پیوند فقه و اخلاق در آینۀ المیزان #یادداشت 1. «وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَلَاتُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِتَعْتَدُوا وَمَنْ یفْعَلْ ذَلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ وَلَاتَتَّخِذُوا آیاتِ اللَّهِ هُزُوًا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیكُمْ وَ مَا أَنْزَلَ عَلَیكُمْ مِنَ الْكِتَابِ وَالْحِكْمَةِ یعِظُكُمْ بِهِ وَاتَّقُوااللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَیءٍ عَلِیمٌ»(بقره: 231) 2. #علامه_طباطبایی ذیل این آیه شریفه نکاتی درباره رابطه‌ی فقه و اخلاق (به تعبیر دیگر رابطه احکام رفتاری با انگیزه‌ها و خُلقیات) بیان می‌کند. علامه تقیید امساک به معروف و تسریح به احسان را دارای نکاتی ظریفی می‌داند و معتقد است حفظ رابطه زوجیت گاه به قصد ضرر زدن و آزار رساندن به زوجه است و این امری منکر و غیرمعروف است. مانند مردی که همسرش را طلاق می‌دهد و تا عده می‌خواهد تمام شود رجوع به او می‌کند. بعد دوباره طلاق می‌دهد و این کار را تکرار می‌کند. قصد او از این کار اذیت و ضرر زدن به همسر است که در شرع اسلامی از آن نهی شده است. شرع به حفظ رابطه زوجیت زمانی جواز داده است که به انگیزه التیام و انس و آرامشی که خدا میان زن و مرد خواسته است باشد.(طباطبایی، 1390، ج2: 233) طلاق نیز نباید منکر و غیرمعروف باشد و براساس غضب و انتقام گیری از زوجه باشد، بلکه باید به نحو معروف با انگیزه‌های نیک و به صورت متعارف میان مردم باشد. البته در برخی آیات طلاق مقید به معروف و در برخی دیگر مقید به احسان شده است. هر دو قید این نکته را می‌رساند که طلاق نباید غیرمعروف و با انگیزه نادرست باشد اما در احسان نکته‌ای است که در معروف نیست. در طلاق چون ضرر بیشتری متوجه زن خواهد شد، چرا که برای مثال برخی مردان طلاق را مقید به بخشیدن مهریه یا کم کردن آن می‌کنند. این کار هرچند منکر نیست اما خداوند با تقیید به احسان می‌خواهد در این قضیه جانب زنان را گرفته و طلاق را برایشان تسهیل کند؛ چرا که احسان به مرتبه از معروف بالاتر است و در زمان طلاق باید کمک بیشتری به زنان شود.(طباطبایی، 1390، ج2: 234) 3. این تقیید امور فقهی (مربوط رفتار ظاهری) به امور اخلاقی (مربوط به نیات و انگیزه‌ها و خصوصیات خُلقی) منجر به بحثی مهم و کلی شده است. علامه طباطبایی ذیل تبیین آیه 231 اسمِ اشاره «تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَعْتَدُوها وَ مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ‏» را به معارف مذکور در دو آیه قبل برمی‌گرداند و این معارف را همان آمیختگی احکام فقهی با مسائل اخلاقی می‌داند. ایشان با عبارت «ربما استشعر» می‌فرمایند: «آیه استشعار به این مطلب دارد که تفرقه میان احکام فقهی و اصول اخلاقی و اکتفا به عمل به مجرد احکام فقهی و جمود بر ظواهر و پوسته دین جائز نیست؛ چرا که در این کار مصالح تشریع و غرض دین و سعادت زندگی انسانی از بین می‌رود.» (طباطبایی، 1390، ج2: 235) ایشان چند سطر بعد ذیل وَلَاتَتَّخِذُوا آیاتِ اللَّهِ هُزُوًا دوباره به این بحث برمی‌گردد و کسی که دین را محدود به ظواهر آن کند را به سخره گیرندۀ آیات الهی می‌شمارد؛ چرا که خداوند شرع را برای انسان نیاورده تا بر ظاهر افعال، مانندِ گرفتن، دادن، نگه داشتن و یا جدا کردن، اکتفاء کند. بلکه مصالح عمومی را در نظر گرفته تا جامعه را اصلاح کند و سعادت زندگی انسانی را در آن تمام کند و اعمال را با اخلاق فاضله ترکیب کرده تا نفوس را در آن تربیت کند و ارواح را با آن تطهیر کند و معارف بلند دینی را در آن روشن سازد مانند توحید، ولایت و بقیه اعتقادات. کسی که اقتصار بر ظواهر احکام کند و ما بقی دین را به پشت خود پرتاب کند آیات الهی را به سخره گرفته است.(طباطبایی، 1390، ج2: 237) 4. حال بیاندیشید "یک سخنران معروف" در سحر‌های ماه مبارک رمضان چرا؟ به چه علت؟ به کدام هدف؟ و به چه قیمت؟ اخلاقی بودن را در مقابل ولایتمداری و دیندار بودن عَلَم می‌کند و به طریقی ظریف بر کلیت اخلاق می‌تازد. آن هم با سخنانی که پر از انواع مغالطه است؛ به قول یکی از دوستان: "می‌توان با همین ده دقیقه سخنرانی، یک ترم انواع مغالطه در کلام را تدریس کرد" این صحبتها را می‌توانید در اینجا و چند قسمت ذیل آن ببینید و خود قضاوت کنید. 🖋سیدمحمدباقر میرصانع #آسمان‌دیگر 🆔https://eitaa.com/AnotherSky

