#یادداشت 💢 شروع از مبدء بدیهی در تمام علوم _ سبک پر ارزش علامۀ طباطبایی 🔰نگارنده: حجت الإسلام عباس افروزی 🆔: @A_Afrouzi133 ♻️ در این کوتاه نوشتار سعی بر آن داریم که سبک و شیوۀ علامۀ طباطبایی «ره» در علومی قلم زده را تبیین کنیم، تا به ارزش و اهمیت بسیار زیاد آن پی ببریم 🔆 امتیاز منحصر به فرد مرحوم علامۀ طباطبایی این است که ایشان بدون استثناء در هر علمی قلم زده اند، یک #قانون پرثمر و ارزشمند را با دقت تمام و حسّاسبت بالایی مراعات می کردند. 🔸 آن #قانون گرانبهاء این است که ایشان در نقطۀ شروع گزاره های علم بدیهی ترین ادراکات و مسائل را مبدء قرار داده و بعد از همراهی وجدان حق طلب متعلّم، دیگر گزاره های آن علم را متسلسل و زنجیره وار بر آن مبدء بدیهی سوار می کنند. 🔸 این قانون پر ثمره و پر ارزش‌، در وجود و هستی مرحوم علامه نهادینه شده بود، چرا که ایشان در هر علمی از علوم قلم زده اند، این قانون را رعایت کرده اند. 🔷 در ادامۀ این نوشتار، چندین عبارت از ایشان را در علوم مخلتف شاهد بر این مدعا می آوریم تا وجود این قانون را در دَیدن و سبک علمی ایشان بالعیان مشاهده کنید. 🔻 #علم_اصول: کتاب حاشیه کفایه علامۀ طباطبایی بهترین شاهد صدق بر این مدعا می باشد. به عنوان مثال نقطۀ شروع علامه در بحث وضع، اشاره می کنیم. ایشان در نقطهٔ شروع بحث وضع، بدیهی ترین مسالۀ را در باب الفاظ مبدء قرار می دهند: «#لا_ريب ان انفهام المعنى من اللفظ أعني المعنى الخاصّ من اللفظ الخاصّ بحسب أي لغة من اللغات ثم دوام ذلك و استمراره بعدم التخلف و الاختلاف يكشف عن نسبة بينهما و ارتباط لأحدهما بالآخر أو لا، و عن كون هذه النسبة ثابتة غير متغيرة ثانيا....» و در ادامه می گویند: «ثم انا إذا تأملنا في حال الإنسان #بل كثيرا من الأنواع الحيوانية #وجدنا مسألة تفهيم ما في الضمير من #الضروريات التي تمسها الحاجة الأولية من حيث الاجتماع و التقارن الّذي بينهم...» حاشیِة الکفایه، ج1، ص16. 🔻 #علم_فقه: ایشان در تفسیر المیزان وقتی می خواهند ملکیت را توضیح دهند،گزاره ای بدیهی -که حسّ غریزی مشترک بین گیاهان و حیوانات و انسان ها است- را مبدء بحث خود قرار می دهند: «كل ما بين أيدينا من الموجودات المكونة، و منها النبات و الحيوان و الإنسان، فإنه يتصرف في الخارج عن دائرة وجوده مما يمكن أن ينتفع به في إبقاء وجوده لحفظ وجوده و بقائه...» المیزان فی تفسیر القرآن، ج2، ص53. مثال های فقهی متعدیی را از ایشان می تواند شاهد آورد اما دریغ کم مجال تفصیل نیست. 😔 و ای کاش تقریرِ آن هشت سال درس خارج اصول و فقه ایشان «کتاب الصوم» - که سید جلال الدین آشتیانی در مقدمه شرح فصول الحکم قیصری می گوید من هشت سال در درس خارج اصول استاد علامهٔ طباطبایی شرکت کردم- موجود می بود و کام تشنه لبان معارف الهی را سیراب می کرد. 