📌نظام جامع اندیشه اسلامی، به مثابه ی «روش تحقیق در علوم انسانی» 🔹مدعای اصلی در نظریه نظام جامع اندیشه اسلامی، نگاه جامع و متوازن به همه ی منابع اثرگذار در فهم دین و استنطاق آنها بر اساس سوال زمانه است. اگر همین مطلب را جوهره و ذات نظریه نظام جامع بدانیم، چه مانعی از اشراب آن در سایر شاخه های علمی، خصوصا علوم انسانی وجود دارد؟ استاد سیدمهدی موسوی یکی از کسانی است که با الهام از اندیشه ی حکمای سلف، نظریه ی نظام اندیشه اسلامی را در یک حوزه ی خاص (علوم اجتماعی) پیاده نموده است. خلاصه ی تقریر ایشان از نظریه ی اجتماعی نصیرالدین طوسی چنین است: علم مدنی دارای سه لایه یا سه سطح است: سطح اول: علم مدنی حکمی «این سطح از علم مدنی مبتنی بر اصل «وحدت نوعی انسان» و اشتراک همه ی آدمیان در طبیعت و فطرت واحده بنا شده که بر اساس آن برخی اعمال و رفتارهای بشر که مقتضی مصلحت عموم بود، از آنجهت که به تعاون متوجه باشند به کمال حقیقی، توسط دانش حکمت عملی و با روش حد و برهان بازشناسانده می شود. بنابراین طوسی حکمت عملی را در حد کلیات و نه جزییات زندگی و حیات بشر ، برآمده از عقل و مبتنی بر طبیعت و بدون شریعت ممکن می داند.» استاد سیدمهدی موسوی در جمع بندی این بخش گوید: « پس، از حکمت عملی و علم مدنی نمی توان انتظار داشت که همه ی کنش های انسان و همه ی پدیده های اجتماعی را تحلیل و تبیین کند، بلکه فقط به تحلیل اصول کنش های انسانی و پدیده های اجتماعی که مرتبط با نوع بشر و مشترک همه ی انسانهاست می پردازد. از اینرو این سطح از علم مدنی فقط بدنبال کشف واقعیت و مبتنی بر اصل مطابقت با واقع است.» (روش شناسی علم مدنی حکیم طوسی، ص۱۱۲) سطح دوم: علم مدنی شرعی کنش های مطرح شده در علم مدنی حکمی در بر گیرنده ی همه ی کنش های انسانی نیست، بلکه دسته ای از کنش ها و پدیده های اجتماعی وجود دارد که از وضع ناشی شده و یا به امور جزیی شخصی و شرایط محیطی کنش مربوط است. شناخت و بررسی این دسته از کنش های انسان که از نوامیس بوده و قلمرو جزییات مصالح اعمال است، شکل دهنده ی مرتبه ی دوم علم مدنی یا همان دانش فقه می باشد. سطح سوم: علم مدنی خطابی(فرهنگی): این سطح از علم مدنی، عهده دار بررسی و شناخت آندسته از کنش های انسانی است که بر اساس وضع و اتفاق جماعت در میان مردم مشهور شده است. این دسته از کنش های انسان تحت صناعت خطابه مطالعه و بررسی می شود. از نگاه ایشان: «... در این سطح از علم مدنی، کشف واقعیت مقصود نیست، بلکه دستیابی به مصالح، منافع و شرور مقصود است. به همین جهت غایت صنعت خطابه، ترجیح است.» (روش شناسی علم مدنی خواجه نصیرالدین طوسی، ص۱۱۲) #حکمت_عملی #علم_مدنی #برهان_در_علوم_اجتماعی #نظام_جامع_اندیشه_اسلامی @taamollat

📌قلمرو برهان در علوم اجتماعی (بخش هفتم) 🔹مروری نظریه اجتماعی خواجه نصیرالدین طوسی ره 🔻طوسی بر مبنای حکمی خود و در مسیر ابداع نظریه ی اجتماعی، صناعت برهان را در دو سطح به کار می گیرد: الف: مبادی علم مدنی یا همان علوم اجتماعی ب: مسائل علم مدنی 🔻مبادی علم مدنی که در اندیشه ی او بوسیله ی استدلال برهانی ثابت می شود بدین قرار است: ▪️مبادی هستی شناسی: 1. وجود جهانی خارج از وجود انسان 2. چند سطحی بودن و چند لایه بودن واقعیت ها 3. حاکم بودن روابط علی و معلولی بر نظام هستی ▪️مبادی انسان شناسی: 1. برخورداری انسان از نفس ناطقه 2. جوهریت نفس 3. تعدید قوای نفس انسانی 4. راهیابی کمال و نقصان در نفس انسانی ✅ برهانی بودن این مسائل بدان معناست که آنها در میان همه ی حوامع و همه ی انسانها مشترک است؛ در نتیجه در هر تحلیل اجتماعی، از رجوع و لحاظ کردن آنها گریزی نیست. #حکمت_عملی #برهان_در_علوم_اجتماعی #خواجه_نصیرالدین_طوسی @taamollat

