#علم_دینی
✍️ سید مهدی مرتضوی
ادامه:
۳. بر اساس دیدگاه سوم:
🔸 اولا رسالت اصلی انبیاء، #هدایت انسانهاست. انبیاء وظیفه نداشتند علومی را که بشر با افت و خیزهایش از طریق اندیشه و تجربه می‌تواند کسب کند به او بیاموزند. لذا در بیماری به طبیب مراجعه می‌کردند. روایات طبی نیز برای اثبات حقانیت ائمه و نشان دادن دانش وسیعشان به مردم بوده نه نفی ارزش تجربه بشری.
آگاهی بشر به خواص دارویی گیاهان از طریق انبیاء نیز مانند آغاز برخی فنون بوسیله انبیاء، تفضل خداوند به بشر از این طریق بوده و ناقض این اصل نمی‌باشد.
انبیاء طریق منحصر چنین تفضل‌هایی نیستند؛ چنانکه گاهی خداوند از طریق یک کلاغ به بشر آموزش داده است.
بر این اساس، رجوع به دانشمندان برای حل مسائل علمی به معنای #نقصان_دین نیست.
🔸 ثانیا علوم طبیعی و انسانی ابزارهایی در خدمت انسان برای رسیدن به اهدافش می‌باشند. اما آیا این #اهداف و #چشم_اندازها بوسیله خود این دانشها تعیین می‌گردد؟ پاسخ طرفداران دیدگاه سوم آن است که مومنان، اهداف حیات فردی و اجتماعی را از دین اخذ کرده یا همسو با آن تعیین می‌کنند؛ آنگاه برای یافتن بهترین راه دستیابی به آن هدفها از دستاوردهای علمی بشر استفاده می‌کنند.
بر این مبنا، این سخن که دین در راهبری و هدایت و سیاستگزاری کلان امور اقتصادی و سیاست خارجی و کشورداری نباید مداخله کند و همه این کارها را باید به دانشمندان بسپارد، ادعایی بی وجه است.
در باب #رابطه_علم_و_دین دو ملاحظه دیگر نیز وجود دارد:
🔸 دين مي‌تواند مسائلي براي پژوهش و ايده‌هايي براي نظريه‌پردازي در اختيار دانشمندان علوم مختلف قرار دهد. چنانچه گفته شد، راه رسيدن به اهداف و چشم‌اندازهاي تعيين شده از سوي دين، يكي از اين پرسشهاست.
🔸 گاهی بهره برداری از دانشها با حوزه اخلاق یا فقه ربط پیدا می‌کند. مانند تولید سلاحهای کشتار جمعی و حرمت استفاده از آنها، یا ساخت موشک نقطه زن با هدف ایجاد کمترین خسارت به غیر نظامیان، یا معماری محل سکونت به گونه‌ای که با حیا منافات نداشته باشد، یا حرمت مداوا با شراب.
بر این اساس، جامعه دینمدار هم آرمانها و ارزشهای دینی را پاس می‌دارد و هم از تجارب و دستاوردهای علمی بشر، نهایت استفاده را می‌برد.
تا اینجا از #رابطه_علم_و_دین گفتیم ولی هنوز سخنی از #علم_دینی نگفته‌ایم.
🔸 ثالثا وضعیت #علوم_انسانی با #علوم_طبیعی متفاوت است.
معمولا علوم انسانی نسبت به علوم تجربی از #قطعیت کمتری برخوردارند. به همین دلیل در علوم انسانی مانند اقتصاد یا روانشناسی یا فلسفه، با نظریات و مکاتب و گفتمانهای متعدد و متفاوتی مواجهیم که در #رقابت با یکدیگر هستند. هر کدام از این نظریه‌ها بر پیش فرضها و مقدمات و #مبانی ویژه‌ای در حوزه معرفت شناسی، فلسفه، الهیات و انسان شناسی مبتنی هستند که ممکن است متخذ از دین یا سازگار با آن بوده یا ضد دین باشند.
همچنین هر کدام از این نظریات می توانند نتایج و #لوازم آشکار و پنهانی داشته باشند که با دین موافق یا مخالف باشند.
از این جهت مکاتب موجود در علوم انسانی می‌توانند به لحاظ دوری و نزدیکی مبانی و نتایجشان نسبت به دین، در جاهای مختلفی از یک طیف قرار گیرند و برخی دینی یا دینی‌تر و برخی ناسازگارتر با دین تلقی شوند.
🔸 بر اساس این دیدگاه، تلاش برای #اسلامی_سازی_علوم_انسانی به معنای دستیابی به مکتب و گفتمانی در یک دانش است که مبانی آن متخذ از دین و نتایج و لوازمش سازگار با دین باشد.
#علم_دینی هیچ محدودیتی برای بهره برداری از روشهای علمی از قبیل روش تجربی و تحلیلی برای کشف یا اعتبارسنجی گزاره‌های علمی ندارد.
🔸 بر اساس آنچه گفته شد، علوم پایه مانند فیزیک و ریاضی و دانشهای مهندسی مانند مکانیک را نه می‌توان دینی دانست و نه غیر دینی. این دانشها خارج از قلمرو دین هستند.
🔸 وضعیت دانشهایی مانند #معماری و #طب که زیر مجموعه علوم انسانی نیستند اما با حیات انسان قرابت زیادی دارند، نیازمند تامل بیشتر است.
الحاق این دانشها به سایر علوم طبیعی به معنای قطع ارتباط این علوم با دین نیست. چنانچه گفته شد، اهداف و چشم اندازهای علوم طبیعی از دین اخذ شده و در بهره برداری از این دانشها، ملاحظات فقهی و اخلاقی نیز باید مراعات گردد.