🔻 #علم_تفسیر: تفسیر گرانسنگ المیزان، شاهد صدق دیگری بر این مدعا است. علامه طباطبایی «ره» در مقدمۀ تفسیر المیزان کسانی را که در سیر تفسیری خود را از مبدء بدیهی (ظهور عرفی و وجدانی الفاظ قرآن) شروع نکرده اند، توبیخ می کند. 🔹 ایشان بر این باور اند که مفسِّر باید سیر تفسیری خود را از ظاهر عرفی الفاظ قرآن شروع کند. و اگر می خواهد به بواطن و تأویلات آیات را اشاره ای داشته باشد، #باید آن باطن را بر روی همان ظهور عرفی آیات سوار کرده و آن را به ظاهر عرفی الفاظ قرآن برگرداند. 👌 علامه طباطبایی تنها کسی است که قائل است باید بین ظاهر و باطن قرآن، #جمع_سالم شود. 🔹 متأسفانه شاگردان علامه در این مبنا، از ایشان پیروی نکرده اند یا شاید اساسا این مبنا را از ایشان به ارمغان نبرده باشند. تنها یک نفر از شاگردان علامه ملتفت به #جمع_سالم بین ظاهر و باطن قرآن بود، آن هم مرحوم #شهید_مطهری است. 🔻 #علم_فلسفه‌: در کتب فلسفی مرحوم علامه، شواهد بسیار زیادی بر رعایت این #قانون ارزشمند وجود دارد. نحوۀ ورود ایشان در کتب بدایه و نهایه و اصول فلسفه و حتی حواشی ایشان بر اسفار، دلالت صریح بر وجود چنین قانونی در مشی و دَیدن علمی ایشان دارد. از این دیدگاه، کلید واژۀ «#طفل» در متون علامه، از امتیاز زیادی برخوردار است. 🔹 ایشان سلسله ادراکات علم فلسفه را در کتاب بدایة الحکمة اینگونه شروع می کنند: «أن الانسان يجد من نفسه أن لنفسه حقيقة و واقعية، و أن هناك حقيقة و واقعية وراء نفسه، وأن له أن يصيبها، فلا يطلب شيئا من الأشياء ولا يقصده إلا من جهة أنه هو ذلك الشئ في الواقع ، ولا يهرب من شئ ولا يندفع عنه إلا لكونه هو ذلك الشئ في الحقيقة، #فالطفل الذي يطلب الضرع - مثلا - إنما يطلب ما هو بحسب الواقع لبن ، لا ما هو بحسب التوهم والحسبان کذلک...» 🔻 #علم_عرفان: اگر با چنین نگرشی آثار عرفانی مرحوم علامه خوانده شود، پی خواهیم برد که ایشان حتی در متون عرفانی، چنین قانونی را را دقت و حسّاسیت بالایی رعایت کرده اند. 🔸 به عنوان مثال ایشان در رسالۀ عرفانی الولایة چنین شروع می کنند:«إنّ الموجودات تنقسم باعتبار إلى قسمين، فإنّ كلّ معنى عقلناه، إمّا أن يكون له مطابق في الخارج موجود في نفسه، سواء كان هناك عاقل أو لم يكن، كالجواهر الخارجيّة من الجماد و النبات و الحيوان و أمثالها، و إمّا أن يكون مطابقه موجودا في الخارج بحسب ما نعقله، غير موجود لو لا التعقّل، كالملك...». 🔹 البته باید توجه داشت که مبدا بدیهی در هر علمی متناسب با آن علم است. نباید توقع داشت مبدا بديهي علم فقه، بسان مبدا بدیهی علم تفسیر باشد. 