🔹أَعْناقِهِمْ ▪️ماده «عنق» در اصل بر امتداد در چیزی دلالت می‌کند 📚(معجم مقاييس اللغة، ج4، ص159) ▪️و أعناق جمعِ «عُنُق» به معنای «گردن» است. این ماده مشتقات گوناگونی دارد اما در قرآن کریم فقط همین کلمه «عُنق» (و جمع آن، یعنی أعناق) و جمعا 9 بار به کار رفته است. 📖اختلاف قرائت ▫️به جای «في أَعْناقِهِمْ» ، ▫️در قرائت ابن‌مسعود و نیز در روایتی از قرائت ابن‌عباس ، «في أيمانهم» ▫️و نیز در روایتی «في أيديهم» قرائت شده است. 📚(مجمع البيان، ج8، ص651 ؛ إعراب القرآن (النحاس)، ج3، ص259 ؛ معاني القرآن (الفراء)، ج2، ص373 ؛ الدر المنثور، ج5، ص259 ) @yekaye

🔹أَغْلالاً ▪️قبلا بیان شد که درباره اصل ماده «غلل» بین اهل لغت اختلاف است. ▫️ ظاهرا در اصلِ این ماده، معنای خلال چیزی قرار گرفتن و نوعی ثبات ایجاد کردن، لحاظ شده است؛ و ▫️برخی آن را به معنای چیزی دانسته‌اند که حفاظ و واسطه چیز دیگر قرار گیرد؛ و ▫️برخی آن را به معنای داخل کردن چیزی در چیز دیگر که موجب تغییر و تحولی در آن شود، دانسته‌اند. ▪️از مشتقات رایج این ماده در زبان عربی، «غَلل» است، که آبی است که بین درختان جاری است ویا «غلاله» که لباسی است که زیر لباس اصلی می‌پوشند. ▪️از مشتقات قرآنی این کلمه می‌توان از «غُلّ» و زنجیر (جمع آن: اغلال) نام برد [چیزی که بین اعضای بدن قرار می‌گیرد و مانع تحرک دلخواه آن می‌شود]؛ و در قرآن کریم، علاوه بر «غُل: زنجیر» و «اغلال: زنجیرها»، این معنا به صورت مفعول (مغلوله: دست‌بسته؛ اسراء/۲۹؛ مائده/۶۴) و فعل (غُلَّتْ أَيْديهِم: دستانشان بسته باد؛ مائده/۶۴؛ خُذُوهُ فَغُلُّوهُ: بگیرید و در زنجیرش کنید، حاقه/۳۰) هم به کار رفته است. برخی گفته‌اند «غل» زنجیری است که به گردن بسته می‌شود و از آن سو ما تعبیر «غل» را برای بسته شدن دست هم داریم (غُلَّتْ أَيْديهِم؛ مائده/۶۴) و این هم گفته شده که اساساً غُلّ زنجیری است که دستان را به گردن می‌بندد 📚(به نقل از المیران، ج17، ص64) ▪️کاربرد دیگرش در قرآن کریم همین تعبیر «غِلّ» (وَ نَزَعْنا ما في صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ؛ اعراف/43 و حجر/47) است که به معنای «کینه» و «دشمنی» می‌باشد که فعل آن بر وزن «غلَّ یغِلُّ» می‌باشد [که این فعل در قرآن به کار نرفته]؛ و توجه شود که وزن «غَلَّ يَغُلُّ»، که در قرآن کریم به کار رفته (وَ ما كانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَغُلَّ وَ مَنْ يَغْلُلْ…: آل‌عمران/۱۶۱) به معنای خیانت کردن می‌باشد. 🔖جلسه 286 http://yekaye.ir/al-hegr-15-47/ @yekaye

🔹الْأَذْقانِ جمعِ «ذَقَن» است که ذقن به معنای «چانه» است و در ماده «ذقن» نوعی جمع کردن در یکجا نهفته است و به «چانه» به این جهت «ذَقَن» گفته می‌شود که محلی است که ریش در آنجا جمع می‌شود و ‌«اذقان» جمعِ «ذَقَن» است. 📚(معجم مقاييس اللغة، ج2، ص357؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص328) این ماده تنها به صورت همین کلمه «أذقان» و 3 بار در قرآن کریم به کار رفته است. @yekaye

