ترجمه: در تمام موارد اختلافنظر در زندگی انسانها، خداوند سر نخ درست و غلطش را در قرآن ارائه کرده است ولی مردم متوجه نمیشوند.
قال الصادق علیهالسلام: «عَلَيْنَا إِلْقَاءُ الْأُصُولِ وَ عَلَيْكُمُ التَّفْرِيعُ». [2] ترجمه: مبانی و قاعدهها را ما بیان میکنیم و تطبیق آنها بر حوادث و مصادیق و نیازهای روزمرهتان برعهده شماست.
قال الصادق علیهالسلام: إ«ِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْزَلَ فِي الْقُرْآنِ تِبْيَاناً لِكُلِّ شَيْءٍ حَتَّى وَ اللَّهِ مَا تَرَكَ شَيْئاً يَحْتَاجُ إِلَيْهِ الْعَبْدُ حَتَّى وَ اللَّهِ مَا يَسْتَطِيعُ عَبْدٌ أَنْ يَقُولَ لَوْ كَانَ فِي الْقُرْآنِ هَذَا إِلَّا وَ قَدْ أَنْزَلَهُ اللَّهُ فِيه»[3] ترجمه: خداوند قرآن را چنان روشنگر قرار داد و در مورد تمام نیازهای انسانها نظرش را مشخص کرده است که هیچکس نمیتواند بگوید کاش راجع به فلان مسأله، خدا نظر داده بود.
این تعابیر به وضوح خصوصیت برتر بودن معانی گزارههای دین را از ارائه صِرفاً مصادیق مادی ظاهری یا مفاهیم عادی، بیان میکنند؛ و همچنین خصوصیت قاعدهواری و قانونواری گزارهها را، اصل، سرمنشاء و مبنایی بودن
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث
اجتهاد و دینفهمی، نیازمند رویکرد استراتژیک به گزارههای دین است. (انتقال به بحث اجتهاد سیستمی)
با استفاده از این رویکرد میتوان فقه تمدنی، علوم انسانی اسلامی و علم دینی تولید کرد. (انتقال به بحث علم دینی)
برای دستیابی به این لایه از معنای گزارههای دین نیازمند «منطق فرآیندیابی» هستیم. (رجوع به قسمت منطق فرآیندیابی و روح معنا)
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث
دین راهبردی، نظریه دین استراتژیک، منطق فرآیندها، مدیریت دین، روششناسی، رویکرد اجتهادی
علم دینی
انتقال به انجمن بحثوگفتگو در مورد این موضوع
پی نوشت ها:
[1]. اصول کافی، ج۱، ص۶۰
[2]. وسائلالشیعه، ج۲۷، ص۶۲
[3] . اصول کافی، ج۱، ص۵۹
برچسب #استراتژیک #دین راهبردی #روششناسی #رویکرد #رویکرد اجتهادی #علم دینی #مدیریت دین #منطق فرآیندها #نظریه دین استراتژیک
دانشنامه, مفاهیم کلیدی
باور به وجود عوالمی نامحسوس که برتر از طبیعت مادی محسوس است و قابل دسترس است.
باور به اینکه رفع نیازهای طبیعی، ارضاکننده نهایی نیست و سعادت در رسیدن به لایههای فوقانی هرم نیازهاست.
باور به این که پس از مرگ، نتیجه اعمال، و اثر افکار، احساس و رفتارهای انسان به او خواهد رسید و رنج یا لذت دائمی در پی خواهد داشت. (انتقال به بحث احساس حضور خدا)
اگر رشد و تعالی انسان در زمینه و فضای «معنویت» معنادار میشود آنگاه دستیابی به «شاخصهای معنویت»، «نقشه سلوک الهی»، «مدل اخلاق تمدنی»، «نظام عرفان عملی تمدنی»، «شاخصهای زندگی معنوی» از زیرساختهای لازم برای الگوی پیشرفت محسوب میشوند.
(انتقال به اندیشکده معنویت از مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت)
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث
بدون دستیابی به مدل عملیاتی دارای شاخص، در رابطه با هر یک از موارد فوق، نمیتوان الگوی پیشرفت و توسعه را تدوین نمود؛ عرضه مدلهای معرفتی صِرفاً زمینهساز خواهد بود و اکتفا به مدلهای معرفتی راهگشا نخواهد بود.
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث
الگوی اسلامی پیشرفت، علم دینی، عرصههای پیشرفت، تمدن الهی، تفکر شبکهای، علم شبکهای، زندگی شبکهای، معنویت عرفانی
برچسب #الگوی اسلامی پیشرفت #پیشرفت #تفکر شبکهای #تمدن الهی #زندگی شبکهای #عرصه های پیشرفت #علم دینی #علم شبکهای #معنویت عرفانی
دانشنامه, مفاهیم کلیدی
چگونه می توان نیاز های آموزشی زندگی را کشف کرد ؟
چگونه می توان نیاز های آموزشی آینده زندگی را بدست آورد ؟
آموزش ها چگونه باعث ایجاد افق دید جدید در زندگی می شوند ؟
چگونه می توان تحقق برنامه ریزی آموزشی در زندگی را ارزیابی کرد ؟
چگونه می توان عدم تحقق برنامه ریزی آموزشی در زندگی را علت یابی کرد ؟
چگونه می توان نیاز های آموزشی را اولویت گذاری کرد ؟
اولویت در نیازهای آموزشی ، چگونه و با چه ملاک هایی باید تعیین شود ؟
چگونه می توان انسان را متوجه نیاز های آموزشی اش کرد ؟
چگونه می توان نیاز های آموزشی را به عنوان یک نیاز حیاتی به بشر معرفی کرد ؟
فرآیند آموزش مطلوب ( اثر بخش ) در نیازمندی های آموزشی انسان چگونه است ؟
چگونه می توان در یک نظام آموزشی استعداد های انسانی را ( با وجود اختلاف در استعداد ها ) شکوفا کرد ؟
اقسام روش های آموزشی بر اساس چه نوع نیاز هایی بوجود آمده اند ؟
چگونه می توان آموزش را مهارت محور کرد ؟
چگونه می توان در آموزش ، لایه فهم کاربردی مخاطب را فعال کرد ؟
چگونه فرآیند آموزش را آسیب شناسی کنیم ؟
چگونه فرآیند آموزش مهارت محور را ارزیابی کنیم ؟
برای دستیابی حداکثری به شبکه نیازهای انسان، موارد زیر بررسی شد:
براساس بررسیهای مفهومی و میدانیِ فوق، شبکه زیر برای نیازهای انسان بهدست آمد:
و براساس شبکه فوق، نقشه تمدنی زیر پیشنهاد گردید:
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:
علم دینی، تمدن اسلامی ، الگوی پیشرفت و توسعه ، شبکه نیازها ، مدل نیازها
انتقال به انجمن بحثوگفتگو در مورد این موضوع
برچسب #الگوی پیشرفت و توسعه #تحلیل مفهوم #تمدن اسلامی #شبکه نیاز #شبکه نیازها #علم دینی #مدل نیازها
دانشنامه, مفاهیم کلیدی
نگرش، قانون و فرهنگ دین
دانشنامه, مفاهیم کلیدی
الگوریتم
انحصار به انسان ندارد، محيطزيست وموجودات مرتبط با زندگي انسان را نيز در برميگيرد. (عدلِ شبكهاي)
شاخصة “هر چيزي حداقل بهاندازة نيازش، بهره ببرد و حداكثر به اندازة توانش از او خواسته شود” را در بردارد.
به شاخصة فوق محدود نشده و به شاخصة”حركت به سوي رشد و كمال” نيز توسعه يافته است.
شاخصة “بهفعليت درآمدن قوا واستعدادها” را ارائه كرده است.
ميان نيازهاي صادق و كاذب، قواي مثبت و منفي تمايز داده است.
هدفمدار است.
امنيت كار و سرمايه را تواماً در بردارد.
ضرورت توازن ميان رعايت حقوق فرد و حقوق جمع راارائه نموده است.(هويّت توازنگرايانه)
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث:
۱. در صورت پذیرش مفهوم فوق از عدالت، «عدل» باید بهصورت «شبکهای» باشد. «عدل شبکهای» یعنی:
یعنی: هر کسی هر تصمیمی میخواهد بگیرد باید نفع و ضرر جسم، فکر و روح، محیط، دیگران و ابدیت را باید محاسبه کند و بدون در نظر گرفتن یکی از موارد فوق، تصمیم «عادلانه» نگرفته است و رفتار عادلانه نخواهد داشت.
۲. دين، انسان را بهسوي لمس و احساس علم، قدرت و حيات نامحدود (ورود در جهانهاي آسماني و اتصال به خدا) ميخواند.
