توافق نامه‌های زودهنگام مرزی: شکل گیری دولت سعودی •﴿﴿قسمت دوم﴾﴾•
📍توافقنامه #دارین یا #قطیف؛ «گروگان رژیم»
نخستین توافق‌نامه‌ای که #عبدالعزیز با #انگلیس امضا کرد، توافقی بنیادین است که نهاد سیاسی عربستان را با هدف حفاظت از خود، به یک قدرت بین‌المللی پیوند داد. می‌توان گفت که توافقنامه #دارین یا #قطیف در واقع تفکر #دفاع_راهبردی و اصل حمایت را نهادینه ساخت و در این راستا منافع حیاتی خود را در مرحله نخست به #انگلیس و در مرحله بعد به #ایالات_متحده_آمریکا گره زد. اين توافقنامه در تاریخ 26 دسامبر 1915 میان عبدالعزیز و انگلیس امضا شد که بندهایی با اهمیت ویژه و بسیار مهم دارد و نخستین توافق‌نامه‌ای است که عبدالعزیز با یک قدرت خارجی امضا میکند که پس از موفقیت #ابنسعود در سیطره بر #احساء و #قطیف صورت گرفت و برای نخستین بار #ارتباط با یک #قدرت_خارجی را پایه‌گذاری کرد.
نیروهای عبدالعزیز در مسیر اشغال #ریاض در سال 1902 در واحه #یبرین واقع در منطقه #احساء به هم پیوستند. وی در این منطقه با #سِرپرسی_کاکس نماینده رسمی انگلیس در خلیج دیدار کرد و پیرامون توافقنامه میان عبدالعزیز و دولت انگلیس با یکدیگر گفت‌وگو کردند. این گفت‌وگوها در 26 دسامبر 1915 با امضای توافق‌نامه‌ای معروف به توافقنامه «قطیف» یا «دارین» به پایان رسید.
این توافقنامه با مقدمه مهمی آغاز میشود.
▪️نخستین مطلب قابل توجه اين است که توافقنامه میان دو کشور امضا نشده است؛ بلکه میان #یک_کشور و #شخص_حاکم به امضا رسیده است.
▪️در مقدمه توافق آمده است: «از یک سو دولت انگلیس و از سوی دیگر عبدالعزیزبن عبدالرحمن الفیصل آلسعود» حاکم #نجد، #احساء، #قطیف، #الجبیل و شهرها و مناطق تابع آن، به نمایندگی از خود، وارثان، جانشینان و قبایل آن تمایل دارند تا روابط دوستانه و طولانی میان دو طرف را با هدف تثبیت منافع خود تحکیم و تقویت کنند.
دولت انگلیس سرهنگ دوم «سِرپرسی کاکس» نماینده رسمی این کشور در خلیج فارس را به عنوان نماینده خود برای امضای توافقنامه با عبدالعزیز بن عبدالرحمن الفیصل آلسعود تعیین کرد».
#انعقاد این #توافقنامه بدین معنا بود که #دولت_انگلیس #حکومت_سعود و #حاکمیت وی بر مناطق تحت سیطره‌اش را به #رسمیت می‌شناسد و #تعامل با هر طرف دیگر را #نفی میکند.
در بند نخست این توافقنامه آمده است: «دولت انگلیس اذعان و تأکید دارد که نجد، احساء، قطیف، الجبیل و توابع آن، مناطقی که در مورد آن بحث و بررسی صورت خواهد گرفت و در آینده کشورهای آن مشخص خواهد شد و #لنگرگاه‌های_مشرف به #خلیج_فارس، همه سرزمین آلسعود و نیاکان او محسوب میشود». در ادامه این بند، انگلیس #ابنسعود را به عنوان #حاکمی_مستقل و #رئیس_مطلق _قبایل به رسمیت می‌شناسد و #فرزندان و #جانشینان وی را #وارثان_بعدی او میداند تا وی و حاکمان بعدی بتوانند فرد پس از خود (پسر یا برادر بعد از خود) را به عنوان حاکم معرفی کنند.
