✅ج. سرپرست یتیم چه اندازه و از چه چیزی حق دارد بخورد؟ ☀️5) الف. روایت شده که از امام صادق ع سوال می‌شود در مورد کسی که سرپرست یتیمانی است در تعدادی شتر که چه اندازه استفاده از آنها برایش حلال است؟ فرمود: اگر آن شتران را تیمار می‌کند و اگر گم شوند دنبالشان می‌رود و نیز شتران را درمان می‌کند حق دارد از شیر آنان استفاده کند به شرطی که در دوشیدن آن زیاده‌روی نکند و به بچه‌شترها ضرر نزند. 📚الكافي، ج5، ص130 📚در همین مضمون روایات دیگری از امام صادق ع در تفسير العياشي، ج1، ص108 و 221 ؛ و از امام باقر ع از رسول الله ص در تفسير العياشي، ج1، ص107-108 و از یکی از این دو امام ع در مجمع البيان، ج3، ص16 روایت شده است. ☀️ب. هشام بن حکم می‌گوید: از امام صادق ع در مورد کسی که سرپرستی یتیمی را عهده‌دار می‌شود پرسیدم که چه اندازه حق دارد از مال آنان بخورد؟ فرمودند: نگاه کند ببیند در موارد دیگر، کاری که او انجام می‌دهد چقدر اجرت دارد همان اندازه از مال آنان مصرف کند. 📚تهذيب الأحكام، ج6، ص343 ☀️ج. از امام صادق ع درباره این سخن خداوند که می‌فرماید: «و هرکس که توانگر است خویشتن‌داری ورزد و هرکس تنگدست است مطابق عرف [= به طور متعارف] بخورد» روایت شده که فرمودند: این در مورد کسی است که خودش را وقف کشت و زرع ویا دام‌های یک یتیم کرده و این امر مانع اشتغال وی به کار دیگری شده که در این صورت مطابق عرف [= به طور متعارف] بخورد؛ و این در مورد درهم و دینارها [= پول نقدها] یی که نزد او گذاشته شده، نیست. 📚تفسير العياشي، ج1، ص222 @yekAaye

✅د. میزانی که باید خرجی به یتیم بدهند ☀️6) عیص بن قاسم می‌گوید: از امام صادق ع سوال کردم در مورد یتیمی که عایدات غلات مزرعه‌ او به اندازه بیست درهم در ماه است؛ چگونه برای او هزینه شود؟ فرمودند: به اندازه مصرف طعام [= گندم] و خرمای متعارف برای او. گفتم: آیا یک سومش را خرج او بکنم؟ فرمود: بله، و بلکه نصف آن را. 📚الكافي، ج5، ص130 @yekaye

✅ه. ولیّ‌ای که اجازه دارد از مال یتیم خود بخورد 7) روایت شده که مردی خدمت پیامبر ص عرض کرد: یتیمی تحت تکفل من است؛ آیا از مال او بخورم؟! فرمودند: مطابق عرف و به طور متعارف؛ نه اینکه خوردن مال او را ترجیح دهی و نه اینکه مال خود را با مال او حفظ کنی. سپس گفت: آیا حق دارم تنبیه‌اش کنم؟ فرمود: آن اندازه که حق تنبیه فرزندت را داری. 📚عوالي اللئالي العزيزية، ج2، ص119 وَ فِي الْحَدِيثِ أَنَّ رَجُلًا قَالَ لِلنَّبِيِّ ص إِنَّ فِي حَجْرِي يَتِيماً فآكُلُ مِنْ مَالِهِ؟ فَقَالَ بِالْمَعْرُوفِ لَا مُسْتَأْثِراً مَالًا وَ لَا وَاقٍ مَالَكَ بِمَالِهِ قَالَ أَ فَأَضْرِبُهُ؟ قَالَ مَا كُنْتَ ضَارِباً مِنْهُ وَلَدَك. @yekaye