انسان در شبكة متعامل هستي زندگي ميكند و براي اينكه بتواند لمس و احساسي را در درون خود ايجاد كند مجبور است عوامل و متغيرهاي فردي (بدني، فكري، احساسي) و جمعيِ مرتبط با موقعيتِ خود را تنظيم كند؛ بر اين اساس، بدون برنامه براي زندگي فردي و جمعي از رسيدن به هدف محروم خواهد شد؛ چگونگي تنظيم متغيرهاي فوق، نيازمند اطلاع از متغيرهاي ماورايي و كميّت و كيفيت تاثيرآنها در متغيرهاي دنيايي است؛ اديان، با احاطه بر اين متغيرها، براي حركت انسان به سوي اين هدف، دستورالعملهايي دادهاند؛ اين دستورالعملها برآيند حركت انسان را در شبكة هستی، بهسوي هدف قرار ميدهد؛ چنين برآيندسازي بهوجود آورندة عدل است.
بنابراين ميتوان گفت: از منظر برونديني، هدف نهايي دين، شهود خدا(موجود بينهايت)است و هدف مياني دين، برقراري عدلِ شبكهاي در هستي است. (انتقال به بحث تفصیلی از دینشناسی)
برنامه اجرايي براي رسيدن به اين اهداف، نيازمند وجود مقدمات و زمينههايي است كه عقل، آنها را بهعنوان جزءالعلّه ضروري ميبيند كه عبارتند از: بقاء و سلامت «نفس و نسل»، بقاء و سلامت «عقل و فكر»، بقاء و سلامت «دين»، بقاء و سلامت «اجتماع»، بقاء و سلامت «محيط». بنابراین برای دستیابی به الگوی پیشرفت باید شاخصها و فرآیندهای تحقق «عدالت فردی، عدالت جمعیتی، عدالت عقلانی، عدالت علمی، عدالت برنامهای، عدالت اجتماعی، عدالت محیطزیست» و کلیه عدالتهای مضاف، تعیین شوند.
(انتقال به اندیشکده عدالت از اندیشکدههای مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت)
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:
دینشناسی ، علم دینی ، عدالت ، عدل شبکهای ، زیرساختهای تمدنی ، زیرساختهای الگوی پیشرفت و توسعه
برچسب #دینشناسی #زیرساختهای الگوی پیشرفت و توسعه #زیرساختهای تمدنی #عدالت #عدل شبکه ای #عدل شبکهای #علم دینی
دانشنامه, مفاهیم کلیدی
[۱] كلمه «رفتار» در اين تعريف بهمعني عام آن بهكار رفته است يعني هر گونه فعاليتي كه از انسان سر ميزند اعم از فكر كردن يا محبت ورزيدن يا سخن گفتن يا قرارداد بستن.
مقصود از كاركردهاي انسان،محصولات حاصل از اين كاركردها نيستند بلكه معادلات موجود در خودِ كاركردها است.
در تفكر و خلاقيتي كه منجر به تكنولوژي ميشود، مطالعة فرآيند تفكر و خلاقيت، در علوم انساني انجام ميشود ومطالعة نحوة توليد محصولِ مطابق با معادلات حاكم بر طبيعت، در علوم طبيعي و مهندسي انجام ميگيرد.
[۲]در مقياسهاي خانواده،شهر، كشور، بينالملل
[۳] در دو محور ناظر به گذشته و ناظر به آينده
برچسب #الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت #تاریخچه علوم انسانی #تحول در علوم انسانی با رویکرد اسلامی #تمدنسازی #شبکه مسائل علوم انسانی #علم مدیریت #علوم انسانی #مدل توسعه #نگرش سازی
دانشنامه, روش شناسی
دستیابی به روشهای خلاقیت و تولید ایده و پیشبرد مرزهای دانش
شروعی برای دستیابی به آرمانشهر اسلام:
توصیفات قرآن از امتها و مناطقی که خداوند خصوصیاتی را بهعنوان نعمت برای آنها ذکر کرده است مانند «ضرب الله مثلا قریه آمنه مطمئنه یاتیها رزقها رغدا من کل مکان فکفرت بانعم الله»
توصیفات روایات از دوران ظهور امام زمان عجلاللهتعالیفرجه
توصیفات قرآنی و روایی از بهشت
توصیفات قرآنی و روایی از صالحین
استخراج دستگاه شناختی اسلام، دستگاه حقوقی اسلام و دستگاه فرهنگی اخلاقی اسلام
استخراج راهبردهای حاکم بر هر یک از سیستمهای تمدنی که رفع نیازی از نیازهای انسان را بهعهده دارد.
مقالهای در مورد آرمانشهر مهدوی
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث:
اگر آرمانشهر جایی است که رشد و تربیت انسان برای رسیدن به کمال، زمینهسازی شده است و ابزارهای لازم برای حرکت انسان فراهم گردیده است، و اگر حرکت انسان، در شبکه هستی معنادار است آنگاه دستیابی به نقشه این آرمانشهر نیازمند دستیابی به نقشه هستی ، نقشه قوای انسان ، نقشه طبیعت ، نقشه نیازهای انسان ، نقشه جامعه و نقشه تاریخ بشریت است. برای تحقق این نقشه،نیاز به شناخت فرآيندهای رفعکننده نیازها و فرآیندهای رشددهنده است بهطوریکه نقاط بحران و خطر و اختلافات را پیشگیری کند.
اگر بخواهیم در مسیر تمدنسازی اسلامی حرکت کنیم ، نیاز به شبیهسازی اولیه آن در قالب آرمانشهری داریم تا نقشه راه الگوی پیشرفت و توسعه بهسوی آن مدینه فاضله بهدست آید. در این مسیر،باید علاوه بر نقشه تمدنی ، فرآیندهای جاری در هر کدام از سیستمهای تمدنی را براساس گزارههای دین شبیهسازی کرد. نقشه تمدنی ویرایش یک بهصورت زیر است:
(دریافت مقالهای در مورد شبکه مسائل شهر اسلامی)
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:
تمدنسازی ، الگوی پیشرفت و توسعه ،علم دینی ، مدینه فاضله ، شبکه موضوعات و مسائل ، اجتهاد سیستمی
انتقال به انجمن بحثوگفتگو در مورد این موضوع
برچسب #آرمان شهر #اتوپیا #اجتهاد سیستمی #الگوی پیشرفت و توسعه #تمدنسازی #شبکه موضوعات و مسائل #علم دینی #مدینه فاضله #مدینه فاضلی
دانشنامه, نقشه مسائل
نقشه اسماء الله
دانشنامه, نقشه مسائل
نقشه علم و طبقه بندی علوم
آنچه انسان با تشخیصِ خود، بالخصوص پس از مقایسه و تطبیق با موارد مشابه، انتخاب نماید، ظرفیت تغییر رفتارِ پایدار را ایجاد میکند.
پس:
با قرار دادن تصمیمگیرنده در بررسی تطبیقی، میتوان تغییر فكری و رفتاری مطلوب را در او به وجود آورد.
برنامه عملیاتی:
فهرست كردن افكار كلیدی و رفتارهای اصلی مبتلابه در بین مخاطبین (مثلا: تفكرِ كامجویی حداكثری از زندگی، و رفتارِ پوشش حداقلی در عموم)
جستجوی نظرات و مدلهای دیگر در این موضوع و توصیف آنها
دستیابی به نظر و مدل دین در این موضوع و توصیف آن
ایجاد جدول تطبیقی برای مقایسه نظرات با هم
به كارگیری ابزارها و مهارتهای تصمیمگیری عقلانی برای ارزیابی گزینهها
«اُدْعُ اِلی سَبیلِ ربِّك بِالحِكْمَهْ والمَوعِظَهْ الحَسَنَهْ وجَادِلـْهُم بِالَّتِی هِی اَحْسَن ُ» [2]
«بااستفاده از سه ابزار زیر نفوس را به سوی حقیقت دعوت نما:
۱. ارائه منطق موجود در موضوع، به طوری كه هماهنگ بودن موضوع با كل هستی احساس شود؛
۲. تشخیص نفع و ضررها، به طوری كه درست و غلط و مفید و مضرّ احساس شود؛
۳. نقد و بررسی مطالب و نظریات، به طوری كه برتری موضوع مورد نظر بر دیگر موارد احساس شود.»
پایه معادلات مهندسی فرهنگی:
عناصر، لایهها و ابعادی که یک فرهنگ را شکل میدهند ده عنصر هستند که در شکل زیر روابط آنها مشاهده میشود:
اصل اولیه و حالت عادی این است که برای تحقق یک فرهنگ باید سطوح هرم فوق به ترتیب طی شوند، اما به واسطه خصوصیات انسانهایی که هدف مهندسی فرهنگی قرار گرفت هاند و تفاوتهایی که در سطح ادراکی، احساسی و محیطی و ارتباطی دارند، برای ایجاد تغییر در آنها، باید نقطه نفوذ، از میان این سطوح ده گانه تشخیص داده شود.
