📸 محله‌ی گمشده‌ی قم
✏️سیدمحسن حسینی؛ قم‌پژوه
🔹️در اواسط روزگار قاجار شهر قم به ۱۰ محله تقسیم شده بود. یکی از این محلات #اسحاقیه نام دارد. این محله در خیابان‌کشی‌های دوره پهلوی اول تقریبا تخریب و نام و موقعیت محل نیز از یادها رفت. حتی معمرین/دیرسالان نیز این محل را نمی‌شناسند و به یاد نمی‌آورند.
🔸️علت موسوم بودن به اسحاقیه وجود مزار منسوب به احمد بن اسحاق #اشعری نمایندۀ امام حسن عسکری(ع) است که بعد به همت کجویی اردستانی صاحب انوارالمشعشعین معلوم شد که مزار #ناصرالدین علی از احفاد امام حسن مجتبی(ع) است.
🔹️#مفلس_قمی(شیخ ارده شیره) حدود این محل را چنین می‌گوید: «محله دهم: محلۀ اسحاقیه است. ابتدای او دروازه #خاکفرج است و انتهای او #چاله_خروس باجک است. گذر #کولیخان و بازار #مسگرها و حمام چال و کوچه جوب پاها، داخل این محل است.» (تحفه الفاطمیین، چاپ بنیاد قم پژوهی، ج۲، ص ۳۴۹)
♦️توضیحات:
۱. دروازه خاکفرج ابتدای بازار بزرگ و بر سر پل #علیخانی کنونی بوده است. در زمان رضا شاه تخریب شد.
۲. گذر کولیخان در ادامه بازار در چهار راه فعلی #بازار بوده است. در زمان رضا شاه تخریب شد.
۳. قسمتی از بازار #مسگرها بازمانده که تا حدود سی سال پیش فعال بود و کنون مشاغل دیگر آنجا است.
۴. چال خروس کوچه شماره ۳ #باجک فعلی است.
🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید:
@tarikhqom
📸 تصویری از پل #علیخانی که دروازه ورودی به قم بود
🗓 دوره قاجار
🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید:
@tarikhqom
🌀 یک دروازه و پنج اسم
✏️سیدمحسن محسنی؛ قم‌پژوه
🔸️#دروازه‌ای که در مدخل بازار قدیم از سمت غرب و بر لب پل #علیخانی گویا در دوران #قاجار ساخته و در زمان #رضا_شاه در حدود سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۴ تخریب شد، پنج نام به شرح زیر داشته است:
1️⃣ دروازه ساوه
به اعتبار این‌که مردم از این قسمت به #آوه و #ساوه می‌رفته‌اند و گویا قدیمی‌ترین نام این دروازه باشد.
2️⃣دروازه عراق
ظاهرا به این دلیل که از این قسمت با #سلطان_آباد_عراق (اراک فعلی) و منطقه مرکزی ایران (که عراق عجم می‌گفته‌اند) آمد و شد داشته‌اند.
3️⃣دروازه معصومه
گویا به این علت که نزدیک #حرم حضرت معصومه (ع) بوده است.
4️⃣دروازه خاکفرج
به این دلیل که از اینجا به مزار شاهزاده احمد و #خاکفرج می‌رفته‌اند.
5️⃣دروازه تهران
به این دلیل که مردم بعد از برگردان راه قدیم قم - ری به دست #امین‌السلطان به سمت غرب، مردم به جای راه قدیم از اینجا با شهر #ری و تهران رفت و آمد می‌کرده‌اند.
🔹️هر پنج اسم تا اواخر دوران قاجار رایج بوده است و عبارت «#بیرون_دروازه» و «#بیرون_شهر» در تداول مردم قدیم قم (تا دوران پهلوی دوم و هم‌چنان در زبان پاره‌ای از کهن‌سالان فعلی قمی) ناظر بر بیرون از این دروازه تا سه‌راهی #حاج_زینل (میدان سعیدی کنونی) است.
🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید:
@tarikhqom
🌀 چند نکته از محله‌های قم
✏️ابوالحسن گرامی؛ قم‌پژوه:
🔸️زمانی که در سال ۲۰۱ هجری حضرت #معصومه(س) در محله سبتیه وفات کردند، موسی بن خزرج که یکی از #اشعریان بزرگ بود، ایشان را در باغ #بابلان دفن می‌کنند.
🔹️باغ بابلان #بزرگ‌ترین باغ خارج شهر قم بود و محدوده کنونی حرم حضرت معصومه(س) و محلات اطراف تا پل #علیخانی را در برمی‌گرفت.
🔸️پیش از سال ۱۳۰۸ یک شب #رضاخان از نزدیکی حرم مطهر رد می‌شود و وضعیت نابسامان بافت اطراف آن را مشاهده می‌کند و تصمیم می‌گیرد #خیابانی در آنجا احداث کند.
🔹️سه #خیابان اصلی در قم در زمان پهلوی اول وجود داشت که اولین خیابان از پل #علیخانی آغاز می‌شده تا محله دارالشفا ادامه داشته است. خیابان #حضرتی در آن زمان به نام‌های خیابان حوض قهوه، سنگ تراش و چراغ گاز خوانده می‌شده است.
🔸️قهوه خانه بسیار بزرگی در این خیابان وجود داشته که چای و قهوه به #مسافران می‌داده و کنار آن هم یک باشگاه ورزش #باستانی قرار داشت.
🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید:
@tarikhqom