این دو عکس از یک درخت اُرس در ارتفاعات هزار مسجد را به فاصله‌ی ۲۲ سال از هم گرفته‌ام؛ یکی سال ۱۳۸۰ و دیگری سال ۱۴۰۲ . با وجود گذشت بیش از دو دهه، تفاوت چندانی در اندازه‌ی درخت دیده نمی‌شود که نشان‌دهنده‌ی رشد بسیار کند درخت اُرس است. بر این اساس شاید این تک درخت اُرس بیش از صد سال عمر داشته باشد. بی‌گمان بیشتر درختان اُرسستان هزار مسجد عمری چند صد ساله دارند یعنی هر درخت اُرس حاصل صدها سال سازگاری و پایداری در طبیعت است! بنابراین اکنون در دوران آهن و نفت، نهایت بی انصافی و خودخواهیست اگر شاخه‌ای از این درختان ارزشمند و همیشه سبز بشکنیم یا تبر بر پیکرشان بزنیم! به ویژه اگر بدانیم تغییرات اقلیمی، گرمایش جهانی و کاهش بارندگی‌ها، زادآوری و رشد درختان اُرس را دشوارتر از پیش کرده است. 📸✍️ باقریان 🍀 دیدبان طبیعت هزار مزکد

🏰 قلعه دربند نفته دربند نفته یکی از دو دروازه اصلی کلات در سمت شمال شرقی کلات است. از این دروازه امکان ورود به نواحی جنوبی کشور ترکمنستان وجود داشته و در دوران طولانی از تاریخ گذشته ایران، امکان تردد اقوام متمدن ایران و آسیای مرکزی و نیز اقوام مهاجم آسیای مرکزی به قلمرو ایران امکان پذیر بوده است. بنابراین طبیعی به نظر می‌رسد که برخی تأسیسات دروازه نفته بخصوص تاسیسات دفاعی آن در گذشته های دور احداث شده باشد. یکی از آن تأسیسات سازه معماری جالبی است که بعد از دروازه بر بدنه شمال غرب و مشرف بر راه ارتباطی کلات به ترکمنستان ساخته شده است. این سازه معماری بنایی است که گویا جهت اقامت و پاسداری گروهی قراول یا دیده بان و مدافع ساخته شده است. قلعه مزبور، به باور اهالی منطقه، سنگری است که سربازان نادرشاه افشار برای حفاظت از تنگه نفته در آن مستقر می‌شدند اگرچه این گزاره نمی‌تواند نادرست باشد ولی در ساختار معماری این اثر شواهدی وجود دارد که بیانگر احداث آن در زمانی پیشتر از دوره نادرشاه افشار است. فرم تیرکش‌های این قلعه شباهت نزدیکی با قلعه‌های شناسایی شده مربوط به دوران قبل از اسلام دارد. بخش فوقانی روزنه ها، مثلثی شکل می‌باشد به گونه ای که رأس آنها به بالا است. از این نوع روزنه‌ها بر دیوارهای ارگ آق تپه در ترکمنستان که مربوط به دوران ساسانی است دیده می شود. آنچه از دورنمای قلعه به نظر می‌رسد، دیوار مرتفع سنگی با حفره هایی بر بدنه آن است که همانند سدی در راستای شمال غرب - جنوب شرق در حدفاصل دو برجستگی در دامنه کوه ساخته شده است. اما بررسی این سازه از نزدیک جزئیات بیشتری را آشکار می‌سازد. دیوار سد مانندی که از دور مشاهده می‌شود، توسط دو نیم برج با پلان راست گوشه در میان گرفته شده است. دیوار میانی از پایین ترین نقطه تا بالاترین قسمت ارتفاعی بالغ بر ۸ متر داراست و در دو ردیف دارای تیرکش‌هایی است که به شکل مثلثی ساخته شده اند. دو تیرکش مشابه نیز بر روی برج‌های طرفین تعبیه شده است. در دیوار چینی این سازه معماری بر خلاف دیگر برج‌های کلات دقت زیادی صرف شده سنگ‌ها قواره شده اند و سعی شده در ردیف‌های منظم چیده شوند. به منظور افزایش استحکام دیوار مزبور و برج‌های طرفین آن، سنگ‌ها را نه به شکل مربع بلکه به شکل مستطیل‌های تخت و طویل قواره کرده اند. این امر میزان ایستایی دیوار را افزایش داده است.