مار و پله #بازی‌واخلاق این بازی ریشه‌ای دینی_اخلاقی دارد. معمولا صفحه این بازی ۱۰۰خانه (موقف) دارد که بازی کننده (سالک) باید برای رسیدن به خانه نهایی (سعادت) این منازل را طی کند. البته در مسیر پله‌هایی هستند که راه رسیدن به سعادت را نزدیک می‌کنند که نماد فضایل فردی و اجتماعی و توفیقات و توجهات الهی در مسیر است. همچنین مارها که نماد آفات سلوک به سوی سعادت هستند و برخی از آنها فرد را از عرش به فرش می‌برد. با توجه دادن کودکان به این معانی می‌توانید بازی و تأمل را همراه کنید. پ.ن: عکس مربوط به بازی مار و پله، هند، سده ۱۹، گواش بر روی پارچه 🖋سیدمحمدباقر میرصانع 🆔️https://eitaa.com/AnotherSky

#نشست_علمی #فقه_و_اخلاق

✅ جزئیات سلسله نشست های درآمدی به اخلاق قرآنی (دانشگاه شهید بهشتی) 📆زمان: ماه رمضان 1402 ✔️با حضور بیش از 80 استاد داخلی و خارجی 👈سامانه ثبت نام (رایگان): https://b2n.ir/quransbu 🌐کانال اطلاعات نشست ها: http://eitaa.com/ethicssbu

✅ سلسله نشست های علمی آنلاین "درآمدی به اخلاق قرآنی" 🔴برگزارکننده: انجمن علمی معارف اسلامی دانشگاه شهید بهشتی و دفتر هم اندیشی استادان دانشگاه با همکاری انجمن های علمی دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، شیراز، اصفهان، الزهرا، معارف اسلامی و ادیان و مذاهب ☑️ با حضور ۸۰ استاد برجسته اخلاق پژوه و قرآن پژوه و ۴ استاد خارجی 📅زمان: ماه مبارک رمضان ۱۴۰۲ ساعت ۱۵ و ۱۶:۳۰ و ۲۱ و ۲۲:۳۰ 👈سامانه ثبت نام (رایگان): https://b2n.ir/quransbu 🌐کانال اطلاعات نشست ها: http://eitaa.com/ethicssbu 🔴

