📝 #تحلیل #تصوف_در_گذر_تاریخ (۱) ✳️ مروری کوتاه وگذرا بر تحولات وادوار تاریخ تصوف 💯 🚥🚥🚥🚥🚥🚥🚥🚥 🔰دوره اولیه(۱۵۰_۲۵۰ ه ق) ؛ رهابنیت وترک دنیا وتزهد افراطی ☑️مشخصات این دوره ؛ 1⃣در این دوره صوفیان زبان خاص و #اسرار_ناگفتنی و مطالب عرفانی نداشتند و اگر نغمه هایی از امثال #رابعه_عدویه و #ذوالنون_مصری و #سری_سقطی درباره معرفت و محبت و #باطن_جویی شنیده می شد، بسیار ساده و سطحی بود و از آنچه از زبان رهبانان مسیحی آن زمان می‌شنیدند، تجاوز نمی کرد. 2⃣صوفیان این عصر چندان از #شریعت و متشرّعه فاصله نگرفته اند و تنها نقطه ضعفی که در رویه آنها مورد اعتراض قرار می گرفت روش تند و افراطی آن ها درباره ترک دنیا و #پشمینه_پوشی و فقر بود. 3⃣تصوف در این دوره چندان تشکل و مرکزیت به خود ندید اکثر صوفیان این دوره با سیاحت و دوره گردی و خانه به دوشی زندگی می‌کردند و عمده اقامت آنها در مصر و سوریه و عراق بود. 4⃣صوفیان دوره اول با توجه به روایات شدید اللحن لعن وطردصوفیه، بر #مذهب_اهل_تسنن بوده اند. 🔅تنها مطالعه کتبی از قبیل اللمع فی التصوف و کشف المحجوب و رساله قشیریه و تذکره الاولیاء و نفحات الانس کافیست که موضوع #مذهب را در مراحل اولیه تصوف به طور غیر قابل تردیدی روشن می نماید. 🔷🔶🔷🔶🔷 🔰دوره دوم(۲۵۰_۳۵۰) ؛اشراق وباطن گرائی شدید به محوریت جنید بغدادی 🔸در این دوره (نهضت نوین تصوف) مشایخ صوفیه به جز زهد و ترک دنیا و ریاضت کِشی یک سلسله مراتب مطالب دیگری (عقیده به #وحدت_وجود، کشف وشهود، عشق به خدا،ادعا انا الله، لیس فی جبتی الا الله )را مورد توجه قرار دادند و لذا مورد #تکفیر فقها ومتشرعین قرار گرفتند وناگزیر از مقاصد خود به #اشارات_و_رموز تعبیر کردند . 🔹در این دوره #صوفیگری از صورت پراکندگی به تجمع و مرکزیت گراییده و حوزه مستقلی در شهر بغداد پیدا می کند. 🕎 #مشایخ_صوفیه در این عصر از نظر مذهب تعصب به خرج نمی دادند و می توان گفت؛ نه تابع مذهب حنفی و حنبلی و شافعی و مالکی محسوب می شدند و نه پیروی اشاعره و معتزله و یا شیعه بودند ولی از نظر عقیده ظاهراً معتقد به عقاید اهل سنت بودند و درباره هیچ کدام از آنها نسبت تشیع در کتب مربوطه دیده نمی شود. 🔸موضوع دیگری که در شرح حال صوفیان این دوره جلب توجه می‌کند یک سلسله #کرامات خارق العاده ای است که بیوگرافی نویس های صوفی آنها را در کتابهای خود به تفصیل نقل نموده اند ☑️ مشخصات عمده این دوره را می‌توان در چند موضوع زیر خلاصه کرد ؛ 👈 تمایل تصوف به عرفان 👈صوفیان به رموز و اسرار پناه می‌برند 👈باطن جویی حاد و برتری حقیقت بر طریقت 👈تشکل و تحزب صوفیه 👈حلقات صوفیه 👈نخستین تالیفات مشایخ صوفیه 👈مظاهر انشعاب در تصوف و آغاز دوره سوم 🔷🔶🔷🔶🔷 🔰دوره سوم(۳۵۰_۴۰۰ ه ق) عصر تدوین تصوف 🔹در این عصر، تصوف به صورت تدوین درآمده و اصول و قوانین آن به طور منظم به رشته تحریر درآمد و مشایخ صوفیه طبقه‌بندی شده و شرح حال آن‌ها نوشته شد. 🔸عده زیادی از #صوفیان_ایرانی پس از تکمیل مراحل سلوک و تصوف در مکتب جنید به نواحی مختلف ایران از قبیل فارس، ری بلخ،مرو، شیراز، نیشابور، آمل، خرقان، توستر، کرمان پراکنده شده به ارشاد و اشاعه صوفیگری پرداختند و با انتشار تصوف در ایران ذوق و ابتکار خلاقی ایرانی نیز بر آن افزوده شد و سیر تکاملی دامنه داری را آغاز نمود. 💎نویسندگان صوفی این عصر برای تطبیق عقائد و مبانی تصوف با عقائد و موازین شریعت اسلامی دست به تاویل و تفسیر کتاب و سنت زده و در این باره کوشش فراوانی به خرج دادند. ☑️مهمترین تالیفات صوفیه این قرن عبارت است از؛ 👈اللمع فی التصوف تالیف ابونصر سراج طوسی 👈التعرف لمذهب التصوف تالیف ابوبکر ابراهیم نجاری 👈قوت القلوب فی معامله المحجوب تالیف ابوطالب محمد بن علی مکی 👈طبقات الصوفیه تالیف ابو عبدالرحمان السلمی 🔷🔶🔷🔶🔷 🔰دوره چهارم(قرن ۵و۶) ؛ رونق تصوف و عرفان در فارس و خراسان 🔹از اواخر قرن چهارم تصوف و عرفان از بغداد به فارس و خراسان انتقال یافت و صوفیان و عرفای مشهوری در دو منطقه شرق و جنوب ایران آوازه بلندی یافتند . 🔸با گسترش تصوف در مناطق خراسان به ویژه در نیشابور به تدریج از اوایل قرن پنجم خانقاه ها که با تفاوتی #تکیه و #زاویه و #رباط نیز نامیده می‌شدند رو به افزایش نهادند و مراکز متعدد و با شکوهی با عناوین مختلف توسط نیکوکاران ساخته شد و به خلوت صوفیان و ریاضت و مراقبت و سیر و سلوک و آموزش صوفیان اختصاص یافت. --------------------- 📚برگرفته از کتاب پژوهشی در پیدایش و تحولات تصوف و عرفان، عباسعلی عمید زنجانی 🆔 @safiresheytan🕸