🔶 #ثمرات رعایت این #قانون پر برکت 🔅 این سبک و دَیدن علمی علامۀ طباطبایی «ره» #ثمرات و برکات بسیار زیادی دارد که به صورت اجمالی به چندین #ثمرۀ این #قانون پرارزش اشاره می کنیم 🌀 #ثمرۀ_اول: این سبک و مشی علمی از انحراف فکری افرادی که توانایی صعود تا قلّۀ های علم را ندارند، جلوگیری می کند. خیلی از افراد در علوم مختلف، به کج فهمی ها و انحرافات فکری دچار می شوند. و از آنجا که توانایی پیشرفت و صعود تا قلۀ آن علم را ندارند، در آن انحراف فکری باقی مانده و موجب فساد فکری خود و دیگران می شوند. 🔸 اما اگر سلسله گزاره های علم از خواستگاه و مبدا بدیهی شروع شود، چنین افرادی را که توانایی صعود و پیشرفت در علم را ندارند، در مسیر صحیح علم قرار داده و از آن انحرافات جلوگیری می کند. مثال بارز این #ثمره، جوانانی است که اول انقلاب دچار کج فهمی ها و فساد فکری مارکسیستی شده بودند، و چون مرحوم علامه نقطه شروع علم فلسفه را در کتاب اصول فلسفه مبدء بدیهی قرار داده بود، از آن جوانان دستگیری می کرد و آنان را از هبوط در درّۀ آن تفکرات فاسد نجات می داد. 🌀 #ثمرۀ_دوم: اگر علم از مبدا بدیهی شروع شود، شعاع مخاطبین آن علم گسترده تر شده و انسان های بیشتری در دایرۀ انتفاع از آن علم قرار می گیرند. چرا که آن نقطۀ شروع و مبدء بدیهی را اکثر افراد انسانی، به خوبی می فهمند. 🔸 این مسالۀ تأثیر بسزایی در هم زبانی و مفاهمۀ آسان در کمپین ها و کنفرانس های علمی بین اللملی خواهد داشت. فأغتنموا 🌀 #ثمرۀ_سوم: شروع کردن علم از مبدا بدیهی -که بَیس و زیرساخت مابقی ادراکات و مسائل آن علم است- موجب می شود، متعلّم شاهراه و مسیری که در علم قرار است پیموده شود را درک کند. با این درک، می تواند نظریاتی را که اساسا از مسیر علم خارج اند، تشخیص داده و کنار بگذارد. 🔸 از این رو می تواند با حفظ آموزش دقیق و عمیق آن علم (بدون عجله و رد کردن مسائل مهم) عمر تحصیلی خود را کوتاه کرده و قدم راسخ بر گزاره های مرزی آن علم بگذارد 🌀 #ثمرۀ_چهارم: رعایت قانون شروع از مبدئ بدیهی، متعلم را از تشویش و اضطراب خاطر و سر درگمی در مباحث باز می دارد. چرا که وقتی علم از مبدء بدیهی آغاز شود، متعلم رابطه زنجیره ای و ترتّب مسائل بر یکدیگر را درک کرده و در دام أقوال مختلف و متشتّت آن علم، گرفتار نمی شود. 😔 چه بسیار استعدادهای قوی و جوانی که در ابتدا با انژری زیاد و شوق فراوان قدم در راه تحصیل علم نهادند اما به خاطر عدم مراعات این قانون پرثمر و تأثیرگذار از طرف اساتید و کتب آموزشی به تدریج رو به کم سویی و خاموشی و ناامیدی می نهند و صحیفۀ وجودی خود را از نور آن علم محروم می دارند. بدیهی است که این اشکال به تمامی مراکز آموزشی وارد است اعم از حوزه و دانشگاه 🌀 #ثمرۀ_پنجم: یکی از مشکلات حادّ آموزشی این است که متعلّم، اعتماد به نفس کافی برای "أقول" گفتن و ردّ نظریات مطروحه در آن علم را ندارد. از این رو متعلّم ذهن خود را فقط محیلی برای پمپاژ و بایگانی اطلاعات آن علم قرار می دهد بدون هیچ قضاوت و داوری درمورد آن ها. 