📜📜 شخصیت علمی
خاقانی از بزرگترین قصیده سرایان ادب پارسی است که بیش از هر چیز به دلیل قدرت تصویرگری و خیالپردازی در اشعارش و نیز استفاده از تشبیهات و ترکیبات تازه، ستوده شده است. شعر او فنی و دشوار است و نزد وی پروراندن شکل و صورت بیان بیش از محتوای آن که بیشتر در پیچیدگیهای بیانی از دسترس دور شده، اهمیت دارد.از وی جز دیوان شعر، منظومه تحفة العراقین و منشآت او به نثر باقی مانده است. مدح پادشاهان و بزرگان سیاسی و علمی و ادبی، گلایه از روزگار، حبسیه، مرثیه، زهد و عرفان، و بزم و وصف طبیعت از مفاهیم پر تکرار شعرهای خاقانی است.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
📚📚 آثار علمی
حج و بزرگداشت حرمین و ستایش پیامبر اسلام نیز از مهمترین مضامین اشعار او است.
خاقانی دو بار به سفر حج رفت؛ بار نخست در سال ۵۵۱ق. و بار دوم میان سالهای ۵۶۹ و ۵۷۰ق. و جز منظومه تحفة الحرمین چندین قصیده در وصف کعبه و مکه و مدینه و شرح سفر خود به حجاز بر جای نهاد که از مشهورترین و بهترین نمونهها در ادب فارسی به شمار میروند.به دلیل چیره دستی در ستایش پیامبر، او را حسان العجم لقب دادند. مشهور است که در سفرش به حج، یکی از شعرهایش را با مطلع صبح از حمایل فلک آهیخت خنجرش به زر نگاشتند. منظومه تحفة الحرمین نیز از شهرتی بسزا در ادب فارسی برخوردار است و مورد تقلید برخی از شاعران پس از وی قرار گرفته است.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
🕋🕋 سفر حج خاقانی
بیشتر شرححالنگاران سفر حج خاقانی را همچون مرزی میان دو مرحله زندگی وی به شمار آوردهاند. سفر حج برای او فرصتی مطلوب برای دور شدن از شروان و تفکر در احوال معنوی خویش بود. جدال درونی وی بر سر جدایی از شیوه زندگی گذشته در تحفة العراقین نیز بازتاب یافته است. مهمترین مورد آن، راز و نیاز بلند خاقانی با پیامبر است که در آن از زندگی آلوده به گناه و میگساری توبه کرده و سوگند خورده تا با هنر شعر خود، جز شایستگان را ستایش نکند.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
💬💭🗯 تفکر خاقانی نسبت به حج
سفر حج در زندگی فکری خاقانی همچون نمودی از تحول فکری و معنوی وی حائز اهمیت بود. با این که او در دربار شروانشاهان جایگاهی بلند داشت و به ویژه در سالهای آغازین ورودش به دربار منوچهر شروانشاه مورد توجه وی بود، نوعی وسوسه معنوی درونی که از گرایش وی به زهد و عرفان سرچشمه میگرفت، او را به سرعت از موقعیت خود به عنوان شاعری مدیحهسرا ناخشنود کرد. وی در طرح و پرداخت اندیشههای عرفانی تا حدودی از سنایی که الگوی او بود، پیروی کرده است؛ اما گرایش وی به زهد و تصوف هیچ گاه چنان عمیق نشد که مانند سنایی به عزلت کامل روی آورد.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
📖📖 درباره کتاب
در این بخش به نام کتاب و زمان نگارش آن اشاره خواهد شد.