⁉️ سه تامل درباره ی #نظریه_اجتماعی ❓ ما در این دوره به چه نوع نظریه اجتماعی نیازمندیم؟ عناصری که باید به نظریات اجتماعی امروز اضافه شود تا نظریه ی جامع و کارایی داشته باشیم چیست؟ ❓آیا نظریات فارابی و خواجه نصیر و مطهری تبیین گر اوضاع امروز ما هست؟ چه استفاده ای می توانیم از آنها بکنیم؟ ❓آیا نظریه اجتماعی تنها فرآیندها و روندهای کلان را تبیین می کند یا اینکه در تحلیل های خرد نیز وارد می شود؟ 🤔 @taamollat

📌 اندر باب نظریه 🔹اگر کسی اندکی در نظریات موجود چرخ بزند می یابد که نظریات اجتماعی تنها در همان پایه های فلسفی با هم مشترک هستند و نظریات بسته به زمان و مکان و واقعیت اجتماعی خاص تغییر شکل داده اند. غیر از نظریات اجتماعی کلاسیک که عموما حول مسئله ی تغییر نظام قدیم عالم به نظام جدید ساخته و پرداخته شدند از آن پس هر صاحب نظریه ای بنا بر دیدگاه و سلیقه ی خودش از سویی وارد عالم نظریات شده؛ از اینرو بر خلاف آنچه القا می شود و نظریات اجتماعی در جهان اسلام را طرد و تحقیر می کند، در خود جهان غرب با کثرت بدون مرزی از لحاظ مسئله، روش و.... مواجه هستیم که حتی گاهی دسته بندی آنها را با مشکل روبرو می کند. اساسا برخی نظریات حول یک مسئله ی خاص و جزیی شکل گرفته اند و سپس تلاش کرده اند تا چتر یافته های خود را بر هر مسئله ی دیگری بگسترند. تنها نقطه ی مشترک نظریات، مبانی فلسفی آنها در حوزه ی هستی شناسی و انسان شناسی و جامعه شناسی است. اتفاقا این بخش اساسی و مشترک نظریات اجتماعی، در فضای فکری جهان اسلام به قدر کافی رشد کرده و فربه شده و از قضا توسط برخی از همان فیلسوفان به مرز تحلیل اجتماعی هم وارد شده. از اینجهت در عرصه ی تولید نظریات اجتماعی ما نه تنها عقب نیستیم، بلکه دوشادوش جریان های علمی دیگر در حرکتیم. فقط خودمان باور نداریم. تمام! @taamollat

