📜 لرزد و ریزد 🔺️شعری از مصطفی قمی معروف به #شاطر_قمی: سرشک دیده‌ام از هجر یار لرزد و ریزد بلی! پیاله ز دست خمار لرزد و ریزد ز چشم مردمک دیدگان به چهره سرشکم به‌سان قطره ز ابر بهار لرزد و ریزد دُری که با مژه سفتم ز اشتیاق وصالت به اختیار نه! بی‌اختیار لرزد و ریزد عرق ز تاب عرق همچو ژاله بر رخ لاله به صفحه‌ی گلت ای گلعزار لرزد و ریزد ز شانه زلف پریشان بده به باد که ترسم به شانه از شکنش یک دوتار لرزد و ریزد شمیم زلف تو را باد اگر به نافه رساند ز ناف آهوی دشت تتار لرزد و ریزد ز ابر دیده‌ چو باران سرشک دیده‌ی #شاطر به دامن رخش از انتظار لرزد و ریزد 🔹️شاطر مصطفی قمی فرزند #دایی_رجبعلی در سال ۱۲۷۱ در قم به دنیا آمد. وی از جوانی به شغل #شاطر نانوایی روی آورد و بعد از چند سال به #تهران مهاجرت کرد. شاطر مصطفی در سال ۱۳۱۶ در تهران دار فانی را وداع گفت و در قبرستان #ابن_بابویه به خاک سپرده شد. 🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید: @tarikhqom

🔺️شیخِ نترس 📌به یاد آیت‌الله #محمدتقی_بافقی 🔹️نوروز سال ۱۳۰۷ ش. هنگامی‌که تاج‌الملوک، همسر #رضاخان به همراه دخترانش و تعدادی از زنان دربار برای گذراندن لحظات تحویل سال در حرم حضرت #معصومه(س)، حاضر شد، شیخ محمدتقی بافقی به آن‌ها پیام فرستاد که باید این مکان مقدس را ترک یا #حجاب را رعایت کنند اما همسر رضاخان به این اعتراض بی‌اعتنایی کرد. 🔸️مرحوم بافقی به همراه جمعی از مردم در صحن اجتماع و صدا به #اعتراض علنی بلند کرد. همسر رضاخان که چنین دید، به خانه #فرماندار قم رفت و با تلفن، شاه را در جریان ماوقع قرار داد. 🔹️#رضاخان با یک واحد #موتوریزه نظامی خود را به قم رساند، وارد حرم مطهر شد و شیخ را زیر #مشت و لگد گرفت؛ آن‌گونه که یکی از دنده‌های آن فقیه مجاهد شکست؛ اما مردم از خوف، دم نزدند. آیت‌الله شیخ محمدتقی بافقی را به #تهران و زندان لشکر منتقل کردند. 🔸️چند ماه بعد با تلاش آیت‌الله #حائری، آیت‌الله بافقی را به ری #تبعید کردند. او تا سقوط رضاخان در این شهر ماند و در شهریور ۱۳۲۰، پس از فرار پهلوی اول، در میان استقبال گسترده مردم به قم بازگشت و روزگار پایانی عمر خود را در این شهر گذراند؛ اما تا آخرین دم از #امربه‌معروف و ایستادن در برابر #منکرات شانه خالی نکرد. 🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید: @tarikhqom

🖼مقبره‌ی اولین #نخست_وزیر جمهوری اسلامی ایران در قم 🔹️مهدی #بازرگان در ۳۰ دی ۱۳۷۳ در ضمن سفر درمانی، در #زوریخ درگذشت و بعد از انتقال پیکر او به #تهران و تشییع از مقابل #حسینیه_ارشاد، در #قم دفن شد. 🔸️بنا به وصیت بازرگان، پیکرش در مقبره #بیات در خیابان #اراک قم روبروی حرم حضرت معصومه(س) و در کنار والدین و برخی از اقوامش به خاک سپرده شد. 🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید: @tarikhqom