✅ نام اصلی کتاب
عنوان تحفة العراقین که از دیرباز بر این منظومه اطلاق شده، نام اصلی آن نیست. برخی از پژوهشگران بر اساس آن چه در جمله آخر مقدمه برخی از نسخ خطی آمده، نام اصلی کتاب را تحفة الخواطر و زبدة الضمائر دانسته و این نام را با محتوای منظومه که حاوی نکاتی بسیار از اندیشههای اصلی خاقانی و شرح حال او است، متناسب میدانند. بازشناسی قدیمترین نسخه موجود از کتاب که در سال ۵۹۳ق. یعنی دو سال پیش از وفات خاقانی کتابت شده، نشان میدهد که نام اصلی این مثنوی ختم الغرائب بوده است. این نام در صفحات اول و آخر این نسخه ضبط شده و در کنار برخی شواهد دیگر، نشان میدهد که نام اصلی کتاب، ختم الغرائب بوده است.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
📝📝 زمان نگارش کتاب
مشهور است که تحفة العراقین سفرنامه نخستین سفر حج نویسنده و رهاورد دیدههای او در این سفر است که در سال ۵۵۱ق. به پایان رسیده است. برخی از پژوهشگران بر این باورند که تحفة العراقین در حین یا بعد از سفر حج سروده نشده و خاقانی پیش از نگارش آن سفری به حج نداشته است.
دلیل اصلی این مدعا، وجود ابیاتی در منظومه است که حضور شاعر در شروان هنگام نگارش آن را نشان میدهد و در آنها از گرفتاری در شروان و آرزوی دیدار کعبه سخن رانده و حتی در یک جا از نرفتن به حج در آن سال به دلیل مخالفت پدر و مادرش و نداشتن استطاعت مالی ابراز ناخرسندی کرده است.آگاهیهای موجود در تحفة العراقین در باره افراد و مکانها نیز آن قدر جزئی نیست که وجود آنها دلیلی بر سفر خاقانی به حج شمرده شود.برخی از پژوهشگران شکل روایت خاقانی در این منظومه را نیز تایید این نظر دانستهاند. خاقانی در اثر خود سخنی از سفرش به حج به میان نیاورده است. او که منظومه را خطاب به آفتاب سروده، آفتاب را دعوت کرده تا از آسمان به زمین بیاید و به سفر در زمین پردازد و به حج رود. بدین ترتیب، ادامه تحفة العراقین شرح سفر حجی است که به شکلی شاعرانه به آفتاب نسبت داده شده است؛ گویی خاقانی که خود پیشتر راه حج را طی کرده، آفتاب را به این سفر دعوت و منازلی را که در طول راه طی خواهد کرد، برایش وصف میکند و به ستایش کسانی که در شهرها خواهد دید، میپردازد.
با این دیدگاه، خاقانی این منظومه را چند سال پیش از سفر حج سروده و نسخهای از آن را به عراق و خراسان فرستاده و پس از سفر حج، بر آن مقدمهای نگاشته و آن را به جمالالدین اصفهانی، وزیر موصل، تقدیم کرده است. این مقدمه منثور که به یقین در کنار رود دجله در عراق نگاشته شده، در بسیاری از نسخههای خطی تحفة العراقین وجود ندارد. به احتمال، این دسته از نسخ خطی از روی نسخهای که خاقانی پیش از سفر حج به خراسان فرستاده، کتابت شدهاند.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
📠🕹چاپهای کتاب
کهنترین چاپهای تحفة العراقین آنها است که در هند به شکل سنگی به چاپ رسیده است. از این کتاب، پنج نسخه در قرن نوزدهم م. در اکبرآباد، لکنهو و لاهور به چاپ رسیده است.
نخستین چاپ سربی تحفة العراقین به سال ۱۹۵۴م. در مجموعه کلیات ابجدی و ضمن شرحی است که میر محمد اسماعیل خان ابجدی بر این منظومه نگاشته و در لکنهوی هند به چاپ رسیده است.
نخستین تصحیح انتقادی این منظومه را دکتر یحیی قریب در دهه ۳۰ ش. به دست داد که در چاپخانه سپهر به چاپ رسید و بعدها به همت انتشارات امیرکبیر در سال ۱۳۵۷ش. تجدید چاپ شد.