📌ساحت اندیشه، از کثرت به سوی وحدت 🔹امسال که تمام شود بیستمین سالی است که در فضای حوزه تنفس می کنم. رفت و برگشت و دوران بین عالمان و الگوهای مختلف طلبگی همواره یک دغدغه ثابت برای عموم طلبه ها بوده است. برخی با مشی علوم عقلی و برخی دلبسته ی علوم نقلی و برخی در سودای سلوک، از همه مهمتر هم دغدغه ی انقلابیگری که چگونه باید با هرکدام از دغدغه های علمی جمع شود. این راه های متکثر که در ذهن راهروانش نمادی از نسخه ی حقیقی اسلام در عصر حاضر بشمار می رود نه تنها عموم مردم که طلبه ها را نیز در تنگنای اخیر محصور کرده و در عمل هم چیزی جز کندی و توقف و تردید در پی نداشته. امام عزیز و بسیاری دیگر از علما و متفکرین از همان ابتدا ملتفت این نقیصه بوده اند و تلاش کرده اند نظام جامعی از علم تا عمل که به اصلاح فردی و اجتماعی هم معطوف باشد تولید کنند و بسیاری هم این نگاه را تا حدود زیادی جلو آورده اند. این نظم فکری در اندیشه ی امام، اقا، مطهری علامه و بسیاری دیگر وجود دارد. اما گذر زمان، گسترده بودن آثار و دامنه ی اندیشه ی متفکران، بروز مسائل جدید و وارد شدن نظام های فکری رقیب و... از جمله عواملی هستند که نظام اندیشه ی جامع این متفکران را پشت پرده ای از ابهام و آشفتگی پنهان کرده. نظریه ی نظام جامع اندیشه اسلامی را از زبان استاد موسوی بارها و بارها شنیدم و کتابها و یادداشتهای ایشان را بارها تورق کردم. نمی گویم تقریر ایشان بهترین تقریر از نظریات متفکران مسلمان است، چون اصلا تقریر دیگری که امام و آقا و علامه و مطهری و جوادی و مصباح و.... را در یک نظم منطقی هماهنگ و ناظر به عمل نشانده باشد ندیده ام. امروز که برای سومین بار تقریر ایشان از نظریه ی نظام جامع را شنیدم تقریبا به این نتیجه رسیدم که بین مشرب های عقلی و نقلی و سلوکی و... که در حوزه ها وجود دارد تقریبا اختلاف مبنایی وجود ندارد و همه در یک مسیر هستند و یک جهت دارند، منتها هر یک لایه ای از سوالات و نیازهای انسان معاصر را پاسخ می دهند. اینها را به تفکیک و تحلیل باید شناخت و هر یک را بجای خود نشاند، از سوی دیگر فضای عمل و اقدام را هم باید شناخت و پیچیدگی‌های آن را هم باید درک کرد تا بتوان از این ذخیره ی علمی عظیم و مولد بهره گرفت. #نظام_جامع_اندیشه_اسلامی @taamollat

📌وسعت مباحث وجود شناسی در فلسفه ی اسلامی و تاثیر آن در مباحث علوم اجتماعی 🔹امروز که بمناسبتی بحث واحد و کثیر و اقسام آن را در فلسفه ی اسلامی مرور می کردم به ذهنم رسید که وسعت و عمق مباحث وجود شناسی در فلسفه ی اسلامی حقیقتا شگفت انگیز است. تفکیک ها و ریز بینی ها و دایره شمول مباحث بقدری وسیع است که انسان گمان می کند دیگر هیچ موجودی در عالم از قلم نیفتاده و جایی در گوشه ی این فهرست طولانی دیده شده. این وسعت و عمق مباحث وجود شناسی دست ما را در مباحث فلسفه ی علم الاجتماع -که با انواع گوناگونی از اقسام وجود مواجه هستیم- خیلی باز می کند. مردانی باید، و همت هایی که آن مفاهیم را بدرون علم الاجتماع اشراب کنند. #حکمت_اسلامی #فلسفه_علم_الاجتماع @taamollat @socialthouth

📌 مطالعه ی تطبیقی «تاثیر رویکردهای وجود شناختی بر مطالعات اجتماعی» از پروژه ها پژوهشی بسیار جذاب و البته لازم در حوزه فلسفه علوم اجتماعی است. اگر کسی از طلاب یا دانشجویان عزیز مایل به انجام این طرح باشد، برای راهنمایی و یاریگری علمی در خدمت او هستم. @taamollat @socialthouth

📌علوم انسانی -با ساختاری مضبوط و منسجم- در جهان بمانند علوم طبیعی و فلسفه سابقه ندارد و آنگاه که متولد شد نیز تا مدت ها بی هویت بود. گاهی فرزند علوم طبیعی خصوصا فیزیک و گاهی محصول فرهنگ و تاریخ دانسته شد. اما در جهان اسلام -پیش از آنکه در غرب مسئله شود-در دامان حکمت متولد شده بود. صد حیف که جامعه ی علمی مسلمانان نتوانست ازین فرزند خود بخوبی نگه دارد و او را رشد دهد. در فایل صوتی فوق شرحی از تاریخ علوم انسانی و مبنای تولید آن در غرب و شرق را توضیح داده ام. بحث در میان جمعی از طلاب در مدرسه ی چهارباغ اصفهان ارائه شده و عنوان کلی بحث «دلالت های اجتماعی نظام جامع اندیشه اسلامی» که در آن «تولید علوم انسانی» را یکی از نتایج «نظام جامع اندیشه اسلامی» معرفی کرده ام. عسی آن ینفعکم. @taamollat

حوزه علمیه ی امام صادق (ع)، مدرسه ی تاریخی چهارباغ اصفهان