☀️8) الف. ابوصباح کنانی روایت کرده که امام صادق ع درباره این سخن خداوند عز و جل که می‌فرماید: «و هرکس تنگدست است مطابق عرف [= به طور متعارف] بخورد» فرمودند: این در مورد مردی است که خویش را از معیشت بازداشته است؛ که اشکالی ندارد که مطابق عرف [= به طور متعارف] بخورد در صورتی که اموال آنان کار خود آنان را راه می‌اندازد؛ ما اگر مال اندک باشد، پس چیزی از آن نخورد. گفتم: این سخن خداوند عز و جل که «و اگر با آنان درآمیزید پس [سزاوار است چون] برادران شمایند.» (بقره/220) چطور؟ فرمود: از اموال آنان به اندازه‌ای که برای آنان کفایت کند درمی‌آوری و از اموال خودت هم به اندازه‌ای که تو را کفایت کند درمی‌آوری و سپس آن را خرج می‌کنی. [ظاهرا یعنی در آمیختن اموال نباید به نحوی باشد که حساب و کتابش از دست بیرون رود و از سهم آنان برای خودت بیشتر برداری.] گفتم: اگر این یتیمان کوچک و بزرگ باشند به طوری که لباس برخی گرانقیمت‌تر از برخی دیگر باشد ویا برخی از آنان پرخورتر از بقیه باشند چطور؟ فرمود: اما در مورد لباس، برعهده هرکس قیمت لباسش است [یعنی هریک را جداگانه از اموال خودش حساب کن] اما در مورد خوردن، همه را یکجا قرار بده زیرا گاهی می‌شود که کسی که کوچک است به اندازه کسی که بزرگ است می‌خورد. 📚الكافي، ج5، ص130؛ تهذيب الأحكام، ج6، ص341 ☀️ب. از امام صادق ع درباره این سخن خداوند عز و جل که می‌فرماید: «و هرکس تنگدست است مطابق عرف [= به طور متعارف] بخورد» روایت شده است: کسی که متکفل کار یتیمان است و خودش نیازمند است به نحوی که چیزی که خود وی را برپا دارد، ندارد، و اموال آنان را [از بدهکاران] مطالبه می‌کند و عهده‌دار املاک آنان می‌باشد، چنین کسی به اندازه [از اموال آنان] بخورد و زیاده‌روی نکند؛ و اگر [نگهداری] املاک آنان وی را از اینکه به کارهای خودش بپردازد بازنمی‌دارد، پس چیزی از اموال آنان کم نکند [= مصرف نکند] 📚الكافي، ج5، ص129؛ تهذيب الأحكام، ج6، ص340؛ تفسير العياشي، ج1، ص222 ☀️ج. از امام صادق ع درباره این سخن خداوند عز و جل که می‌فرماید: «پس مطابق عرف [= به طور متعارف] بخورد» روایت شده است: این در مورد کسی است که خود را وقف بر اموال یتیمان کرده، هم برای آنان در آن چیزی را برعهده گرفته [با آن کار می‌کند تا درآمدی از آن به دست آید] و هم خودش بر آن تکیه نموده؛ و بدین ترتیب خود را از طلب معیشت بازداشته است؛ پس اشکالی ندارد که «مطابق عرف [= به طور متعارف] بخورد» در صورتی که اموال آنان کفایت آنان را می‌دهد؛ اما اگر آن مال اندک است، پس چیزی از آن نخورد. 📚تفسير العياشي، ج1، ص221 ✅تبصره: مساله دیگری شاید به ذهن کسی خطور کند که به این مساله مرتبط است و آن اینکه اینکه والد حق دارد از مال ولد بخورد. 📚تهذيب الأحكام، ج6، ص343-345 اما با توجه به اینکه «یتیم» کسی است که پدر ندارد، علی‌القاعده جواز مذکور ربطی به استفاده‌های شخصی که متکفل مال یتیم است، ندارد. @yekaye 👇متن احادیث فوق👇

