@yekaye #حجرات_4

🔹الْحُجُراتِ ... «حُجْرَة» - بر وزن «فُعلة» به معنای مفعول- قطعه‌ای از زمین است که با سنگهایی که حالت دیوار داشته محدود و محصور شده، و به تبع آن، کم‌کم به هرجایی که حالت اتاق‌مانند داشته و با دیواری محصور شود (از جمله هودجی که روی شتر می‌گذاشتند) اطلاق گردیده است، که جمع آن به صورت «حُجَر» (همانند غُرَف) جمعی است که برای ۳ تا ۱۰ عدد به کار می‌رود و کلمه «حجرات» («يُنادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُرات» حجرات/4) جمع الجمع است، که وقتی کلمات جمع این‌چنینی با «ات» مجددا جمع بسته می‌شوند بهتر است حرف دومشان را مضموم خواند (حُجُرات؛ غُرُفات)؛ ‌هرچند از باب ثقیل بودن دو ضمه پیاپی می‌توان آن را مفتوح ویا ساکن (حُجَرات، حُجْرات) نیز تلفظ می‌کنند. 📖اختلاف قرائت اگرچه قرائت این کلمه به همان صورت حُجُرات مشهورترین قرائت است اما قرائت آن به دو وجه دیگر (حُجَرات، حُجْرات) نیز روایت شده است... @yekAaye متن کامل توضیحات فوق در: https://eitaa.com/yekaye/9337

🔹لا یعْقِلُونَ ▪️درباره ماده «عقل» راغب اصفهانی بر این باور است که اصل این ماده بر «امساک» و بازداشتن و ممانعت دلالت دارد، چنانکه به پای‌بند شتر «عقال» گویند، یا وقتی خانمی موهایش را روی سرش می‌بندد از تعبیر «عَقَلَتِ المرأة شعرها» استفاده می‌کنند، یا برای نگه داشتن و حفظ زبان از سخنان ناروا، تعبیر «عقل لسانه» به کار برده می‌شود؛ یا به دژ و حصن «مَعقَل» گویند؛ و عقل (به معنای قوه تشخیص) هم چون انسان را از کارهای بد بازمی‌دارد چنین نامیده شده است ▪️ اما چنانکه عسگری تذکر داده‌ شاید بتوان گفت دلالت این ماده بیشتر بر معنای «حبس» و «حصر» است تا «منع»؛ که این معنا هم مصادیق فوق را توضیح می‌دهد هم برخی از کاربردهای دیگر این ماده را تبیین می‌کند... و این معنای «حبس» معنایی است که امثال ابن‌فارس و حسن جبل نیز با آن همراهی کرده‌اند... 🔸کلمه عقل به کلماتی مانند «علم» و «أرب» و «لبّ» و «نهی» و «حجی» و «ذهن» نزدیک است؛ ▪️در تفاوت آن با «علم» چنانکه اشاره شد معلوم می‌شود که «عِلم» به معنای هرگونه ادراک و شناخت است؛ اما «عقل» [در جایی که برای اطلاق بر خود ادراکات به کار می‌رود] گفته‌اند آن علم بدیهی‌ای است که انسان را از ارتکاب زشتی‌ها باز می‌دارد؛ و با توجه به اینکه در اهل بهشت هم عقل هست و در آنجا میل به زشتی‌ها و منعی از زشتی‌ها در کار نیست شاید بهتر باشد عقل را ناظر به همان معلومات بدیهی در نزد انسان بدانیم بویژه که نقطه مقابل عقل را حُمق دانسته‌اند و احمق صرفا نادان نیست بلکه کسی است که از معلومات واضح خود استفاده نمی‌کند (الفروق فی اللغة، ص۷۵-۷۶)؛ ▪️«أرب» (التَّابِعينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجال؛ نساء/۳۱) دلالت بر وفور عقل دارد ؛ ▪️«لبّ» (از ماده «لبب» که در قرآن کریم تعبیر «أُولِي الْأَلْباب» مکرر به کار رفته است) نیز در جایی به کار می‌رود که کسی صفاتی که بدان موصوف است را خالص گرداند [= به محض و خلوص مطلب دست یابد] در حالی که عقل بر حصر معلومات دلالت دارد؛ و چون برای خداوند معنای محض و غیرمحض (خالص و ناخالص) فرض ندارد خداوند به «لب» [صاحب لب بودن] توصیف نمی‌شود؛ ▪️«نُهَی» (لَآياتٍ لِأُولِي النُّهى‏؛ طه/54 و ۱۲۸) نیز نهایت معرفتی است که کسی که بدان موصوف می‌شود را می‌توان گفت که به نهایت مطلب در موضوع مربوطه دست یافته است؛‌چنانکه به برکه (غدیر) «نهی» گفته می‌شود چون سیل بدان نهایت می‌یابد؛ ... 📿ماده «عقل» ۴۹بار در قرآن کریم (در همین معنای درک کردن و پی بردن) به کار رفته است؛ که غیر از یک مورد که به صورت فعل ماضی و ظاهرا در معنای مذموم (یا لااقل ابزاری خنثی که از آن سوءاستفاده شده) به کار رفته (ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِنْ بَعْدِ ما عَقَلُوه؛ بقره/۷۵)، تمامی این کاربردهای دیگرش به صورت فعل مضارع و در معنای ممدوح (که داشتنش خوب؛ و نداشتنش مذموم است) بوده است. @yekAaye متن کامل توضیحات فوق در: https://eitaa.com/yekaye/9339