چاپ بعدی منظومه، تصویر نسخه خطی یافت شده در کتابخانه ملی اتریش بود که به شکل نسخه برگردان با مقدمه ایرج افشار در سال ۱۳۸۵ش. به همت انتشارات میراث مکتوب و با همکاری انتشارات فرهنگستان علوم اتریش در تهران به چاپ رسید.
در دهه هشتاد ش. دو تصحیح دیگر از این کتاب منتشر شد. تصحیح دکتر یوسف عالی عباس آباد از این کتاب را انتشارات سخن در سال ۱۳۸۶ش. با عنوان ختم الغرائب به چاپ رساند. به سال ۱۳۸۷ش. تصحیح علی صفری آق قلعه به دست انتشارات میراث مکتوب در ۸۳۰ صفحه در قطع وزیری با عنوان تحفة العراقین (ختم الغرائب) به چاپ رسید که نسخه مورد مراجعه در این مقاله بوده است.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
📚📖 محتوای کتاب
تحفة العراقین که خاقانی آن را تحفة الخواطر و زبدة الضمائر نیز مینامد، در قالب مثنوی و در بحر هزج مسدّس اخرب مقبوض سروده شده، و شامل بیش از۱۰۰‘ ۳ بیت است. این مثنوی بیانگر مشاهدات سراینده در سفر به مکه، از مسیر عراق عجم و عراق عرب است و شاعر ضمن آن به شرح دیدار خود با بزرگان شهرهای مختلف و ذکر برخی رسوم و عادات مردمان هر دیار پرداخته است.
تحفة العراقین از ۳ منظر قابل بررسی است: ۱- موضوع، ۲- مضمون، ۳- ویژگیهای دستوری.
تنظیم: سرکار خانم خدیجه سادات حسین پور
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
آسیابهای آبی دزفول
یکی از آثار ارزشمند تاریخی شهرستان دزفول بهشمار میروند و به شماره ۳۹۸۴ در ردیف آثار ملی کشور به ثبت رسیدهاست.
این آسیابهای آبی دارای مالکیت خصوصی بوده که به آسیابان به اصطلاح محلی لُوینه میگفتند. تعداد آسیابها در دوره صفویه حدود ۵۰ تا ۶۰ عدد بود که بخشی از آنها در اثر سیلابهای فصلی تخریب شدند. آسیابهای آبی دزفول در بخشهای مختلف رودخانه دز قرار دارند. بخشی از آنها به فاصله حدود ۸۰۰ متر از سد تنظیمی (دزفول) و در جنوب تفریحگاه ساحلی دز، بخشی در زیر پل جدید (دوم) دزفول و بخشی دیگر نیز در کنار پل قدیم این شهرستان ساخته شدهاند.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
پیشینه تاریخی
پیشینه تاریخی آسیابهای آبی دزفول در ارتباط با پل قدیم (دزفول) بوده که به دوره ساسانیان باز می گردد؛ اما عمده آثار موجود از آسیابها که در سه بخش از رودخانه موجود است به دوره تاریخی صفویه باز می گردد.این سازهها از مصالحی چون قلوه سنگ رودخانهای، آجر و با ملات ساروج ساخته شدهاند.شکل معماری آسیابها برگرفته از سبک معماری بومی شهرستان دزفول بوده و به صورت یک مجموعه به هم پیوسته ساخته شده و به هم مربط هستند.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
معماری
پایه این آسیابها از #ملات #گچ، #خاکستر و آجرها در سه ردیف ساخته شدهاند و در قسمتهایی از سنگ ساخته میشود. دیوارها نیز از آجر و سنگ قلوه رودخانه و ملات ساروج که نوعی آهک بندی بوده پوشیده شدهاست. نحوه کنار هم قرارگیری آسیابها به شکلی است که در گذشته حالت سد مانند داشته تا آب را به جای مورد نظر هدایت کنند. این سیستم، سیستم پیشرفته #ساسانی بودهاست؛که قسمت اول رودخانه را قطع میکند. این سازهها #پل_بند یا #دَمبِرِج نام دارند. ارتفاع درون اتاقک این آسیابها تا کف رودخانه حدود چهار متر است و حالت تقارن دارند.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
کاربرد کنونی و بازسازی
با توجه به ارزشهای تاریخی، معماری و فرهنگی این# آسیابها به تازگی تلاشهایی توسط سازمان #نوسازی بهسازی شهرداری دزفول برای حفظ، مرمت و بازسازی این آسیابها صورت گرفته که عمده این تلاشها زیر پل دوم #دزفول که به آسیابهای شیخ و عماد معروف است انجام شدهاست. همچنین در زمینه استفاده بهتر از طریق محوطهسازی و ایجاد سفره خانه سنتی در کنار این سازهها و بازسازی و راهاندازی #چرخ یکی از #آسیابها، این مجموعه لقب #موزه_آب به خود گرفته که استقبال خوبی از آن صورت گرفتهاست.