☀️9) زراره و محمد بن مسلم روایت کرده‌اند که: امام صادق ع فرمود: مال یتیم اگر توسط کسی که فعلا آن را در اختیار دارد به کار گرفته شود، وی ضامن آن است [یعنی اگر ضرری کرد برعهده اوست] و سودش برای یتیم است. ما به ایشان عرض کردیم: پس این آیه چه می‌شود که فرمود: «و هرکس تنگدست است مطابق عرف [= به طور متعارف] بخورد» فرمودند: این فقط در جایی است که خودش را وقف توسعه اموال آنان کرده و برای خودش دیگر چیزی نمانده که در این صورت، مطابق عرف [= به طور متعارف] از اموال آنان بخورد. 📚تفسير العياشي، ج1، ص222 @yekAaye

☀️10) عبدالله بن سنان می‌گوید: من در محضر امام صادق ع بودم که از ایشان سوال شد درباره کسی که عهده‌دار خرید و فروش اموال یتیمانی شده که به مصلحت آنان است؛ آیا حق دارد که از اموال آنان بخورد؟ فرمودند: اشکالی ندارد که از اموال آنان مطابق عرف [= به طور متعارف] بخورد همان گونه که خداوند متعال در کتابش فرمود: «و یتیمان را بیازمایید، تا زمانی که به حد ازدواج برسند، سپس اگر از آنان رشدی دیدید پس اموالشان را به ایشان برگردانید، و آن را به گزاف و عجله [ناشی از] اینکه [مبادا] بزرگ شوند نخورید؛ و هرکس که توانگر است خویشتن‌داری ورزد و هرکس تنگدست است مطابق عرف [= به طور متعارف] بخورد» که منظور همان قوت است؛ و مقصودش از «مطابق عرف [= به طور متعارف] بخورد» وصی‌ای است که در مورد آنان به وی وصیت شده و کسی است که عهده‌دار به‌کارگیریِ اموال آنان در مسیر مصلحت آنان شده است. 📚تهذيب الأحكام، ج9، ص244-245 ✅البته ظاهرا بر اساس روایتی از امام باقر ع برداشت وصیّ و دیگران از اموال باید در حد نیاز و به صورت قرض باشد که بعدا که دارا شد، به او پس بدهد (مجمع البيان، ج3، ص17) @yekAaye

☀️11) درباره عبارت «مطابق عرف [= به طور متعارف] بخورد» روایتی از امام صادق ع نقل شده بدین صورت که: پدرم می‌فرمود آن نسخ شده است. 📚تفسير العياشي، ج1، ص222 عَنْ رِفَاعَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِهِ «فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ» قَالَ كَانَ أَبِي يَقُولُ إِنَّهَا مَنْسُوخَةٌ. ✅ شیخ حر عاملی در وسائل الشيعة (ج17، ص253) توضیح داده‌اند که نسخ در اینجا به معنای تخصیص است (یعنی فقط شامل حال افراد با شرایطی که در احادیث قبل گذشت، -بویژه اینکه وی از کارش باز ماند و با اموال یتیم کار انجام دهد – می‌شود) البته وی در ادامه احتمال دیگری را هم برای این تعبیر، آن دانسته‌ که مقصود از نسخ این باشد که دلالت بر کراهت کند، نه حرمت ؛ و احتمال سومی را در هداية الأمة إلى أحكام الأئمة عليهم السلام (ج6، ص57) مطرح کرده‌اند این است که ناظر به مازاد بر اجرت المثل باشد (یعنی اینکه او صرفا به اندازه‌ای که با اموال یتیم کار کرده، حق برداشت دارد؛ نه لزوما تا حد رفع احتیاجات خود) @yekaye

✅و. تجارت با مال یتیم و قرض گرفتن از آن ☀️12) الف. اسباط بن سالم می‌گوید: از امام صادق ع سوال کردم که: برادرم از من خواسته که از شما سوال کنم درباره مال یتیمی که تحت تکفل اوست، آیا می‌تواند با آن به تجارت بپردازد؟ فرمودند: به شرطی که برادرت مال و ثروتی بیش از مال یتیم داشته باشد به نحوی که اگر مال یتیم تلف شد یا آسیب دید بتواند غرامتش را بدهد؛ وگرنه متعرض مال و ثروت یتیم نشود. ☀️ب. همچنین از ایشان در مورد شخصی که مال یتیم نزدش است سوال شد و فرمودند: اگر وی نیازمند است و مال و ثروتی ندارد، پس به مال یتیم دست نزند؛ و اگر با آن تجارتی کرد سودش برای یتیم است و [در صورتی که ضرر کرد] خود وی ضامن است. 📚الكافي، ج5، ص131؛ تهذيب الأحكام، ج6، ص341-342 @yekAaye

