به یاد استاد واعظ زاده خراسانی ........ ............. آشنایی با میراث لغتی قرآن؛ از جمله مهمترین ویژگی های کتاب «المعجم فی فقه لغة القرآن و سر بلاغته» است؛ به طوری که مخاطبان را با مهمترین، کهن‌ترین و جدیدترین کتاب‌های حوزه لغت قرآن آشنا می‌کند از نظر محققان علوم قرآنی، در حوزه پژوهش های قرآنی، سده معاصر چه به لحاظ حجم و کمیت و چه به لحاظ کیفیت و محتوا قابل مقایسه با قرون گذشته نیست؛ چراکه شتاب و خیزش در این حوزه در سده معاصر بسیار زیاد بوده است. در دوران معاصر به ویژه پس از انقلاب اسلامی ایرانیان با انجام پژوهش های فراوان قرآنی خود را به عنوان یکی از کشورهای مؤثر و توسعه یافته در این حوزه نشان داده اند. در دوران معاصر سه رقیب اصلی در حوزه مطالعات قرآنی در جهان اسلام با یکدیگر به رقابت پرداخته اند: کشور مصر از جمله کشورهایی است که در این حوزه مطالعات و فعالیت ها و مطالعات فراوانی در این زمینه صورت گرفت. همچنین، عربستان سعودی نیز از جمله کشورهایی است که به ویژه در بیست سال اخیر در حوزه پژوهش های قرآنی سرمایه گذاری فراوانی انجام داده و در فضای مجازی نیز در این رابطه تبلیغات و برنامه های فراوانی دارد. کشور دیگری که در چهل سال اخیر در حوزه مطالعات و پژوهش های قرآنی توسعه فراوانی داشته است، جمهوری اسلامی ایران است که توانسته تا در این سال ها جایگاه بسیار خوبی را برای خود در سطح جهان اسلام رقم بزند. در واقع پس از انقلاب اسلامی رویکرد جدیدی در این رابطه در ایران به وجود آمد و پیگیری شد. ایران در چهل سال اخیر در حوزه تفسیر قرآن نیز چه از لحاظ لغت پژوهی و چه از لحاظ واژه پژوهی توسعه فراوانی داشته است، ایرانیان در حوزه تفسیر قرآن به قرآن مهمترین تفسیر در جهان اسلام یعنی تفسیر المیزان علامه طباطبایی(ره) را ارائه داده اند که هم خاورشناسان و هم عالمان غیر شیعی در جهان اسلام به این تفسیر اهتمام ویژه ای دارند. امروزه پژوهش های زیادی چه از لحاظ روش شناسی و چه از لحاظ نقد و بررسی درباره تفسیر المیزان صورت گرفته و مطالعات زیادی در این رابطه شده است. امروزه تفسیر دیگری همانند تفسیر المیزان را به لحاظ سبک محتوایی در دوران معاصر سراغ نداریم، البته تفاسیر دیگری مانند تفسیر تسنیم آیت الله العظمی جوادی آملی وجود دارند که بسیار مورد استفاده نیز هستند. ایران اسلامی در دانش لغت پژوهی قرآن کریم این افتخار را دارد که بعد از انقلاب اسلامی دو اثر فاخر به نام های التحقیق فی کلمات القرآن و المعجم فی فقه لغة القرآن و سر بلاغته ارائه داده است که مایه مباهات و سرافرازی ایران اسلامی و جهان تشیع است. با تلاش های انجام شده در رابطه با ارائه این کتاب، هم اکنون بیش از چهل جلد از کتاب المعجم فی فقه لغه القرآن منتشر شده و انتظار می رود تا تعداد جلدهای این کتاب به ۶۰ جلد نیز برسد. باید اشاره کرد که تاکنون فعالیت بر روی واژگان قرآنی در این گستردگی که کتاب معجم بدان پرداخته، انجام نشده است. این ایده که می توان از واژگان، یک موسوعه ایجاد کرد، انحصاری کتاب المعجم است، موسوعه ها در تثبیت جایگاه علمی کشورها و نهادهای ارائه دهنده آن ها بسیار مؤثر هستند و بر خلاف کتاب های دیگر بر ارتقای مراکز علمی کشور ارائه دهنده آن ها تأثیر بسزایی دارند. ویژگی های مهم کتاب و موسوعه المعجم فی فقه لغة القرآن و سر بلاغته اولین ویژگی این کتاب، موسوعه بودن آن است که می تواند جایگاه کشور و متولی خود را بالا برده و ارتقاء دهد. این اثر در کشورهای مختلف جهان مانند مصر، سوریه، عراق و ... از استقبال فراوانی برخوردار شده است. ویژگی دیگر این کتاب اهتمام شخصیتی برجسته و کم نظیر به آن یعنی علامه محمد واعظ زاده خراسانی است و درواقع این کتاب ماحصل عمر مرحوم واعظ زاده است. ایشان تمام عمر خود را وقف المعجم کرد و می توان گفت این اثر حاصل اعتکاف علمی علامه واعظ زاده است. ویژگی بعدی این کتاب، جایگاه علمی و علوم قرآنی این اثر است. جایگاه بلند این کتاب در پژوهش های قرآنی کاملا مشهود و محسوس است. کتاب المعجم را در رده بندی پژوهش های قرآنی می توان در چهار رده از مطالعات علوم قرآنی طبقه بندی کرد. این اثر غنی در چهار رده مفردات، اعلام قرآن، اعجاز و تفسیر موضوعی آیات الهی قابل طبقه بندی است و در واقع می توان آن را با توجه به گستردگی ابعادی که در حوزه لغات قرآنی بدان ها پرداخته، در میان هر یک از این چهار رده قرار داد. امروز مذاهب مختلف اسلامی در حال رقابت علمی با یکدیگر هستند، مقایسه کتاب های نشر یافته در حوزه لغت قرآن از سوی مذاهب مختلف طی پنجاه سال اخیر این اجازه را به ما می دهد تا بگوییم که شیعه مفتخر است که در حوزه لغات قرآنی کار فاخری مانند المعجم را ارائه داده و این کتاب نشان دهنده جایگاه ممتاز شیعه در این حوزه. 👇👇 @OstadRad

