✡️ پیدایش کابالا
1️⃣ سرآغاز طریقت #کابالا به اوایل سده 13 میلادی و به #اسحاق_کور (1160-1235) می‌رسد. او در جنوب فرانسه می‌زیست. تعالیم اسحاق کور چون سایر آموزش‌های عرفانی است که برای کمال معنوی مراتب مختلف قائل‌اند و سیری را برای رسیدن به کمال مطلق پیشنهاد می‌کنند. مفهوم #عین_صوف ساخته اوست. این مفهوم را، که به معنی «لایتناهی» است، اسحاق به معنی خداوند به کار برد ولی بعدها به معنی نظام هستی به‌طور عام به کار گرفته شد.
2️⃣ دوران شهرت اسحاق کور مصادف است با سلطنت جیمز اوّل، شاه آراگون (1213-1276). جیمز اوّل از سال 627 ق./ 1229 م. به #اندلس هجوم برد و موجی از #جنگ‌های_صلیبی را برانگیخت. در حوالی نیمه سده 13میلادی جیمز اوّل، که اینک به «جیمز فاتح شهرت داشت، از قدرت‌های سیاسی و نظامی درجه اوّل اروپا و از سرکردگان جنگ‌های صلیبی به‌شمار می‌رفت.
3️⃣ #جیمز_فاتح با #الیگارشی_یهودی رابطه نزدیک داشت؛ وزیر مالیه‌اش یهودا لاوی بود و در دربارش یهودیان ثروتمند دیگر نیز حضور داشتند. در تهاجم جیمز به سرزمین‌های اسلامی، این #یهودیان نقش مهمی ایفا کردند و حکومتِ شهرهایی که به اشغال در می‌آمد عموماً به ایشان واگذار می‌شد.
4️⃣ در این زمان یک حاخام یهودی به نام #موسی_بن_نهمان معروف به نهمانیدس (1194-1270)، در دربار جیمز حضور داشت که بزرگترین مقام دینی یهودیان عصر خود در اسپانیا به‌شمار می‌رفت. نهمانیدس مورد علاقه فراوان و مشاور جیمز اوّل بود.
5️⃣ #نهمانیدس با الهام از نظرات اسحاق کور یک مرکز فعال #تصوف_یهودی ایجاد کرد. مرکز فوق در پیدایش فرقه کابالا، اشاعه آن در سراسر شبه‌جزیره ایبری و تولید انبوهی از رساله‌های کابالی نقش اصلی را ایفا نمود. تألیفات نهمانیدس در سه زمینه تفسیر تورات، فقه تلمودی و کابالاست. رساله‌های نهمانیدس تا سال‌ها منبع اصلی تغذیه فکری #کابالیست‌ها بود.
6️⃣ اندیشه‌پردازان و گردانندگان فرقه کابالا مدعی بودند که این طریقت، مکمل #تورات و اسراری است که خداوند به‌طور شفاهی و خصوصی به موسی ابلاغ کرد تا تنها در اختیار مَحرمانِ #قوم_برگزیده قرار گیرد. #دین_یهود پوسته‌ای است آشکار و همه‌فهم از مفاهیم رازآمیز هستی که قلبِ ناشناخته‌ی آن کابالاست. این اسرار از زمان موسی، نسل به نسل، در خواص یهودیان ماند تا به امروز رسید. این ادعا در فضای آن روز اروپا، که #ساحری و #کیمیاگری بازار گرم داشت، جاذبه‌ای شگرف یافت و تأثیری چنان عمیق برجای نهاد که تا به امروز پابرجاست.
7️⃣ مکتب کابالا کارکرد احیاء و ترویج #آرمان‌های_مسیحایی را به‌دست گرفت. این آرمان‌ها در بنیادِ تحریکات جنگ‌افروزانه صلیبی سده 13 و تکاپوهای شِبه‌صلیبی و نو‌صلیبی سده‌های پسین جای داشت. در سده 14 میلادی، هسته‌های فرقه کابالا در جوامع یهودی سراسر جهان، به‌ویژه در بنادر ایتالیا، گسترده شد. از طریق ایتالیا، که قلب جهان مسیحیت به شمار می‌رفت، پیشگویی‌های اسرارآمیز درباره #ظهور قریب‌الوقوع مسیح و استقرار سلطنت جهانی او، به مرکزیت #بیت‌المقدس، رواج یافت و دربار پاپ در رم و سایر کانون‌های فکری و سیاسیِ دنیای مسیحی را به‌شدت متأثر ساخت.