☀️13) از امام صادق ع سوال شد درباره شخصی که عهده‌دار مال یتیمی شده است؛ آیا می‌تواند چیزی از آن را به عنوان قرض بردارد؟ فرمودند: همانا امام سجاد ع از مال یتیمانی که تحت تکفلش بود به عنوان قرض برمی‌داشت؛ [پس اشکالی ندارد.] 📚الكافي، ج5، ص132؛ تهذيب الأحكام، ج6، ص341 📚در الكافي، ج5، ص131 این مضمون را با دو سند دیگر هم ذکر کرده است. @yekAaye

✅ز. اگر بعد از رشد، مال یتیم را نداد ☀️14) الف. به امام صادق ع خبر دادند که شخصی مرد و به مردی وصیت کرده بود و پسر کوچکی داشت؛ آن پسر بزرگ شد و نزد وصی رفت و به او گفت: مال مرا به من بده که می‌خواهم ازدواج کنم. آن مرد از دادن مال خودداری کرد؛ و آن جوان رفت و مرتکب زنا شد. امام صادق ع فرمودند: دوسوم گناهِ زنای این جوان برعهده آن وصی است؛ زیرا مال را از او دریغ داشت و به او نداد تا با آن ازدواج کند. 📚الكافي، ج7، ص69؛ من لا يحضره الفقيه، ج4، ص222 ☀️ب. عبدالرحمن بن حجاج و داود بن فرقد روایت کرده‌اند که از امام صادق ع در مورد شخصی سوال کردیم که نزد او مال و ثروتی از یتیمان است و به آنان نمی‌دهد؛ تا اینکه آنها می‌میرند و وارث و وکیل آنها می‌آید و با او مصالحه می‌کنند که مقداری از آن مال را بگیرند و مقداری را نگیرند و او را از آنچه بوده مبرا کنند [= در خصوص آنچه گذشته و نیز در مورد بقیه مال، وی را حلال کنند.] آیا بدین وسیله او مبرا می‌شود؟ فرمود: بله. 📚تهذيب الأحكام، ج6، ص192 و 343 ☀️ج. در نقل دیگری که فقط عبدالرحمن بن حجاج نقل کرده، وی بعد از همین پرسش و پاسخ فوق، می‌گوید: و از ایشان در مورد مردی سوال کردم که نزد شخصی دیگر اموالی داشته، حالا یا از بابت خرید کالا ویا از بابت قرض؛ و می‌میرد در حالی که وی آن را به او پس نداده؛ و یتیمان صغیری از او باقی می‌ماند؛ و او آن مال را برای آنان نگه می‌دارد و به آنان نمی‌دهد؛ آیا از کسانی محسوب می‌شود که مال یتیمان را به ظلم خورده است؟! فرمود: اگر قصد دارد که [وقتی آنان به سن رشد رسیدند] به آنان بدهد، خیر. 📚تهذيب الأحكام، ج6، ص384 yekAaye

✅ح. ظرایفی درباره پس دادن مال به یتیم ☀️15) از امام رضا ع سوال می‌شود درباره کسی که وصی برای یتیمانی قرار گرفته است. آن یتیمان به سن رشد می‌رسند و از آنان می خواهد که آ«چه مال آنان بوده را بگیرند؛ اما آنان خودداری می‌کنند؛ اکنون چکار کند؟ فرمود: آن را به آنان برگرداند و مجبورشان کند بر گرفتن آن! 📚من لا يحضره الفقيه، ج4، ص222؛ تهذيب الأحكام، ج9، ص245 @yekaye