است. کتاب هایی از این دست در پژوهش لغات عربی عصر جاهلیت نیز تأثیر فراوانی دارند و کتاب المعجم به لحاظ آسیب هایی که کتاب های لغت و مفردات داشته اند، تلاش کرده تا این نقیصه را جبران کند و به معنای اصلی واژگان بپردازد.  یکی از کارآمدی های این کتاب در واژه شناسی است و به دنبال معناشناسی اجتهادی واژه ها می رود که در این زمینه به مفسران قرآن نیز در فرآیند اجتهاد کمک می کند. کارآمدی دیگر این کتاب این است که در ارتباط شناسی و بسامد لغات قرآن و ساختارهایی که به کار رفته کمک می کند. آشنایی با میراث لغتی قرآن کریم کارآمدی مهم دیگر این کتاب است به طوریکه مخاطبان را با مهمترین، کهن ترین و جدیدترین کتاب های حوزه لغت قرآن آشنا می کند. همچنین، نظریه شناسی و آشنایی با آراء لغت پژوهان در ۱۴ قرن گذشته و نیز مقایسه تفاوت دیدگاه های آن ها از جمله ویژگی‌های دیگر این کتاب است. کارآمدی تفسیری، از ویژگی‌های دیگر این کتاب است، بیان کرد: در واقع این کتاب واژه‌ها را در آیاتی که به کار رفته اند، تفسیر می‌کند و برای مفسران قرآن کریم نیز می‌تواند کتاب مرجع و همراه خوبی باشد. بهره‌گیری از کتاب المعجم برای مترجمان و ترجمه آیات قرآن، نقد ترجمه‌های موجود، معناشناسی واژگان فقهی قرآن، موضوع ترادف در واژگان قرآن، تمایزهای معنایی واژگان قرآن با یکدیگر و ... را از دیگر کارآمدی‌های مهم این کتاب است. ◼️امروز سالگرد رحلت استاد واعظ زاده بود. نام و یاد این قرآن پژوه را گرامی میداریم. این توفیق را داشتم که استاد داور و ناقد پایان نامه بنده در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد بودند. ✍ علی راد @OstadRad

به یاد استاد واعظ زاده خراسانی ✍️ علی راد قسمت اوّل: https://eitaa.com/OstadRad/545 قسمت دوّم: https://eitaa.com/OstadRad/546

علامه مجهول القدر : استاد واعظ زاده خراسانی بازخوانی اهداف همایش ترجمان قرآن 🎙 علی راد 👇 @OstadRad