در هر تغییری فرمول اولیه تغییر به صورت زیر است: ( فرمول تغییر )
تغییر در …………. از …………. به …………. با ابزار …………. برای …………. (در چه زمانی، در چه مکانی، با چه کمیتی، با چه کیفیتی، با چه ارتباطاتی، توسط چه عاملی؟)
در مواردی باید تغییر از محصولات و ابزارهای مصرفی شروع شود و به نمادها برسد و سپس در رفتار نخبگانی ورود شود تا بر اساس تغییرات در محصولات و نمادها، رفتار آنها ناخودآگاه تغییر کند و سپس به هنجار برسد و بعد لایه باورها تغییر کند؛ در مورد دیگری مثلا باید از قوانین شروع شود به فضاها برسد و سپس در باورها تغییری ایجاد شود و به محصولات برسد. (انواع ترکیب بین این ده لایه، بسته به وضعیت مخاطبین قابل بررسی است.)
نقطه شروع مهندسی فرهنگی:
تصویر زیر نقطه شروع در فرآیندهای مهندسی فرهنگی را نشان میدهد:
« گفتار » فرآیندی است که تلاش برای تغییر سبک آن نیاز به تغییرات در چندین لایه از لایههای فرهنگ دارد؛ سبک گفتاری فرد، نشاندهنده تعلق او به گروهی در جامعه، با هنجارهایی خاص، با باورهایی خاص و… است.
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث
برای ارتقاء یا اصلاح فرهنگی باید از ارتقاء و اصلاح الگوهای گفتاری شروع کرد و به نقطه مرکزی که اصلاح و ارتقاء طرز محاسبه نفع و ضرر در تصمیمگیریهاست رسید و برای کل حرکت، باید از تغییر در عناصر دهگانه فرهنگ استفاده کرد. (هر موردی، معادله خاصی از ترکیب این عناصر را میطلبد.)
انتقال به نمونهای از شبکه مسائل فرهنگ
انتقال به کارگاه آموزشی مدیریت فرهنگی
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث
تمدن سازی، علم دینی، مهندسی فرهنگی، مدیریت فرهنگی، مهندسی اجتماعی، معادلات تغییر اجتماعی
[1] . مقصود صريح از عقلمحوری، ادراك نفع و ضرر تصميم با ملاحظه پنج مؤلفه زير است:
مطلوبیت جسمي
مطلوبیت فكری
مطلوبیت دروني و روحی
مطلوبیت جمعی (خانواده، سازمان،شهر، كشور، بشريت)
مطلوبیت پایدار
[2] . سوره نحل آيه ۱۲۵
برچسب #تمدن سازی #علم دینی #فرهنگ #مدیریت فرهنگی #معادلات تغییر اجتماعی #مهندسی اجتماعی #مهندسی فرهنگی #مهندسی فهنگی
دانشنامه, کرسی های نظریه پردازی
۱. آموزش عملی برای فعال کردن «هوش حقوقی» (مقصود از هوش حقوقی، توانایی تشخیص و عملی کردنِ وظایف از سویی، و توانایی تشخیص و مطالبه بدون تنشِ حق خود در کلیه حیطههای زندگی از سوی دیگر است.)
۲. آموزش عملی برای فعال کردن «هوش اخلاقی» (مقصود از هوش اخلاقی، توانایی تشخیص و عملی کردن کُدهای اخلاقی است.)
۳. آموزش عملی مهارت تصمیمگیریِ برآیندی (برآیند مطلوبیت جسمی، فکری، روحی، جمعی، محیطی، پایدار، الهی) = مهارت تصمیمگیری براساس عدل شبکهای
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث
تلاش برای فرهنگسازی رسانهای و آموزش مستمر عملی فراگیرِ «مهارت مدیریت احساس» (انتقال به بحث از مدیریت احساس)
تلاش برای فرهنگسازی رسانهای و آموزش مستمر عملی فراگیرِ «برنامهریزی استراتژیک خانوادگی» (دریافت قالب برنامهریزی راهبردی برای زندگی)
«انتقال به بحث تفصیلی در مورد حیات طیبه»
انتقال به انجمن بحث و گفتگو
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث
تمدن الهی، علم دینی، الگوی پیشرفت، سبک زندگی، مهندسی فرهنگی
برچسب #الگوی پیشرفت #تمدن الهی #زندگی #سبک زندگی #علم دینی #لایف استایل #مهندسی فرهنگی
دانشنامه, نقشه راه
[1]. اين مسأله و مسأله شبکهای بودنِ مدل، سبب میشود تا اشکالات و نواقص مکتب رفتارگرايی در تعليم و تربيت بر اين نظريه وارد نشود و مکانيزم سهجانبه شناختی، ساختاری و رفتاری به صورت برآيندی، عمليات رشد و تعالی را مديريت کنند.
برچسب #الگوی اسلامی پیشرفت و توسعه #برنامه های پیشرفت #تمدن اسلامی #توسعه #توسعه مهارتمحور #عدل شبکهای #علم دینی
دانشنامه, نقشه راه
۳. در پارادایم اجتهاد دینی، تحقیق علمی به منظور کشف واقع و رسیدن به باورهای صادق موجه براساس منابع و متون دینی انجام میشود؛ رویکرد اجتهادی، رویکرد اکتشافی است و در پی کشف واقعی مراد جدی متکلم است. [2]
۴. علم دینی، متن محور است و براساس روش برهانی شده «اصول فقه» قابل دستیابی است و با تعبیر «گزاره علمی دینی» قابل ارائه است و معنی آن این است که: براساس روش معتبر، کشف شد که نظر خداوند در مورد موضوع X چیست؟ چه توصیفی از آن ارائه کرده است و چه توصیهای در مورد آن به کار برده است.
۵. براساس پارادایم شبکهای، دستیابی به یک دستگاه علمی و نظام فکری منسجم در موضوعات مختلف و علوم مختلف، موجّه و ممکن است.
۶. علوم انسانی اسلامی، در پارادایم شبکهای موجّه و ممکن است و نقطه شروع در تحول علوم انسانی است. (تصویر)
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث
علم دینی، روششناسی، پارادایم، پارادایم شبکهای، اثباتگرایی، ابطالگرایی، هرمنوتیک، ساختارگرایی [3]
پی نوشت ها:
[1] پارادایم اجتهاد دانش دینی، ص۵۳ و ۹۱
[2]. پارادایم اجتهاد دینی، ص۱۱۰
[3]. در مقاله «روششناسی» از علیمحمدابوالحسنی، به نقل از کتاب «روششناسی علوم سیاسی» تالیف سیدصادق حقیقت آمده است:
وقتی از روش و واژگان مربوط به آن استفاده می کنیم، باید توجه داشته باشیم که نسبت به کدام سطح از روش سخن می گوییم.به شکل خلاصه، می توان گفت واژه ی روش و مشتقات آن ممکن است در هشت معنا یا سطح به کار رود:
۱- روش معرفت : روش به این معنا،ممکن است فلسفی (عقلی)، علمی (تجربی)، شهودی یا نقلی باشد.
۲- نوع استدلال : گاهی روش به معنای نوع استدلال به کار می رود. از این حیث روش می تواند قیاسی یا استقرایی، لمی یا إنی یا غیر آن باشد.
۳- روشها یا فنون گردآوری اطلاعات: برای جمع آوری اطلاعات از چهار روش عمده می توان بهره برد: روش مشاهده، روش پرسشنامه، روش مصاحبه، و روش کتابخانه ای. این روشها به معنای دقیق کلمه، فن تحقیق هستند نه روش تحقیق.
۴- روش تحلیل دادهها : پس از گردآوری اطلاعات، نوبت به تحلیل آنها می رسد. روش تحلیل دادهها می تواند کلاسیک یا آماری باشد. به قول موریس دوورژه، روش کلاسیک از روشهای نقد ادبی و نقد تاریخی مشتق شدهاند و برای تحلیل درونی اسناد به کار می روند، در حالی که روش آماری و کمی به علومی مانند اقتصاد و جامعه شناسی و یا تحلیل کمی متن اختصاص دارد.
۵- سطح تحلیل : معمولا در پژوهش ها وپایان نامه ها از روش توصیفی ـ تحلیلی و امثال آن نام می برند. این معنای روش به سطح تحلیل نظر دارد. روش تحقیق به این معنا در نگاه کلی خود به دو روش توصیفی وروش هنجاری تقسیم می شود. تحقیق هنجاری به ارائه ی بایدها و نبایدها می پردازد.
۶- روش سامان دادن پژوهش: یکی ازکاربردهای روش، روش تحقیق به معنای روش سامان دادن پایان نامه، رساله و به طور کلی پژوهش است. دانشجو در درس روش تحقیق می آموزد که چگونه موضوعی انتخاب و منابع آن را گردآوری کند، و از طریق نقد و بررسی متون مربوطه راه را برای اثبات مدعای خود هموار سازد.