🌀 روایت ناصرالدین‌شاه قاجار از عزاداری در #قم 🔸️روز قتل دو دسته راه می‌افتند: یکی از کوچۀ #حرم و یکی از #مسجد_علی. اینها هم آمدند منزل ما مشغول #سینه‌زدن شدند. دستۀ خوبی بودند، تفاوتی که با دستجات #تهران داشت این بود که اینجا شبیه یک #عایشه در میان دستجات آورده بودند. 🔹️شب قتل و روز قتل هم تعزیه‌داری و #روضه‌خوانی کردیم. روضه را شب در مکانی که نماز می‌کردیم و حالت اتصال به #حرم مطهر داشت خواندیم. 🔸️#روضه‌خوان خوب در قم ندارد، ملا موسی #رشتی آمده است در قم متوطن شده است. تعزیه‌خوان خوبی هم ندارد. یکی از سادات #زیارتنامه‌خوان هم تعزیه‌گردان است و هم شبیه امام می‌شود، هم بسیار #بد می‌خواند. 🔹️روز قتل هم صحن تعزیه بود. چون در #تعزیه اسب می‌آوردند که تعزیه بعضی لوازمات دارد که خلاف #احترام حضرت بود من این رسم را #منسوخ کردم، گفتم بعد از این در مدرسۀ #دارالشفاء تعزیه بیاورید. 📚منبع: «سفرنامۀ ناصرالدین‌شاه به قم» به کوشش فاطمه قاضیها 🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید: @tarikhqom

✏️ابوالفضل قیامی 🔹️این گزارش، نکات ارزشمندی برای شناخت وضعیت #شهری قم دارد. مورخ کلود آنه متوفی ۱۹۳۱ میلادی یعنی ۱۳۰۹ شمسی است. سفر وی احتمال زیاد اواخر دورهٔ #قاجار است. 🔹️در این دوره تنها مسیر ورودی به شهر از طرف تهران پل #علیخانی است که به دروازه #تهران هم معروف بوده است. بعد از پل بلافاصله بازار شروع می‌شده است. عکس‌های سر در این دروازه موجود است. 🔸️بازار از پل علیخانی تا چهار راه بازار فعلی سرپوشیده بوده و در این جا #چهارسوق یا چهار مسیر داشته است: یکی به طرف حرم و سلامگاه مقابل مسجد امام و ورودی قبرستان #بابلان و به طرف حرم و یکی به طرف باجک فعلی و بازار مسگرها و یکی هم به طرف راسته بازار (ورودی فعلی چهار راه بازار) می‌رفته است. 🔹️مسافران (از جمله مورخ) احتمالا از این مسیر وارد بازار شده و مستقیم تا #حسین‌آباد آمده و سپس تا انتها از درون بازار کهنه گذشته و تا نزدیک #چهل‌اختران و درخت پیر وارد مسیر منتهی به محله #سرحوض شده و از آنجا از طریق محلات سنگ سیاه و دولتخانه وارد محله دروازه کاشان شده و از آنجا خارج می‌شده و از کنار گنبد #سبز و علی بن جعفر به طرف #کاشان می‌رفتند. 🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید: @tarikhqom