علامه مجهول القدر : استاد واعظ زاده خراسانی @OstadRad

الزامات رویکرد تمدنی به سیره فاطمی 🎙 علی راد @OstadRad

علامه جعفر مرتضی عاملی و پدیده غلو در روایات موالید ائمه (قسمت اوّل) ✍️ علی راد پدیده غلو و پیامدهای منفی آن در تاریخ فکر و میراث امامیه به‌ویژه در فضایل و مناقب‌نگاری که بخشی از سیره‌نویسی است واقعیتی انکارناپذیر است. غلو با دو گونه غلو سیاسی و غلو معارفی ـ عملی تلاش داشت چهره اسلام و اهل‌بیت(ع) را مشوّه کنند، اما با مقابله امامان شیعه در تحقق اهداف خویش ناکام ماند، ولی ردپای تلاش‌های نافرجام آنان در متون و میراث به‌ویژه در سیره و فضایل ایشان باقی ماند. این رسوبات در دوره‌های متأخر از طریق برخی از آثار و شخصیت‌های غلوگرا احیا شد و در ذهنیت افراد ناآگاه در تقریر سیره و ترسیم سیمای امامان شیعه اثر گذاشت. از این‌رو توجه سیره‌نگاران به پدیده غلو و بازتاب‌های آن در متون و میراث شیعی امری انکارناپذیر است و غفلت از آن پیامدهای نادرستی را در سیره نگاری معصومان به دنبال دارد. محقق عاملی در سیره‌نگاری امام علی(ع) با نگاهی دقیق و ظریف به واکاوی و نقد رگه‌های غلو در سیره علی(ع) پرداخته است که از جمله آنها غلوانگاری ولادت علی(ع) در داخل کعبه است که به بهانه تشابه به آموزه‌های غالیانه در اصالت نصوص متواتر تشکیک نمی‌کند. پیش از تقریر و ارزیابی نظریه محقق عاملی توجه به دو نکته ذیل ضروری است: 1. فرایند و چگونگی حضور فاطمه بنت اسد(س) در داخل کعبه هنگام تولد امام علی(ع) از حوادث خاص و شگفت حیات ایشان است. نظر به اهمیت این واقعه و فضیلت آن برای امام علی(ع)، هماره این بخش از حیات ایشان مورد اهتمام ویژه سیره‌نگاران امامی بوده و هست. اهتمام محققان امامیه در سده اخیر به تک‌نگاشت‌های تخصصی در این موضوع، اهمیت این فراز از حیات علوی را نشان می‌دهد. برآیند این پژوهش‌ها دو کارکرد در سیره‌نگاری امام علی(ع) را در پی دارد: نخست اثبات فضیلتِ «یگانه مولود کعبه» که به امام علی(ع) اختصاص دارد و تکریم و عنایت الهی را در شأن امام و مادر بزرگوار ایشان اثبات می‌کند. دوم نقد نظریه رقیب که بافضیلت‌تراشی تولد شخص دیگری به نام حکیم بن حزام در داخل کعبه، اختصاص و انحصار این فضیلت برای امام علی(ع) را برنتافته و تلاش دارد با نظیرسازی این فضیلت را کم‌رنگ نشان دهد. 2. بر پایه انگاره‌ای غالیانه فرایند تولد امامان شیعه فرایندی متفاوت از تولد افراد عادی است؛ به گونه‌ای که نشانه‌های بارداری در مادران امامان آشکار نیست و حتی چگونگی وضع حمل آنان با سایر زنان متفاوت است. معضلی که ذهن محقق عاملی را در نگارش بخش تولد امام علی(ع) گزیده و او را ناگزیر به موضع‌گیری در برابر انگاره غالیانه در باب تولد امامان وا‌داشته است، واقعه اعجاب‌انگیز شکافته‌شدن دیوار خانه کعبه و تولد امام علی(ع) از فاطمه بنت اسد(س) داخل کعبه است که در نصوص روایی و تاریخی بدان تصریح شده است. محقق عاملی در تتمه بحث از تولد امام علی(ع) در داخل کعبه با گشودن مبحثی با عنوان «ولادة الأئمة(ع) فی روایات الغلاة» به نقد رگه‌ها و رسوبات تفکرات غالیانه در روایات موالید معصومان می‌پردازد که بیانگر یکی از اصول نقد وی در مواجهه با سیره‌نگاری معصومان است. به نظر می‌آید از نگاه محقق عاملی موضوع شکافته‌شدن دیوار کعبه و تولد امام علی(ع) در داخل کعبه زمینه طرح بحث از نقد پنداره غلو در روایات موالید را از سوی وی فراهم کرده است؛ زیرا ممکن است برخی از افراد این واقعه را غلوآمیز پنداشته و در درستی آن تردید کنند. به همین دلیل وی برای دفع این شبهه ناگزیر این مبحث را در انتهای مبحث میلاد امام علی(ع) طرح کرده است. سپس در فصل دوم از جلد نخست با عنوان «ولید الکعبة» به اثبات فضیلت تولد امام علی(ع) در داخل کعبه و پاسخ به اشکالات و شبهات وارده بر آن می‌پردازد. 👇👇 •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