#دزفول
#آسیاب
#دز
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
کریمخان زند (وکیلالرعایا)
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
عوامل افول افشاریه و روی کار آمدن زندیه
پس از مرگ #نادرشاه، جانشینان او درگیری فراوانی بر سر قدرت نمودند. در این شرایط، ایران وارد مرحلهای از عدم ثبات سیاسی و اقتصادی شدیدی گردید و به دلیل خلع قدرت دولت مرکزی، خوانین و حکام نواحی طغیان نموده و در صدد کسب استقلال بیشتر یا رسیدن به منصب پادشاهی برآمدند. #علی قلی خان، #ابراهیم خان، #شاهرخ و #سلیمان دوم هر کدام مدت کوتاهی سلطنت کردند. #احمدشاه درانی از سرداران افغان نادر در شرق ایران، #محمدحسنخان قاجار در #استرآباد و #آزادخان افغان در نواحی شمال ایران در صدد تشکیل حکومت و کسب قدرت بودند. در میان این آشفتگیها، کریم خان زند نیز به دنبال چنین هدفی بود. او #تویسرکان و #کزاز را تصرف کرد و توانست محمد علی خان حاکم #همدان و حسنعلی خان حاکم #اردلان را شکست دهد و حامیانی پیدا کند. کریم خان پس از پیروزی بر دشمنان خود شهرت زیادی کسب نمود و عنوان #«کریم خان» یافت. کریم خان پس از پیروزیهای متعدد و کسب آوازه با #علیمردان خان بختیاری متحد شد و بنا بر پیشنهاد علیمردانخان تصمیم گرفتند به #ابوالفتحخان بختیاری حاکم #اصفهان و #عراق که منصوب #شاهرخمیرزا افشار بود، حمله کرده و او را شکست دهند. آنها توانستند ابوالفتح را شکست دهند اما پس از این پیروزی پیمان اتحاد سه جانبهای منعقد نمودند تا برای نجات ایران از هرج و مرج چارهای بیندیشند. متحدین #ابوتراب، نوه مادری #شاه سلطان حسین را با نام #شاهاسماعیل سوم بر تخت نشاندند و مناصب را بین خود تقسیم کردند. علیمردانخان به علت سن کم شاه جدید نایب السلطنه او، کریم خان زند سردار کل سپاه و ابوالفتح خان نیز حاکم اصفهان شد. بعد از این پیمان کریم خان عازم فتح نواحی غربی ایران گردید. هنگامی که وی مشغول فتوحات بود، علیمردانخان با استفاده از غیبت وی، #ابوالفتح خان حاکم اصفهان را کور و مقتول و عمویش باباخان بختیاری را حاکم اصفهان نمود و خود عازم دفع #صالح خان حاکم #شیراز گشت. علیمردانخان خود را پادشاه واقعی ایران میدانست و #شاه اسماعیل سوم برایش آلت دستی بیش نبود.