✍️ عبدالله شهبازی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡️ شابتای زوی و فرقه دونمه (1)
1️⃣ فضای پرهیاهوی مسیحایی که در حوالی نیمه سده 17 آفریده شد و به انقلاب پوریتانی انگلیس و موج گسترده انتقال نیروی انسانی به قاره آمریکا پیوند خورد، طبعاً باید «مسیح» خود را می‌آفرید. چنین بود که در سال 1665 «شابتای زوی» ظهور کرد!
2️⃣ #شابتای_زوی (1626-1676) در بنادر غربی #عثمانی «ظهور» کرد! نخست ادعا کرد که مسیح است ولی مدتی بعد، در زندان عثمانی، ادعای خدایی نمود. کمی بعد به #اسلام گروید. پیروان شابتای یهودیانی بودند که به بازار او رونق می‌دادند. با گروش شابتای به اسلام، پیروان #یهودی او نیز «مسلمان» شدند و همانند مارانوهای مسیحی فرقه‌ای از #یهودیان_مخفی را در جهان اسلام بنیان نهادند که #دونمه نامیده می‌شوند.
3️⃣ سیر تکوین ماجرای شابتای زوی و دعاوی او و ترکیب پیروانش پیش‌نمونه ظهور سه «پیامبر» دروغین و نامدار دیگر در دو سده پسین است: #یاکوب_فرانک در شرق اروپا، #نمود در هند و #علی‌محمد_باب در ایران.
4️⃣ شابتای زوی از حمایت یک «پیامبر دروغین» به‌نام #ناتان_غزه‌ای برخوردار بود و درواقع تکاپوی این دو سناریوی واحدی را رقم زد. نام اصلی ناتان غزه‌ای (1643-1680) «آبراهام ناتان لوی» است. پدرش حاخامی سرشناس با گرایش های کابالی بود و رئیس #یهودیان_اشکنازی مقیم بیت‌المقدس به شمار می‌رفت.
5️⃣ ناتان در سال 1663 با دختر یک تاجر ثروتمند یهودی مقیم غزه ازدواج کرد و در این بندر اقامت گزید. او از این زمان به مطالعه رساله‌های #کابالا پرداخت، از مریدان طریقت #اسحاق_لوریا شد و به مناسک و اعمال رازآمیز روی آورد. مدتی بعد مدعی شد که در حال مکاشفه صدای خداوند را شنیده که اعلام کرده شابتای زوی «مسیح بن داوود» است و ناتان پیامبر اوست!!
6️⃣ #کابالیست‌ها و مروّجین مسیحی #آرمان‌های_مسیحایی آتش این دسیسه را شعله‌ور می‌ساختند. آنان #ظهور شابتای را تأییدی بر پیشگویی‌های قبلی دال بر ظهور مسیح در سال 1666 میلادی یافتند. به‌دلیل تبلیغات کانون مقتدر #زرسالاری_یهودی مستقر در #آمستردام، از تابستان 1665 داستان خروج شابتای زوی، آمیخته با افسانه‌های تحریک‌کننده مسیحایی، از طریق آمستردام در انگلستان و سراسر اروپا پخش شد. گفته می‌شد #اسباط_ده‌گانه بنی‌اسرائیل خروج کرده‌اند، مکّه را تصرف نموده و اکنون با سپاهیان خود در صحرای عربستان عازم اشغال ایران‌اند!!
7️⃣ از این زمان نویسندگان «یهودی – مارانو» و چاپخانه‌های هلند و ایتالیا تکاپویی شدید را آغاز کردند. در طول سال 1666 تبلیغات گسترده و حیرت‌انگیز انتشاراتی، به‌سود شابتای صورت گرفت و رساله‌های متعدد به زبان‌های هلندی، انگلیسی، آلمانی و ایتالیایی درباره خروج شابتای زوی و کرامات و تعالیم او در سراسر اروپا منتشر شد. تصویر روی جلد برخی از این رساله‌ها در دائرة‌المعارف یهود مندرج است. برای نمونه، در آلمان تصاویری پخش شد که شابتای زوی، پادشاه ده سبط گمشده #بنی‌اسرائیل را سوار بر اسب و ایستاده بر روی تپه‌ای نشان می‌داد در حالی که در زیر پای او ارتش صلیبی در حال هجوم است و ارتش مسلمانان در حال گریز!
8️⃣ کمی بعد در آمستردام رساله‌ای منتشر شد که #ظهور_مسیح را اعلام می‌کرد. در این رساله نقاشی‌ای از شابتای زوی مندرج است در حالی‌که بر تخت سلطنت تکیه زده، تاجی بزرگ بر فراز سر اوست و درباریان در پیرامونش ایستاده‌اند. بر روی جلد رساله دیگر (چاپ آمستردام)، که بر آن تصویر تاج شابتای مندرج است، این عبارت را می‌خوانیم: «شابتای زوی، پادشاه اسرائیل و مسیحِ خداوند یعقوب.» تاریخ چاپ این رساله «سال اول احیای پیامبری و سلطنت» است.