علامه جعفر مرتضی عاملی و پدیده غلو در روایات موالید ائمه (قسمت دوّم) ✍️ علی راد تحلیل و ارزیابی 1. هر چند محقق عاملی به شکل مستقل نظریه خود را در باب تعریف و معیار غلو، گونه‌های غلو، دامنه و محدوده تأثیرات آن در سیره‌نگاری ارائه نمی‌کند، اما به فراخور نیاز در بخش‌های مختلف کتاب خواننده را به نقش غالیان در تحریف متون توجه می‌دهد. بنابراین رصد و نقد غلو در متون سیره از جمله اصول نظریه نقد محقق عاملی در سیره‌نگاری امام علی(ع) است؛ زیرا شخصیت علی(ع) نظر به فضایل و مناقب ویژه آن حضرت آبستن غلوگرایی است و لازم است که در سیره‌نگاری ایشان دقت و احتیاط کافی صورت پذیرد. از مطالعه الصحیح من سیرة الامام علی(ع) این مهم به‌روشنی به دست می‌آید که محقق عاملی باورمند است که بخشی از متون روایی و نصوص تاریخی امامیه مصون از گزند آسیب غالیان نبوده و افزوده‌ها و اندیشه‌های غالیان هر چند اندک در پی‌رنگ و میانه آثار شیعی رخنه کرده است. وی به عنوان یک سیره‌نگار امامی با آگاهی کامل از این آسیب، بااحتیاط و دقت به رصد انگاره‌های غالیانه در متون سیره امام علی(ع) می‌پردازد، نفوذ رگه‌های غلو را نشان می‌دهد، متون غالیانه را به نقد می‌سپارد و در پایان داوری می‌کند. هر چند نظر نهایی وی گاهی با احتیاط و نوعی ایهام همراه است که در اصل احتیاط از دیگر اصول نظریه نقد محقق عاملی از آن سخن خواهیم گفت. 2. در مبحث ولادت امام علی(ع) رویکرد تحلیلی – انتقادی محقق عاملی در نقد نگره غالیانه، اثبات تواتر نصوص تولد در داخل کعبه و پاسخ به شبهات این موضوع مشهود است. نظر به اهمیت این مسئله محقق عاملی عنایت ویژه‌ای به این موضوع دارد و در یک فصل مستقل درباره آن بحث کرده است. پرداخت جامع به نصوص این واقعه از منابع شیعه و اهل سنّت، بهره‌مندی از تک‌نگاشت‌های تخصصی، بازشناسی و پاسخ به شبهات قدیم و جدید این موضوع و بیان ابعاد غیبی و معنوی این فضیلت از نتایج کاربست اصل رصد و نقد رگه‌های غلو در سیره‌نگاری امام علی(ع) در این فصل است که همسوی با منهج وی در تحلیل مسائل بنیادین سیره‌نگاری معصومان است. 3. محقق عاملی مبتنی بر نظریه تواتر نصوص و ادله‌ تولد امام علی(ع) در داخل کعبه احتمال غلوآمیز بودن این پنداره را از اساس می‌زداید، اما به طور مستقیم به این شبهه نمی‌پردازد؛ زیرا بر پایه مستندات متواتر روایی و تاریخی تولد امام علی(ع) داخل کعبه قطعی است و علی‌رغم شگفت‌انگیزبودن این حادثه نباید آن را غلوآمیز دانست. بنابراین از نگاه محقق عاملی هر حادثه شگفت‌انگیزی دلیل بر نفوذ غلو در ساخت و پرداخت آن نیست و اگر نصوص متواتر و قطعی بر تحقق یک واقعه اعجاب‌برانگیز و غیرعادی داشته باشیم نباید آن را حمل بر غلو کرد. نمونه‌های دیگر این رویکرد وی را می‌توان در تأکید بر صحت مستندات روایی و تاریخی وقایع خاص در روز عاشورا چون قرآن‌خواندن سر مبارک امام حسین(ع) در بالای نیزه، رنگین‌شدن آسمان به رنگ خون در روز شهادت امام حسین(ع)، ظهور کرامات و معجزات به دست معصومان از جمله تأثیر آنی نفرین فاطمه(س) در بلند‌شدن دیوارهای مسجد هنگام اجبار امام علی(ع) برای بیعت و ... مشاهده کرد که از نگاه محقق عاملی به دلیل علمی اعتبار آنها اثبات شده است. هر چند که رویکرد مادی‌گرا در سیره‌نگاری از طرح این نصوص خودداری می‌کنند ( الصحيح من سيرة الامام علی(ع)، ج 1، ص 22 – 24). •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