همچنانکه الحاق معماری یا طب به علوم انسانی، به معنای حذف و طرد تجربه و دستاوردهای بشری در این دانشها نخواهد بود.
از طريق لينك زير مي‌توانيد به كانال يادداشتها بپيونديد
✅https://eitaa.com/yad_dashtha
بسم الله الرحمن الرحیم
✍️ سید مهدی مرتضوی
#افراط_خوارجی و #تفریط_مرجئی
🔸 خداوند از سر لطف و مهربانی اش برای هدایت بشر و نجات او از افراط و تفریط در کنار عقل و فطرت و تجربه بشری، دو منبع معرفت بخش دیگر نیز در اختیار انسانها قرار داده است: قرآن و تعالیم اهلبیت علیهم السلام به عنوان حجتهای معصوم الهی. فهم تعالیم هدایت بخش کتاب و سنت از مسیر #تفقه_روشمند در آنها می گذرد و تعبد صرف می تواند حجاب دستیابی به این هدایت باشد.
🔸 اگر متدینان با مبانی ناب قرآن و اهلبیت علیهم السلام آشنایی کامل نداشته باشند در زندگی شخصی و فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی خود، نادانسته و ناخواسته گرفتار دیدگاه های غلط و نگرشها و رویکردهای افراطی و تفریطی خواهند شد.
🔸 امام صادق علیه السلام می فرمایند مومنانی که اهل تفقه و دین شناسی روشمند در دین الهی نباشند و در حد وسع خود تلاش نکنند از مسیری که خداوند برای #هدایت قرار داده نیاز خود را برطرف کنند به منابع غیر دینی یا دیدگاه های دینی ناخالص، محتاج گشته و نادانسته گرفتار #ضلالت مکاتب بشری خواهند شد.
عن بشير الدهان قال: قال أبوعبدالله عليه السلام: لا خير فيمن لا يتفقه من أصحابنا يا بشير. إن الرجل منهم إذا لم يستغن بفقهه احتاج إليهم فإذا احتاج إليهم أدخلوه في باب ضلالتهم وهو لا يعلم.
🔸 از جمله چالشهای #ضلالت_آفرین که بر سر راه مومنان قرار دارد، دو نگرش #مرجئی و #خوارجی است. در تعالیم اهلبیت علیهم السلام به این دو چالش که تهدید کننده دین‌ورزی مومنان می باشند به صراحت اشاره شده و درباره آنها به مومنان اخطار داده شده است.
🔸 در حدیثی مشهور آمده که فرزندان خود را پیش از آنکه با مرجئه و تعالیم آنها آشنا شوند با تعالیم و معارف وحیانی آشنا کنید. این حدیث بر #جذابیت تعالیم مرجئه برای نوجوانان و جوانان دلالت می کند. راه صیانت نسل جدید از خطر تعالیم جذاب مرجئی، آشنایی با علوم و معارف حق و صحیح می باشد: علموا صبیانکم الحدیث قبل ان یسبقکم الیهم المرجئه.
🔸 در گفتار مهمی امام صادق علیه السلام می فرمایند بنی امیه تعلیم ایمان را برای مردم آزاد گذاشتند اما تعلیم شرک را ممنوع کردند تا وقتی آنها را به سمت شرک می برند متوجه نشوند: ان بنی امیه اطلقوا للناس تعلیم الایمان و لم یطلقوا تعلیم الشرک لکی اذا حملوهم علیه لم یعرفوه.
این حدیث به صراحت و مستقیما به ارجاء و مرجئه اشاره ندارد اما می توان آن را نقد تلویحی رویکرد مرجئی تلقی کرد. زیرا مهمترین رکن نگرش مرجئی، کمرنگ کردن #مرز ایمان و توحید با کفر و شرک و اهمیت زدایی از آن است.
🔸 به همان میزان که اهلبیت علیهم السلام رویکرد مرجئی را برای ایمان مومنان خطرناک معرفی کرده اند، در زمینه رویکرد خوارجی نیز اخطار داده اند.
🔸 سه نفر از شیعیان درباره ایمان و کفر مسلمانانی که به امام زمان خود معرفت ندارند مباحثه و احتجاج می کنند. از امام صادق علیه السلام دعوت می کنند تا درباره اختلاف آنها داوری کنند. امام دیدگاهی که همه غیر شیعیان را کافر می داند، مشابه دیدگاه خوارج تلقی می کنند و می فرمایند: سبحان الله هذا قول الخوارج.
🔸 در حدیثی دیگر رویکرد خوارجی را نگرشی تنگ نظرانه و #حصرگرایانه در حوزه دینداری معرفی می کنند که موجب کافر انگاشتن اکثر انسانها و به تبع آن، #دین_گریزی برخی مخاطبان می گردد:
الدین واسع و لکن الخوارج ضیقوا علی انفسهم من جهلهم.
🔸 منظور از گرایش مومنان به رویکرد خوارجی یا مرجئی، پیوستن به این دو فرقه نیست. خوارج و مرجئه صرفا دو فرقه مذهبی در بین مسلمانان نیستند. آنها نماینده دو الگوی کلان اندیشه و دینداری هستند. #انحصارگرایی و #پلورالیسم را می توان امتداد رویکردهای خوارجی و مرجئی در دوره معاصر محسوب کرد.
🔸 مومنان برای آنکه نادانسته گرفتار افراط خوارجی و تفریط مرجئی نشده یا به آنها متهم نشوند باید #تفاوتهای رویکرد قرآن و اهلبیت علیهم السلام با دو رویکرد خوارجی و مرجئی را به روشنی شناخته و معرفی کنند.
✅https://eitaa.com/yad_dashtha