در بخش‌هایی از نمای خارجی قلعه بقایای اندود گچ مشاهده می‌شود که بیانگر آن است که زمانی سرتاسر نمای بیرونی قلعه با گچ سفیدکاری شده بود در امتداد نیم برج شمال غربی این قلعه، دیواری سنگی مشاهده می‌شود که با زاویه قائمه به دیوار سنگی دیگری برخورد می‌کند این دو دیوار احتمالاً بخشی از یک فضای معماری وسیع را تشکیل می‌داده‌اند. از آنجا که این قلعه در مسیر یک مسیل ساخته شده، رسوب زیادی از دامنه کوه دریافت کرده و فضای مزبور و کلیه فضاهای پشت دیوار اصلی قلعه كاملاً مدفون شده اند در جانب شمالی قلعه و در سطحی بالاتر بر دامنه کوه دیوار دیگری مشاهده می‌شود. این دیوار نیز از مصالح سنگ و ملاط گل ساخته شده ولی با توجه به اینکه محل اتصال آن با برج شمالی قلعه چفت و بست نشده به نظر می‌رسد سازه ای باشد که در ادوار متأخر به هسته اصلی قلعه الحاق گردیده است. در چاله‌ای که در نتیجه حفاری غیر مجاز در پشت این دیوار حفر گردیده آثاری از معماری در زیر سطح فعلی زمین آشکار شده است. در این نقطه می‌توان شواهد روشنی از اندود دیوار را مشاهده کرد. در انتهای شمال غرب همین دیوار نیز فضای کوچکی با سقف ضربی واقع شده که دارای روزن‌های کوچکی در دو ضلع شرقی و غربی می‌باشد. سنگ‌های استفاده شده در دیوار اخیر و نوع دیوارچینی نسبت به دیوار اصلی و نیم برجهای جانبی سست تر و خام دستانه تر است این امر نیز می‌تواند متفاوت بودن زمان ساخت بخش شمالی و جنوبی قلعه را دلالت نماید. محوطه داخلی قلعه که در واقع بخشی از دامنه کوه به مساحت تقریبی ١٦۰۰ متر مربع را پوشش می‌دهد اثر خاصی را در سطح نمایش نمی‌دهد. تنها فضای قابل تشخیص، بقایای اتاقی است در گوشه جنوب غربی محوطه به ابعاد تقریبی ۵×۵ متر که با دیوارهای سنگی ساخته شده است همانگونه که گفته شد، واقع بودن قلعه در مسیر سیلاب‌های جاری از کوه سبب دفن آثار فضاهای معماری داخل قلعه در زیر رسوبات و نیز قطعات متعدد سنگ‌های بزرگ شده است. تیرکش هایی که بر دیوار بیرونی قلعه مشاهده می‌شوند نشانه آن است که احتمالاً فضاهایی در دو یا چند طبقه در محوطه پشت دیوار مدفونند. با توجه به نزدیکی آق تپه به کلات می‌توان فرض کرد که این قلعه در دوره ساسانیان و با تأثیرپذیری از ارگ آق تپه ساخته شده است در دروازه نفته تأسیسات دفاعی دیگر نیز ساخته شده که برج های دیده بانی و بقایای دروازه‌ای پل مانند با پنج چشمه است که سیلاب آن را منهدم کرده و اکنون نشانه‌هایی از آن در محل باقی مانده اما توصیف آن در سفرنامه‌ها آمده است. 📔 اسناد تصویری کلات نادری و سرخس

جلوه ای زیبا،ازطبیعت بی بدیل کلات تصویری چشم نواز از منطقه #چققور ژرف در مسیر رودخانه ژرف رود که بالاتر از اسیق سو و نزدیک به روستای ژرف،واقع شده است . بیشترین محصولات باغات این منطقه آلوچه ، زردآلو ، گردو و سیب می باشد. تصویر از سیدرسول عزیزیان موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۲۵ https://t.me/hammamghaleh https://eitaa.com/moozehmajazi

🎥 بدون تعارف با یکی از برترین دانشمندان شیمی دنیا که چوپان بود @Farsna

❣سسیمه یوخدی سس ورن دانیش منیله فاطمم.... 🎙با نوای: حاج سلیم موذن زاده اردبیلی موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۲۵ https://t.me/hammamghaleh https://eitaa.com/moozehmajazi