۷- نوع نگاه به موضوع : محقق علاوه بر روشهای گردآوری و روش تحلیل دادهها، به معنای دیگری نیز می تواند از روش پژوهش خود نام ببرد. پژوهشگر به موضوع مورد مطالعه ی خود می تواند با دید پدیدارشناسانه، ساختارگرایانه یا هرمنوتیکی و امثال آن بنگرد. در این سطح، از روش به عنوان نوع نگاه سخن می گوییم.
۸- روش شناسی: روش شناسی به عنوان دانشی درجه دوم است که از دیدگاهی بالاتر به روشهای تحقیق به عنوان دانشی درجه اول میپردازد.
در عناوین قبل، به تعریف روش شناسی وارتباط آن با دیگر مفاهیم و دانش ها پرداختیم. در بین هشت سطح روش، ظاهراً برای سطح اول و دوم، اصطلاح انگلیسی method، برای سطح سوم technique، برای سطح چهارم تا هفتمresearch method، و برای آخرین سطح methodology رابه کار می برند.
برچسب #ابزار معرفتی #ابطال گرایی #اثبات گرایی #پارادایم #پارادایم شبکه ای #تولید علم #روش شناسی #روش شناسی علم #ساختار گرایی #علم #علم دینی
دانشنامه, روش شناسی
مقايسه محيط مورد نظر با محيطها و مسائل ديگر،توجه و حساسيت نسبت به علائمِ ضعيف و بهظاهر بياهميت، فرض محيطهای برتر و جديدو مقايسه با وضعيتی آرماني، پُر كردنِ چكليستها، طوفان فكری معكوس(در وضعيت بهظاهرخوب بهدنبال مسألهتراشی باشيم نه راه حل)، اهميت به نظرخواهی و پيشنهادات وشكاياتِ ديگران، ايفای نقش(خود را بهجای فرد يا محيط ديگر بگذاريم و از دريچه اوبه خود نگاه كنيم)، طرح سؤال “چه تفاوتی نسبت به قبل پديد آمده است؟”،طرح مسأله با فرد ديگر و بررسی واكنش او، تهيه نموداری از كليّه علل احتمالي(شروع از علل ساده به سوی علل پيچيده)، نوشتن مسأله بهصورتهای مختلف و ديدهای متفاوت،عصارهگيری از مسأله(ابتدا فقط اجزاء بسيار مهم آن را بنويسيد و كمكم گسترش دهيدتا تمام حيطهها را در بر بگيرد؛ اين عمل با طرح “چراهای متوالي” و”چيستهای متوالي” انجام ميگيرد يعنی بعد از هر پاسخ به يك سؤال، يك”چرا” و يك “چيست” برای همان پاسخ مطرح كنيد و دوباره پاسخ دهيد.)، نمودار “چرا_چرا” را رسم كنيد(طرح يك چرا برای اصل مسأله و فهرست كردن علل احتمالي، سپس طرح چرا برای هر يك از علل)، مسأله را با فعل ومفعولی بهصورت مصدری بنويسيد.(مثلا: “بهينهسازی اطلاعات و قابليتهای اساتيدِ معارف بهمنظور تقويت گرايشات دينی دانشجويان”).
برای حركت بهسوی حلمسأله و دستيابی به پاسخ ميتوان از روشهای زير استفاده كرد:
هرچه را درباره مسأله ميدانيد بنويسيد(ظن و گمانها، قرائن و شواهد، اطلاعاتپراكنده و احتمالي)، بررسی اطلاعات نوشته شده برای دستيابی به الگويی كه ارتباط دهنده اين اطلاعات است، مقايسه و تشبيه موضوع با نمونهيی كه در طبيعت وجوددارد (مثلا آسانسازی استخراج سنگ از معادن از مشكلات عمده معدنداران است، باتداعی ذهنييی كه بين شيوه طعمهخوردن ملخ و بيرون كشيدن سنگ از معدن انجام شددستگاه استخراجی با چنگكهای مخصوصی طراحی شد)، راهحلهای گذشته و ديگران تحليل شود كه چرا موفق بوده يا نبوده است؟، برشمردن صفاتِ موضوع و دستهبندی آنها وتغيير دادنِ يكبهيك آنها با استفاده از آزمون و خطا و تحليلِ نتيجه، برشمردن موضوعات مرتبط با موضوعِ اصلی و انجام مراحلی كه در برشمردن صفات ذكر شد، رديابی مسأله تا رسيدن به سرچشمه و نقطه آغازين(مثلا: چرم/ دباغي/ حيوان/ دامداري/ زمين/…) و تغيير دادن هر يك از حلقهها و بررسی اثر و نتيجه تغيير، معكوس كردنِ مسأله (متضاد مسأله را طرح كنيد و برای آن راه حل بدهيد. مثلا: مسأله اصلی دستيابی به شيوه بهبودِ محصول است، آن را به ضدش تبديل ميكنيم، صورت مسأله ميشود: دستيابی به شيوه خرابتر كردنِ محصول)، درباره مسأله و موارد مرتبط سؤال “چه ميشود اگر…؟” را مطرح كنيد(بررسی پيامدهای تمام احتمالات ممكن)، مسأله را يك سطح به عقب ببريد و به كلی شدن نزديك كنيد (مثلا: بهدنبال راه كاهش پرسنل هستيم، آنرا تبديل به “راه صرفهجويی در نيرو” كنيم)، با كسانی كه پيشنهادات شما را دائم رد ميكنند جلسه داشته باشيد و از نقدهای آنها ايده بگيريد، جريان برخورد خود با مسأله و تلاش برای حل آن را بهصورت يك داستان و سناريو بنويسيد، از نمودارها و ماتريسها برای احاطه بر جوانب موضوع استفاده كنيد.
[15]. برای مطالعه بيشتر به منابع زير مراجعه فرماييد: “نوآوری نظاميافته(TRIZ)”؛ تاليف جان ترنينكو، آلا زوسمن،بوريس زلاتين؛ ترجمه دكتر مصطفی جعفری و همكاران؛ موسسه خدمات فرهنگی رسا ۱۳۸۰؛”مقدمهای بر موردكاوی و موردنگاری در مديريت (مباحث ويژه در مديريت)”؛ تاليف غلامرضا خاكي؛ انتشارات دانشكده مديريت دانشگاه تهران ۱۳۷۳؛ “راهنمای تحقيق”، شيخعبدالحميد واسطي، انتشارات دارالعلم۱۴۲۳.
[16]. ر.ك.به كندوكاوها و پنداشتهها (مقدمهای بر روشهای شناخت جامعه و تحقيقات اجتماعی)؛ دكتر فرامرز رفيعپور؛ شركت سهامی انتشار۱۳۸۰
[17]. ر.ك. به رابطه منطقی دين و علوم كاربردی، عليرضا پيروزمند، انتشارات اميركبير۱۳۷۴
[18]. ر.ك. به رابطه منطقی دين و علوم كاربردی، عليرضا پيروزمند، انتشارات اميركبير۱۳۷۴
[19]. عدل شبکهای = برآیند مطلوبیت در ۵ محور: مطلوبیت جسمی، مطلوبیت فکری و روحی، مطلوبیت محیطی، مطلوبیت جمعی (در مقیاس خانواده، محله، شهر، کشور و بینالملل)، مطلوبیت پایدار
برچسب #روش شناسی #رویکرد سیستمی #طراحی سیستم #طراحی مدل و مدل سازی #علم دینی #مدل
دانشنامه, روش شناسی
روش شناسی علم
دانشنامه, روش شناسی
روش مطالعات تطبیقی
نظریه روح معنا میگوید: میزان یک روح جامع دارد که شامل همه صورتها و معانی مادی و غیر مادی میشود و واضع همه این مراتب را با روح معنا درنظر گرفته و هرکدام به تناسب خود معنایی حقیقی و بدون نیاز به قرینه دارد.
«فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ صَبًّا ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا».
امام صادق عليه السلام در این حديث طعام در این آیه را كه به ظاهر در معناى غذا و خوراكىهاى مادى وارد شده، از باب روح معنا، آن را به علم و غذاى معنوى تفسير مىكند و مىفرمايد: «فلينظر ممّن يأخذُ العلمَ منه»
«يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ فِيهِ شِفاءٌ لِلنَّاس» (نحل/ ۶۹)
امام صادق در تفسیر آیه می فرمایند:«العلمُ الذى يَخرُج مِنّا إليكم».
در آیه عسل به علمى تطبیق داده شده كه از اهل بيت گرفته شده، با اينكه مفهوم عسل در ظاهر آيه روشن و صدر و ذيل آيه درتفسير مشخص است، اما مسئله توسعه معنا تا آنجا پیش میرود که شامل علم اهل بیت هم میشود.
روش کشف معنای عام (منطق کشف فرآیند): تصویر زیر مراحل کشف فرآیند (روح معنا) را از مصادیق حسّی ترسیم کرده است:
قدر جامع باید در حیطه ادراک باشد.
جامع باید با قطع نظر از تعلق به مصادیق، خودش استقلال مفهومی داشته باشد.
جامع باید بسیط باشد.
