مبنای علم شناسانه
زمان مطالعه: ۳ دقیقه
موضوع بحث
بررسی «مبانی علم‌شناسانه» در چارچوب #پارادایم_شبکه‌ای.
مساله بحث
چگونه می‌توان یک #دستگاه_علمی موجّه و کارآمد را شکل داد؟
پیشفرضهای بحث
۱. #علم به معنای گزاره یا مجموعه‌ای از گزاره‌هایی است که #توصیف یا #تبیین موجّهی از واقعیت ارائه می‌دهند.
۲. #علوم_تجربی با هدف #توصیف و #تبیین پدیده‌های محسوس و دستیابی به #کنترل آنها تعریف می‌شوند.
۳. #علوم_انسانی به #توصیف و #تبیین ابعاد مختلف #رفتار_انسانی برای #پیش‌بینی و #کنترل آن می‌پردازند.
۴. #علم_دینی گزارشی روشمند و نظام‌مند از #توصیف و #تبیین #دین درباره پدیده‌های #هستی و #انسانی است.
۵. #علوم_انسانی ماهیتی #عینی و #ناظر_به_واقع دارند.
۶. #قواعد_نظریه‌پردازی در تمامی #رشته‌های_علمی مبتنی بر #مبانی و #روش_زیرساختی مشترک است.
تبیین بحث
تعاریف متعددی از #علم ارائه شده است. بر اساس کتاب «درآمدی بر فلسفه علم» اثر رضا حبیبی (ص۳۳)، علم ممکن است به عنوان «اعتقاد یقینی»، «مجموعه قضایای تنظیم‌شده حول محور واحد»، «قضایای کلی درباره یک موضوع» یا «قضایای کلی حاصل از کاوش تجربی» تعریف شود.
تعریف پیشنهادی:
#علم مجموعه‌ای از قضایای کلی است که بر اصول موضوعه مشخص استوارند و با روشی نظام‌مند قابلیت ترکیب و تولید گزاره‌های جدید را دارند. این تعریف، مفهوم #دستگاه_علمی را تقویت می‌کند.
در کتاب «پارادایم اجتهاد دانش دینی» (ص۵۳ و ۹۱)، مبانی عام #دانش اینگونه تبیین شده است:
- امکان دستیابی به دانش واقعی وجود دارد و شکاکیت مطلق مردود است.
- دانش موفق در #اکتشاف_واقع، ماهیتی مطلق دارد و با #نسبیت_گرایی عام سازگار نیست.
- #معرفت به معنای #باور_صادق_موجّه است.
- انسان به عنوان موجودی #محدود و #خطاپذیر، دانش را به تدریج و از طریق #روش‌های_مشترک_معرفت‌اندوزی کسب می‌کند.
این مبانی بر دیدگاه #مبناگرایی استوار است که #بدیهیات را به عنوان پایه‌های غیرقابل انکار #معرفت_بشری می‌داند. این بدیهیات، مستقل از متغیرهای زمانی، مکانی و فردی، جهان‌شمول هستند.
تعریف دستگاه علمی:
#دستگاه_علمی ساختاری است متشکل از گزاره‌هایی که با تکیه بر #مبانی، #مسائل و #قواعد مشخص، به توصیف، تعریف، تفسیر، تحلیل و تبیین یک موضوع می‌پردازند و امکان تولید گزاره‌های جدید را فراهم می‌کنند.
هدف تحقیقات علمی:
دستیابی به #کشف_موجّه_واقعیت برای امکان #پیش‌بینی و #کنترل پدیده‌ها. این هدف هم در #علوم_تجربی (مربوط به پدیده‌های طبیعی) و هم در #علوم_انسانی (مربوط به رفتار انسان) دنبال می‌شود، چرا که هر دو حوزه مبتنی بر ساختارهای ثابت و #قابل_تعمیم آفرینش هستند.
نتایج و آثار پذیرش بحث
۱. #تولید_علم از طریق روش‌های #تجربه، #برهان و #شهود امکان‌پذیر است.
۲. به دلیل #چندبُعدی بودن #واقعیت، تحقیقات علمی باید به سمت #روش‌های_کل‌نگر و #سیستمی سوق یابد.
۳. در #پارادایم_اجتهاد_دینی، پژوهش علمی با هدف #کشف_واقع و دستیابی به #باورهای_صادق_موجّه، مبتنی بر #منابع_دینی انجام می‌گیرد. این رویکرد، #اکتشافی و معطوف به فهم مراد جدی متکلم (خداوند) است.
۴. #علم_دینی با تکیه بر #روش_برهانی_اصول_فقه و ارائه #گزاره_علمی_دینی، توصیف و توصیه‌های الهی درباره پدیده‌ها را آشکار می‌سازد.
مفاهیم کلیدی مرتبط
#پارادایم_شبکه‌ای، #علم_شناسی، #فلسفه_علم، #نظریات_علمی، #دستگاه_علمی، #رشته_علمی، #موجه‌سازی
#مبانی #مبانی_علم_شناسانه #دانشنامه #عبدالحمید_واسطی #علم #علوم_تجربی #توصیف #تبیین #کنترل #پیش_بینی #رفتار_انسانی #علم_دینی #هستی #انسانی #عینی #ناظر_به_واقع #قواعد_نظریه_پردازی #رشته_های_علمی #مبناگرا #بدیهیات #معرفت_شناسانه #اکتشاف_واقع #نسبیت_گرایی #باور_صادق_موجه #خطاپذیر #تحصیل_معرفت #تولید_علم #کل_گرایانه #سیستمی #پارادایم_اجتهاد_دینی #کشف_واقع #متن_محور #اصول_فقه #گزاره_علمی_دینی #پارادایم_شبکه_ای #علم_شناسی #فلسفه_علم #نظریات_علمی #دستگاه_علمی #رشته_علمی #موجه_سازی
🔸 کانال دستیار محقق
[eitaa.com/dastyaar]
هدایت شده از مَکث؛میان واقعیت و حقیقت
🎬 مکث، جایی برای دیدنِ نادیده‌ها...
⚡️در عصر شتاب‌زده‌ای که تیترها از متن‌ها پیشی گرفته‌اند، ما آمده‌ایم تا لحظه‌ای *#مکث* کنیم...
بین #واقعیت روزمره و #حقیقتی که کمتر دیده می‌شود.
👌*مکث* مجموعه‌ای از #مستندهای کوتاه است که با نگاهی تیزبین، موضوعات فرهنگی را از زاویه‌ای سیاسی بررسی می‌کند.
🤏جایی برای کندوکاوِ آنچه در پَسِ پرده است...
✍اگر از عبور بی‌وقفه از تیترهای خبری خسته‌ای، «مکث» همان فرصتی‌ست برای دیدنِ دوباره، فهمیدنِ بیشتر، و پرسیدنِ چراها...
💫 ما اینجاییم تا سرعت را بشکنیم… با تماشایی‌ترین مکث‌ها....
#مکث #یونس_محمدی
📚 گردآوری و تنظیم محتوای صوتی و متنی توسط گروه پژوهشی دستیار محقق
📌 کانال‌ها و لینک‌های مرتبط:
🔗 [ دستیار محقق] 🎞 [ مکث]
🌐 [وب‌سایت تمدن دات کام]👥 [گروه ایتا]
مَکث؛ میان واقعیت و حقیقت...