📺 مستند ایرانگرد ۵ - کلات نادر - قسمت اول 🙎🏻‍♂️ تهیه کننده و کارگردان: جواد قارایی 📆 بهار ۱۴۰۰

📺 مستند ایرانگرد ۵ - کلات نادر - قسمت اول 🙎🏻‍♂️ تهیه کننده و کارگردان: جواد قارایی 📆 بهار ۱۴۰۰

چیل (سنگ چین)

#فولکلور،ائل بیلیمی،دانش عامه #چیل_بست(سنگ چین،سنگفرش) همه ی ما درطبیعت چینه هایی از سنگ را،به شکل های مختلفی دیده ایم گاهی نیز، این سوال برایمان پیش آمده است که این سنگ چینها بخصوص،سنگ چین های مخروطی افراشته، برای چه منظوری چیده شده اند؟ برای دریافت جواب این سوال،به فکر فرورفته و هدف از چینش برخی از آنها را،دریافته ایم اما برخی دیگر را،متوجه نشده ایم. برای روشن شدن این مطلب سنگ چینها را،به دو دسته ی افراشته و سنگ فرش تقسیم می نماییم. الف:سنگ فرش: این نوع سنگ چین ها عمدتاً جنبه عمرانی دارندیعنی درکف زمین،برای کاربری  مسکونی یا ترابری،تعبیه می شوند.مانند راههای مالرویی که عشایر برای عبور احشام خود در دامنه کوهها،می سازند سنگفرش را،درحمام قلعه #بست می گویند مانند #بستلی_قت_و_بست_اوستی همچنین درگذشته برای سهولت در تردد شاهراه هایی را که از بیابانها بخصوص، شن زارها عبور می کرد سنگفرش می نمودند. همین گونه است سنگفرشهایی را که برای #اتراق ساخته می شوند این نوع اتراقها را،درحمام قلعه #تخت می گویند. سنگ فرشها را در گذشته، به دو صورت،انجام می دادند خشکه کاری و همراه با ملات. خشکه کاریها را، معمولاً در جاهایی که شیب داشت، همراه چوب انجام می دادند اما در زمین های هموار با استفاده از ملات مانندخاک،گل آهک یا شن آهک صورت می پذیرفت. امروزه ملات شن و سیمان جای آنها را،گرفته است سنگفرشهای امروزی بیشتر،در پارکها،ویلاها،پیاده رو شهرها و طرحهای هادی روستایی،در پیاده روها یا به جای آسفالت  در ممرهای اصلی به کار می گیرند. ب:سنگچین های افراشته این نوع سنگچین ها در گذشته به دوشکل دیواری و مخروطی شکل،به صورت خشکه کاری یا همراه با ملات صورت می پذیرفته است.سنگچین های دیواری معمولاً برای کشیدن دیوار،درشکاف کوهها،ساخت قلعه وبرجک ها، مانند دیوارهای نادرشاه در کاتاچکه و قویون یولی و ... یامسیر جریان آب جهت آبخیزداری و یا محل نگهداری دامها مانند چیدن دهانه ی نهه،گاش و اطراف سیاه چادر یا بستن دهانه دفینه ها، پی بناهای مسکونی،دیوارهای محوطه ای،دیوار میان باغات که آن را،درحمام قلعه #سنچیل می گویند و ... چیده می شده اند. اما آنچه که قدری تامل برانگیز است سنگ چین های مخروطی است.قطعاً برخی از سنگ چینها،چه مخروطی چه دیواری و چه سطحی می تواند از چینه های رمزی دفینه ای باشند.اما سنگچینهای مخروطی علاوه بر،چینه دفینه ای،گاهی بر روی قبر مرده ای به عنوان یاد بود چیده می شده اند که درهمان محل جان باخته اند وبه ناچار نیز،در همان مکان،دفن شده اند. گاهی نیز،به عنوان راهنما و تعیین کننده مسیر،به کار می رفته اند بخصوص در مناطق کوهستانی که رهگذران،بتوانند راه را، ازبیراهه تشخیص دهند.در مواردی نیز،برای تعیین مرز بویژه،مرز چراگاه عشایر و دامداران چیده می شده اند. نوعی سنگچین در اندازه کوچک نیز، به عنوان مرز زمین های خرده مالکین درحمام قلعه می چیدند که #هوم گفته می شد هوم ممکن است یک سنگ عمود یا چند سنگ درکنار هم یا روی هم باشد. ✍علی کوهستانی اسیق سو🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۱/۹/۲۷ https://t.me/hammamghaleh https://eitaa.com/moozehmajazi