☀️16) عبدالرحمن بن حجاج می‌گوید: از امام کاظم ع در مورد مردی سوال کردم که نزد برخی از خانواده‌اش مالی بود که متعلق به یتیمانی بود و به او داده بود؛ و وی چند درهم از آن را که مورد نیازش بود، [به عنوان قرض] برداشته بود و کسی که مال یتیمان به او سپرده شده بود نمی دانست که وی از اموال آنان مقداری برداشته است؛ سپس مشکل مالی او رفع شد؛ اکنون کدام کار را بکند بهتر است؟ آیا آنچه برعهده‌اش است را به کسی که عهده‌دار مال یتیمان بوده بدهد؛ یا به خود آن یتیم، که اکنون به سن بلوغ رسیده، بدهد؟ و آیا جایز است که آن مال را به صاحبش به عنوان هدیه بدهد و به او اطلاع ندهد که آن را از مال خود وی برداشته است؟ فرمودند: اگر این مال را به صاحبش برساند، هریک از این راهها را انجام بدهد، جایز است، که همانا این از امور مخفی است اگر که [از ابتدا] نیت [برگشت دادن مال را] داشته است؛ اگر دلش خواست به آن یتیم که اکنون بالغ شده، به هر نحوی که خواست برگرداند، هرچند که حتی وی را مطلع نکند که از مال او چیزی را برداشته بوده است؛ و اگر خواست به کسی که مال یتیم در دستش بوده برگرداند؛ و فرمود: اگر صاحب مال غایب است، آن را به کسی که مال در دستش بوده برگرداند [تا او بعدا به صاحب مال بدهد.] 📚الكافي، ج5، ص132 و تهذيب الأحكام، ج6، ص342 @yekAaye

. 1⃣ «وَ ابْتَلُوا الْيَتامی حَتَّی إِذا بَلَغُوا النِّكاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوالَهُمْ... فَإِذا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوالَهُمْ فَأَشْهِدُوا عَلَيْهِمْ وَ كَفی بِاللَّهِ حَسيباً»» با اینکه اسلام بر حفظ حقوق یتیمان اصرار دارد، اما نمی‌گذارد که انسان مواجهه احساساتی انجام دهد: 🔹نباید حق یتیم را خورد؛ در عین حال، 🔸از طرفی اگر هنوز به سن رشد و تشخیص نرسیده، نباید اموالش را به نحوی در اختیارش قرار دهیم که به پایمال شدنش بیانجامد. 🔸و از طرف دیگر، وقتی هم که به سن رشد رسید و اموالش را خواستیم به او بدهیم، به ما توصیه کرده که شاهد بگیرید تا مبادا فردا او که مدتها تحت تکفل شما بوده، علیه شما اقامه دعوا کند و بتواند بیش از آنچه حقش بوده بگیرد. 🔹و اینها هیچ منافاتی ندارد با اینکه حسابرسی خدا را جدی بگیریم. 💠ثمره #اخلاق_اجتماعی برخی می‌پندارند چون خدا حسابرس است و نمی‌گذارد هیچ ظلمی بی‌جزا بماند؛ پس ما حساب و کتاب دقیق نکنیم و مسائل مالی‌مان را با تسامح برگزار کنیم. ⛔️این آیه این منطق را رد می‌کند: شما حساب و کتاب دقیق داشته باش؛ و حتی وقتی مال یتیم را به او پس دادی، شاهد بگیر؛ و در عین حال، بدان که خداوند برای حسابرسی کافی است. @yekaye

. 3⃣ «وَ ابْتَلُوا الْيَتامی حَتَّی إِذا بَلَغُوا النِّكاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً» تعبیر «آنستم منهم رشداً»‌به ظرافت تمام دو نکته را با هم می‌فهماند که انسان به افراط و تفریط نیفتد: 🔹از طرفی، نفرمود «فإن آنستم منهم الرشد» و «رشد» ‌را نکره آورد. این نشان می‌دهد که نیاز نیست به حد رشد کامل برسد؛ بلکه اگر حدی از رشد در او میها شد، کافی است. (البحر المحيط، ج3، ص519) 🔹از طرف دیگر، از تعبیر «آنستم» استفاده کرد، که نشان می‌دهد در سپردن اموال يتيم به او، حدس و گمان كافی نيست. بايد اطمينان به رشد داشته باشيد. (تفسير نور، ج2، ص245) @yekaye