👌 اما اگر علم از مبدء و مقدمۀ بدیهی شروع شود، متعلّم با وجدان و فهم آن مبدء بدیهی و پی بردن به ارتباط زنجیره ای میان گزاره ها، مناط صحیح و غلط بودن اقوال را به دست آورده و جرأت و توانایی بر «رد کردن نظرات» و «انتخاب نظریه صحیح بین نظرات مختلف» و حتی «نظر جدید دادن» را به دست می آورد. 🌀 #ثمرۀ_ششم: یکی از بحران های عرصهٔ آموزش در عصر حاضر، شوق نداشتن و دلسردی متعلّمین نسبت به فراگیری علم است. به گونه ای که هیچ کدام علم را برای ارزش خود علم نمی خوانند و آن را تنها ابزاری برای درآمد مادی قرار می دهند. منشأ این دلسردی و اشتیاق نداشتن ها این است که متعلّم ، خود را از آن علم بیگانه دانسته و آن را جزئی از زندگی خود قرار نداده است. 🔸 اگر علم از مبدء بدیهی شروع شود، از آنجا که متعلّم وجداناً به آن مبدء بدیهی علم داشته و خود را همگام و همراه با آن گزاره بدیهی می پندارد، از همان ابتدا احساس بیگانگی را در صفحۀ وجودی خود خاموش می کند. و از آنجا که گزاره های دیگر علم می خواهند بر همین مبدء بدیهی وجدانی سوار شوند، هر اندازه که سلسلۀ گزاره های علم پیش روند، شوق و اشتیاق به فراگیری در ایشان فزونی یافته و آن علم را جزئی از زندگی خود بر می شمارد. 🌀 #ثمرۀ_هفتم: در عصر حاضر، ایستایی و توقف همگانی در سرحدات مرزی علوم و ناکامی در توسعه و پیشرفت گزاره های مرزی و در نهایت عدم تولید علم، ننگ و عاری است که بر چهرۀ مدعیّان بازار علم و دانش نشسته است. در این عصر، اندیشمندانی که تمامی مراحل آموزشی و پژوهشیِ علم را پشت سر گذاشته و صدها پایان نامۀ علمی پژوهشی به رشتۀ تحریر درآورده اند، در مرحلۀ آخر علم که مرحلۀ تولید و پیش بردن علم است، دچار پوچی و ناکامی می شوند. این ناکامی و عدم حصول نتیجه، تنها یک دلیل دارد، و آن این است که متعلّم در دروۀ آموزش آن علم، به صورت #واقعی مسائل علم را #دارا و #واجد نشده و تنها با رژیم آموزشی -که الزاما متعلم را به دارایی واقعی نمی رساند- مراحل علم اندوزی را پشت سر گذاشته است. 🔅 اما اگر #قانون شروع از مبدء بدیهی در علوم رعایت شود، متعلّم در مسیر واقعی علم آموزی قرار گرفته و مسائل علم را حقیقتا واجد و دارا می شود. چرا که متعلّم با شروع سیر آموزشی خود از مبدء بدیهی، در مسیر واجدن و دارایی علم قرار گرفته و با دل و جان، مابقی ادراکات زنجیره ای علم را فرا می گیرد. در نتیجه تصاعد و افزایش واقعی را در روح خود احساس می کند. 👌 اگر متعلم، با چنین روشی علم را فرا گیرد، با رسیدن به مرحلۀ نهایی علم، گزاره های آن علم، دارایی واقعی نفس او شده و به صورت یک ملکه نفسانی در وجودش متبلور می شوند. و با تحصیل ملکۀ علم، مشکل ناکامی در تولید از اساس منتفی می شود. #در_محضر_علامه #بزرگداشت_علامه_طباطبایی #شروع_از_مبدء_بدیهی #قانون_پرثمر #واحد_مشاوران_المرسلات 🌐 @almorsalaat