من چه کردهام که از من ناراضی شده، بار این قوم را بردوش من گذاشتهای؟! آیا اینها بچههای من هستند؟! آیا من آنها را زاییدهام که به من میگویی آنها را مانند دایه در آغوش گرفته، به سرزمین موعود ببرم؟! برای این همه جمعیت چگونه گوشت تهیه کنم؟! زیرا نزد من گریه کرده، میگویند: به ما گوشت بده! من به تنهایی نمیتوانم سنگینی بار این قوم را تحمل کنم. این باری است بسیار سنگین! اگر میخواهی با من چنین کنی، درخواست میکنم مرا بکُشی و از این وضع طاقتفرسا نجات دهی»! [٢]
5️⃣ این است مقام بزرگترین پیامبر در #یهودیت! و وامصیبتا از ترور شخصیتیای که دامن حضرت موسی (ع) را گرفته که حتی استدلالات عقلی بر عصمت انبیاء نیز در برابر تعصبات دینی و فرهنگی یهود و مسیحیت کارساز نیست!
✍️ پینوشتها:
[١] کتاب مقدس، ترجمه قدیم، تثنیه، 34 :10
[٢] ترجمه تفسیری، اعداد، 11 :11-15