📜شأن نزول آیه ۴ سوره حجرات ۲) نقل شده است که این آیه درباره عده‏اى از افراد بنى تمیم نازل شد كه به رهبری عطارد بن حاجب بن زراره و اقرع بن حابس و زبرقان بن بدر و عمرو بن أهتم و قیس بن عاصم به عنوان هیأتى نزد پیغمبر (ص) اعزام شده بودند. وقتی وارد مسجد شدند پیغمبر (ص) را از بیرون حجره‌هاش صدا مى‏زدند: «یا محمد بیرون بیا» و پیامبر از این برخورد اذیت شد و بیرون آمد. گفتند ماآمده‌ایم که با شما مفاخره کنیم: پس بگذار شاعر و خطیب ما سخن بگوید: فرمود: اجازه دادم. عطارد بن حاجب بلند شد و گفت: «ستایش خداوندی راست كه ما را پادشاهانی قرار داده که مورد تفضل او هستیم و اموال فراوانى به ما عطا فرموده كه با آن کارهای خوب انجام دهیم. و ما را عزیزترین اهل مشرق و دارای بیشترین عِدّه و عُدّه قرار داد؛ پس چه کسی در میان مردم همانند ماست؟! پس هرکه می‌خواهد با ما مفاخره کند همچون عده و عده ما آماده کند و اگر می‌خواستیم سخن را ادامه می‌دادیم لیکن از پرگویی حیا می‌کنیم. سپس نشست و پیامبر ص به ثابت بن قیس بن شماس فرمود: بلند شو و جوابش را بده. ثابت به پا خاست و گفت: سپاس خداوندی راست که آسمانها و زمين را آفريد، چه آفریدنی، و در آنها فرمان خود را جارى ساخت، و دانش او بر كرسى قدرتش احاطه دارد، هيچ چیزی در عالم نيست مگر از فضل او. و از فضل اوست كه ما را پادشاهانی قرار داد و از بهترين خلایقش پيامبرى برگزيد كه نَسَبش از همه گراميتر و گفتارش راست‏تر و حَسَبش برتر است. پس بر او كتابى نازل فرمود و او را بر خلایقش امين ساخت و ااو برگزيده خدا است بر همه جهانيان. سپس مردم را به ايمان به خدا فرا خواند، و مهاجرين از قومش و بستگانش كه شريفترين و خوش‌روترین مردم بودند به او ايمان آوردند؛ و اولين گروه مردم كه وقتی رسول الله ص دعوتشان کرد دعوت او را پذيرفتند و اجابت کردند ما بوديم، ما انصار رسول الله (ص) و پاسداران اویيم؛ با مردم مبارزه کردیم تا ايمان آوردند؛ پس هر كس به خدا و رسولش ايمان آورد مال و جانش در امان شد، و هر كس پيمان‏شكنى كرد، هميشه در راه خدا با او جهاد مي‌كنيم، و كشتنش براى ما ساده است، اين سخنان را ميگويم و از درگاه خداوند براى مردان و زنان با ايمان آمرزش ميخواهيم، و السلام عليكم. سپس زبرقان بن بدر برخاست و اشعارى سرود؛ و حسان بن ثابت هم [با اشعاری] پاسخ او را داد پس از آنكه حسان از گفتارش فارغ شد، اقرع گفت: اين مرد هم خطیبش از خطیب ما تواناتر بود، و هم شاعرش از شاعر ما هنرمندتر، و صداى آنان بر صداى ما تفوق داشت، پس از اتمام برنامه پيامبر خدا (ص) هدایای خوبی به آنان داد، و همگى اسلام آوردند. 📚مجمع البیان، ج‏9، ص194-195 @yekaye 👇سند و متن روایت👈 https://eitaa.com/yekaye/9346