جامع باید مقید به خصوصیات و لوازم مصادیق نباشد. (ملاک های قدر جامع در بحث صحیح واعم در اصول فقه)
طبق این تحلیل، تمرکز بر معناهای طولی با حذف خصوصیات و توسعه مفهومی است؛ مثل کلمه رحمان كه به عطوفت تفسير شده، در ذهن مردم اين عطوفت به انفعال انسانى سوق داده میشود، در حالى كه خداوند عطوفت دارد،اما انفعال ندارد و استعمالش در غير انفعال در حق خدا، مجاز نيست، چون لفظ براى روح معنايى وضع شده كه اعم از انفعال و عدم انفعال است. جهات انفعاليه كه از لوازم اين عالم حسى است; دخالتى در معناى موضوع له ندارد، لذا اطلاق رحمان بر موجودى كه صرف جهات كمال را واجد و از جهات انفعال و نقص مبرّا است، صرف حقيقت است.
بيان لایههای معنایی كلام، در مانند هجرت، فتح، نطق و تسبيح و دهها واژهای كه در قرآن استعمال شده، از قبيل بيان مصاديق مفاهيم و مراتب حقايق است.
یکی از جوانب وجه جامع معنا،«اشتراک در غرض» است؛ اشيايى كه ما براى هر يك نامى مینهیم، از آنجا كه مادى هستند، محكوم به تغيیر و تبدلند، چون حوائج آدمى رو به تبدل است، و روز به روز تكامل مىيابد. مثلا عبارتِ «وسیله نقلیه» به ارابههای چوبی وسیله نقلیه میگفتند،امروز به قطار و هواپیما و ماشین هم وسیله نقلیه میگویند، هرچند که ماهیت و مواد و شیوه استفاده از آن تغییر پیدا کرده است. ولى در عين حال به ماشین وسیله نقلیه مىگوييم و هیچگونه «مَجاز» هم احساس نمیشود، زیرا از ماشین همان فائده را مىبريم كه از ارابه مىبرديم.
مراحل عملیاتی برای استخراج روح معنا:
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث:
براساس «منطق فرآیندی» که تلاش برای عبور از مصداق و کشف فرآیندی است که آن مصداق یکی از خروجیهایش میباشد، میتوان راهبردهای نهفته در گزارههای دین را استراج کرد؛ نمونهای از این حرکت در مثالهای زیر ارائه شده است:
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:
فهم دین ، منطق کشف معنا ، نظریه روح معنا ، منطق فرآیندها ، علم دینی ، گزارههای استراتژیک
برچسب #تولید علم دینی #روح معنا #علم دینی #فهم دین #منطق فرآیند ها #منطق فرایندها #منطق کشف معنا #نظریه روح معنا
دانشنامه, روش شناسی
عناصر پارادایم
اثباتگرایی
تفسیرگرایی
انتقادی
شبکهای
۱.
دلیل انجام تحقیق
کشف قوانین طبیعی و درنتیجه امکان پبش بینی و کنترل پدیده ها
فهم و توصیف کنش اجتماعی معنادار
محو افسانه ها و قادر ساختن مردم به ایجاد تغییرات رادیکال در جامعه
ایجاد تغییر مثبت در زندگی جمعی انسانها بواسطه کشف قوانین حاکم بر طبیعت انسان و اجتماع تاریخ
۲.
ماهیت واقعیت اجتماعی
نظم یا الگوهای ثابت از پیش موجود که قابل کشف اند
تعریف های سیال موقعیت که محصول تعامل انسا هایند
تضاد بسط یافته و هدایت شده توسط ساختارهای بنیادین پنهان
تعریف سیال موقعیت که محصول تعامل انسانها و ساختارهای بنیادین قابل کشف هستند
۳.
ماهیت انسان
افراد منفعت طلب و عقلانی که نیروهای بیرونی به آنها شکب می دهند
موجودات اجتماعی که معنا را ایجاد کرده پیوسته فهمی از دنیای خود دارند
مردم خلاق و انطباق پذیر دارای قابلیت ناشناخته که با فریب و استثمار به دام افتاده اند
موجود اجتماعی که پیوسته فهمی از دنیای خود دارد و قدرت تغییر آن را در زمینه ساختارهای غیر قابل تغییر دارد
۴.
نقش شعور عامیانه
کاملا متمایز از علم و دارای اعتباری کمتر از آن
نظریه های قدرتمند روزمره که مردم عادی آنها را به کار می برند
باورهای نادرستی که قدرت و شرایط عینی را پنهان می سازند
عرف که دارای معادلات و قوانین نهفته ولی دقیق است
۵.
چیستی نظریه
نظامی منطقی و قیاسی متشکل از تعریف ها ، آگزیوم هاو قوانین به هم پیوسته
توصیف اینکه نظام معنایی گروه چگونه ایجاد شده ،تداوم می یابد
نقدی که شرایط درست را آشکار ساخته ،راه رسیدن به جهان بهتر را به مردم نشان می دهد
نظامی منطقی و قیاسی متشکل از تعریف ها ، آگزیوم هاو قوانین به هم پیوسته چه در مورد پدیده چه در موردساختارها
۶.
تبیین درست
ارتباط منطقی با قوانین دارد و برپایه واقعیات استوار است
در نظر افراد مورد مطالعه صحیح است یا حرف دل آنها را می زند
ابزار مورد نیاز برای تغییر جهان در اختیار مردم قرارمی دهد
ارائه ارتباط منطقی با پدیده تحت قوانین طبیعی – انسانی –اجتماعی
۷.
مدرک و شاهد معتبر
برپایه مشاهدات دقیق و تکرار پذیر برای دیگران استوار است
در متن تعاملات اجتماعی سیال نهفته است
توسط نظریه اب مشخص می شود که از فریب ها پرده برمی دارد
برپایه برهان دارای مقدمه طبیعی یا انسانی یا اجتماعی
۸.
جایگاه ارزش ها تمایلات
علم ،فارغ از ارزش است و ارزش ها جز در انتخاب موضوع ،جایگاهی ندارند
ارزش ها جزئی اساسی از حیات اجتماعی اند ارزش های هیچ گروهی غلط نیستند و فقط متفاوت اند
هر علمی باید از موضعی ارزشی آغاز شود برخی مواضع درست و برخی نادرست
ارزشها تابع قوانین و حقایق هستند
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث:
براساس پارادایم شبکهای، دستیابی به یک دستگاه علمی و نظام فکری منسجم در موضوعات مختلف و علوم مختلف، موجّه و ممکن است.
علوم انسانی اسلامی، در پارادایم شبکهای موجّه و ممکن است و پارادایم شبکهای، نقطه شروع در تحول علوم انسانی است. (تصویر)
اجتهاد سیستمی مبتنی بر پارادایم شبکهای تعریف میشود. (بدون اجتهاد سیستمی، نمیتوان فرآیندهای کلان موجود در گزارههای دین را کشف کرد.)
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:
پارادایم ، فلسفه علم ، روش تحقیق ، علوم انسانی ، علم دینی ، اجتهاد سیستمی
برچسب #اجتهاد سیستمی #پارادایم #پارادایم شبکه ای #دستگاه معرفتی #روش تحقیق #علم دینی #علوم انسانی #فلسفه علم
دانشنامه, روش شناسی
۲. علوم انسانی، مبتنی بر پنج نظام هستند: نظام فلسفی، نظام انسانشناسی، نظام ارزششناسی، نظام مکتبی، نظام روششناسی
۳. در نظام فلسفی، رویکرد «حکمت خودی» اتخاذ میشود.
۴. فلسفههای مضاف از فلسفه عام استخراج شوند.
۵. پیشفرضهای علمشناختی، معرفتشناختی و دینشناختی، در نظام فلسفی تبیین شوند.
۶. در نظام انسانشناسی، انسان عام و انسان خاص[۳] توصیف شوند.
۷. نظام مکتبی، اصول حاکم بر زندگی فردی و اجتماعی است که از آن به مکتب اقتصادی، مکتب سیاسی، مکتب اجتماعی تعبیر میشود.[۴]
۱۳
توجیههای استفاده شده در نظریه (مثالها و شواهد صدق بهکاررفته در نظریه)
بررسی مبادی معرفتی ۱۲ نظریه در علوم انسانی و کشف تاثیر تغییر نوع نگاه به مبادی در خروجی نظری
مانند تابع مصرف فریدمن، ساختاریابی گیدنز، نظریه انقلاب فوکو
۱۴
لوازم منطقی نظریه (دلالتهای التزامی و مباشر نظریه)
استفاده از اجتهاد دینی برای استخراج شاخصهای سنجش انسان موجود، از دین
استفاده از روشهای تجربی برای اجرای عملیات سنجش و تحلیل آن
استفاده از اجتهاد برای استخراج شاخصهای انسان مطلوب و نظام ارزشی
استفاده از اجتهاد و تجربه برای تعریف عملیاتی تغییر انسان موجود به مطلوب (علومی مانند فقه، اخلاق، عرفان، روانشناسی)
۱۵
نتایج معرفتی نظریه (چه تاثیری در چه فضای علمی ایجاد میکند؟)
۱. تلاش برای تولید فلسفههای مضاف بالخصوص فلسفه مضاف به امور
۲. تلاش برای تولید انسانشناسیهای خاص و ارزششناسیهای خاص
۳. تلاش برای تولید شااخصهای انسان مطلوب
۴. تلاش برای تولید چگونگی تغییر از موجود به مطلوب
۵. علومی را میخواهیم که ربط ملک و ملکوت را برقرار کنند.