. 5⃣ «وَ لا تَأْكُلُوها إِسْرافاً وَ بِداراً أَنْ يَكْبَرُوا» ⛔️برخی افراد ازهر موقعیتی سوء استفاده می‌کنند: وقتی یتیمی تحت تکفلشان قرار گرفته، و اموالش نزد وی امانت است، به گزاف و بی‌دلیل از آن استفاده شخصی می‌کند❗️ بلکه به همین هم بسنده نمی‌کند؛ بلکه در خوردن اموال وی عجله می‌کند مبادا او بزرگ شود و بتواند حق خود را از او بگیرد‼️ @yekaye

. 7⃣ «فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوالَهُمْ» این آیه به صراحت در مورد افرادی که به بلوغ رسیده‌اند اما رشد عقلی و تدبیر صحیح اموال خود را ندارند، دستور «حجر» (ممانعت از استفاده شخص از اموال خودش) را می‌دهد. برخی این را شاهدی گرفته‌اند بر رد کسانی که می‌پندارند فرد بالغ را نمی‌توان از اموالش محجور کرد. 💠ثمره #حقوقی با این توضیح می‌توان نتیجه گرفت که برداشت کسانی که می‌پندارند هرکس به سن قانونی رسیده باشد حق دارد هرگونه تصرف در اموال خویش انجام دهد نیز باطل است. به تعبیر دیگر، مالكيّت، همواره همراه با جواز تصرّف نيست. يتيم مالك هست، امّا تا رشد نيابد، حقّ تصرّف ندارد. (تفسير نور، ج2، ص245) @yekaye

. 8⃣ «وَ ابْتَلُوا الْيَتامی حَتَّی إِذا بَلَغُوا النِّكاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوالَهُمْ» اسلام برای بسیاری از احکام خویش، از احکام عبادی گرفته تا اجرای حدود و دیات، رسیدن به بلوغ را کافی دانسته است؛ اما در مسائل اقتصادی، به رشد رسیدن را هم شرط کرده است؛ چرا که دادن اموال به دست فرد رشدنایافته هم به ضرر خودش است و هم وضعیت جامعه را دچار اختلال می‌کند. 📚(المیزان، ج4، ص173) 💠تاملی در جامعه خویش امروزه پدیده‌ای به نام #لاکچری و ولخرجی‌های نامعقول و ... در میان افرادی که اصطلاحاً #بچه_پولدار نامیده می‌شوند رواج یافته است. 🤔آیا این پدیده مصداق بارزی از تخلف از این آیه قرآن نیست؟ 🤔وقتی کسی که متکفل یتیم است، مادام که احتمال به هدر دادن اموال در او می‌رود، اجازه ندارد اموال یتیم را به او بدهد، آیا پدرانی که پول خود را در اختیار چنین فرزندانی قرار می‌دهند، واقعا خلاف تعالیم قرآن رفتار نمی کنند⁉️ @yekaye