علامه جعفر مرتضی عاملی و پدیده غلو در روایات موالید ائمه (قسمت سوّم) ✍️ علی راد رویکرد کلامی محقق عاملی در نقد نصوص چنین نیست که وی را همانند برخی از عقل‌گرایان افراطی به نفی و طرد گزارش‌هایی از سیره علی(ع) سوق دهد که با دستاوردهای عقل خود بنیاد بشری ناهمگون می‌نماید. وی در مواجه با چنین گزارش‌هایی از اصل «رد علم به اهل‌بیت» بهره‌مند ‌است و با استفاده از این اصل ضمن حفظ صحت صدور این متون برای آنها مقاصدی قائل است که تنها راسخان در دانش از آن آگاه هستند. کاربست این اصل در نقد وی را از انکار و طرد این گونه گزارش‌ها مصون داشته و به احتیاط در نفی اصالت نصوص سوق داده است. نمونه کاربست این اصل داوری محقق عاملی درباره حدیث سخن گفتن ذوالفقار در مقابل پرسش علی(ع) بعد از قتل عمرو بن عبدود است. این متن که در منابع روایی متقدم امامیه گزارش نشده است و ابتدا در الخرائج و الجرائح رواندی و سپس در منابع روایی متأخر چون بحار الانوار و مدینة المعاجز آمده است، همچنان در نگاه محقق عاملی در بوته صحت صدور قرار دارد و مقصود اصلی از صدور این روایت را به ائمه ارجاع می‌دهد. پاسخ وی چنین است: نقول: لیس لدینا ما ینفی صحة هذه الروایة . ومجرد الاستبعاد، والإعلان بإنكارها، لا یكفی، لأن الجواب على ذلك هو أنه حین یصعب علینا فهم بعض ما ورد فیها، فإن علینا أن نكل علم ذلك إلى أهله، ما دام أنه لا یمس أساس العقیدة، ولا یؤثر على الضوابط والمرتكزات العامة للبحث العلمی الرصین. نمونه دیگر احتیاط‌گرایی محقق عاملی، کوشش تأویلی در توجیه گزارش «چگونگی تولد امامان» است. وی در نقد متن بارداری و وضع حمل متمایز مادران امامان از سایر زنان، ابتدا با رویکرد تأویلی تلاش می‌کند معنایی مقبول از برخی فقرات آن ارائه کند، اما در نهایت از قاعده توقف و رد علم معنای حقیقی آن به معصومان بهره می‌جوید و گویی قصد دارد که خواننده خود به قضاوت بنشیند. هر چند تلاش محقق عاملی در این تحلیل و نقد ستودنی است، توجه به نکات ذیل نیز اعتبار سنجی این متن ضروری است: الف) کهن‌ترین مصدر اصلی این گزارش کتاب الهدایة الكبرى خصیبی در باب سیدة النساء فاطمه الزهراء(س) است که در آن چنین آمده است: والذی ولدت فاطمة (علیها السلام) من أمیر المؤمنین (علیه السلام): الحسن والحسین ومحسنا سقطا و زینب وأم كلثوم وكان اسمها آمنة، وولدت الحسن والحسین من فخذها الأیمن وأم كلثوم وزینب من فخذها الأیسر. ومثله ما روی عن وهب بن منبه ان مریم ولدت عیسى (صلوات الله علیه) من فخذها الأیمن وان النفخة كانت من جیبها والكلمة على قلبها. در ظاهر عبارت اشاره‌ای به انتساب این متن به عنوان روایت به معصومان وجود ندارد. در متون قبلی این متن نیز سندی ذکر نشده است که تحویل به سند روایت قبلی را محتمل بدانیم. اصل کتاب الهدایة الكبرى به‌جز بخش‌هایی از آن فاقد سند روایی معهود کتاب‌های حدیثی است. ضمن اینکه محققان به تحریف در نسخه اصل الهدایة الکبری و دستبرد در برخی از فقرات آن نیز تصریح دارند؛ از جمله تمام باب سیدة النساء فاطمه الزهراء(س) در برخی از نسخه‌های خطی معتبر و کهن این اثر وجود ندارد. به همین‌سان جمله «إنَّا معاشر الأوصیاء لسنا نحمل فی البطون، وإنما نحمل فی الجنوب، ولا نخرج من الأرحام، وإنما نخرج من الفخذ الأیمن» بر پایه محقق کتاب الهدایة الکبری از زیادات راوی این اثر است و مخالف با گزارشی است که به تولد حضرت مهدی(عج) از رحم مادر بزرگوارشان تصریح دارد. بنا براین به نظر می‌آید اطلاق عنوان روایت به این متن بر پایه معیارهای دانش رجال شیعه و کاربست قواعد فقه الحدیث در تبیین معنا و مقصود آن و استناد به قاعده رد علم در توجیه آن نادرست است. کاربست این قواعد به‌ویژه قاعده توقف و رد علم به مقصود اصلی حدیث به معصوم درباره احادیثی صادق است که اطمینان به صدور آن از معصوم داریم؛ در حالی که در این مورد شواهد متعددی بر خلاف آن داریم. همچنین کاربست رویکرد تأویلی برای توجیه معنای ظاهری آن یا تمسک به قواعد رفع تعارض برای جمع آن با واقعیت متعارف و سایر ادله معتبر روایی با رویکرد استدلالی سازگار نیست. ب) در متن کتاب الهدایة الكبرى خصیبی عبارت «ومثله ما روی عن وهب بن منبه ان مریم ولدت عیسى (صلوات الله علیه) من فخذها الأیمن» آشکارا به این نکته اشاره دارد که نویسنده قصد دارد با ارجاع به وهب بن منبه میان چگونگی تولد حسنین(ع) با تولد عیسی(ع) تماثل برقرار کند، اما از این مهم غفلت کرده است که این ادعا در آیات قرآن و دیدگاه رایج در میان مسیحیان شناخته‌شده نیست. حتی این متن از وهب بن منبه در منابع اسرائیلیات نیز به دست نیامد. به نظر می‌آید با توجه به شیوع نگره‌های گنوسی و غالیانه میان مسیحیان شام این متن از زیادات جریان غلو شام است که به کتاب الهدایة الكبرى خصیبی افزوده شده است. •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