#مقاله_علمی ترویجی مروری بر گسترش و بالندگی رویکرد اخلاق نقلی در بستر حوزه علمیّه قم (همایش یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیّه قم) نویسنده: سید محمدباقر میرصانع استادیار گروه اخلاق پژوهشگاه قرآن و حدیث چکیده اخلاق نقلی (مأثور) از رویکردهای اصیل در دانش اخلاق اسلامی بشمار می‌آید که در صد ساله اخیر در بستر حوزه‌ی علمیه قم گسترش و بالندگی درخور توجهی داشته است. در این مقاله سعی شده گزارشی جامع از انواع تألیفات جدید در این حوزه و بالندگی این رویکرد از جهت غنای مباحث، روش‌مندی و تنوع زیرشاخه‌ای ارائه شود. به اختصار می‌توان بیان کرد اخلاق نقلی در بستر حوزه علمیه قم به سه زیر شاخه‌ی «مزیّن به نقل»، «نقل محور» و «نقل بنیاد» توسعه پیدا کرده است. همچنین نویسندگان اخلاق نقلی علاوه بر پرداختن به حیطه اخلاق عملی کاربردی، در این دوره به فلسفه اخلاق مبتنی بر نقل پرداختند. همچنین آثار اخلاق نقلی تا پیش از این، شامل جمع‌آوری و دسته‌بندی احادیث بوده و در این دوره نویسندگان به بحث از روش فهم احادیث اخلاقی و نظام اخلاق اسلامی مبتنی برنقل پرداخته‌اند. همچنین آثار درخور توجهی در حوزه اخلاق نقلی به صورت دانشنامه، جوامع حدیثی، اخلاق وعظی و اخلاق کاربردی انتشار یافته است. مجموع این حرکت‌ها، افق‌های خرسندکننده‌ای را برای این رویکرد اخلاقی در سال‌های آینده نشان می‌دهد. مقاله را اینجا بخوانید. #آسمان‌دیگر 🆔️https://eitaa.com/AnotherSky

هوسِ قمارِ دیگر #یادداشت ۱. آدمی در همه لحظه‌های زندگی در حال قمار کردن است؛ هر تصمیمی در زندگی ممکن است به هدف اصابت کند و ممکن است اصابت نکند. برخی روی علم، برخی روی حرفه، برخی در لذت‌جویی، برخی در مشقت و زحمت قمار می‌کنند. خاصیت قمار اتفاقی بودن است و به گفته امیرمؤمنان: الدّنیا بالاتفاق در دنیا دنبال استحقاق نباشید. کارخانه دنیا در حال تغییر است و اعتماد به آن ساده‌اندیشانه؛ به‌قول حافظ: "فی الجمله اعتماد نکن بر ثبات دهر کاین کارخانه‌ای است که تغییر می‌کنند" یکی از اشکالات مهم پیامدگرایی که بیشتر مخالفان این دیدگاه مطرح می‌کنند، اشکال در محاسبه سود است. به نظرم مشکل اصلی در محاسبه سود نقص معرفتی نیست، قمارخانه بودن، بالاتفاق بودن و دگرگون شدن دنیا است. ۲. خواهی نخواهی، دین و مذهب هم یکی از قمارهای بشر است. اما قماری دیگر از جنسی دیگری! قماری مبارک و مقدّس! به زبان مولوی دینداری صحبت از قمار دیگر، کار دیگر، شکار دیگر، عدد و شمار دیگر و صحبت از آسمان و محل پرواز دیگر است. گویی خدا هم در قرآن با دعوت مردم به ایمان به غیب (نادیدنی) و به معاد بر این قمار مبارک صحه می‌گذارد. ۳. برخی افعالی که خدا در دین ما را به آنها می‌خواند، اوج این قمار بشمار می‌آید. به خصوص در قانون‌های شرعی که مؤمنان را به آنها ملتزم می‌کند و عموماً عقل‌گریز هستند.(در مقابل عقل‌ستیز و عقل‌پذیر) در اعمال حج تأمل کنید و به احکام روزه بنگرید و صد البته ذهن‌تان را از فلسفه‌بافی‌ها رها کنید. ۴. #ماه_مبارک_رمضان برای من نماد این قمار است. هر سال با ورود ماه مبارک بر ما، حجم بالایی از دستورات قمارگونه وارد زندگی مسلمان می‌شود و تنها ایمان به غیب است که می‌تواند روزه و این همه احکامِ عقل‌گریز را به بشر خاکی تحمیل کند و نه چیز دیگر. ما که در طول سال و در طول عمر قمارهای متعددی را کرده و باخته‌ایم، خوش به حال آنکه هوس قمار دیگر کند؛ قمار عاشقانه و مبارک و مقدّس را! به قول مولانا: خنک آن قماربازی که بباخت آنچه بودش بنماند هیچش الا #هوس_قمار_دیگر 🖋سیدمحمدباقر میرصانع #آسمان‌دیگر 🆔️https://eitaa.com/AnotherSky