🔹مقْمَحُونَ ماده «قمح» در اصل برای توصیف حالت سر در وقت نوشیدن آب است که در آن حالت سر رو به بالا قرار می‌گیرد و به شتری که با بالا گرفتن سرش از خوردن آب امتناع می‌کند «قامح» گویند. 📚(معجم مقاييس اللغة، ج5، ص24) و «أقمحت الإبل» یعنی آن شتر سرش را بالا گرفت و بشدت از خوردن آب امتناع کرد 📚(مفردات ألفاظ القرآن، ص683؛ مجمع البيان، ج8، ص649 ) و روایت شده است که وقتی حضرت علی ع خواست «اقماح» را نشان دهد دستش را زیر محاسنش برد چانه‌اش را محکم گرفت و سرش را بالا برد 📚(البحر المحيط، ج9، ص51 ) 📿ماده «قمح» تنها همین یکبار در قرآن کریم به کار رفته است. @yekaye

✳️ شأن نزول ✳️ شأن نزول زیر درباره آیه قبل و آیه بعد هم مطرح شده است؛ و به نظر می‌آید ناظر به هر سه باشد. با این حال از اینجا که برخی مفسران با توجه به این واقعه، در تفسیر این آیه نظراتی داده‌اند آن را در بحث این آیه مطرح می‌کنیم. 🔷گفته‌اند که این آیه در شأن ابوجهل نازل شد 📜حکایت از این قرار است که او سوگند خورده بود که اگر ببیند که حضرت محمد ص نماز می گذارد، سر ایشان را بشکند❗️ پس آمد و دید که ایشان نماز می گذارند و سنگی را برداشت که بر سر ایشان بزند چون آن را بلند کرد دستش به گردنش ثابت شد و سنگ به دستش چسبید؛ و هنگامی که به نزد یارانش برگشت و آنان را از آنچه دیده بود باخبر کرد سنگ افتاد؛ سپس مردی از بنی‌مخزوم گفت: من او را با این سنگ می‌کشم؛ پس آمد و ایشان در حال نماز بودند تا سنگ را به جانب ایشان پرتاب کند، اما خداوند چشمانش را تیره و تار کرد به طوری که صدای ایشان را می‌شنید اما ایشان را نمی‌دید و او هم برگشت و همچنان کسی را نمی دید و به او گفتند چکار کردی؟ گفت او را ندیدم ولی صدایش را می‌شنیدم و بین من و او شیری پرصلابت حائل شد و فهماند که اگر به او نزدیک شوم مرا خواهد خورد. 📚مجمع البيان، ج8، ص649-650 ؛ البحر المحيط، ج9، ص50 @yekaye

☀️1) در جلسه 751 (آیه4)‌در حدیث1 روایتی از امام صادق ع گذشت. https://eitaa.com/yekaye/993 در ادامه آن روایت آمده است: عبارت « فَهُمْ مُقْمَحُونَ» یعنی سرهایشان را بالا آورده بودند. 📚تفسير القمي، ج2، ص212 قَالَ الصَّادِقُ ع و قوله: إِنَّا جَعَلْنا فِي أَعْناقِهِمْ أَغْلالًا فَهِيَ إِلَى الْأَذْقانِ فَهُمْ مُقْمَحُونَ قال: قد رفعوا رءوسهم. @yekaye

☀️ 2) در حدیث2 از آیه قبل ، روایتی از امام صادق ع گذشت که عدم ایمان را به عدم ایمان به ولایت امیرالمومنین ع و ائمه پس از ایشان تطبیق می‌فرمود. https://eitaa.com/yekaye/1060 در ادامه آن روایت آمده است: پس چون اقرار نکردند عقوبتشان آن شد که خداوند متعال ذکر کرد: « همانا در گردن‌هایشان غل و زنجیرهایی گذاشته‌ایم که [دستهایشان بالا آمده] تا به چانه‌هاست، پس آنان سر بالا نگهداشته‌شدگان‌اند» در آتش جهنم. 📚الكافي، ج1، ص432؛ تأويل الآيات الظاهرة، ص476 مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع ... فَلَمَّا لَمْ يُقِرُّوا كَانَتْ عُقُوبَتُهُمْ مَا ذَكَرَ اللَّهُ «إِنَّا جَعَلْنا فِي أَعْناقِهِمْ أَغْلالًا فَهِيَ إِلَى الْأَذْقانِ فَهُمْ مُقْمَحُونَ» فِي نَارِ جَهَنَّمَ ... ✅ ادامه روایت ذیل آیه بعد خواهد آمد، ان‌شاءالله. 🔖https://eitaa.com/yekaye/1113 @yekaye

