🌀چرا به چهارمردان می‌گویند: چهارمردان؟
🎙دکتر سید حسن قریشی:
🔹️محله #چهارمردان یکی از ده محله بزرگ قم با ساختاری کامل در امتداد شمال و جنوبی قم بنا شده بود که با احداث خیابان چهارمردان یا #انقلاب در امتداد شرقی و غربی، بخش زیادی از این محله از بین رفته یا در دو سوی خیابان انقلاب هنوز وجود دارد.
🔸️محله چهارمردان از جنوب با #گذر_قلعه و #باغچه_کلاه‌مال (که هم‌اکنون هتل صفا و مجتمع ناشران در آن بنا شده) شروع می‌شد و با گذر از محله های کوچک‌تر مثل #سلطان_شریف، #شترخون، #شاه_بیت‌الله، کوچه #لک‌ها، #گذر_صادق، کوچه #بدوخانه، #تالشی‌ها، #معمارباشی، #پنجه‌علی و در انتهای شمالی‌ترین قسمت به محله #شاه‌زید و #لبچال و #شاه_حمزه ختم می‌شد.
🔹️از کوچه‌ها و محله‌های کوچک‌تر در این محله بزرگ می‌توان به محله #خندق، #سلطان‌شریف، #آسیابان‌ها، #افخمی‌ها، کوچه #حاج_اصغرخلج‌زاده، #مسگرها، #علاقه‌مند، #نجارها، #توکلی، #ملاجان، #غم‌پرور، #قرام‌بیک، #حاج_تقی_قصاب و محلات دیگر اشاره کرد.
🔸️ گزارشات متعدد و مختلفی در تاریخ شفاهی از وجه تسمیه محله چهار مردان وجود دارد که بخش عمده آن مربوط به تقسیم آب بر قنات #ناصری ساخته شده در سال ۱۲۶۳ است.
🔹️یکی اینکه چهار عدد #مرد قوی مراقب این تقسیم‌نامه آب بوده‌اند. و یا گفته‌اند چهار بند گیر یا #چهارمنداب در مسیر این آب، منشاء این نامگذاری بوده است.
🔸️و یا اینکه وجود چهار #امامزاده یا چهار مرد موسوم به شاه حمزه، شاه زید، سلطان محمد شریف و پنجعلی دلیل این نام گذاری است.
🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید:
@tarikhqom
🌀توصیف قم از زبان خاورشناس #فرانسوی
🗓دوران قاجار
🔹️مقبره فاطمه که ایرانیها #معصومه می‌نامند در تمام مشرق احترامی بسزا دارد و مردم از اکتاف به زیارتش می‌آیند. این فاطمه نوه #علی(ع) است... . این مقبره از مرمر، مثلا و موزائيك است تالاری وسیع دارد كه يك تكه #نقره می‌باشد.
🔸️در داخلش #پیشکش‌هایی را که از قبیل سلاح، سنگهای قیمتی، لباس‌های گرانبها آورده‌اند، دیده می‌شود. گنبدش را هم #فتحعلیشاه از طلا زینت داده است.از پادشاهان ایران شاه عباس دوم، شاه #صفی و فتحعلیشاه در قم مدفونند.
🔹️فتحعلیشاه در اثر ارادتی که به فاطمه داشته برای مرقد خود مقبره یا #مسجدی كوچك را که به مقبره فاطمه متصل است انتخاب نموده. مقبره فتحعلیشاه از سنگهای #مرمر، طلا و آئینه تزئین شده بر روی قبرش صفحه‌ای سفید انداخته شده که تصاویر و نقوشی در آن حجّاری نموده اند.
🔸️#تیمور لنگ به قم چندان لطمه نرسانده و شاید از برکت فاطمه باشد. به راستی باید تیمور به شهر قم کاری نداشته و تنها دلبستگیش به #غنائم و جواهراتی بود که توده مقدسین در مرقد
فاطمه گرد ساخته بودند.
🔹️در قم چندان معطل نشده فردا عزیمت نمودیم. #گرما سخت شدت داشت. در مکانی ویران به نام لانگارو استراحت کردیم. این محل #امامزاده دارد که درختان انبوه و زیاد سرو و کاجهای چتری شکل آنرا احاطه نموده است.
📍اوژن #فلاندن خاورشناس فرانسوی در سفرنامه خود که در رابطه با ایران نوشته، شهر قم، آرامگاه حضرت #معصومه را توصیف کرده است.
🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید:
@tarikhqom
🌀گذشتۀ سی متری #کیوانفر
✏️سید حسن فاطمی موحد
🔹️سال ۱۳۴۵ در قم، خیابان سی متری #کیوانفر متولد شدم و تا حدود سی سالگی در همان خیابان زندگی کردم. این خیابان در زمان تولدم هشت متری بود؛ هشت متری #شریفی که سپس تبدیل به شانزده متری #رضا_پهلوی شد.
🔸️خانه‌ها از کوچۀ آقابقال تا هشت متری #حاج_زینل (هفت تیر فعلی) هنوز عقب نشینی نکرده بودند. پس از آن خانه‌ها تا #خاکفرج، زمین بیابانی و کشاورزی بود و به‌ندرت خانه‌ای وجود داشت.
🔹️در زمان برپایی انقلاب، شروع کردند به عریض‌تر کردن این خیابان، اما این پروژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی تکمیل و به «سی متری #کیوانفر» تغییر نام یافت و تا خیابان خاکفرج کشیده شد. کیوانفر #شهیدی از دوران انقلاب است.
🔸️سال ۱۳۵۵ را به یاد می‌آورم که دیوار بیمارستان شهید بهشتی از بلوار شهید بهشتی تا بیست متری شهید #بهشتی ادامه داشت و شایع بود که می‌خواهند در آنجا بیمارستان #هزار_تختخوابی بسازند. بیمارستان را پس از انقلاب ساختند.
🔹️آن زمان بلوار شهید بهشتی سامان نیافته بود، بلکه جاده‌ای خارج قم بود که به آن «جادۀ #کوه_سفید» می‌گفتند. بیست متری شهید بهشتی، «بیست متری #فرحناز» نام داشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تا چند سال نام آن را به «#حنیف‌نژاد» تغییر دادند و سپس به «شهید بهشتی» تغییر نام یافت.
🔸️خیابان شهید #چمران در جوار بیمارستان شهید بهشتی، وجود نداشت بلکه زمین بیابانی و باغ بود. سایۀ دیوار طولانی این بیمارستان، محل #تجمع نوجوانان و جوانان غیر ظاهرالصلاح بود که حامل چاقو، پنجه بکس، زنجیر و... بودند و معمولا چند نفری حلقه زده قمار می‌کردند: قاب بازی، پاسوربازی، تیله بازی و ... .
🔹️کوچۀ «#جوبْ‌کَمِدون» به موازات کوچۀ #رهبر، همچنان پابرجاست. در زمان کودکی ما جویی به عرض تقریبی یک متر از میان آن می‌گذشت و زن‌ها در آن، لباس و ظرف می‌شستند. کوچه‌های رهبر و #فردوسی نیز ساخته شده بودند اما کوچۀ رهبر قدیمی‌تر است.
🔸️پیش از تولدم، در خانه‌ها آب انبار بود و آب آن از طریق جوی کوچه تأمین می‌شد. هم‌زمان با تولدم لوله کشی آب آمد، اما در محلۀ ما یک «#فشاری» نصب شد برای برداشتن آب. فشاری لوله‌ای حدود یک متری بود که به آب لوله کشی متصل بود و برای برداشتن آب از آن، #ظرفی را زیر شیر می‌گذاشتند و سپس با فشردن شیر آن، آب در ظرف ریخته می‌شد.
🔹️امامزاده #خاکفرج در انتهای سی متری کیوانفر دارای صحن و سرایی قدیمی و قبرستان بود و قبرها تا بیرون صحن ادامه داشت. سه چهار سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، صحن‌های #امامزاده را تخریب و جزء خیابان کردند و قبرهای بیرون امامزاده نیز جزء خیابان شد.
🔸️پیش از انقلاب، خیابان امام خمینی، «خیابان #تهران» و میدان امام خمینی، «میدان #فرح» نامیده می‌شدند اما خیابان خاکفرج، و کوچه‌های فردوسی، رهبر، جوبْ کَمِدون، آقابقال، شیخ مهدی و نایب حسین هنوز به همان نام‌های پیش از انقلاب، شهرت دارند.
🔹️دورۀ ابتدایی را در دبستان نهم آبان خواندم که پس از انقلاب، آن را «#طلوع_آزادی» نامیدند. سه سال راهنمایی را در مدرسۀ کریمی گذراندم. پس از پیروزی انقلاب نام آن را به «#دکتر_شریعتی» تغییر دادند.
🔸️پس از چند سال دیگر، نام آن به «دکتر بهشتی» تغییر یافت. در سال‌های اخیر با پیگیری‌های خویشاوندان مرحوم کریمی، نام آن مدرسه به «#اخوان_کریمی» تغییر یافت.
منبع: قم‌شناسی
🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید:
@tarikhqom