نکته قابل‌توجه در این‌جا آن است که به #رسمیت_شناختن دولت عربستان #مشروط به #عدم_خصومت با #انگلیس است. تمام حاکمان پس از عبدالعزیز باید به این نکته پایبند باشند و این حاکم به هیچ‌‌‌وجه به‌‌ویژه در مسائل مربوط به این توافقنامه نباید با دولت انگلیس #مخالف باشد.
▪️برای فهم اهمیت این بند، #فرهنگ_خلیجی تمثيلی غنی دارد. در این داستان تمثيلی، خادمی به نام #جوهر با یک کشتی چوبی و بادبانی موسوم به #بانوش برای یک فرد سرمایه گذار به نام #النوخذة مروارید صید می‌کرد. روزی از کار کردن به عنوان خدمت‌گزار خسته شد و از ارباب خود خواست تا یکی از کشتی‌ها را به او ببخشد. ارباب پذيرفت و در سند مالکیت این عبارت را درج کرد: «این بانوش را به خادم خود جوهر بخشیدم»؛ ولی در پایان سند نوشت: «جوهر و بانوش هر دو از آن من است».
ادامه دارد...
دفاع همچنان باقیست
https://eitaa.com/defa_baghist
توافق نامه‌های زودهنگام مرزی: شکل گیری دولت سعودی •﴿﴿قسمت سوم﴾﴾•
خوشحالی #ابنسعود نیز مانند خوشحالی #جوهر است. وی از این‌که #انگلیس به عنوان یک #ابرقدرت، #دولت او را در منطقه به #رسمیت شناخت، به خود می‌باليد؛ ولی این اذعان #عاری از #استقلال و #آزادی عمل است؛ زیرا تمام امور بر اساس #دولت_ملکه تنظیم میشود. در ادامه، بندهایی که بر این حقیقت تأکید دارد و بلکه از ابعاد دیگر و مهمتری پرده برمی‌دارد، را بازگو می‌کنيم.
♦️در بند دوم توافقنامه، بر #بُعدحمایت تأکید شده است که سایر بندها را به اختصار توضیح می‌دهد.
این بند #چگونگی_ارتباط_مطلوب میان #انگلیس و #عبدالعزیز را طرح‌ریزی میکند. این بند تصریح میکند: ♦«اگر یکی از کشورهای خارجی بدون صلاحدید دولت انگلیس و بدون این‌که به این کشور فرصت دهد تا با ابنسعود گفت‌وگو کرده و مسئله را حل کند، به اراضی سرزمینی وابسته به وی (ابنسعود) و جانشینان وی حمله کند، در این صورت دولت انگلیس پس از رایزنی با ابنسعود به اندازه و شکلی که آن را برای حفاظت از کشور و منافع وی مؤثر میداند، او را یاری خواهد کرد. نکته این است که #دولت_ابنسعود_تحت_حمایت_دولت_انگلیس_قراردارد و #هرگونه_تجاوز به این دولت، در واقع #تجاوز به #حاکمیت_انگلیس شمرده میشود و این کشور است که به حمایت از آن برمی‌خیزد.
♦️در بندهای بعدی #حقایق_وحشتناک_ديگری از ارتباط میان انگلیس و ابنسعود فاش میشود.
در بند سوم آشکارا به #فرمانبرداری_دولت_ابنسعود از #مقامات_انگلیس چنين تصریح میکند: «بن‌‌سعود موافقت دارد و تعهد می‌دهد که از نامه‌نگاری یا ورود به توافقنامه یا امضای پیمانی با هر ملت یا دولت خارجی بپرهيزد. علاوه بر این، در صورت هرگونه کوشش از سوی هر کشور دیگری مبنی بر مداخله در سرزمین‌هایی که قبلا گفته شد، مراتب را به نمایندگان رسمی سیاسی دولت انگلیس گزارش کند».
#بن‌‌سعود_تنها_نماینده مورد اعتماد #انگلیس در مناطق تحت سیطره خویش نيست؛ بلکه نماينده‌ای است که خواسته‌های بیشتری از او دارد، تا جایی که باید هر نوع کوشش از سوی هر قدرت بین‌المللی رقیب انگلیس مبنی بر مداخله در دیگر سرزمین‌ها را به این کشور ابلاغ کند؛ چه مناطق تحت سیطره خویش و چه مناطق دیگر #شیخ‌نشین‌های_خلیج.