🌀گذشتۀ سی متری #کیوانفر ✏️سید حسن فاطمی موحد 🔹️سال ۱۳۴۵ در قم، خیابان سی متری #کیوانفر متولد شدم و تا حدود سی سالگی در همان خیابان زندگی کردم. این خیابان در زمان تولدم هشت متری بود؛ هشت متری #رضا_پهلوی که سپس شانزده متری رضا پهلوی شد. 🔸️خانه‌ها از کوچۀ آقابقال تا هشت متری #حاج_زینل (هفت تیر فعلی) هنوز عقب نشینی نکرده بودند. پس از آن خانه‌ها تا #خاکفرج، زمین بیابانی و کشاورزی بود و به‌ندرت خانه‌ای وجود داشت. 🔹️در زمان برپایی انقلاب، شروع کردند به عریض‌تر کردن این خیابان، اما این پروژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی تکمیل و به «سی متری #کیوانفر» تغییر نام یافت و تا خیابان خاکفرج کشیده شد. کیوانفر #شهیدی از دوران انقلاب است. 🔸️سال ۱۳۵۵ را به یاد می‌آورم که دیوار بیمارستان شهید بهشتی از بلوار شهید بهشتی تا بیست متری شهید #بهشتی ادامه داشت و شایع بود که می‌خواهند در آنجا بیمارستان #هزار_تختخوابی بسازند. بیمارستان را پس از انقلاب ساختند. 🔹️آن زمان بلوار شهید بهشتی سامان نیافته بود، بلکه جاده‌ای خارج قم بود که به آن «جادۀ #کوه_سفید» می‌گفتند. بیست متری شهید بهشتی، «بیست متری #فرحناز» نام داشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تا چند سال نام آن را به «#حنیف‌نژاد» تغییر دادند و سپس به «شهید بهشتی» تغییر نام یافت. 🔸️خیابان شهید #چمران در جوار بیمارستان شهید بهشتی، وجود نداشت بلکه زمین بیابانی و باغ بود. سایۀ دیوار طولانی این بیمارستان، محل #تجمع نوجوانان و جوانان غیر ظاهرالصلاح بود که حامل چاقو، پنجه بکس، زنجیر و... بودند و معمولا چند نفری حلقه زده قمار می‌کردند: قاب بازی، پاسوربازی، تیله بازی و ... . 🔹️کوچۀ «#جوبْ‌کَمِدون» به موازات کوچۀ #رهبر، همچنان پابرجاست. در زمان کودکی ما جویی به عرض تقریبی یک متر از میان آن می‌گذشت و زن‌ها در آن، لباس و ظرف می‌شستند. کوچه‌های رهبر و #فردوسی نیز ساخته شده بودند اما کوچۀ رهبر قدیمی‌تر است. 🔸️پیش از تولدم، در خانه‌ها آب انبار بود و آب آن از طریق جوی کوچه تأمین می‌شد. هم‌زمان با تولدم لوله کشی آب آمد، اما در محلۀ ما یک «#فشاری» نصب شد برای برداشتن آب. فشاری لوله‌ای حدود یک متری بود که به آب لوله کشی متصل بود و برای برداشتن آب از آن، #ظرفی را زیر شیر می‌گذاشتند و سپس با فشردن شیر آن، آب در ظرف ریخته می‌شد. 🔹️امامزاده #خاکفرج در انتهای سی متری کیوانفر دارای صحن و سرایی قدیمی و قبرستان بود و قبرها تا بیرون صحن ادامه داشت. سه چهار سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، صحن‌های #امامزاده را تخریب و جزء خیابان کردند و قبرهای بیرون امامزاده نیز جزء خیابان شد. 🔸️پیش از انقلاب، خیابان امام خمینی، «خیابان #تهران» و میدان امام خمینی، «میدان #فرح» نامیده می‌شدند اما خیابان خاکفرج، و کوچه‌های فردوسی، رهبر، جوبْ کَمِدون، آقابقال، شیخ مهدی و نایب حسین هنوز به همان نام‌های پیش از انقلاب، شهرت دارند. 🔹️دورۀ ابتدایی را در دبستان نهم آبان خواندم که پس از انقلاب، آن را «#طلوع_آزادی» نامیدند. سه سال راهنمایی را در مدرسۀ کریمی گذراندم. پس از پیروزی انقلاب نام آن را به «#دکتر_شریعتی» تغییر دادند. 🔸️پس از چند سال دیگر، نام آن به «دکتر بهشتی» تغییر یافت. در سال‌های اخیر با پیگیری‌های خویشاوندان مرحوم کریمی، نام آن مدرسه به «#اخوان_کریمی» تغییر یافت. منبع: قم‌شناسی 🔗به کانال #تاریخ_شفاهی_قم بپیوندید: @tarikhqom