آهنگ سنگ تراش خواننده:محسن بهمنی موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۲۷ https://t.me/hammamghaleh https://eitaa.com/moozehmajazi

#ایلبیز(حلزون)

#فولکلور،ائل بیلیمی،دانش عامه #کلمات درلهجه حمام قلعه #ایلبیز(حلزون) بارها سوال شده است که نام ترکی حلزون چیست ؟ حلزون جانوری نرم تن و صدف داری است که در جاهای به شدت مرطوب مانند باغات کناره جویها و رودخانه ها زندگی می کند.آن رادرحمام قلعه، #شیطان_ئششه_یئ می گویند.وجه تسمیه ی آن چندان بی مناسبت هم نیست زیرا چنانچه توجه کرده باشید حلزون از نظر شکل،دارای شاخکهای بزرگ شبیه به گوش اولاغ می باشد و کلیت صورتش نیز،به الاغ شباهت داردهمچنین دارای حرکات کندی می باشد که بی شباهت به حرکت الاغ نیست علاوه بر اینها در پشت خود،مرتب صدفش را،بارمی کشد. اما زمانی که حلزون مرده و صدفش باقی مانده باشد به صدف آن که دیگر حلزونی وجود ندارددرحمام قلعه سه نوع اسم گفته می شود نوعی از آن را،که قدری دراز است #شیطان_کوله و نوع دیگر آن را که گردتر است #شیطان_گوءزئ می گویند به طور کلی اگر مجموعه ای از صدف های مختلف در جایی قرار داشته باشند #شیطان_ئویو گفته می شودکه باز هم وجه تسمیه ها چندان بی مناسبت نیستند و با توجه به شباهت های شکلی نام گذاری شده است. #ایلبیز نام ترکی این نرم تن صدفدارمی باشد که در آذربایجان و برخی دیگر از ترکان به کار می برند جهت اطلاع شما گرامیان عرض می شود که از این نام در حمام قلعه نیز، استفاده می شود اما نه در معنای حقیقی آن که همانا حلزون می باشد بلکه در معنای مجازی آن،یعنی؛ #تردست،کسی که سریع غیب می شود. حال چه مناسبتی بین، یک فرد چالاک بایک حلزون ظاهراً تنبل وجود دارد که در لهجه ترکی حمام قلعه،در باره فردی چنین استعاره ای را،به کار می برند؟ از نظر صناعات ادبی همیشه در تشبیه چهار رکن وجود دارد: ۱-مشبه:چیزی که تشبیه می شود. ۲-مشبه به:چیزی که چیز دیگری به آن تشبیه شود. ۳-وجه شبه:شباهت بین آن دو ۴-ادات تشبیه:کلمه ای که تشبیه را برقرار می کند. حال اگر از ارکان تشبیه وجه شبه وادات تشبیه و یکی از ارکان دیگر حذف شوند تنها یک رکن مشبه یا مشبه به، باقی بماند و درسخن به جای دیگری با ملایماتش به کار گرفته شود.معنای سخن #استعاری است که نوعی مجاز است لذا کلمه درمعنی غیرحقیقی به کار گرفته می شود. حال سوال این است دراستعاره فوق، چه وجه شباهتی میان مشبه و مشبهُ به، وجود دارد؟ مسلماًدر این استعاره، سریع بودن وجه شبه میان مشبه ومشبهُ به می باشد. اما دوبار این سوال پیش می آید پارادکسی را که به ظاهر در این وجه شبه دیده می شود.چگونه قابل جمع است؟یعنی فردسریع الحرکات با حلزون به ظاهر تنبل چه شباهتی دارد؟ باکمی دقت در می یابیم فردی که به آن #ایلبیز گفته می شود فردی سریعالحرکات است که در لحظه خودش را یا چیزی را،از دید پنهان می کند یعنی تردست است.تا اینجا تردستی از ویژگی های"مشبه" است حال حلزون که "مشبهُ به" می باشد نیز،درلحظه خودش را،در صدفش غیب و از دیده پنهان می کند.بنابراین وجه شبه #تردستی و غیب شدن است اگرچه حرکات ظاهری حلزون بسیارکند می باشد. #نتیجه آن که در لهجه ترکی حمام قلعه برخی از کلمات در گذشته در معنای حقیقی خودشان به کار می رفته اند اما به مرور زمان در معنای مجازی به کار گرفته شده اند.قبلاً یاد آور شده ایم که در لهجه حمام قلعه از کنایه واستعاره به وفور استفاده شده است وبرخی از دلایل رمزآلود بودن این لهجه را،برشمرده ایم. مجاز انواع مختلفی دارد که استعاره و کنایه از پرکاربردترین آنها،در لهجه حمام قلعه می باشند.لذا در گذشته به حلزون #ایلبیز می گفته اند که با گذشت زمان معنای حقیقی اش،به فراموشی سپرده شده و معنای استعاری آن در قاموس این لهجه جای گرفته است. تعدادقابل توجهی از کلمات در لهجه حمام قلعه از این قبیلند مانند: *ایشتان= با معنی مجازی"همسر" و معنی حقیقی آن=شلوار است *بوقه=بامعنی مجازی"درفحل بودن ماده گاو" و معنی حقیقی آن = گاونر، می باشد که امروزه کلمه "سیغئر" به کار می رود. *یال=با معنی مجازی"درفحل بودن ماده سگ" و معنی حقیقی آن =سگ نر، می باشد که امروزه "کوءپی"به کار می رود. *ایلبیز=بامعنی مجازی" تردست وچالاک" و معنی حقیقی آن =حلزون می باشد. وموارد دیگر ... ✍علی کوهستانی اسیق سو🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۲۸ https://t.me/hammamghaleh https://eitaa.com/moozehmajazi

آهنگ حلزون خواننده: نیما چهرازی موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۲۸ https://t.me/hammamghaleh https://eitaa.com/moozehmajazi

#فولکلور،ائل بیلیمی،دانش عامه #شاماما(بویونلوق) شامامادراصل نوعی میوه خوشبو از خانواده کدوییان است.آن را در فارسی #دستنبو می گوینداماعروسان حمام قلعه درگذشته نوعی شالگردن ریشه دار،برای تزیین اسب عروس,گلدوزی می کردندکه به گردن اسب می آویختند #شاماما نامیده می شد هم اکنون نیزانجام می دهند وآن را #بویونلیق می گویندکه قدری تفاوت دارد. وجه تسمیه آن به این سبب بوده است که روزگاری،میوه"دستنبو"رابه سبب بوی خوشش یامشک وعنبر، درگردنبندنهاده وازگردن اسب می آویخته انددرلغتنامه دهخداشاماما را #مشک_و_عنبر،نیزمعنی کرده است. همراهان عروس بازکردن این گردنبند را خوش یمن می دانستندلذابه محض پیاده شدن عروس ازاسب,هرکسی تلاش می کرد تاآن را،بازکند کسی که موفق به بازکردنش می شدآن را به عنوان #شالگردن استفاده می کرد امروزه نیزبه عنوان دستاریادستمال استفاده می نمایند. مادران ماوقتی که می خواستند مارابه حمام رفتن تشویق کننداین بیت رامی خواندند: اوغلان,اوغلان شاماما آتلان، گئدئی حاماما منظورشان خوشبو شدن و احتمالاً آرزوی دیدن دامادیمان بود. ✍علی کوهستانی اسیق سو🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۲۹ https://t.me/hammamghaleh https://eitaa.com/moozehmajazi

آهنگ ترکی " شاماما " خواننده: اتابک علیزاده موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۲۹ https://t.me/hammamghaleh https://eitaa.com/moozehmajazi

باسلام، اهدایی آقای قربانعلی کوهستانی به یاد بود جوان ناکامشان محمد جواد کوهستانی به مسجد امام رضا علیه السلام روستای حمام قلعه خداوند متعال عمر باعزت برای ایشان و همچنین رحمت واسعه خودرا بر جوان ناکام محمد جواد کوهستانی نازل بفرماید. آمین شادی روح این جوان عزیز سفر کرده، صلوات الهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم # رسم خوب