کریم خان بعد از اطلاع از موضوع در یک شورای مشورتی با سرداران خود تصمیم گرفت با علیمردانخان بجنگد. او با ۳۰٬۰۰۰ سپاهی به اصفهان حمله برد و شهر را تصرف کرد. #علیمردانخان هم که #شیراز را تصرف و در آنجا ستم زیادی کرده بود بعد از اطلاع از این وقایع به سوی اصفهان حرکت کرد. خان زند نیز فوراً با سپاه خود راهی جنوب شد. در #چهارمحال بختیاری دو سپاه رو به روی هم صف آراستند. در آن نبرد #علیمردانخان خان مغلوب شد و با به جا گذاشتن کلیهٔ لوازم خود به #خوزستان گریخت تا با کمک حاکم آنجا بتواند دوباره علیه کریم خان قد علم کند.
کریمخان توانست پس از فروپاشی حکومت #نادرشاه افشار، تمام بخشهای مرکزی، شمالی، غربی و جنوبی ایران را تحت حکومت خود درآورد. همچنین برادر وی، #صادقخان زند، نیز موفق شد در سال ۱۱۸۹ ه.ق #بصره را از امپراتوری #عثمانی جدا کرده و به ایران پیوست نماید و از این طریق، نفوذ ایران را بر سراسر #اروندرود، #بحرین و جزایر جنوبی #خلیج فارس مسلم گرداند.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
کریمخان در دوران اوج حکومت خود تقریباً بر تمام ایران حکومت میکرد اما از تاجگذاری خودداری نمود و پس از پیروزی بر #محمدحسن خان قاجار در دیوانخانه قدیم تهران #بارعام داد و خود را #وکیل الرعایا خواند. برخی ایلهای لک نظیر #بیرانوند و #باجولوند در شکلگیری حکومت به کریمخان کمک کرده و همراه وی به #شیراز رفتند. متحدان زندیه پس از انقراض سلسله زندیه به #لرستان بازگشتند.وی پیش از به قدرت رسیدن، رئیس #طایفه زند و از فرماندهان سپاه #نادرشاه بود. حکومت او دورهای آرام در تاریخ ایران بهشمار میرود. وی اجازه داد تا بعضی از اقوام ساکن شمال ایران مستقل از حکومت باقی بمانند و یکی از همانها، به نام طایفه #قاجار، با شکست #لطفعلی خان زند دودمان #زندیه را برانداختند. از آن نمونه مدارا با #میر مهنا و خوانین #بختیاری و مدیریت محلی او در مرکز و جنوب ایران و نیز #قاجار در شمال ایران بود.
تنظیم:سرکار خانم زهرا صفرزاده
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
بررسی پادرمیانی رخداد مباهله در فرود آمدن سوره آل عمران
نویسنده: رضا حاجیان حسین آبادی پرویز رستگارجزی
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ ۱۴۹-۱۷۲
این نوشتار برای بررسی ارتباط آیات اولیه سوره آل عمران و رخداد مباهله در سه بخش با طرح تاریخ گذاری سوره آل عمران و رخداد تاریخی مباهله، بررسی دلالی و سندی آیات و روایات، نامه نگاری و ورود قبایل به مدینه، فهمی روشن و صحیح از عدم هم زمانی نزول آیات سوره آل عمران و رخداد مباهله به دست دهد. هم مضمونی آیه 61 آل عمران با رخداد مباهله، سبب خلط سبب نزول و هم زمانی در نزول شده است. با بررسی سندی و دلالی، در نظر گرفتن روایات ترتیب نزول و رخدادهای قطعیِ تاریخی در آیات، سوره آل عمران در سال سوم نازل شده است. به رغم اینکه مباهله از اتفاقات قطعیِ تاریخی است، با نزول آل عمران هم زمان نیست. مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از آیات، روایات و مستندات تاریخی نگاشته شده است.
https://b2n.ir/e14146
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j