📸 #عکسنوشت 🔰 مقاصد شریعت اموری حقیقی هستند نه اعتباری 🔻 راه های ظنی -گرچه ظن معتبر شرعی - برای کشف مقاصد شریعت، بسنده و کافی نیستند! 💢 بریده ای از درس خارج #مقاصد_شریعت آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 نقش مقاصد الشریعه در تعادل و تراجیح میان گزاره های اخلاقی ◾️ ورود #مقاصد_الشریعه به علم اخلاق پاسخ این پرسش کهن را هم می دهد که آیا گزاره های اخلاقی مطلق اند یا نسبی و نتیجه می دهد که قبح رذایل اخلاقی مطلق است گرچه گاه امری مانند دروغ با وجود قبحی که دارد بر سخن راست رجحان دارد. اما مقاصد شریعت چه کارکردی در تولید ابزارهای نقد و ارزیابی علم اخلاق دارند تا مانند مبحث تعادل و تراجیح سنجه های در دست داشته باشیم که با آنها هنگام ضرورت گزاره های ارزشی را سنجیده و برخی را بر برخی دیگر ترجیح دهیم. ◾️ پیش از این دانستیم که جستار تعادل و تراجیح شایسته ی گسترش است و نباید آنها را در سنجش دو خبر با یکدیگر مرزبسته و محدود کنیم بلکه ادله ی #گزاره_های_اخلاقی از جمله مقاصد شریعت نیز می توانند موضوع تعادل و تراجیح در علم اخلاق باشند. یعنی دلیلی که گزاره ای را تولید می کند و آن گزاره به مقاصد شریعت نزدیک تر است بر غیر آن ترجیح دارد. حتی می توان میان دو دلالت از یک لفظ واحد و دو دستگاه فکری مانند اشعریت و معتزله سنجش انجام داد و هر کدام که به #مقاصد_شریعت نزدیک تر بود آن را بر دیگری رجحان داد. 💢 بریده ای از درس #خارج_مقاصد_الشریعه آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 کشف مقاصد شریعت با ابزار فطرت بشری ◾️ دست یازیدن به فطرت برای کشف مقاصد شریعت است چرا که به هر روی فطرت دریافت هایی دارد و بی گمان برخی از #مقاصد_شریعت را ما با فطرت و وجدان خویش در می یابیم. فطری بودن دین به همین معنی است و کلان ترین یافته ی فطرت انسان همین است که بی گمان شریعت نمی تواند بی مقصد و بی هدف و بی غایت باشد و این حیث کلامی نیز دارد و بسته به سلامت فطرت انسانی می توان بخش هایی از معارف دین را با فطرت دریافت و معصومین علیهم السلام از آنجا که عقل و فطرتی بی همتا داشتند همه ی معارف خرد و کلان دین را گذشته از کتاب به مدد عقل و #فطرت ناب خویش درک و تصدیق می کردند. ◾️ در جای خود اثبات شده است که طبیعت و #شریعت و تکوین و تشریع در هماهنگی و همسازی با هم هستند و پرودگار تشریعی نفرموده است که ضد تکوین الهی باشد و شریعتی نیاورده است که برخلاف فطرت باشد پس شریعت در پی برآوردن نیازها و مقتضیات فطرت و طبیعت انسان است و شریعت مقاصدی دارد که به نفع تکوین انسان بلکه تکوین عالم است مانند پاسداری از زیست بوم و محیط زیست که حتی در جنگ‌ها هم آسیب زدن به درخت‌ها و حیوانات دشمن را روا نداشته است. اساساً #تشریع برای پاسداری و پیشرفت #تکوین است. 💢 بریده ای از درس #خارج_مقاصد_الشریعه آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 نقش عقل در کشف مقاصد شریعت 📌 هیچ کدام از روایات دلالت ندارند که عقل به #مقاصد_شریعت دسترسی ندارد بلکه روش هایی مانند قیاس و تفسیر به رای را رد می کنند افزون بر اینکه این روایات معارض های پرشماری نیز در قرآن و روایات دارند که بر ارج و گرانسنگی عقل دلالت دارند. بلکه بیشترین وزانت و گرانسنگی در میان مصادر و مجاری معرفت یعنی کتاب و #سنت و اجماع و فطرت و شهود از آن عقل است. عقل پیامبر درونی انسان و نقل عقل بیرونی آدمی است. 