۶. رویکرد غربگزینی انتقادی
۱۶
آثار نظریه (آثار عینی که نظریه میتواند ایجاد کند یا ایجاد کرده است)
تولید مبانی فلسفه علوم انسانی اسلامی
۱۷
رقباء نظریه (افکار و نظریاتی که همگرا با این نظریه نیستند و مخالف محسوب میشوند)
همه نظریاتی که امکان تولید علم دینی را قبول ندارند.
همه نظریاتی که امکان تولید علم دینی را در همه علوم قبول دارند و تعریف علم دینی را الگوی یکسان برای همه علوم میدانند.
همه نظریاتی که روش تولید علم دینی را فقط منحصر در استخراج نقلی میدانند.
۱۸
روش گسترش نظریه (آیا صاحبنظریه، خودانتقادی داشته است یا اشاره به شیوه تکمیل و بازسازی نظریه کرده است؟)
نیاز نظریه به تکمیل از جهت فرآیند استخراج و تولیدمدل عملیاتی
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:
منطق نظریه پردازی ، تولید علم ، علم دینی ، تحول در علوم انسانی، الگوی پیشرفت و توسعه ، تمدن اسلامی
(۱) از دانیل لیتل به نقل مهدی زاده، سید محمد، (۱۳۸۹)؛ نظریههای رسانه: اندیشه های رایج و دیدگاه های انتقادی، تهران: نشر همشهری، چاپ اول۱۳۸۹.
(۲) برخی فرآیندهای پیشنهادی اندیشمندان علوم انسانی برای نظریهپردازی:
(این مدلها از مقاله روششناسی عمومی، جناب آقای دکتر حسن داناییفرد نقل شدهاند و مقصود از کلمه مولف در تصویر آخر، ایشان میباشد.)
برچسب #الگوی پیشرفت و توسعه #تحول در علوم انسانی، #تمدن اسلامی #تولید علم #علم دینی #منطق نظریه پردازی #نظریه پردازی
دانشنامه, روش شناسی
روش سنجش و آزمون نظریه ها
دانشنامه, روش شناسی
روش تفکر شبکه ای
تغییر در چه مادهای؟ از چه صورتِ موجودی؟ به چه صورتِ مطلوبی؟ با ایجاد چه زمینه، ابزار و لوازمی؟ برای تحقق چه هدفی؟)
۲.معادلة حرکت را مناسب با مفهوم موردنظر تکمیل کن.
(معادلة حرکت عبارتست از: حرکتِ در ………….. از ………………. به ………………… در مراحلِ ……………………. با کمیت ……….. و کیفیت………………………… در زمان………………… درمکان ………………………. در ارتباط با ………………….که توسط علتِ ………………………… شروع شده و توسط علتِ …………………………… ادامه یافته است ، و نقطه اوج آن ……. ……… …… ….. ….است تا به…………………………………برسد؛ یعنی:
حرکت در چه مادهای، از چه نقطه شروعی؟ به چه نقطه پایانی؟ با عبور از چه مراحلی؟ با چه کمیت و کیفیت و زمان و مکان و وضعیت و جهتی؟ توسط چه علت فاعلی؟ و علت مبقیهای؟ با حداکثر چه سقف قابلیت و مرکز ثقلی؟به چه علت غائیای؟) قاعدة «ذوات الاسباب لاتعرف الا باسبابها» دلالت بر ضرورت اتخاذ علل اربع در تعریف موضوع و کشف حقیقت مورد نظر دارد.
[۲۶] الگوریتم تحلیل تاریخ
[۲۷] الگوریتم تحلیل میانرشتهای
هر مفهومی در هر علمی، مبتنی بر پیش فرضها و اصولموضوعیای است، پیشفرضهای مفهوم مورد نظر در هر علمی را کشف کن.
[۲۸] الگوریتم تحلیل تطبیقی
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث:
تحول در علوم انسانی و حرکت به سمت علوم انسانی اسلامی، نیازمند «روش تحقیق شبکهای» است که در قالب ششمحورِ فوق ارائه گردید. این مجموعه را میتوان به صورت زیر مدل کرد:
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:
علم دینی ، علوم انسانی اسلامی ، روش تحقیق شبکهای ، روش تحقیق شش مرحلهای ، نظریهپردازی
برچسب #تحقیق #روش تحقیق شبکهای #روش تحقیق شش مرحلهای #علم دینی #علوم انسانی #علوم انسانی اسلامی #عوارض ذات #نظریهپردازی
دانشنامه, روش شناسی
۷. نظام مکتبی، اصول حاکم بر زندگی فردی و اجتماعی است که از آن به مکتب اقتصادی، مکتب سیاسی، مکتب اجتماعی تعبیر میشود.[۴]
۱۴. توجیههای استفاده شده در نظریه (مثالها و شواهد صدق بهکاررفته در نظریه) بررسی مبادی معرفتی ۱۲ نظریه در علوم انسانی و کشف تاثیر تغییر نوع نگاه به مبادی در خروجی نظری
مانند تابع مصرف فریدمن، ساختاریابی گیدنز، نظریه انقلاب فوکو
۱۵. لوازم منطقی نظریه (دلالتهای التزامی و مباشر نظریه) استفاده از اجتهاد دینی برای استخراج شاخصهای سنجش انسان موجود، از دین
استفاده از روشهای تجربی برای اجرای عملیات سنجش و تحلیل آن
استفاده از اجتهاد برای استخراج شاخصهای انسان مطلوب و نظام ارزشی
استفاده از اجتهاد و تجربه برای تعریف عملیاتی تغییر انسان موجود به مطلوب (علومی مانند فقه، اخلاق، عرفان، روانشناسی)
۱۶. نتایج معرفتی نظریه (چه تاثیری در چه فضای علمی ایجاد میکند؟) ۱. تلاش برای تولید فلسفههای مضاف بالخصوص فلسفه مضاف به امور
۲.تلاش برای تولید انسانشناسیهای خاص و ارزششناسیهای خاص
۳. تلاش برای تولید شااخصهای انسان مطلوب
۴. تلاش برای تولید چگونگی تغییر از موجود به مطلوب
۵. علومی را میخواهیم که ربط ملک و ملکوت را برقرار کنند.
۶. رویکرد غربگزینی انتقادی
۱۷. آثار نظریه (آثار عینی که نظریه میتواند ایجاد کند یا ایجاد کرده است) تولید مبانی فلسفه علوم انسانی اسلامی
۱۸. رقباء نظریه (افکار و نظریاتی که همگرا با این نظریه نیستند و مخالف محسوب میشوند) همه نظریاتی که امکان تولید علم دینی را قبول ندارند.
همه نظریاتی که امکان تولید علم دینی را در همه علوم قبول دارند و تعریف علم دینی را الگوی یکسان برای همه علوم میدانند.
همه نظریاتی که روش تولید علم دینی را فقط منحصر در استخراج نقلی میدانند.
۱۹. روش گسترش نظریه (آیا صاحبنظریه، خودانتقادی داشته است یا اشاره به شیوه تکمیل و بازسازی نظریه کرده است؟) نیاز نظریه به تکمیل از جهت فرآیند استخراج و تولید مدل عملیاتی
پی نوشت ها:
[1] . کتاب وسائلالشیعه، ج۵، ص۴۶۸
برچسب #اجتهاد #اجتهاد سیستمی #الگوریتم اجتهاد #دین کاربردی #دینشناسی #روششناسی فقاهت #علم دینی #علم وحیانی #فهم دین #مدل سازی
دانشنامه, کرسی های نظریه پردازی
پنج نكته در باب كارآمدی دولت، اركان كارآمدی قوه قضاييه، انتقادپذيری مديران و ناكارآمدی سازمانها، برای كارآمدی كشاورزی چه كردهايم؟ بحران كارآمدي، بنيادهای كارآمدی در فرهنگ اسلام و غرب، تحليل كارآمدی ابزارهای بانكي، چرا شوراها كارآمدی ندارند؟، حكومت دينی از مشروعيت تا كارآمدي، دلايل ناكارآمدی اقتصاد، رابطه كارآمدی و عدم گسست، ريشه ناكارآمدی بودجه دولتي، عوامل ناكارآمدی آموزش، كارآمدی پارادايم دهه هشتاد، كارآمدی دين، كارآمدی و فقرزدايي، ناكارآمدی تبديل مجازات زندان، ناكارآمدی بانك جهانی و …؛ نشريه انديشه حوزه، مرداد و شهريور ۱۳۸۰ نيز ويژهنامهای با عنوان “كارآمدی فرهنگ اسلامي” منتشر كرده است.
