🌀محله‌ی حاج‌زینل (هفت‌تیر کنونی)
🔹️#حاج_زینل پدر حاج حسن خان رحیمی و از بزرگان #گائینی بوده است. گائینی‌ها از اقوام لک هستند. لک‌ها ترکیبی از لر و کرد هستند. آن‌ها ابتدا در منطقه #سلطان‌محمد_شریف دروازه قلعه ساکن شدند. مسجد #لک‌ها، گذر لک‌ها و مدرسه لک‌ها هنوز باقی است.
🔸️لک‌های قم تبعیدی #آقامحمدخان_قاجار هستند. این‌ها از منطقه #کرمانشاه به کمک #کریم‌خان زند می‌روند و زمانی که قاجار به قدرت می‌رسد لک‌ها را به قم #تبعید می‌کند. (سال ۱۲۰۶ ق)
🔹️گروهی دیگر از لک‌های گائینی در قریه #شاجرد که قلعه‌ای است در بالای #منظریه در جاده تهران ساکن می‌شوند و مردمانی از کرمانشاه نیز به آنان می‌پیوندند.
🔸️اولین منطقه مسکونی در #بخش_دو محدوده‌ای بود که بعدا به کوچه حاج زینل معروف شد. توسعه این منطقه از حاج زینل شروع و به طرف سی متری #کیوانفر فعلی رشد کرد.
🔹️حدود ۱۵۰ سال پیش (دوران ناصرالدین شاه) عده‌ای از مردم منطقه #ابرقو یا #ابرکوه یزد جهت کسب و زراعت به قم مهاجرت کردند و #قلعه‌ای ساختند حوالی میدان سعیدی و خیابان هفت تیر فعلی. (بعدها کوچه حاج زینل و کوچه آقا بقال ساخته شد.)
🔸️در آن زمان غرب رودخانه را #بیرون_دروازه می‌گفتند که فاقد منطقه مسکونی بود. دروازه ورودی قم در آن زمان پل #علی‌خانی بود که مستقیما وارد بازار می‌شد.
🔹️علاوه بر مردم ابرکوه، عده ای از گائینی‌ها به دلیل وقوع سیل و سال #وبایی که از زمان #محمدشاه قاجار در دروازه قلعه و محله سلطان شریف ساکن بودند، کوچ کرده و به این منطقه آمدند. (در زمان مظفرالدین شاه؛ ۱۳۲۲ ق )
(منبع: قم‌پژوهی)
🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید:
@tarikhqom
🌀گذشتۀ سی متری #کیوانفر
✏️سید حسن فاطمی موحد
🔹️سال ۱۳۴۵ در قم، خیابان سی متری #کیوانفر متولد شدم و تا حدود سی سالگی در همان خیابان زندگی کردم. این خیابان در زمان تولدم هشت متری بود؛ هشت متری #رضا_پهلوی که سپس شانزده متری رضا پهلوی شد.
🔸️خانه‌ها از کوچۀ آقابقال تا هشت متری #حاج_زینل (هفت تیر فعلی) هنوز عقب نشینی نکرده بودند. پس از آن خانه‌ها تا #خاکفرج، زمین بیابانی و کشاورزی بود و به‌ندرت خانه‌ای وجود داشت.
🔹️در زمان برپایی انقلاب، شروع کردند به عریض‌تر کردن این خیابان، اما این پروژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی تکمیل و به «سی متری #کیوانفر» تغییر نام یافت و تا خیابان خاکفرج کشیده شد. کیوانفر #شهیدی از دوران انقلاب است.
🔸️سال ۱۳۵۵ را به یاد می‌آورم که دیوار بیمارستان شهید بهشتی از بلوار شهید بهشتی تا بیست متری شهید #بهشتی ادامه داشت و شایع بود که می‌خواهند در آنجا بیمارستان #هزار_تختخوابی بسازند. بیمارستان را پس از انقلاب ساختند.
🔹️آن زمان بلوار شهید بهشتی سامان نیافته بود، بلکه جاده‌ای خارج قم بود که به آن «جادۀ #کوه_سفید» می‌گفتند. بیست متری شهید بهشتی، «بیست متری #فرحناز» نام داشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تا چند سال نام آن را به «#حنیف‌نژاد» تغییر دادند و سپس به «شهید بهشتی» تغییر نام یافت.
🔸️خیابان شهید #چمران در جوار بیمارستان شهید بهشتی، وجود نداشت بلکه زمین بیابانی و باغ بود. سایۀ دیوار طولانی این بیمارستان، محل #تجمع نوجوانان و جوانان غیر ظاهرالصلاح بود که حامل چاقو، پنجه بکس، زنجیر و... بودند و معمولا چند نفری حلقه زده قمار می‌کردند: قاب بازی، پاسوربازی، تیله بازی و ... .
🔹️کوچۀ «#جوبْ‌کَمِدون» به موازات کوچۀ #رهبر، همچنان پابرجاست. در زمان کودکی ما جویی به عرض تقریبی یک متر از میان آن می‌گذشت و زن‌ها در آن، لباس و ظرف می‌شستند. کوچه‌های رهبر و #فردوسی نیز ساخته شده بودند اما کوچۀ رهبر قدیمی‌تر است.
🔸️پیش از تولدم، در خانه‌ها آب انبار بود و آب آن از طریق جوی کوچه تأمین می‌شد. هم‌زمان با تولدم لوله کشی آب آمد، اما در محلۀ ما یک «#فشاری» نصب شد برای برداشتن آب. فشاری لوله‌ای حدود یک متری بود که به آب لوله کشی متصل بود و برای برداشتن آب از آن، #ظرفی را زیر شیر می‌گذاشتند و سپس با فشردن شیر آن، آب در ظرف ریخته می‌شد.
🔹️امامزاده #خاکفرج در انتهای سی متری کیوانفر دارای صحن و سرایی قدیمی و قبرستان بود و قبرها تا بیرون صحن ادامه داشت. سه چهار سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، صحن‌های #امامزاده را تخریب و جزء خیابان کردند و قبرهای بیرون امامزاده نیز جزء خیابان شد.
🔸️پیش از انقلاب، خیابان امام خمینی، «خیابان #تهران» و میدان امام خمینی، «میدان #فرح» نامیده می‌شدند اما خیابان خاکفرج، و کوچه‌های فردوسی، رهبر، جوبْ کَمِدون، آقابقال، شیخ مهدی و نایب حسین هنوز به همان نام‌های پیش از انقلاب، شهرت دارند.
🔹️دورۀ ابتدایی را در دبستان نهم آبان خواندم که پس از انقلاب، آن را «#طلوع_آزادی» نامیدند. سه سال راهنمایی را در مدرسۀ کریمی گذراندم. پس از پیروزی انقلاب نام آن را به «#دکتر_شریعتی» تغییر دادند.
🔸️پس از چند سال دیگر، نام آن به «دکتر بهشتی» تغییر یافت. در سال‌های اخیر با پیگیری‌های خویشاوندان مرحوم کریمی، نام آن مدرسه به «#اخوان_کریمی» تغییر یافت.
منبع: قم‌شناسی
🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید:
@tarikhqom