♦️در بند چهارم، #حق_تصرف_بن‌‌سعود در مناطق تحت سیطره‌اش به صورت آشکار نقض میشود؛ لذا بدون موافقت دولت انگلیس #اجازه_ندارد که با طرفی دیگر توافق نامه‌ای امضا کند. به موجب این بند، بن‌‌سعود متعهد میشود که حتی بخشی از مناطق مذکور را
•نه تسلیم کند
•نه بفروشد
•نه رهن و اجاره بدهد
•نه از آن عقب‌نشینی کند
•و نه بدون رضایت دولت انگلیس امتیازی از آن را به کشوری خارجی بدهد.
#همیشه و در #تمام_موارد، بدون استثنا باید با این کشور #مشورت کند؛ مگر در موردی که به منافع ویژه آن آسیب نزند. در این صورت، غیرممکن است که حکومت بن‌‌سعود را حکومتی مستقل و برخوردار از حاکمیت دانست. این حکومت از تحت‌‌الحمایگی صرف انگلیس فراتر نمی‌رود و همان‌‌‌طور که در بندهای بعدی آمده است: بن‌‌سعود تنها نماینده‌ای است که در جهت منافع این کشور فعالیت می‌کرد.
ادامه دارد...
دفاع همچنان باقیست
https://eitaa.com/defa_baghist
توافق نامه‌های زودهنگام مرزی: شکل گیری دولت سعودی •﴿﴿قسمت پنجم﴾﴾•
📍توافقنامه #العقیر؛ #مرزهای_انگلیس و #عربستان
توافقنامه #العقیر ماجرايی جنجالی دارد. به موجب این توافقنامه، #نماینده_انگلیس مرزهای دولت #عبدالعزیز را ترسیم کرد. این توافقنامه در ادامه و بعنوان #پیوست توافقنامه #محمره تنظيم شد و در 2 دسامبر 1922 میان #پادشاهی_نَجد با حضور عبدالعزیز، #صبیح_بک وزیر راه و ترابری بعنوان #نماینده_فیصل_اول، پادشاه عراق و #جان_مور نماینده سیاسی #انگلیس در #کویت بعنوان نماینده این کشور به امضا رسید. #سِرپرسی‌کاکس طراح این توافقنامه بود و در نشست‌های قبل از امضای آن، نقش میانجی را داشت. به موجب این توافقنامه، مرزهای #پادشاهی_شمالی_نجد با کشور #عراق و #کویت مشخص شد. بحث و بررسی‌های قبل از امضای این توافقنامه، در فضایی پر از تنش صورت گرفت و هر طرف سقف مطالبات خود را بالا برد.
عبدالعزیز خواستار تمام مناطق #شمالی_عشایری از #حلب تا رود #عاضی، ساحل راست فرات تا #بصره و #مرزهای ثابت #قبیله‌ای بود؛. ولی عراق می‌خواست مرزهای آن در 12 مایلی #ریاض تعیین شود. بدنبال فشارهای کاکس، #بن‌‌سعود از مطالبه قبایل #ظفیر که در نزدیکی #فرات سکونت داشتند، دست کشید؛ ولی همچنان بر مطالبه قبایل دیگر اصرار داشت.
گفت‌وگوها 5 روز به طول انجامید. طرف عراقی خواستار مرزهایی بود که در 200 مایلی #جنوب_فرات ترسیم شود؛ حال آن‌که #عبدالعزیز بن عبدالرحمن آلسعود می‌خواست مرزها به جای این‌که با #ترسیم_نقشه مشخص شود، بر اساس #محل_سکونت_قبایل_حامی هر طرف تعیین گردد.
#دیکسون در جلد اول کتاب خود با عنوان « #کویت و #همسایگان آن» (چاپ: 1990، دار صحاری، ص 280- 283) میگوید: « #بن‌‌سعود به دنبال امری #غیرممکن بود. او می‌خواست در این نشست مرزهای قبیله‌ای ترسیم شود، نه خط داوری‌ای که بر اساس دسته بندی قبایل بر روی نقشه ترسیم میشود. وی معتقد بود که باید مرزهای او تا فرات امتداد داشته باشد. وقتی کاکس اشاره کرد که این ادعا عجیب است و نمی‌توان آن را اجرا کرد، ابنسعود از قبیله «ظفیر» دست کشید».