📜شأن نزول آیه ۴ سوره حجرات ۳) واحدی واقعه فوق را با طول و تفصیل بیشتری در أسباب نزول القرآن (ص404-406) نقل کرده است ؛ در نقل وی و نیز در سایر نقلهایی که در کتب اهل سنت آمده ابتدای سخنان آنان این مطلب نیز نقل شده است که: 🔹الف. این افراد (در برخی تصریح شده: «أقرع بن حابس») در همان ابتدای ورودشان و وقتی حضرت را از بیرون حجره‌ها صدا زدند، گفتند: همانا حمد و سپاس ما زینت، و بدگویی ما مایه شرم و بی‌آبرویی است. حضرت پاسخ دادند: اینکه گفتی فقط سزاوار خداوند است؛ و اینجا بود که این آیه نازل شد که «همانا کسانی که تو را از پشت حجره‌ها ندا می‌دهند اکثرشان نمی‌اندیشند.» 📚الدر المنثور، ج‏6، ص86 🔹ب. و در یکی از این نقل‌ها حضرت افزود: دروغ گفتید، بلکه مدح خدا زینت است و بدگویی‌ خدا مایه شرم و بی‌آبرویی است. 📚الدر المنثور، ج‏6، ص87 🔹ج. و این پاسخ رسول الله ص در جای دیگر چنین به تفصیل نقل شده است: شاعر بنی‌تمیم گفت: همانا حمد و سپاس من زینت، و بدگویی من مایه شرم و بی‌آبرویی است. رسول الله ص فرمود: دروغ گفتی! بلکه این خداوند عز و جل است که خدایی جز او نیست؛ زیرا که هیچ زینتی نیست مگر در مدح خداوند و هیچ شرم و بی‌آبرویی‌ای نیست مگر در ذم او؛ واقعا اگر مردم تو را مدح کنند و تو نزد خداوند مذموم باشی چه خیری برای تو دارد؟ و اگر تو نزد خداوند ستوده و در زمره پیامبران مقرب باشی و مردم مذمتت گویند چه بدی و ضرری برای تو دارد؟ 📚مجموعة ورام، ج‏1، ص192 @yekAaye روایات فوق همراه با سند و متن اصلی: https://eitaa.com/yekaye/9348

در این آیه اقدام بی‌ادبانه‌ای از عده‌ای ذکر شد و بیان شد که اکثر آنان اهل عقل نیستند. در باب این نسبت وثیق بین ادب با عقل روایات فراوانی آمده است؛ که در ادامه مواردی تقدیم می‌شود:

☀️۱) از رسول الله ص روایت شده است: ادب زینت عقل است. 📚📚جامع الأخبار(للشعيري)، ص123 قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: الْأَدَبِ زِينَةُ الْعَقْل‏ @yekaye

☀️۲) از امام صادق ع روایت شده است: برعهده عاقل است که علم را طلب کند و نیز ادب را، که آن را جز با این، قِوامی نیست. 📚الكافي، ج‏1، ص29 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الْبَزَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حَمَّادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي حَدِيثٍ طَوِيلٍ: ... وَجَبَ عَلَى الْعَاقِلِ طَلَبُ الْعِلْمِ وَ الْأَدَبِ الَّذِي لَا قِوَامَ لَهُ إِلَّا بِهِ. @yekaye

۳) از امیرالمومنین ع روایت شده است که فرمودند: ☀️الف. کسی که ادب ندارد، عقل ندارد. 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص539 (ح9975)؛ غرر الحكم و درر الكلم، ص783 لَا عَقْلَ‏ لِمَنْ لَا أَدَبَ‏ لَهُ. ☀️ب. دین و ادب [و عدل] نتیجه عقل‌اند. 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص26 (ح303)؛ غرر الحكم و درر الكلم، ص816 الدِّينُ وَ الْأَدَبُ‏ [وَ الْعَدْلُ] نَتِيجَةُ الْعَقْلِ‏. ☀️ج. ادب در انسان درختی است که ریشه‌اش عقل است. 📚عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص60 (ح1527) الْأَدَبُ‏ فِي الْإِنْسَانِ شَجَرَةٌ أَصْلُهَا الْعَقْلُ‏. ☀️د. ادب صورت عقل است؛ پس عقلت را هرگونه که می‌خواهی نیکو و زیبا کن. 📚كنز الفوائد، ج‏1، ص199 الْأَدَبُ صُورَةُ الْعَقْلِ؛ فَحَسِّنْ عَقْلَكَ كَيْفَ شِئْتَ. @yekaye