. 🔟 «مَنْ كانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ وَ مَنْ كانَ فَقيراً فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ وَ لا تَأْكُلُوها إِسْرافاً وَ بِداراً أَنْ يَكْبَرُوا» مقام آیه (تصرف شخصی در اموال یتیم برای رفع نیاز خود) در جایی است که حساب و کتاب کاملا دست خود کسی است که می‌خواهد حقوق خود را تعیین کند. واضح است که آیه نمی‌خواهد بگوید اگر مال یتیم در دست شماست و نیازمندید حق دارید از آن استفاده کنید؛ چرا که معلوم است که این مستلزم ظلم به یتیم است. (در خصوص افراد غیریتیم حق نداریم به صرف اینکه نیازمندیم، از اموال دیگران استفاده کنیم؛ چه رسد به اموال یتیم که حساسیتش بیشتر است). بلکه چنانکه در احادیث فراوانی مورد تاکید قرار گرفته (مثلا احادیث 5 تا 13) جواز استفاده، در جایی است که اشتغال شخص به نگهداری از اموال یتیم، وی را از امرار معاش خود بازداشته است و این در واقع، حق الزحمه کار وی است؛ یعنی، علاوه بر اینکه نیازمند است، کاری هم دارد انجام می‌دهد. با این توضیحات می‌توان نتیجه گرفت که خداوند متعال، 🔹از اینکه فرمود «مَنْ كانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ» انتظار دارد افراد متمكّن، خدمات اجتماعی را حتی‌الامکان بدون چشمداشت انجام دهند. (تفسير نور، ج2، ص245) 🔹و از اینکه فرمود «فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ» انتظار دارد در گرفتن حقّ الزّحمه، حدّ متعارف را در نظر بگيريم. (تفسير نور، ج2، ص245) 💠ثمره #اخلاقی_اجتماعی 🤔با توجه به اینکه آیه ناظر به جایی است که حساب و کتاب کاملا دست خود کسی است که می‌خواهد حقوق خود را تعیین کند. آیا از این آیه نمی‌توان استفاده کرد که کسانی هم که اموال بیت المال را در اختیار دارند، و خودشان میزان حقوق و دستمزد خود را تعیین می‌کنند، اگر تمکن مالی دارند در درجه اول نباید از بیت المال حق الزحمه بگیرند و اگر تمکن مالی ندارند، شرعاً وظیفه دارند که برای حقوق خود حد متعارف را در نظر بگیرند، نه بیش از آن؟ به تعبیر دیگر، 🤔آیا نباید گفت که آنچه در اوایل انقلاب در بسیاری از مسئولین مشاهده می‌شود و متاسفانه از دوره‌ای رو به افول نهاد، که بسیاری از مسئولان، شغل دولتی را صرفاً یک تکلیف، و نه غنیمت خود می‌دانستند و شاهدش هم این بود که در ازای انجام مسئولیتشان یا چیزی دریافت نمی‌کردند یا دریافتی اندک و در حد متعارف زندگی قشر متوسط داشتند، صرفاً یک اقدام مستحب نبوده است؛ بلکه یک وظیفه و تکلیف واجب شرعی بوده است؟ 🤔 و آیا هشداری که درباره فرصت غنیمت شمردن در ریخت و پاش‌ و حتی استفاده‌ی ظاهرا مجاز از مال یتیم شده («وَ لا تَأْكُلُوها إِسْرافاً وَ بِداراً أَنْ يَكْبَرُوا؛ توضیح در تدبر 9) شامل این دسته از مسئولان نمی‌شود؟! ✅تبصره این نکته ظاهرا در مورد تمامی مسئولیتهای حکومتی نباشد، چنانکه در نامه امیرالمومنین ع به مالک اشتر بر تامین مالی مناسب قضات تاکید دارند؛ بلکه ناظر به کسانی است که خودشان حقوق و دستمزد خود را تعیین می‌کنند؛ مانند نمایندگان مجلس، اعضای هیات دولت، بسیاری از رؤسای ادارات دولتی و ... . @yekaye