دیکسون وقایع جلسه‌ای که با کاکس و ابنسعود داشت را نقل میکند: «در نشستی ویژه که فقط کاکس، ابنسعود و من حضور داشتیم، کاکس خشمگين شد و پیشنهاد بن‌‌سعود مبنی بر ترسیم مرزهای قبیله‌ای را رفتار و #ایده‌ای_کودکانه توصیف کرد. کاکس زبان عربی را به خوبی نمی‌دانست؛ لذا من سخنان او را ترجمه کردم. برای من شگفت‌‌آور بود که ببینم نمایند عالی‌رتبه دولت فخیمه #انگلیس، پادشاه نجد را به عنوان یک #دانش‌آموز_گستاخ توبیخ میکند. او با #لحنی_قاطعانه به وی گفت: «خودم شخصا مرزها را بدون در نظر گرفتن هیچ ملاکی ترسیم خواهم کرد».
دیکسون واکنش ابنسعود را توصیف میکند و میگوید: « #ابنسعود_از_درون_فروپاشید؛ ابراز محبت می‌کرد و با عجز و لابه گفت: « #کاکس جای #پدر و #مادر مرا دارد. او بود که #مرا_از_هیچ، به #جایگاه_کنونی رساند و اگر دستور بدهد، من آماده‌ام که از نیمی از کشورم و بلکه از تمام آن دست بکشم».
دیکسون یادآور میشود که #ابنسعود در مذاکرات #نقشی نداشت و کار را به کاکس واگذار کرد تا مشکل مرزها را حل کند. سپس میگوید: «در جلسه عمومی این نشست، کاکس خودکاری قرمز برداشت و با دقت بسیار بر روی نقشه #شبه‌‌جزیره_عربستان خطی را به عنوان مرز ترسیم کرد؛ مرزهایی که از #خلیج فارس تا #جبل_عنیزان در نزدیکی #مرزهای_شرقی_اردن امتداد می‌یافت و برای جلب رضایت ابنسعود، بی‌رحمانه #کویت را تقریبا از #دو_سوم_اراضی خود #محروم_می‌کرد و این اراضی را به #نجد ملحق کرد؛ با این استدلال که سیطره #ابن‌‌صباح بر #صحرا نسبت به قلمرو آن، در روزی که توافقنامه #انگلیس ـ #ترکیه امضا شد، کاهش یافته است».
دیکسون بعدها دیداری شگفت‌انگیز را یادآور میشود و میگوید: «ابنسعود می‌خواست تا به تنهایی با کاکس دیدار کند. اما کاکس مرا نیز به همراه خود برد. ابنسعود را دیدیم که مضطرب در میان چادر ایستاده است. او با صدایی ناراحت خطاب به کاکس گفت: دوست من! #مرا از نیمی از کشور محروم کردی. بهتر است که تمام آن را بگیری و مرا رها کنی تا به تبعید بروم! این مرد تنومند ایستاده و به شدت ناراحت بود. او به مرز انفجار رسید و شروع به گریه کرد. کاکس بسیار متأثرشد. دست بن‌‌سعود را گرفت. او نیز شروع به گریه کرد. اشک برگونه‌‌های او جاری بود. در آن لحظه جز ما سه نفر کس دیگری حضور نداشت».
دیکسون تأکید میکند که من هرچه ديدم را با رعایت امانت کامل ذکر میکنم. سپس میگوید: «این طوفان احساسات دیری نپایید و کاکس که همچنان دست ابنسعود را در دست داشت گفت: دوست من! احساسات واقعی تو را می‌فهمم؛ به همین دلیل دوسوم کویت را به تو بخشیدم. نمیدانم که ابن‌‌صباح چه واکنشی خواهد داشت».
ادامه دارد...
دفاع همچنان باقیست
https://eitaa.com/defa_baghist