☀️ 3) الف. ابن اكتم خزاعی روایت می‌کند: ما در جنگ جمل همراه حضرت علی ع در بصره بودیم و شنیدم که فرمود: شهادت دهید که رسول الله ص به من فرمود: تو و شیعیانت بر من وارد می‌شوید در حالی که سیراب شده‌اید؛ و دشمنانتان بر من وارد می‌شوند در حالی که عطشان‌اند و [با غل و زنجیر] سرهایشان به بالا نگه داشته شده است. و کتف‌هایش را به جانب چانه‌اش جمع کرد [که وضعیت آنان را نشان دهد]. 📚شرح الأخبار في فضائل الأئمة الأطهار عليهم السلام، ج3، ص448 ابن اكتم الخزاعي، قال: كنا مع علي عليه السلام يوم الجمل بالبصرة، فسمعته يقول: اشهدوا قال لي رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله: ترد عليّ أنت و شيعتك رواء، و يرد عليّ عدوكم عطاشا مقمحين، و جمع كتفيه الى ذقنه. ☀️ب. در منابع اهل سنت از ابورافع روایت شده است که پیامبر اکرم ص به حضرت علی ع فرمود: تو و شیعیانت کنار حوض بر من وارد می‌شوید درحالی که کاملا سیراب شده‌اید و چهره‌هایتان سفید و نورانی است؛ و همانا دشمنانت بر من وارد می‌شوند در حالی که عطشان‌اند و نیز مذموم و مورد نکوهش‌اند [با غل و زنجیر، سرهایشان به بالا نگه داشته شده است.] 📚المعجم الکبیر للطبرانی، ج1، ص319 حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْعَبَّاسِ الْمُرِّيُّ الْقَنْطَرِيُّ، ثنا حَرْبُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّحَّانُ، ثنا يَحْيَى بْنُ يَعْلَى، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَيْدِ اللهِ بْنِ أَبِي رَافِعٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ جَدِّهِ، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ [آله و] سَلَّمَ قَالَ لِعَلِيٍّ: «أَنْتَ وَشِيعَتُكَ تَرِدُونَ عَلَيَّ الْحَوْضَ رُوَاءً مَرْوِيِّينَ، مُبَيَّضَةً وُجُوهُكُمْ، وَإِنَّ عَدُوَّكَ يَرِدُونَ عَلَيَّ ظِمَاءً مُقَبَّحِينَ [مقمحون]» ✳️ این حدیث نبوی با پنج سند از قول ابورافع روایت شده است 📚(مناقب آل أبي طالب ع، ج2، ص162) 🔹و غیر از ابورافع، بسیاری دیگر از صحابه و تابعین روایت کرده‌اند، کسانی مانند انس و ابن‌الصامت 📚(غرر الأخبار، ص61) ، ابوذر غفاری 📚(الأمالي (للطوسي)، ص545 و 551 و 554) ، بریده اسلمی 📚(شواهد التنزيل، ج2، ص464) ، جابر بن عبدالله انصاری 📚(تفسير فرات الكوفي، ص586) عبدالرحمن بن قبس رحبی 📚(الأمالي (للطوسي)، ص116) و ... . 🔹در مناقب خوارزمی (منابع اهل سنت) از قول منصور بن ربعی بن خراش شان نزول این حدیث پیامبر را در جریان جنگ خیبر روایت کرده است 📚(كشف الغمة في معرفة الأئمة، ج1، ص287) 🔹و از خود ابورافع نقل شده که حضرت علی ع از حسد قریش در حق خود به پیامبر ص شکایت کرد و پیامبر آن موقع این را فرمود 📚(شرح الأخبار في فضائل الأئمة الأطهار ع، ج3، ص451) . خود امیرالمومنین ع نیز در موقعیت‌های متعددی به این حدیث تمسک جست، 🔹 هم در شرایط عادی، مانند آنچه به عبدالرحمن بن قیس رحبی فرمود و 🔹هم در شرایط خاص سیاسی که از معروف‌ترینش یکی زمانی است که شورای شش‌نفره تصمیم گرفته بودند که عثمان را برگزینند 📚(الإحتجاج (للطبرسي)، ج1، ص145 ؛ الأمالي (للطوسي)، ص551؛ إرشاد القلوب (للديلمي)، ج2، ص259 ) 🔹و یا در برخی جنگها مانند همین جنگ جمل. 📑 البته لازم به ذکر است که ظاهرا چون کلمه «مقمحن» برای راویان و یا ناسخان کتب روایی نامانوس بوده در برخی از سندها به جای این کلمه، کلماتی مانند «مقبحین» ، «مفحمون» «مقبوحین» و ... ثبت کرده‌اند و یا اصلا این کلمه را در روایت خود نیاورده‌اند. ✅ متن تمام روایاتی که آدرس آنها در بالا ذکر شد در سایت آمده است: http://yekaye.ir/ya-seen-36-8/ @yekaye