✍️ عبدالله شهبازی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡️ شابتای زوی و فرقه دونمه (2)
1️⃣ ماجرای #شابتای_زوی موجی بزرگ را در اروپا پدید ساخت و تعداد کثیری از مردم فقیر مسیحی، حتی از طریق فروش خانه و وسایل زندگی خود، گروه گروه راهی زیارت بیت‌المقدس شدند. تحریک فوق‌العاده #آرمان‌های_مسیحایی در قاره اروپا یکی از دستاوردهای ماجرای شابتای زوی است.
2️⃣ ماجرای شابتای واکنش مقامات عثمانی را برانگیخت. #احمد_کوپرولو، صدراعظم مقتدر عثمانی، دستور دستگیری شابتای را صادر کرد اما ماجرای شابتای را جدّی نگرفت. او «ماهیت سیاسی» ماجرا را درنیافت و آن را صرفاً یک داعیه‌ی دینی و احتمالاً ناشی از عدم تعادل روانی شابتای دانست. در ظاهر، ادعای مسیحایی شابتای در چارچوب فرهنگ و عقاید #یهود بود و به مسلمانان ارتباط نداشت و دعوی سلطنت او بر #بنی‌اسرائیل حقیر و احمقانه جلوه می‌کرد.
3️⃣ بر شابتای سخت نگرفتند و تنها وی را حبس کردند. شابتای در 15 سپتامبر 1666 در حضور سلطان محمد چهارم داوطلبانه اعلام مسلمانی کرد. سلطان، که فردی مذهبی بود، تحت تأثیر گروش شابتای قرار گرفت و ساده‌دلانه نام «عزیز محمد افندی» را بر او نهاد و به وی لقب «کپچی باشی» و مقرری روزانه 150 پیاستر اعطا کرد.
4️⃣ شابتای پس از اعلام مسلمانی در آدریانوپول و سپس در استانبول ساکن شد و زندگی دوگانه‌ای در پیش گرفت. او در ظاهر مناسک اسلامی را انجام می‌داد ولی در خفا #یهودی بود. شابتای اینک در رأس فرقه‌ای از #یهودیان_مخفی جای داشت که به تأسی از او به #اسلام گرویده بودند. دائرة‌المعارف یهود می‌نویسد: «همگی آنان یهودیان پنهانی بودند که به‌مثابه یک گروه #جنگجویان_مخفی علیه خلیفه عمل می‌کردند.»
5️⃣ شابتای در مراسم پنهانی فرقه، که دارای صبغه کاملاً #یهودی بود، حضور می‌یافت و نمایندگان و سخنگویان اصلی او، و در رأس آنها #ناتان_غزه‌ای، رسماً #یهودی بودند. شابتای که اینک مورد علاقه سلطان بود، با فرقه‌های #دراویش مسلمان عثمانی نیز رابطه برقرار کرد؛ با تلاش او و اعضای فرقه‌اش آداب و عقاید جدیدی در میان برخی از فرقه‌های دراویش شکل گرفت که آمیخته‌ای از #تصوف سنتی اسلامی و عقاید و مناسک #یهودی بود. [دقت كنید]
6️⃣ مناسک فرقه شابتای آمیخته با #هرزگی_جنسی بود. بعدها، این گرایش در فرقه #یاکوب_فرانک بارزتر شد. پس از مدتی راز تکاپویِ فرقه شابتای آشکار شد و در اوت 1672 شابتای زوی و برخی از پیروانش به دلیل ترویج هرزگی جنسی در میان مسلمانان دستگیر شدند. در ژانویه 1673، احمد کوپرولو شابتای و سران فرقه‌اش را به آلبانی تبعید کرد. در دوران تبعید شابتای نیز پیروان او در کسوت مسلمانان به زیارتش می‌رفتند. در 17 سپتامبر 1676، شابتای زوی در پنجاه سالگی در آلبانی درگذشت.
✍️ عبدالله شهبازی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ الیگارشی یهودی و غارت آندلس (٢)
1⃣ #اسحاق_آبرابانل مهم‌ترین اندیشه‌پرداز الیگارشی زرسالار #یهودی در اواخر سدهٔ ١۵ و اوایل سدهٔ ١۶ است. او نه‌تنها سرمایه‌گذار و طراح اصلی تهاجم به #غرناطه بود بلکه در ماجرای مهاجرت #یهودیان از شبه‌جزیره ایبری نیز نقشی مهم و مرموز ایفا کرد و سپس به‌عنوان یک اندیشه‌پرداز سیاسی برجسته موجی از #آرمان‌های_مسیحایی را در کالبد فرهنگ #رنسانس ریخت.