بازکن در ، که گدای سحرت برگشته...🌙 بنده‌ی ، خسته ز عصیان ، به درت برگشته 🌸 حلول ماه مبارک رمضان مبارک 🌸 #آسمان‌دیگر 🆔️https://eitaa.com/AnotherSky

📂تفکر تمثیلی در اخلاق‌پژوهی #یادداشت 1️⃣یوهانس #کپلر را همه به نجوم و ریاضی می‌شناسند اما دیوید #اپستین در کتابِ خواندنی‌اش #وسعت_یا_عمق؟ (ترجمه عرفانه محبی/نشر ترجمان) در فصلی با عنوانِ تفکر ورای تجربه، کپلر را به #تفکر_تمثیلی معرفی می‌کند. به اعتقاد اپستین برخی امور در دنیای ما بدقِلِق هستند یعنی تجربه‌های پیشین ما در حل معضلات جدید نه تنها کارآمد نیستند بلکه احتمالاً رهزن هستند. در مسائل بدقلق تجربه و تخصص باری از دوش ما برنمی‌دارند. او یکی از راه‌حل‌ها در امور بدقلق را تفکر تمثیلیِ کپلر معرفی می‌کند. کپلر برای حل معضلات و مسائل نجومی از تمثیل بهره می‌گرفت و به حدس‌های بسیار دقیقی دست می‌یافت. تا جایی که او را پدر علم ستاره‌شناسی نوین می‌دانند. 2️⃣راهی که اپستین با الهام از کپلر معرفی می‌کند مسیری است که بسیاری از اندیشمندان و شاعران برای تبیین امورِ دور از دسترس تجربه به آن متوسل شده‌اند. #افلاطون برای شناخت جایگاه قوای نفس به تمثیل ارابه‌ران و برای نسبت انسان و حقایق عالم به تمثیل غار متوسل شده، #مولوی در تبیین نسبت جهان و انسان از تمثیل زندان و زندانی و حفره کردن در زندان بهره می‌برد و #سپهری برای شناساندن حقیقت انسان از نگاه استفاده می‌کند آنجا که نام کتاب خود را ماهیچ، ما نگاه می‌گذارد. البته یک تفاوت عمده میان کپلر و دیگران وجود دارد؛ کپلر برای حل مسائل از تمثیل کمک می‌گرفت و دیگران برای انتقال مفاهیم و معارف از تمثیل بهره می‌جستند. 3️⃣ اخلاق‌پژوهان معاصر معتقدند پیوند اخلاق با تجربه از نقطه‌های امید برای حل معضلات اخلاقی است. اما غافل از اینکه تجربه برای مسائل خوش‌قلق به کار می‌آید و مسائل اخلاقی از مسائل بدقلق به شمار می‌آید. یکی از بصیرت‌هایی که فضیلت‌گرایان معاصر به اندیشمندان اخلاق هدیه کردند، توجه به پیچیدگی‌های مسائل اخلاقی است. فیلسوفان اخلاق تا قبل از موج جدید فضیلتگرایان مسائل اخلاقی را می‌خواستند با یک یا چند معیار کلی اخلاقی حل کنند، اما فضیلت‌گرایان و بعد از آنها در اواخر قرن بیستم، متخصصان حوزه اخلاق کاربردی به این نتیجه رسیدند که مسائل اخلاقی پیچیده‌تر و منحصر به فردتر از این است که بتوان با یک یا دو ابزار و معیار حل‌ّشان کرد. یکی از خصوصیات مسائل بدقلق، تکرارناپذیری و منحصر به فرد بودن آنها است. این خصوصیات باعث می‌شود که پای تجربه در حل این مسائل چوبین و سخت بی‌تمکین باشد. 4️⃣تفکر تمثیلی کمک گرفتن برای حل یک مسئله در یک حوزه دانشی از حوزه‌های دیگر، هرچند به ظاهر نامربوط است. به امید خدا در یکی از فرسته‌های بعدی، تفکر تمثیلی را بیشتر توضیح داده، به نمونه‌ای از تفکر تمثیلی در حل مسائل اخلاقی اشاره خواهم کرد. پ.ن: ◀️امور بدقلق و خوش‌قلق: امور خوش‌قلق مواردی را در برمی‌گیرد که دو خصوصیت دارند؛ اولاً عیناً تکرار می‌شوند و قابل پیش‌بینی هستند و ثانیاً هدایت‌شان در اختیار شما است و در مقابل امور بدقلق عیناً تکرار نمی‌شوند، کمتر قابل پیش‌بینی هستند و هدایت‌شان کمتر در اختیار فاعل است. نجاری کاری خوش‌قلق به حساب می‌آید در مقایسه با کشاورزی! کشاورزی کاری خوش‌قلق به شمار می‌آید در قیاس با دامداری و ... . همچنان که از مثال‌ها برآمد خوش‌قلق و بدقلق بودن امری نسبی و اضافی است. تجربه و عادت باعث می‌شود در امور خوش‌قلق انسان عملکرد بهتری داشته باشد اما امور بدقلق مسائلی را پدید می‌آورند که ممکن است تجربه‌ها و عادت‌ها کمتر به کار آیند. 🖋سیدمحمدباقرمیرصانع #آسمان‌دیگر 🆔https://eitaa.com/AnotherSky