. 1⃣ «إِنَّا جَعَلْنا في أَعْناقِهِمْ أَغْلالاً فَهِيَ إِلَى الْأَذْقانِ فَهُمْ مُقْمَحُونَ» درباره اینکه مراد از این آیه چیست، این دیدگاه‌ها بیان شده است: 🍃الف. این مَثَلی است برای مشرکان که حکایت اعراض آنها از دعوت پیامبر ص حکایت شخصی است که دستانش را با غل و زنجیر به گردنش بسته‌اند و نمی‌تواند دست به کار خوبی بزند و سرش را هم چنان بالا گرفته که نمی‌تواند جلوی پایش را ببیند. 📚(حسن و جبائی، به نقل مجمع البيان، ج8، ص651) 🍃ب. این قرآن برای آنان مانند غل و زنجیری بر گردنشان شده که سنگینی‌اش بر آنان مانع خضوع آنان برای شنیدن و تدبر در آن می‌شود، و این بدان جهت است که آنان به خاطر تکبرشان همانند کسی است که سرش را چنان بالا گرفته که جلوی خویش را نگاه نمی‌کند؛ و علت اینکه این را به خودش نسبت داد [فرمود: ما چنین کردیم) این است که هنگام تلاوت قرآن بر اینان چنین حالتی در آنان بروز می‌کند و از این جهت شبیه آیه «حَتَّى أَنْسَوْكُمْ ذِكْرِي» (مومنون/110) می‌باشد 📚(ابومسلم، به نقل مجمع البيان، ج8، ص651) 🍃ج. استعاره‌ای است از حال آن عده ای از قریش که قصد جان پیامبر را کردند و دستانشان به گردنشان بسته شد و نتوانستند به ایشان آسیبی برسانند (توضیحش در شأن نزول گذشت https://eitaa.com/yekaye/1085) 📚 (ابن‌عباس و سدی، به نقل مجمع البيان، ج8، ص651؛ عکرمه، به نقل البحر المحيط، ج9، ص49-50) 🍃د. مقصود حال و روز کافران است در روز قیامت (حدیث2 https://eitaa.com/yekaye/1088)، و از این جهت شبیه است به آیه «إِذِ الْأَغْلالُ في أَعْناقِهِمْ وَ السَّلاسِلُ يُسْحَبُون» (غافر/71) 📚(ازهری و قتاده، به نقل مجمع البيان، ج8، ص651) 🍃ه. استعاره‌ای است از حال و روز کسانی که ایمان نمی‌آورند که خداوند این توفیق را از آنان سلب کرده است، که شقاوت آنان مثل غل و زنجیری آنان را احاطه کرده است. 📚(ابن‌عطیه، به نقل البحر المحيط، ج9، ص50) 🍃و. استعاره ای است از حال و روز کسانی که از انفاق در راه خدا خودداری می‌کنند شبیه آنچه که خداوند فرمود « وَ لا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلى عُنُقِكَ» 📚 (ضحاک و فراء، به نقل البحر المحيط، ج9، ص50) 🍃ز. ... @yekaye