علامه جعفر مرتضی عاملی و پدیده غلو در روایات موالید ائمه ✍️ علی راد (قسمت اوّل) https://eitaa.com/OstadRad/556 (قسمت دوّم) https://eitaa.com/OstadRad/557 (قسمت سوّم) https://eitaa.com/OstadRad/558 •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

https://jap.isca.ac.ir/article_69482.html @OstadRad

فایل صوتی نشست علمی : الکافی و خاورشناسان 🎙 علی راد @OstadRad

بازتاب در کانال غلو پژوهی : https://eitaa.com/Gholow @OstadRad

حوّا از اسطوره تا حقيقت : نقد ديدگاه تفسير طبري / نصر حامد ابوزيد ؛ ترجمه: علي راد اشاره نوشتار حاضر ترجمه مقاله اي است تحت عنوان «حوّا بين الدين و الاسطورة» كه در كتاب داوئرالخوف; قراءة في خطاب المرأة (الطبعة الاولي; مركز الثقافي العربي، 1999، ص 17ـ24) به چاپ رسيده است. دكتر ابوزيد در بخشی از كتاب به نقد قصه اي تفسيري از وهب بن مُنَبِّه درباره نقش حوّا(عليها السلام)در اغواي آدم(عليه السلام) و خروج آن دو از بهشت می پردازد ; افسانه اي كه طبري در تفسير جامع البيان آن را نقل كرده و به زعم خويش از تراث تفسيري اسلام به شمار آورده است. حال آنكه بررسي محتوايي اين داستان و تأمّل در فرهنگ تاريخي حاكم در عصر نزول قرآن درباره زن و اصالت وجودي او از منظر نگرش قرآني، ديدگاهي مخالف با قصّه ها و افسانه هايي همچون اسطوره وهب بن منبّه درباره داستان حوّا، و نقش او در خروج آدم از بهشت (دارالثواب يا جنّت عدن) فرا روي پژوهشگر قرآن قرار مي دهد و با كنار زدن حجاب جهل و ظلمت از چهره حقيقي حضرت حوّا، او را با حقيقت آشنا مي سازد. در دو لینک زیر متن فارسی و عربی این نوشتار را مطالعه بفرمایید : متن فارسی : B2n.ir/a15828 متن عربی : B2n.ir/j66090 @OstadRad

الکافی» شیخ کلینی در راه «سینما حقیقت» اطلاع بیشتر از لینک زیر : B2n.ir/q96996 @OstadRad

از انفعال عقل تا انسداد نقد در گفتمان معاصر ( قسمت اوّل) خود می گویی و خود می خندی!! ✍️ علی راد آموزه های اسلامی بر ژرف نگری و ستردن سخن و عمل از هر نوع ناخالصی تاکید دارند زیرا نقد و پالایش را راز مسئولیت اجتماعی, مانایی و والایی فرد و جامعه میداند و شاخص فرد مومن ؛ بر پایه این فرهنگ روا نیست که آدمی به هر رطب و یابسی در داوری استناد جوید و در عرصه خطیر دین شناسی از سر هوا و هوس , ظن و احتمال و منبعی سست و ضعیف سخن براند و رأی دهد؛ به همین سان نیز باید در مواجهه با نظریه رقیب باید عمل نماید. در مطالعات انتقادی, آشنایی دقیقِ ناقد با نظریۀ مقبول طرف مقابل, اهمیتی مضاعف دارد و ناقد باید در چارچوب نظریۀ مقبول, به نقد و بررسی دیدگاه مقابل بپردازد؛ بدون فهم کامل یک نظریه, اقدام به نقادی, جهدی بی¬توفیق است. تقریر معیوب و فهم معوج یک نظریه, ابطال آن را آسان میکند, اما چنین ابطالی را چه سود؟ نقد بدون فهم و رد بدون درک, نشانه گستاخیِ جاهلانه و حق نشناسی نقاد است . پس صحت و اعتبار نقد, وابستگی تام به اشراف علمی ناقد به نظریۀ رقیب دارد و همین نکته, مرز نقد با تخریب را روشن میسازد چرا که نقد به معنای سنجش یک دیدگاه بر اساس ترازوی منطقی است و تعیین اعتبار، صحت و دقت آن بر مبنای ملاکهای عینی است که از آن با عنوان اصل تقدم فهم بر نقد یاد میشود . تقریر روشن دیدگاه مخالف، نزد دانشمندان مسلمان حاکی از دقت نظر آنها در رعایت این اصل نقادی است؛ شتاب¬زدگی در مقام نقد، مانع فهم دقیق ناقد می¬گردد و نقد منهای فهم درست دیدگاه مخالف, مصداق این تعبیر است: "خود می¬کشی و خود تعزیه می¬کنی" یا " خود می¬گویی و خود می¬خندی" . همچنین پرهیز از نقد گوینده به جای نقد سخن, و احتراز از مغالطه¬ی انگیزه و انگیخته (نظریه) از شرایط نقد بی¬طرفانه است. این اصل, نقش موثری در نقد و ارزیابی بی¬طرفانه نظریات دارد و در روایات متعددی بر این اصل تاکید شده است که در مقام نقد به سخن نگاه کنید نه به سخنگو . البته معنای این سخن, نفی اعتبار و اهمیت نقد انگیزه¬ها نیست, بلکه تاکید بر این نکته است که از نقد انگیزه¬ها نمی¬توان نقد انگیخته را استنتاج کرد . بنا براین اولاً نظریه پردازی در هر حیطه از علوم انسانی و اسلامی بر شناخت و نقد اولویت دارد و ثانیاً اینکه نادیده گرفتن اصول علمی و اخلاقی نقد, موجب مغالطه شده و حقیقت را دگرگون می¬کند . اساس تفکر انتقادی , قضاوت موقت یا معلق است و پایه این تعلیق, تحقیق در تعیین ماهیت مسئله است پیش از آنکه اقدامی برای حل آن به عمل آید . @OstadRad

