🌀محله‌ی حاج‌زینل (هفت‌تیر کنونی) 🔹️#حاج_زینل پدر حاج حسن خان رحیمی و از بزرگان #گائینی بوده است. گائینی‌ها از اقوام لک هستند. لک‌ها ترکیبی از لر و کرد هستند. آن‌ها ابتدا در منطقه #سلطان‌محمد_شریف دروازه قلعه ساکن شدند. مسجد #لک‌ها، گذر لک‌ها و مدرسه لک‌ها هنوز باقی است. 🔸️لک‌های قم تبعیدی #آقامحمدخان_قاجار هستند. این‌ها از منطقه #کرمانشاه به کمک #کریم‌خان زند می‌روند و زمانی که قاجار به قدرت می‌رسد لک‌ها را به قم #تبعید می‌کند. (سال ۱۲۰۶ ق) 🔹️گروهی دیگر از لک‌های گائینی در قریه #شاجرد که قلعه‌ای است در بالای #منظریه در جاده تهران ساکن می‌شوند و مردمانی از کرمانشاه نیز به آنان می‌پیوندند. 🔸️اولین منطقه مسکونی در #بخش_دو محدوده‌ای بود که بعدا به کوچه حاج زینل معروف شد. توسعه این منطقه از حاج زینل شروع و به طرف سی متری #کیوانفر فعلی رشد کرد. 🔹️حدود ۱۵۰ سال پیش (دوران ناصرالدین شاه) عده‌ای از مردم منطقه #ابرقو یا #ابرکوه یزد جهت کسب و زراعت به قم مهاجرت کردند و #قلعه‌ای ساختند حوالی میدان سعیدی و خیابان هفت تیر فعلی. (بعدها کوچه حاج زینل و کوچه آقا بقال ساخته شد.) 🔸️در آن زمان غرب رودخانه را #بیرون_دروازه می‌گفتند که فاقد منطقه مسکونی بود. دروازه ورودی قم در آن زمان پل #علی‌خانی بود که مستقیما وارد بازار می‌شد. 🔹️علاوه بر مردم ابرکوه، عده ای از گائینی‌ها به دلیل وقوع سیل و سال #وبایی که از زمان #محمدشاه قاجار در دروازه‌ قلعه و محله سلطان شریف ساکن بودند، کوچ کرده و به این منطقه آمدند. (در زمان مظفرالدین شاه؛ ۱۳۲۲ ق ) (منبع: قم‌پژوهی) 🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید: @tarikhqom

🌀 یک دروازه و پنج اسم ✏️سیدمحسن محسنی؛ قم‌پژوه 🔸️#دروازه‌ای که در مدخل بازار قدیم از سمت غرب و بر لب پل #علیخانی گویا در دوران #قاجار ساخته و در زمان #رضا_شاه در حدود سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۴ تخریب شد، پنج نام به شرح زیر داشته است: 1️⃣ دروازه ساوه به اعتبار این‌که مردم از این قسمت به #آوه و #ساوه می‌رفته‌اند و گویا قدیمی‌ترین نام این دروازه باشد. 2️⃣دروازه عراق ظاهرا به این دلیل که از این قسمت با #سلطان_آباد_عراق (اراک فعلی) و منطقه مرکزی ایران (که عراق عجم می‌گفته‌اند) آمد و شد داشته‌اند. 3️⃣دروازه معصومه گویا به این علت که نزدیک #حرم حضرت معصومه (ع) بوده است. 4️⃣دروازه خاکفرج به این دلیل که از این‌جا به مزار شاهزاده احمد و #خاکفرج  می‌رفته‌اند. 5️⃣دروازه تهران به این دلیل که مردم بعد از برگردان راه قدیم قم - ری به دست #امین‌السلطان به سمت غرب، مردم به جای راه قدیم از این‌جا با شهر #ری و تهران رفت و آمد می‌کرده‌اند. 🔹️هر پنج اسم تا اواخر دوران قاجار رایج بوده است و عبارت «#بیرون_دروازه» و «#بیرون_شهر» در تداول مردم قدیم قم (تا دوران پهلوی دوم و هم‌چنان در زبان پاره‌ای از کهن‌سالان فعلی قمی) ناظر بر بیرون از این دروازه تا سه‌راهی #حاج_زینل (میدان سعیدی کنونی) است. 🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید: @tarikhqom