[3] . توصيف اين سهشاخصه را در كتاب “هنر كشف آينده”، تاليف جوئلآرتور باركر، ترجمه نغمه خادمباشي، نشر انسيتو ايز ايران ۱۳۸۰ ملاحظه فرماييد. نكته: “تنزل هزينه دستيابي” در هر حيطهای به حسب خود آن است، در فضای علم و فكر، عبارتست از: سهولت فهم و قابليت انتقال سريع و نافذ.
برچسب #تحلیل مفهوم کارآمدی #تمدن سازی #دین اقوم #علم دینی #کارآمدی #کاربردی
دانشنامه, نقشه مسائل
همه این پاسخ ها، نه چشمانداز که مصادیقی از مأموریت بودند. چرا؟ چون خیلی کلی تر از چشماندازاند. هر چند چشمانداز و مأموریت، مفاهیمی مرتبطاند، اما دقیقا یًکسان نیستند. مأموریت، بیانی کلی از هدف غایی است که دربرگیرنده اندیشه کلی آن چیزی است که میخواهیم در زندگی انجام دهیم. بهعبارت دیگر، مأموریت ماهیتی فلسفیمآب و تجریدی دارد و خواص کاربردی بودن و عینیت از آن به دوراست. به علاوه، مأموریت چنان باز و فارغ از هر محدودیتی است که میتوان ساعتها ویا حتی روزها را به صحبت درباره ی جنبهها و کاربردهای متفاوت آن گذراند. در مقابل، چشمانداز شرحی دقیق، همراه با مرزهای قابل تعریف و تاکیدهای مشخص است.»
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث
تلاش برای تعیین «چشمانداز بشریت، چشمانداز تمدنی، چشمانداز بینالملل، چشمانداز جوامع دینی» از زیرساختهای «تمدنسازی» محسوب میشود و اگر بخواهیم تمدن الهی مبتنی بر علم دینی بنا شود باید براساس گزارههای دین، سند چشمانداز تمدن اسلام را تدوین کرد.
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث
دینشناسی، تمدن الهی، علم دینی، چشمانداز بشریت، چشمانداز تمدن اسلام، آرمانشهر
برچسب #آرمانشهر #آینده نگری #تمدن الهی #چشم انداز #چشمانداز بشریت #چشمانداز تمدن اسلام #دینشناسی #علم دینی
دانشنامه, کرسی های نظریه پردازی
فقه تمدنی به عنوان یک «مکتب فقهی» در فهرست مکاتب مختلف فقهی قرار میگیرد.
تعریف مکتب: دستگاه فکری شامل مبانی، منابع و روشها، که بر اساس آنها مسألهشناسی و تحلیل اطلاعات و مدلسازی صورت میپذیرد.
منشأ ایجاد مکاتب مختلف: اختلاف در مبانی، اختلاف در منابع، اختلاف در روشهاست.
در مکاتب فقهی اختلاف در مبانی: اختلاف در مبانی کلامی، اختلاف در مبانی تفسیر متن، اختلاف در مبانی حدیثشناسی است و اختلاف در منابع: اختلاف در تعداد منابع، اختلاف در تفسیر منابع، اختلاف در شرایط اعتبار منابع است و اختلاف در روشها: اختلاف در اصل روش، اختلاف در میزان کارآمدی روش است. جدول زیر نمایشی از این معیارهاست:
ردیف نوع اختلاف زیرشاخه مصداق اختلاف
۱ اختلاف در مبانی اختلاف در مبانی کلامی
1. قلمرو دین منحصر در امور اخروی است یا امور دنیایی را نیز در بر میگیرد.
2. قلمرو سنت، همه رفتارهای معصوم است یا بین رفتارهای حاکمیتی و مرجعیت دینی با رفتارهای شخصی باید تمایز گذاشت.
3. کلیه شؤون معصوم، در زمان غیبت به فقیه منتقل میشود یا فقط امور حسبه و تبلیغی و قضاوت
4. کلیه احکام دین، ابدی است یا تابع شرایط زمان و مکان است.
اختلاف در مبانی تفسیر متن
1. تفسیر کتاب و سنت منحصر به معصوم است یا غیر معصوم نیز میتواند تفسیر کند.
2. قواعد تفسیر را باید از روایات اخذ کرد یا اینکه قواعد تفسیر تابع سیره عقلائیه است.
3. اشتراط احاطه بر فضای صدور متن یا عدم اشتراط
4. ملازمه عقل و شرع یا عدم ملازمه و حجیت دلالتهای التزامی
5. دخالت فقیه در موضوعشناسی یا عدم ارتباط با او
اختلاف در مبانی حدیث شناسی 1. اعتبار کتب روایی قدماء2. فقط اعتبار خبر ثقه
3. اعتبار خبر موثوقالصدور
۲ اختلاف در منابع اختلاف در تعداد منابع 1. انحصار به کتاب و سنت2. افزودن عقل به دو منبع فوق
3. افزودن سیره عقلاء به سه منبع فوق
4. افزودن اجماع به منابع فوق
اختلاف در تفسیر منابع اختلاف در اینکه:
1. عقل و سیره و اجماع، منبع مستقل در کنار کتاب و سنت هستند یا ابزار کشف از کتاب و سنت
2. سیره عقلاء منبع مستقل است یا ابزار کشف از مراد شارع
اختلاف در شرایط اعتبار منابع اختلاف در: اعتبار منابع ظنآور
۳ اختلاف در روشها اختلاف در اصل روش 1. روش عقلی و عقلایی یا فقط روش فهم مورد تایید نقل
2. اعتبار تمسک به دلیل واحد، یا ضرورت تجمیع بین ادله مربوطه (روش انفرادی یا انضمامی)
اختلاف در قلمرو اعتبار روش
براساس جدول فوق میتوان گفت که «فقه تمدنی» مکتبی است که:
۱. در مبانی کلامی، دین را حداکثری و پوششدهنده به کلیه سطوح نیازهای انسان میداند؛ و اصل اولیه در دستورات دین را «روندسازی» و نَه «تبعیت از روندهای جاری» میداند.
۲. در مبانی تفسیر متن، کلیه گزارههای دین را در حیطه استنباط قرار میدهد (نه اختصاص به احکام تکلیفیِ فقط) و کلیه گزارهها را دارای ظرفیت معنایی در مقیاس کلان نیز میداند (نه فقط معناداری در مقیاس فردی)؛ و امکان کشف این معنای فرآیندی موجود در مقیاس کلان را بر اساس سیره عقلائیه میپذیرد و دلالتهای التزامی گزارهها را «الزامات برنامه ای» میداند و توجه ویژه به آنها دارد؛ و «موضوعشناسی» برای تشخیص فرآیندها در مقیاس کلان را از نوع موضوعات مستنبطه میشمارد که وظیفه فقیه است.
۳. در روش اسنتباط نیز «اجتهاد سیستمی» را پیشنهاد میکند که مبتنی بر «تجمیع ادله» با منطق پایه سیستمهاست. (منطق پایه سیستمها = سیستمها دارای ورودی، خروجی، پردازش هستند و علل اربع و مَقولات عشر و مقوّمات سِتّه حرکت باید در این سه مرحله تعیین شوند.) سازههای اصلی اجتهاد سیستمی در تصویر زیر ارائه شده اند:
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث
برای تحقق تمدن نوین اسلامی و تدوین الگوی پیشرفت اسلامی، پیگیری فقه و اخلاق تمدنی ضروری است، لذا ساختار فقه و روش اجتهاد نیز بایستی فراخور آن مهم، تدوین گردد. مناسب ترین ساختار برای فقه، ساختاری فرآیندی برای فقه است که توانائی تولید سیستم های تمدنی را داشته باشد و اولین قدم برای این کار، تبدیل ابواب فقه به زبان سیستم و نظام است. (انتقال به جدول ابواب فقه تمدنی)
و روش موجه برای تولید گزارههای فقهی در مقیاس تمدنی، روش اجتهاد سیستمی است. (انتقال به بحث تفصیلی اجتهاد سیستمی)
انتقال به دو بحث مهم «وضع الفاظ برای روح معنا» و «نظریه خطابات قانونیه» که از زیرساختهای نظری فقه تمدنی است.
انتقال به انجمن بحثوگفتگو در مورد این موضوع
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث
علم دینی، فقه تمدنی، اخلاق تمدنی، توضیح المسائل تمدنی، اجتهاد سیستمی، قانون و فرهنگ اسلام
برچسب #اجتهاد سیستمی #اخلاق تمدنی #توضیح المسائل تمدنی #علم دینی #فقه تمدنی #قانون و فرهنگ اسلام
دانشنامه, کرسی های نظریه پردازی
ترجمه: “خداوند در قرآن توصيف و توضيح هر چيزی را بيان كرده است و به خودش سوگند كه هيچ چيزی از نيازمنديهای مردم فروگذار نشده است به طوری كه هيچكس نميتواند بگويد ای كاش فلان مطلب هم در قرآن بود (چرا كه در مورد همان موضوع هم خداوند در قرآن مطلب آورده است).