. 3⃣1⃣ «وَ ابْتَلُوا الْيَتامی حَتَّی إِذا بَلَغُوا النِّكاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوالَهُمْ» با اینکه ظاهرا در این آیه، شرط دادن مال یتیم به وی را رشد یافتن وی معرفی کرده، اما بسیاری از مفسران با توجه به اینکه آزمون رشد را برای زمان بلوغ مطرح کرده، دو شرط را برای پس دادن مال یتیم به او مطرح کرده: یکی رسیدن به حد بلوغ و امکان ازدواج؛ و دیگری دیدن رشدی در وی. (مجمع البيان، ج3، ص16) و برخی توضیح داده‌اند که رسیدن به بلوغ به منزله وجود مقتضی برای استفاده از اموال است؛ ولی این مقتضی بتنهایی کافی نیست، بلکه این مقتضی زمانی اثر می‌کند که مانعی به نام سفاهت در کار نباشد. (المیزان، ج4، ص173) 🌀شبهه از قدیم، برخی از دشمنان اهل بیت ع چنین شبهه می‌کردند که اگر به یتیم غیربالغ نمی‌توان در خصوص مال خودش اعتماد کرد چگونه می توان کل امورات مسلمانان را به امامی داد که در طفولیت به امامت رسیده داد. 🔆پاسخ 🔹پاسخ ساده و واضحی که بزرگان شیعه (مانند شیخ مفید در الفصول المختارة، ص149-153 ) می‌داده‌اند این است که این حکم عام، مثل بسیاری از احکام دیگر تخصیص خورده و شامل این حالت نمی‌شود؛ 🔸شاهدی که می‌توان در تایید چنین تخصیصی آورد کسانی‌اند مثل حضرت عیسی و یحیی، که قرآن کریم صریحا از به نبوت رسیدن حضرت عیسی ع در زمان نوزدای (قَالُواْ كَيْفَ نُكَلِّمُ مَن كاَنَ فی الْمَهْدِ صَبِيًّا؛ قَالَ إِنّی عَبْدُ اللَّهِ آتَانِی الْكِتَابَ وَ جَعَلَنی نَبِيًّا؛ مریم/29-30) و یا برخورداری از حُکم و شأن حکومتی برای حضرت یحیی در سنین کودکی (يا يَحْيى خُذِ الْكِتابَ بِقُوَّةٍ وَ آتَيْناهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا؛ مریم/12) سخن گفته است. 🔹اما پاسخ دیگری که می‌توان افزود این است که امری که مانع از دادن مال یتیم به وی می‌شده را در همانجا سفاهت و رشد قرار داده نه سن. در واقع، اینکه مقتضای تصرف در اموال، این باشد که به سن بلوغ رسیده باشد، صرفاً یک برداشت از آیه است که نمی‌توان آن را برداشتی قطعی دانست. آیه در مقام دادن اموال یتیمان به آنهاست؛ و روال معمول این است که رشدی که برای تصرف عاقلانه در اموال لازم است، عموما بعد از بلوغ حاصل می‌شود؛ و قرآن کریم در مقام تذکر به این است که به بلوغ بسنده نکنید و رشد را هم احراز کنید. اما آیه ظهوری ندارد که اگر کسی به رشد رسید اما بالغ شد، لزوما حق تصرف در اموالش را نداشته باشد. به تعبیر فلسفی، اثبات شیء، نفی ماعدا نمی کند؛ و به تعبیر اصولی، مفهوم مخالف، حجت نیست. از این رو، اگر کسی بخواهد تصرف در اموال را منوط به بلوغ کند، نمی‌تواند صرفاً به این آیه استناد کند؛ چه رسد به اینکه بخواهد این را به تصرف در اموال دیگران هم تسری دهد. مثلا چرا عموم همان افرادی که تصرف فرد غیربالغ در اموال خود را جایز نمی‌دانند، وکالت فرد ممیز غیربالغ در امور اقتصادی را بلااشکال می‌دانند؟! @yekaye

932) 📖 لِلرِّجالِ نَصيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ وَ لِلنِّساءِ نَصيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصيباً مَفْرُوضاً 📖 💢ترجمه مردان را از آنچه والدین و خویشان بر جای گذاشتند سهمی است؛ و زنان را [نیز] از آنچه والدین وخویشان برجای گذاشتند، سهمی؛ [اعم] از آنچه کم باشد یا زیاد، سهمی واجب و معین. سوره نساء (4) آیه 7 1398/3/21 7 شوال 1440 @YekAaye

@yekaye

🕋 شأن نزول در شأن نزول این آیه گفته‌اند که عرب در دوران جاهلیت ارث را فقط بین وارثان مذکر توزیع می‌کرد و به زنان ارث نمی‌داد و این آیه در رد این سنت جاهلی نازل شد و تاکید کرد که هردو از ارث حق دارند (مجمع البيان، ج3، ص18 ؛ تفسير الصافي، ج1، ص425). و در همین راستا حکایتی شبیه حکایت دومی که در ذیل حدیث قبلی گذشت، درباره این آیه نیز نقل شده که است. (أسباب نزول القرآن (الواحدي)، ص148) @yekaye