🌀گذشتۀ سی متری #کیوانفر ✏️سید حسن فاطمی موحد 🔹️سال ۱۳۴۵ در قم، خیابان سی متری #کیوانفر متولد شدم و تا حدود سی سالگی در همان خیابان زندگی کردم. این خیابان در زمان تولدم هشت متری بود؛ هشت متری #شریفی که سپس تبدیل به شانزده متری #رضا_پهلوی شد. 🔸️خانه‌ها از کوچۀ آقابقال تا هشت متری #حاج_زینل (هفت تیر فعلی) هنوز عقب نشینی نکرده بودند. پس از آن خانه‌ها تا #خاکفرج، زمین بیابانی و کشاورزی بود و به‌ندرت خانه‌ای وجود داشت. 🔹️در زمان برپایی انقلاب، شروع کردند به عریض‌تر کردن این خیابان، اما این پروژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی تکمیل و به «سی متری #کیوانفر» تغییر نام یافت و تا خیابان خاکفرج کشیده شد. کیوانفر #شهیدی از دوران انقلاب است. 🔸️سال ۱۳۵۵ را به یاد می‌آورم که دیوار بیمارستان شهید بهشتی از بلوار شهید بهشتی تا بیست متری شهید #بهشتی ادامه داشت و شایع بود که می‌خواهند در آنجا بیمارستان #هزار_تختخوابی بسازند. بیمارستان را پس از انقلاب ساختند. 🔹️آن زمان بلوار شهید بهشتی سامان نیافته بود، بلکه جاده‌ای خارج قم بود که به آن «جادۀ #کوه_سفید» می‌گفتند. بیست متری شهید بهشتی، «بیست متری #فرحناز» نام داشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تا چند سال نام آن را به «#حنیف‌نژاد» تغییر دادند و سپس به «شهید بهشتی» تغییر نام یافت. 🔸️خیابان شهید #چمران در جوار بیمارستان شهید بهشتی، وجود نداشت بلکه زمین بیابانی و باغ بود. سایۀ دیوار طولانی این بیمارستان، محل #تجمع نوجوانان و جوانان غیر ظاهرالصلاح بود که حامل چاقو، پنجه بکس، زنجیر و... بودند و معمولا چند نفری حلقه زده قمار می‌کردند: قاب بازی، پاسوربازی، تیله بازی و ... . 🔹️کوچۀ «#جوبْ‌کَمِدون» به موازات کوچۀ #رهبر، همچنان پابرجاست. در زمان کودکی ما جویی به عرض تقریبی یک متر از میان آن می‌گذشت و زن‌ها در آن، لباس و ظرف می‌شستند. کوچه‌های رهبر و #فردوسی نیز ساخته شده بودند اما کوچۀ رهبر قدیمی‌تر است. 🔸️پیش از تولدم، در خانه‌ها آب انبار بود و آب آن از طریق جوی کوچه تأمین می‌شد. هم‌زمان با تولدم لوله کشی آب آمد، اما در محلۀ ما یک «#فشاری» نصب شد برای برداشتن آب. فشاری لوله‌ای حدود یک متری بود که به آب لوله کشی متصل بود و برای برداشتن آب از آن، #ظرفی را زیر شیر می‌گذاشتند و سپس با فشردن شیر آن، آب در ظرف ریخته می‌شد. 🔹️امامزاده #خاکفرج در انتهای سی متری کیوانفر دارای صحن و سرایی قدیمی و قبرستان بود و قبرها تا بیرون صحن ادامه داشت. سه چهار سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، صحن‌های #امامزاده را تخریب و جزء خیابان کردند و قبرهای بیرون امامزاده نیز جزء خیابان شد. 🔸️پیش از انقلاب، خیابان امام خمینی، «خیابان #تهران» و میدان امام خمینی، «میدان #فرح» نامیده می‌شدند اما خیابان خاکفرج، و کوچه‌های فردوسی، رهبر، جوبْ کَمِدون، آقابقال، شیخ مهدی و نایب حسین هنوز به همان نام‌های پیش از انقلاب، شهرت دارند. 🔹️دورۀ ابتدایی را در دبستان نهم آبان خواندم که پس از انقلاب، آن را «#طلوع_آزادی» نامیدند. سه سال راهنمایی را در مدرسۀ کریمی گذراندم. پس از پیروزی انقلاب نام آن را به «#دکتر_شریعتی» تغییر دادند. 🔸️پس از چند سال دیگر، نام آن به «دکتر بهشتی» تغییر یافت. در سال‌های اخیر با پیگیری‌های خویشاوندان مرحوم کریمی، نام آن مدرسه به «#اخوان_کریمی» تغییر یافت. منبع: قم‌شناسی 🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید: @tarikhqom

🌀تاریخچۀ سی متری #کیوانفر ✍️ سیدحسن فاطمی (موحد): 🔸️ فروردین ۱۳۴۵ در این خیابان و در ابتدای کوچه سی (#نایب_حسین سابق و شهیدان کمیلی فعلی) متولد شدم. در همان خانه‌ای که هنوز پدر و مادرم در آن زندگی می‌کنند البته پس از تجدیدبنا. 🔹️این خیابان در ابتدا کوچه‌ای هشت متری به نام “#شریفی” بود. هم‌زمان با ولادتم عرض آن شانزده متر شد و به “رضا #پهلوی” تغییر نام یافت. ظاهرا دلیل نامگذاری آن به "شریفی" آن بوده که سر خیابان، آب انباری به این نام بود. این آب انبار تا اوایل پیروزی انقلاب وجود داشت. 🔸️پس از انقلاب اسلامی از سوی مردم و بدون اینکه رسمیت داشته باشد، نام آن را به “#کیوانفر” تغییر دادند و این نام تا کنون بر آن باقی مانده و رسمیت یافت. 🔹️کیوانفر جوانی ساکن همین منطقه بود که در رژیم سابق در تظاهرات شهید شد. نام اصلی او “رضا #نجفعلی” بود. در همان سال‌های اول انقلاب شنیدم که خواسته نام خانوادگی‌اش شیک‌تر شود، به “کیوانفر” تغییر داده است. نمی‌دانم شناسنامه‌اش را هم تغییر داده یا نه. 🔸️سه چهار سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی عرض این خیابان سی متر شد. این خیابان تا پیش از سی متر شدن، از خیابان امام خمینی (خیابان #تهران سابق) تا خیابان هفتم تیر (حاج زینل سابق) ادامه داشت و از کوچه ای حدود یک متری به طول بیست سی متر به حاج زینل راه داشت. 🔹️از #حاج_زینل تا رودخانه تقریبا بیابان بود و در زمان کودکی‌ام در اطراف امامزاده خاکفرج کشاورزی می‌کردند... 🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید: @tarikhqom