از انفعال عقل تا انسداد نقد درگفتمان معاصر ( قسمت دوّم) خود می کشی و خود تعزیه می داری!! ✍️ علی راد در تجارب زیسته انسانی این واقعیت انکار ناپذیر است که گاهی پژوهشگران به دلیل سیطره شهرت علمی و سلطه قداست شخصیتی, ناآگاهانه حق پرسیدن و ارزیابی اندیشه های وی را از خود سلب نموده, تقلید را به جای تحقیق نشانده و حقیقت را در مسلخ قداست و شهرت سر بُریدند. متاسفانه این رویه از گذشته تا کنون در میان برخی از دانشوران علوم اسلامی رایج بوده و هست. عبد القاهر جرجانی (417 ق) اعجاز پژوه نامدار قرن پنجم هجری در اینکه چگونه شهرت و قداست افراد موجب انسداد نقد و نظر درباره آرای باطل ایشان می شود, سخنی نغز و تامل برانگیری دارد: «و اعلم أن القول الفاسد و الرأى المدخول، إذا كان صدره عن قوم لهم نباهة، و صيت و علو منزلة فى أنواع من العلوم غير العلم الذى قالوا ذلك القول فيه، ثم وقع فى الألسن فتداولته و نشرته، و فشا و ظهر، و كثر الناقلون له و المشيدون بذكره، صار ترك النظر فيه سنة، و التقليد دينا ... و كم من خطأ ظاهر و رأى فاسد حظى بهذا السبب عند الناس، حتى بوّءوه فى أخص موضع من قلوبهم، و منحوه المحبة الصادقة من نفوسهم‏» (جرجانی, الدلائل, ص 464). آری, جرجانی راست گفت که شهرت کاذب و قداست پوشالی, بزرگ نمایی بدون دلیل افراد, خطاهای ایشان را از دید ناقدان پنهان می سازد, سراب را جایگزین واقعیت می کند , آثار و اندیشه¬های این افراد را چنان استوار و مقبول می¬نمایاند که هر گونه اقدام نقد ایشان را امری ناروا و مردود می¬شمرد. در تاریخ اندیشه مسلمین رویکرد انسداد نقد اسطوره های علم هر چند در آغازه خود چندان گسترده نبود اما در امتداد تاریخی خود در درون برخی از گفتمان ها توانست به یک جریان پویا تبدیل شود و به حیات فکری خود تداوم بخشد. سلفیان معاصر نمونه روشنی از امتداد تاریخی این رویکرد است که با قدسی انگار عصر سلف و میراث اهل حدیث به طور جدی به احیاء و ترویج اندیشه های حدیثی سلف اهتمام می ورزد و با دگر اندیشان در نقد میراث سلف سَر ناسازگاری دارد. @OstadRad

از انفعال عقل تا انسداد نقد در گفتمان معاصر ( قسمت سوّم) میوه تلخ زقوم در شوره زار جهل!! ✍️ علی راد از جمله راهبردهای سلفیان معاصر, اسطوره¬سازی از سلف است که با قداست تراشی, کرامت پردازی, ادعای امتناع هماوردی با سلف, شبیه سازی میراث سلف با کتابهای وحیانی و قدسی, عقل نقّاد را در زندان شهرت اسیر می کند و در نهایت به انسداد در تحقیق و انفعال قوه نقد مخاطب در بررسی اندیشه های سلف می¬انجامد و مخاطب امروزین چنین می¬پندارد که حقیقت مطلق و مطلق حقیقت در کتاب ها و اندیشه¬های سلف هست و نگریستن نقادانه به آثار و اندیشه های اینان گویی – معاذ الله – ستیز با قرآن و خداوند است . اینگونه است که سلف به اسطوره تبدیل می شود, از کمند عقل نقّاد می رهد و تقلید کور بر مسند تحقیق بینا تکیه می زند . در ساحت اجتماعی نیز سلفیان با استفاده ناروا از قدرت, سیاست, ثروت و با تمسک به تهدید و تزویر فضای نقد اسطوره ها را تنگ و شکننده نمودند. ناقدان دلسوز پیرایش سنّت از خرافه ها و یاوه ها از ترس برخوردهای خشن ایشان با حربه تکفیر و حبس از انتشار نقدهای علمی خود علیه اسطوره های سلف در هراس هستند . گروهی از این ناقدان زبان در کام فرو هشته, شمشیر نقد از نیام تحقیق بر نمی¬آورند و گروهی دیگر که گاهی سخن رانده یا نگاشته ای منتشر کرده اند در نام گذاری خود به استعاره و کنایه پناه جسته¬اند تا از ترور شخصیت, تبعید و اخراج از مناصب علمی و اجتماعی و تنگنای معیشت در امان باشند زیرا جزم گرایی و برخورد خشونت آمیز با نقد علمی ناقدان پیشین اسطوره ها تجربه گرانسنگی را در اختیار ایشان نهاده است . این چنین است که در مراکز نقد و نظر, سکوت جای فریاد ناقدان نشسته است , توجیهات یاوه در کسوت تحقیق از این مراکز منتشر می شود, ضعف ها را کتمان می¬کنند و خود به امتداد روند اسطوره سازی در تاریخ علم یاری می¬رسانند. با صد افسوس و آه باید به این حقیقت اعتراف کنیم که در سده معاصر اسطوره گرایی در فکر و ذهن برخی از دانشیان مسلمانان به بهانه تکریم سلف و مخالفت با مدرنیته ریشه داونده است . سوگمندانه بدان می¬بالند ولی به میوه های تلخ این درخت زقوم روییده در شوره زار سرزمین تهامه جهل توجه ندارند یا از سر آگاهی و به قصد تیره ساختن چهره تابناک اسلام ناب چنین رویه ای در پیش گرفته اند تا اسوه های راستین و وارثان برگزیده قرآن و سنّت را از نگاه مسلمین پنهان بدارند و اسلام ثقلینی را وانهاده و بر اسلام اموی- عباسی گردن نهند. @OstadRad

از انفعال عقل تا انسداد نقد در گفتمان معاصر ( قسمت اوّل) : خود می گویی و خود می خندی!! https://eitaa.com/OstadRad/571 ( قسمت دوّم) : خود می کشی و خود تعزیه می داری!! https://eitaa.com/OstadRad/574 ( قسمت سوّم) : میوه تلخ زقوم در شوره زار جهل!! https://eitaa.com/OstadRad/575 ✍️ علی راد @OstadRad

نگاه انتقادی به قرآن پژوهی غربیان ؛ از ضرورت تا اضطرار ✍️ علی راد در سده اخیر در مطالعات کتاب مقدس و فهم و تفسیر قرآن کریم شاهد تحول , تغییر و نوگرایی هستیم. البته این نوگرایی و تجدیدنظرطلبی و تحول‌خواهی دیر زمانی است که در سنت فرا اسلامی و فرا قرآنی نزد پژوهشگران عهدین شکل گرفته و آرام آرام در جهان اسلام هم بازتاب یافت و در نوع رویکرد قرآن پژوهان مسلمان اثر گذار بود این نوگرایی متاثر از پیامدهای دوره رنسانس علمی بود که تردیدهایی را در آموزه‌های دینی و کتب مقدس ایجاد کرد و در دوره مدرنتیه با رویکرد تجربه‌گرایی، بحث بازخوانی و تجدیدنظر خواهی درباره کتاب مقدس به جریان افتاد و ما حصل نقد و نظرها و گفت و شنودها در کتب و مقالات مختلف وجود دارد؛ مبنای این رویکرد، نگاه انتقادی به کتب مقدس بوده و به همین دلیل چالش‌ها و شبهاتی را فرا روی افراد گذاشت و پرسش‌های جدیدی ایجاد کرده که در سنت سابق ما مورد توجه نبوده است. در این میراث متاثر از مدرنیته، ما شاهد رویکردها و روش‌های جدیدی از نقد و تحلیل کتاب مقدس و قرآن کریم هستیم و سبب شده تا روش‌های جدیدی در تفسیر و فهم قرآن ایجاد شود که همه این دستاوردها را می‌توان مطالعات قرآنی معاصر نامگذاری کرد. متاسفانه وضعیت مطالعات قرآنی و تفسیری در غالب جهان اسلام همچنین ایران با یک انسداد و انفعال روبرو هست، خروجی پژوهش‌های رایج و غالب حوزه و دانشگاه، تکرار مکررات و ایضاح واضحات و قیل و قال‌های کهنه است ما متاسفانه شاهد نظریات نو و دقیق در حوزه فهم و شناخت قرآن نیستیم . یکی از راه‌های برون‌رفت روآوری به ترجمه و نقد پژوهش‌های خاورشناسان در حوزه قرآن‌پژوهی و شناخت درست گفتمان ایشان است ما بخواهیم و نخواهیم جریان اوریانتالیسم در غرب فکری شکل گرفته و با رویکرد کاملا علمی به مطالعه و نقد قرآن می‌پردازد ولی مع‌الاسف شدید، ما مسلمین و شیعیان بسیار دیرهنگام به رصد و تعامل و نقد و نظر با این جریان وارد شده‌ایم و جای تلاش‌های سخت و سترگ خالی است. @OstadRad