2⃣ خاندان آبرابانل به الیگارشی زرسالار یهودی اشبیلیه (سویل) تعلق دارد. #یهودیان در «دوران طلایی» #تمدن_اسلامی در اشبیلیه، از نیمهٔ دوم سدهٔ ١٠ در این شهر مستقر شدند. آنان به‌طور عمده به تجارت و طبابت اشتغال داشتند و صنعت و تجارت رنگرزی این ایالت در انحصار آنان درآمد. اشبیلیه از کانون‌های اصلی فرهنگی یهودیان به‌شمار می‌رفت.
3⃣ در اشبیلیه از سدهٔ ١١ یک #الیگارشی_یهودی بسیار ثروتمند و متنفذ شکل گرفت. آنان برای اقامت خود در اشبیلیه «اسطوره‌های باستانی» جعل کردند. الیگارشی اشبیلیه از شاخه‌های «شاهزادگان داوودی» بود. آنان نیاکان خود را شاهزادگان و اشرافی می‌دانستند که پس از سقوط #دولت_یهود به شبه‌جزیره ایبری مهاجرت کردند. برای نام شهر نیز، ریشه‌ای #یهودی جعل شد. ادعا می‌شد که اشبیلیه همان شهر دوردست و ناشناخته #ترشیش مندرج در #عهد_عتیق است.
4⃣ الیگارشی یهودی اشبیلیه در تصرف شهر بهوسیله فردیناند سوم نقشی مؤثر داشت و در مراسم استقبال از او کلیدی به وی اهدا کرد که بر آن این جمله به زبان عبری نقش بسته بود: «شاه شاهان راه می‌گشاید و شاه زمین وارد می‌شود.» این کلید، که در خزانهٔ اسقفی شهر سویل موجود است، گویای نقش موثر #یهودیان در سقوط این شهر است؛ زرسالارانی که خود را نمایندگان «شاه شاهان»، خدای اسرائیل، می‌شمردند.
✍ استاد عبدالله شهبازی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ تشکیلات نهاد رأس‌الجالوت در شرق اسلامی
1⃣ #رأس_الجالوت ترکیبی است از واژهٔ عربی «رأس» به‌معنی سر و واژه «جالوت» به‌معنی تبعیدشدگان. منابع لغوی و برخی تفاسیر، واژه جالوت را در اصل غیرعربی و آن را با واژه آرامی galuta و واژه عبری galut به معنی تبعید و آوارگی مرتبط دانسته‌اند؛ بر همین اساس در منابع عبری، این عنوان #رش_گلوتا ضبط شده است.
2⃣ رأس جالوت در اصطلاح، عنوان رئیس جامعه یهودیان و مقام واسط میان حکومت‌ها و اتباع یهودی آنها در سرزمین‌های شرقی (ایران، بین‌النهرین و عراق) بوده است.
3⃣ با توجه به ساختار مذهبی #جامعه_یهود و تمایل آنها به واگذاری ریاست به بزرگان دینی که از نظر نَسَب نیز خالص تلقی می‌شدند، و با توجه به #آرمان‌های_مسیحایی در سازمان سیاسی یهود، عالمان دینی در جایگاه رهبری قرار می‌گرفتند و از سوی حکومت‌ها هم به‌عنوان واسطه میان دولت و اتباع یهودی پذیرفته می‌شدند؛ چنان‌که وجوب نسب‌بردن از خاندان داوود در مقام رِش‌گلوتا بر همین پایه‌های دینی استوار بود.
4⃣ هم‌زمان با ظهور اسلام مرکز تجمع یهودیان در بین‌النهرین بود و ریاست آنها را «بوستنای بن حَنینای» بر عهده داشت. در منابع اسلامی اشارات دربارهٔ رأس جالوت و تشکیلات مرتبط با آن بسیار مبهم و پراکنده است.
5⃣ برخی از مورّخان مسلمان در ذیل حادثهٔ کربلا و شهادت امام حسین علیه‌السلام این خبر را آورده‌اند که رأس الجالوت، مسلمانان را برای قتل فرزند پیغمبرشان سرزنش کرده است. هم‌چنین پیش‌گویی‌هایی مربوط به حادثه کربلا به رأس الجالوت نسبت داده شده است.
6⃣ در برخی از منابع شیعی از مناظرهٔ رأس جالوت با امام علی (ع) و نیز مناظرهٔ وی با امام رضا (ع) در دربار مأمون سخن گفته شده و در همین زمینه «حدیث رأس الجالوت» و شرح‌های آن شهرت دارد.
✍ نویسنده: نگار ذیلابی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
🇮🇷👉 @jscenter