📌 انبوهه ی #قواعد_فقهیه که مبانی فقه هستند مانند قاعده ملازمت نیز همین دلالت را دارند. شیخ می فرمایند اگر عقل حکمی از احکام الهی را کشف کند آن حکم عقلی، حکم ارشادی شرعی خواهد بود که مورد تایید و پشتیبانی شرع بوده و به هر روی آن نیز به گونه ای حکم شرع است. بر وارون #حکم_مولوی که عقل گرچه مخالف آن نیست ولی خود به تنهایی توان درک آن را ندارد. احکام شرعی گرچه شاید در دسترس عقل نباشند ولی عقل ستیز نیستند. البته این سخن بدین معنی نیست که عقل می تواند همه ی مقاصد شریعت را درک کند چرا که چنین ادعایی دشوار است بلکه #عقل یکی از مجاری و مصادر فهم دین و کشف مقاصد شریعت است. 💢 بریده ای از درس #خارج_اصول(مقاصدالشریعه) آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 استقراء، یقین معرفت شناختی یا اطمینان عقلایی 📌 بی گمان فقیهی که عمری دراز را به واکاوی آیات و روایات می پردازد اگر از پس کشف همه ی #مقاصد_شریعت بر نیاید نیز به برخی از آنها دست خواهد یافت و آنها را به کار خواهد بست. کشف مقاصد شریعت نیز از توان یک فقیه بیرون است و نیازمند همفکری و همیاری است و کشف یا کاربست برخی از این مقاصد نیز در گرو کشف و کاربست دیگری نیست. 📌 کما اینکه فقهای ما نیز در همه ی ابواب فقهی استنباط بالفعل ندارند. اینگونه نیست که برای کشف #فروع_فقهیه از طریق مقاصد شریعت بایسته باشد که همه ی مقاصد شریعت در سراسر اضلاع کلامی و اخلاقی و اعتقادی دین را کشف کنیم بلکه فرآچنگ آوردن مقاصد فقهیه بسنده است و این امری است که در درازنای #تاریخ_فقه شیعه بارها رخ داده است! 💢 بریده ای از درس #خارج_اصول(مقاصدالشریعه) آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 نقش استقراء تام در کشف مقاصد شریعت 📌 استقراء تام در آیات و روایات به ویژه با ابزار نوین امری است شدنی چرا که آیات و روایات کرانمند و مرز بسته هستند. همچنین دلیلی ندارد که راه رسیدن به #مقاصد_شریعت را در استقراء یا هر طریق دیگری منحصر بدانیم. همچنین می توانیم پس از برخورد با آیه ی صریح یا اخبار متواتر، جهت فحص از معارض یا تکثیر دلیل به استقراء خویش ادامه دهیم. 📌 ولی هیچ بایستگی و لزومی ندارد که همه ی مقاصد شریعت را با استقراء کشف کنیم بلکه می توانیم از آیات و روایات و عقل و فطرت و دیگر ادله نیز بهره ببریم. یک مقصد را با #استقراء، دیگری را با آیات قرآن، برخی دیگر را با روایات و پاره ای را با عقل کشف می نماییم. 💢 بریده ای از درس #خارج_اصول(مقاصدالشریعه) آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 پیوند میان تنقیح مناط و مقاصد الشریعه 📌 #تنقیح_مناط بر چند رکن استوار است: وجود یک اصل با موضوع و حکم، کشف مناط حکم در آن اصل بدون تصریح شرعی، وجود فرعی با همان موضوع و حکم، و نبود تصریح شارع به مناط در هیچ‌یک. در ادامه، باید وجود آن مناط در فرع احراز شده و مزاحمی قوی‌تر نیز در کار نباشد. در نهایت، عقل اذعان دارد که #شارع حکیم نباید با وجود مناط، حکم را از فرع دریغ کند. 📌 اکنون این پرسش پیش می‌آید که آیا می‌توان با تنقیح مناط، مقصدی از #مقاصد_شریعت را کشف کرد؟ پاسخ این است که اگر تنقیح تنها در یک مورد خاص جریان یابد، بیرون از دایره مقاصد کلان است؛ اما اگر مناط در موارد پرشماری حضور داشته باشد، می‌توان آن را ابزاری برای کشف برخی مقاصد دانست. 💢 بریده ای از درس #خارج_فقه_القضاء آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 پیوند میان مقاصد الشریعه و قاعده ی الغاء خصوصیت 📌 در قاعده‌ی #الغاء_خصوصیت، فقیه با کنار زدن ویژگی‌های احتمالی و غیرمؤثر، به کمک قرائن یا ادله، تنها یک خصوصیت را به عنوان علت حکم شناخته و حکم را به موارد مشابه تعمیم می‌دهد. 📌 برخی از روش‌ها چون #تصریح_شارع به علت حکم یا کشف آن به‌واسطه #اجتهاد، در ظاهر مانند الغاء خصوصیت‌اند، اما در حقیقت از قلمرو آن بیرون‌اند؛ زیرا در آن‌ها فقیه نقشی در نادیده‌گرفتن ویژگی‌ها ندارد، بلکه علت حکم از پیش روشن است. 