همه صیدها بكردی هله میر بار دیگر سگ خویش را رها كن كه كند شكار دیگر همه غوطه‌ها بخوردی همه كارها بكردی منشین ز پای یك دم كه بماند كار دیگر همه نقدها شمردی به وكیل درسپردی بشنو از این محاسب عدد و شمار دیگر تو بسی سمن بران را به كنار درگرفتی نفسی كنار بگشا بنگر كنار دیگر خنك آن قماربازی كه بباخت آن چه بودش بنماند هیچش الا هوس قمار دیگر تو به مرگ و زندگانی هله تا جز او ندانی نه چو روسبی كه هر شب كشد او بیار دیگر نظرش به سوی هر كس به مثال چشم نرگس بودش زهر حریفی طرب و خمار دیگر همه عمر خوار باشد چو بر دو یار باشد هله تا تو رو نیاری سوی پشت دار دیگر كه اگر بتان چنین‌اند ز شه تو خوشه چینند نبدست مرغ جان را جز او مطار دیگر #مولوی #دیوان_شمس #شعر

به نام خداوند جان و خرد کز این برتر اندیشه بر نگذرد با سلام و عرض ارادت یادداشت‌های سیدمحمدباقرمیرصانع @mirsane_smb دانش‌آموخته حوزه علمیه قم دانش‌آموخته دکتری فلسفه اخلاق دانشگاه قم عدم تو همچو مشرق اجل تو همچو مغرب سوی #آسمان‌دیگر که به آسمان نماند ره آسمان درونست پَر عشق را بجنبان پَر عشق چون قوی شد غم نردبان نماند ◀️جهت دسترسی سریع به مطالب کانال آسمان دیگر با زدن بر روی هر موضوع می‌توانید مطالب مرتبط را بیابید.👇👇👇 #خطاهای_عملی #یادداشت #معرفی_کتاب #حاشیه‌نگاری #آوای_فطرت #بازی‌واخلاق #مقاله_علمی #شعر #برگزیده‌ها #نشست_علمی #یادسپاری #نماسخن #نماهنگ ...