۹. اِنَّ اللهَ تَعَالَي لَمْ يَجْعَلْهُ لِزَمَانٍ دُونَ زَمَان َو لاَ لِنَاسٍ دُونَ نَاس فَهُوَ فِى كُلِّ زَمَانٍ جَدِيدٌ وَ عِنْدَ كُلِّ قَوُمٍ غَضٌّ اِلَى يوَمِ القِيَامَهْ.[۱۴]
ترجمه: “خداوند قرآن را برای زمان خاص و مردم خاصی نفرستاده است بلكه قرآن برای تمام زمانها و برای تمام ملّتها و گروهها تا روز قيامت آمده است و برای آنها تازه و جديد است.”
نتيجهگيری:
اين روايات به صراحت بيانگر حداكثری بودن قلمرو[۱۵]دين هستند و مقصود از “تبيانا لكل شيء”، “تفصيلا لكل شيء” و “ما فرطنا في الكتاب من شيء” را بيان نمودهاند. برخی اعاظم از مفسرين در توصيف آيات سابق الذكر، تبيين و تفصيل را مختص به امور مرتبط با هدايت كردهاند[۱۶]، لکن به نظر میرسد که مفاد روايات، موقعيتی فراگيرتر را ترسيم میکنند، موقعيتی كه معادلات[۱۷]كلانِ هستی با تمام ابعاد و جوانبش را در بر دارد. دين بيانگر معادلات كلانِ هستی و توصيفكننده معادلات زندگی انسان در هستی برای رسيدن به هدف است.
توضیح مهم: روشن است که شمول و فراگیری دین (بالخصوص قرآن) بر تمام امور، به نحو تصریح و دلالت مطابقی نیست، بلکه به تعبیر روایات، به نحو «القاء الاصول» است یعنی روح و ملاک و قواعدی که بتوان از آنها نتایج لازم برای تعیین وضعیت همه چیز را گرفت، بیان شده است. به همین دلیل در نگرش سیستمی به دین، از این خصوصیت، تعبیر به «ظرفیت راهبردی دین» و استراتژیساز بودن گزارههای دینی شده است. در تشبیه امیرالمؤمنین علیهالسلام از این حالت چنین آمده است: «عَلَّمَنی رسول الله صلیالله علیهوآله اَلف باب، یَنفَتِحُ منه الف باب» یعنی رسول خدا هزار درب از علم را به من آموخت که از هر کدام هزار درب دیگر باز میشد.»
نتایج آثار و لوازم پذیرش بحث
اگر دین حداکثری و راهبردی است، باید حداقل در علوم انسانی برای هر موضوع و پدیدهای بتوان راهبردی را از گزارههای دین به دست آورد. (عرضه مسأله واقعی عینی، بر دین؛ نَه عرضه تئوریهای بشری بر دین و تلاش برای ایجاد مناسب میان گزارههای دین و دستآوردهای بشری) برای استنباط راهبردها از گزارههای دین باید روش موجه اجتهادی تعریف شود. (انتقال به بحث اجتهاد سیستمی)
مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث
دینشناسی، قلمرو دین، دین حداکثری، دین راهبردی، انتظار از دین، علم دینی
برچسب #انتظار از دین #دین حداقلی #دین حداکثری #دین راهبردی #دین واصل #دینشناسی #علم دینی #قلمرو دین #مفهوم
دانشنامه, کرسی های نظریه پردازی
دستیار محقق
#روششناسی #روشتحصیلتفکریومهارتمحور خانه > دانشنامه > روش شناسی > روش تحصیل تفکری و مهارت محو
کلیدواژه: #روشتحصیلتفکریومهارتمحور
♻️ #بحرانهاي زندگي انساني همواره از جايگزين شدن #خيال به جاي #واقعيات بوجود آمدهاند. اشتباهات و #انحرافات تنها معضل بشر است و اشتباه وخطا، معلول جايگزيني #مجاز به جاي #حقيقت. #علم و #فهمِ درست، #كيميایحيات است و #خضرزندگاني. دراين ميان، بزرگترين #بحران و #زيانبارترين وضعيت، #توهم علم وعلم آموزي است. فردي كه بهدنبال علم و واقعيت آمده است و #سرمايههاي وجودي خويش را براي يافتن حقيقت به جريان انداخته است اما به چيزي جز #توهّمات و #خيالات نرسيده وخود نيز نميداند و فكر ميكند كه حقايق را در دست دارد، زندگيِ خود وديگراني را هم بر اساس آن پيريزي ميكند.
♻️اگر آنچه آموختيم راه و رسم زندگي نيست، #علم نياموختيم بلكه #سرمايهحيات را آتش زده ايم. اگر آنچه آموختيم را نميتوانيم به #كار ببريم و با آن زندگي را #راهبري كنيم، علم نياموختيم وفقط شاهدي از دور برزيبايي او بوديم. اگر آنچه آموختيم #توسعهگر زندگي به سوي #ابديت نيست، عمرگرانمايه به #ارزان فروختيم.در بوته #نقد و #ارزيابي قرار گرفتن بزرگترين #نعمت براي انسان است چرا كه سعد و نحس دنيا وآخرت او را شفاف ميسازد و از حسرت و ندامت ابدي نجات ميبخشد.
شرح مفصل و طبقه بندی با محورهای بحث را میتوانید در #روشتحصیلتفکریومهارتمحور دنبال کنید
@dastyaar
جایگاه قوانین و معادلات هستی در حل مساله :
1)
#علم برای زندگی است، ما میآموزیم تا روح از محدودیتها خارج شود و به پهنه بیانتهای هستی متصل شود، ما میآموزیم تا به جهان های برتر و فراسوی دید مادی دست یابیم و #ابدیت خود را بسازیم. انسانها میخواهند به #کمال برسند پس باید نیازها و نواقص خود را برطرف کنند. امّا چگونه؟
جهانی که در آن زندگی میکنیم دارای #قوانین و #معادلات ثابتی است. موجودات آن هریک دارای خواص و آثار منحصر به خودهستند و با دیگر موجودات فعل و انفعالاتی ضابطهمند دارند. ما خود جزئی از این جهان به همپیوسته و قاعدهمند هستیم و با تمام اجزاء آن ارتباط داریم (اثر میپذیریم و اثر میگذاریم).
کسی که #قواعد و #قوانین_هستی رابشناسد میتواند با فراهم سازی زمینه به جریان افتادن آنها، نیروها و آثار موردنیاز خود را تولید کند و نقص خود را برطرف نماید.
شناخت معادلات هستی و روش فعالسازی آنها برای دستیابی به اثرشان، «#فهم_کاربردی» است.
#سبک_زندگی
#برنامه_حرکت
#شناخت_قوانین_هستی
#ابدیت
🔸کانال دستیار محقق
@dastyaar
نگرش کلان و نظامواره (شبکهای یا سیستماتیک) در حل مساله :
3)
منطقیین حرکتهای سهگانه:
شناخت مشکل
جستجوی عنصری که نیاز را برطرف میکند
برقراری ارتباط بین عنصر مطلوب و مشکل موجود ، را «#تفکر» میخوانند.
«تفکر» دامنه وسیعی است که تمام لایه از سطوح فهم و ادراک را در بر میگیرد.
از این مرحله، تمام تلاش بر تفسیر «#فرآیند_تفکر» متمرکز میشود.
انسانها #علم میآموزند تا بتوانند درست و کامل #فکر کنند و فکر میکند تا بتواند محدودیتهای خود را برطرف کند و به سوی #کمال حرکت نماید.
#فهم_تحلیلی = کشف اجزاء و عناصر درونی و بیرونی موثر بر موضوع، و کشف تمام روابط ممکن و احتمالی بین آنها و کشف رابطه بهینه.
برای دستیابی به فهم تحلیلی، نیاز به نگرش کلان و نظامواره (شبکهای یا سیستماتیک) نسبت به موضوعات است. هر پدیدهای و یا هر متنی ، #سیستم و شبکهایاست که مؤلف طراحی و مدلسازی کرده است. مفهومی که در عناوین و جملات و کلمات و تصاویر بکار رفته است عناصر درونی این سیستم هستند؛ نوع مخاطب و سطح آنها و زمینههای فرهنگی، اجتماعی، زبانی و سیاسی که با آنها روبرو بودهاند، عناصر بیرونی سیستم هستند.
بدون #نگرش_شبکهای نمیتوان علم را برای #زندگی به کار برد و به مقصود رسید.
#نگرش_سیستمی
#حل_مساله
#نقشه_راه
#روش_تفکر
🔸کانال دستیار محقق
@dastyaar