📌 از این رو الغاء خصوصیت را می‌توان یکی از روش‌های مؤثر در کشف #مقاصد_شریعت دانست، چرا که شناخت علت حکم، همان کشف هدف شارع از آن حکم است. 💢 بریده ای از درس #مقاصد_شریعت آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 مقاصد الشریعه و پیوند آن با قاعده ی تناسب حکم و موضوع 📌 یکی از راه‌های کشف #مقاصد_شریعت، سنجش تناسب میان حکم و موضوع است؛ هرچند این عنوان در ادبیات اصولی جدید است، اما اصل آن ریشه در عقل و فطرت دارد. انسان به‌طور طبیعی، هنگام مواجهه با #حکم_شرعی، آن را با موضوعش می‌سنجد و اگر میان آن دو ناسازگاری ببیند، اطلاق حکم را نمی‌پذیرد. 📌 این قاعده نه‌تنها در تحدید و توسعه موضوع کاربرد دارد، بلکه می‌تواند در تحلیل خود حکم و کشف علت آن نیز نقش‌آفرین باشد. #فقیهان، گرچه به‌صراحت از این اصطلاح بهره نبرده‌اند، ولی در عمل با اتکاء به این قاعده، در فهم مقاصد شریعت گام برداشته‌اند. 💢 بریده ای از درس #مقاصد_شریعت آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 بازگرداندن بشر به مسیر توحید 📌 برپایی #عدالت_اجتماعی و گسترش قسط از اهداف اساسی تمامی رسالت‌هاست، که گاه تنها در پرتو حکومت دینی امکان‌پذیر است. هدایت انسان‌ها به سوی حق، روشنگری، اتمام حجت الهی، و یادآوری پیمان فطری بندگی نیز از دیگر مقاصد مشترک #شرایع_آسمانی به شمار می‌آیند. این اهداف همگی در راستای بیدارسازی وجدان انسانی و بازگرداندن بشر به #مسیر_توحید و عدالت شکل گرفته‌اند. 💢 بریده ای از درس #مقاصد_شریعت آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 نسبت میان قاعده تناسب حکم و موضوع با قیاس 📌شاید کسی خرده بگیرد که «مناسبت حکم و موضوع» تفاوتی با #قیاس ندارد، زیرا در قیاس نیز حکمی از موضوعی به موضوع دیگر سرایت داده می‌شود، حال آنکه قیاس از نظر #شیعه باطل است. پاسخ این است که در قرینه‌ی مناسبت، هدف کشف ملازمه‌ای است که در ظهور کلام نهفته است، نه استنباط مستقل حکم شرعی. 📌 یعنی مناسبت میان حکم و موضوع، موجب پیدایش #ظهور_عرفی در سخن شارع می‌شود و چنین ظهوری حجت است، بر وارون #قیاس که مبتنی بر تشخیص ذوقی و ظنیِ ملاک حکم است و چنین روشی از نظر شیعه فاقد #حجیت است. 💢 بریده ای از درس #مقاصد_شریعت آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 مقاصد الشریعه و ساختار حکیمانه‌ی دین 🔹 دین، پیامی آسمانی است که با هدفی حکیمانه به ساحت انسان تنزّل یافته است. اگر دین فاقد مقاصد بلند و اهداف مشخص باشد، #نزول_وحی و ارسال رسولان، بی‌معنا خواهد بود. پیام الهی از عناصری تشکیل شده که هرکدام ویژگی‌ها و اقتضائاتی دارند؛ با شناخت این ویژگی‌ها می‌توان به اهداف نهایی شریعت پی برد. 🔹 نخستین اصل آن است که خداوند، مبدأ حکیم این پیام، نمی‌تواند دینی غیرحکیمانه ارائه دهد؛ بنابراین، دین باید بر پایه‌ی مصالح و #مقاصد بلند بنا شده باشد. هر آن‌چه با حکمت ناسازگار باشد، از شریعت بیرون است و موضوع حکم دینی قرار نمی‌گیرد. 🔹 بزرگ‌ترین مقصد دین، تقرب به خداوند است؛ کمالی که همه‌ی ارزش‌های انسانی در آن تجلی می‌یابد. دین همچنین عقل، جان، آبرو، عدالت، آزادی و محیط زیست انسان را پاس می‌دارد و در پی صلح و کرامت اوست. 🔹 درک #مقاصد_شریعت، ما را به فهمی ژرف‌تر و منسجم‌تر از دین می‌رساند و امکان اجتهادی پویا و معنادار را در جهان معاصر فراهم می‌سازد. بدون توجه به این مقاصد، فهم دین ناقص و گاه گمراه‌کننده خواهد بود. 💢 بریده ای از درس #خارج_اصول (مقاصد الشریعه) آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir