طرز طنز
📖 طنز در شعر رودکی✍ بخش چهارم✏️✏️✏️✏️ مادر می را بکرد باید قربان بچه‌ی او را گرفت و کرد به زندان بچه‌ی او را از او گرفت ندانی تاش نکوبی نخست و زو نکشی جان جز که نباشد حلال دور بکردن بچه‌ی کوچک ز شیر مادر و پستان تا نخورد شیر هفت مه به تمامی از سرِ اردیبهشت تا بُن آبان آن‌گه شاید ز روی دین و ره داد بچه به زندان تنگ و مادر قربان... (دیوان، ص ۵۰۶) "مادر می" از قصاید رودکی است. مضمون این قصیده، همواره مدنظر شاعران بوده و مورد تتبع شاعرانی چون بشّار مرغزی و منوچهری دامغانی قرار گرفته است. سرآغاز این قصیده را می‌توان از نمونه‌های نخستین طنز در شعر فارسی دانست. این قصیده ظاهراً اولین قصیده‌ی کامل فارسی است که به دست ما رسیده است.(سبک خراسانی در شعر فارسی، ص ۱۴۸) فقط این چکامه را وام‌دار مؤلف ناشناخته‌ی تاریخ سیستان(تألیف پس از ۴۴۵ ه.ق)هستیم. تاریخ سروده شدن این قصیده، با توجه به مأخذ پیشین، بین سال‌های ۳۱۱-۳۲۹ ه.ق است.(تاریخ سیستان، صص ۳۱۷-۳۲۳) مادر می، در عین حال یک "خمریه" است که شاعر در آن به توصیف شراب و چگونگی ساختن آن پرداخته است. با توجه به همین فضاست که طنزی لطیف و پوشیده در شعر رودکی، در همان ابیات نخست شکل گرفته است.اگر دقت کنیم، می‌بینیم که شاعر در بیان شیوه‌ی شراب‌سازی، با زرنگی خاصی از اصطلاحات دینی یاری گرفته و واژگانی را که به حوزه‌ی شریعت ارتباط می‌یابد، برای سرودن خمریه به‌کارگرفته است! واژگانی چون: قربان(قربانی کردن)، حلال، دین و داد اصطلاحاتی هستند متفاوت با فضای کلی شعر که در ابیات نخست خودنمایی می‌کنند. لحن شاعر در بیت سوم دقیقاً لحن فقیهی است که گویی مسئله‌ای شرعی را بیان می‌کند که "باید توجه داشت هیچ مادری را هرچند واجب‌القتل باشد، تا زمانی که به فرزند خود شیر می‌دهد نباید کشت یا به او آسیب رساند."چنان‌که می‌دانیم استفاده از «پارادکس» یا «متناقض‌نما» یکی از شگردهای مؤثر طنزآفرینی است و رودکی با توجه به‌همین شیوه است که طنزی ظریف و پوشیده را در شعر خود پرورده است! اما برای توضیح پیش‌تر در مورد نقش پارادکس در آفریدن طنز باید به مقاله‌ی «طنز حافظ» از استاد گرامی محمدرضا شفیعی کدکنی مراجعه کرد.(زمینه اجتماعی شعر فارسی،‌ص ۳۰۵) 📎📎📎 آدرس منبع: rasekhoon.net 🆔 ایتا : @tarzetanz 🆔 تلگرام : @tarzetanz 🆔 اینستاگرام : @hassan__malekan
45 مشاهده