شهر، مدنیت _ تمدن و نظام‌سازی اسلامی آری یا خیر؟
آیت‌الله فاضل لنکرانی:
🔺#فقه معماری و #فقه شهرسازی داریم همان‌طور که فقه پزشکی و فقه اقتصاد داریم، اما #معماری اسلامی و #شهر اسلامی همانند طب اسلامی و اقتصاد اسلامی حرف غلطی است!
▫️ به نظر منِ طلبه، فقیه نمی‌تواند ملتزم به این معنا شود #شهر اسلامی به این معناست که اسلام بگوید خیابان کجا باشد، خانه کجا باشد، بیمارستان کجا باشد، پُل زده بشود یا نه؟ کجای متون فقهی داریم که باید پل بزنیم یا نه؟ این امری است که انسان با نگاه عقلایی به آن می‌رسد و باید اهل‌فن بگویند. اسلام متصدی این جزئیات نیست.
بله می‌توان گفت مسجد که یک پایگاه دینی است اسلام می‌گوید باید در مرکز شهر و جایی باشد که دسترسی مردم به آن آسان باشد؛ این حرف خوبی است یا اسلام سفارش کند که مساجد به‌صورت ساده ساخته شوند چیزی که متأسفانه به آن توجه نمی‌شود!
🔹 فرض کنید جمعیت شهر یک میلیون است، این جمعیت چه تعداد مسجد می‌خواهد و چه کسی باید حساب کند؟ این را اسلام مطرح نمی‌کند، اسلام راجع به ساخت مسجد این‌قدر حرفش وسیع است که برای ترغیب به آن می‌گوید اگر می‌توانید به‌اندازۀ لانۀ گنجشک هم درست کنید.
▫️از من زیاد پرسیده‌اند که طب اسلامی داریم یا نه؟ جواب من این است که ما طب اسلامی نداریم، بلکه یک دستورات کلی برای حفظ سلامت جسم و روح داریم.
🔹من حدود ۲۰ سال پیش گفتم اسلام با آپارتمان‌سازی مخالف است. در متون دینی ما آپارتمان‌سازی مذموم و مرجوح است؛ لذا در مواردی باید باشد که ضرورت اقتضا کند.
_برگرفته از کانال «راهبری فرهنگ»
🔴حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد آکوچکیان در نگرشی انتقادی به نظر جناب فاضل نوشت:
1️⃣ #معماری _ اسلامی یا غیر اسلامی _ یک نمونه عرصۀ دانشی _ اقدامی است و برای مثال پاسخگوی این پرسش است که آیا دین قرآنی، اوصیایی و عقلانی در این عرصۀ دانشی _ اقدامی نظر خودویژه‌ای دارد یا خیر؟ و به‌طور کل در بنیان با یک پرسش پارادایمی روبه‌رو است. جناب فاضل و جنس هم‌اندیشان ایشان باید از ماهیت معرفت‌شناخت و به‌طور عام پارادایمی این میدان، مثل معماری، آغاز کنند که در اساس نظام اندیشگانی خویش به آن عنایت چندانی ندارند؛
2️⃣ جناب فاضل در فرازی از سخن خویش آورده‌اند:«به نظر منِ طلبه، فقیه نمی‌تواند ملتزم به این معنا شود. شهر اسلامی به این معناست که اسلام بگوید خیابان کجا باشد، خانه کجا باشد، بیمارستان کجا باشد، پُل زده بشود یا نه؟ کجای متون فقهی داریم که باید پل بزنیم یا نه؟ این امری است که انسان با نگاه عقلایی به آن می‌رسد و باید اهل‌فن بگویند. اسلام متصدی این جزئیات نیست. بله می‌توان گفت مسجد که یک پایگاه دینی است اسلام می‌گوید باید در مرکز شهر و جایی باشد که دسترسی مردم به آن آسان باشد؛ این حرف خوبی است یا اسلام سفارش کند که مساجد به‌صورت ساده ساخته شود، چیزی که متأسفانه به آن توجه نمی‌شود!» در‌بارۀ این سخن جناب فاضل باید گفت: "#فقه حکم" یکی از میدان‌ها و عرصه‌های دانشی دین الهی است و #نظام جامع اندیشۀ دینی یا «#فقه دین» از فلسفه و کلام در مبانی نظری تا گام تدبیر برنامه‌ای را مستند به سطوح دانشی تا نظریه‌ای درضمن یک #الگوی معین #پیشرفت و #توسعه، به گونه‌ای درون‌زا در خویش دارد. یک نظام اسلامی عامل تدبیر فراگیر #پیشرفت در نمونۀ #شهر از #مبانی پارادایمی مزبور تا #نظریه تا #مدل‌های مفهومی و معارفی تا #مدل‌های عملیاتی تا #گفتمانی را برای رهسپاری به تدبیر دین‌شناخت عینیتی در افق یک #شهر اسلامی را به‌ناگزیر در خود دارد. نمونۀ این مدل‌سازی عملیاتی در #فقه جامع نظریۀ پیشنهادی این‌جانب، نظر عملی ایشان به مخالفت اسلام با آپارتمان‌سازی است؛
3️⃣ کاستی برجستۀ نظری سخن و نظر جناب فاضل در این است که همۀ «دین الهی» را به #فقه حکم ارجاع می‌دهند و فرض قابل‌نقد ولایتمندی آن را مدنظر ندارند! که البته بلی آن بخش اقدامی‌سازی مربوط به فقه و فقیه حکم نیست و بر عهدۀ گام کارشناسی و عرصۀ دانشی تدبیر است.
ولایتمندی دین و #فقه دین _ فراتر از #فقه حکم _ دربردارندۀ جریان یادشدۀ #پارادایم علم دین تا #نظام جامع علم دین تا #نظریۀ دین‌شناخت پیشرفت دانش‌بنیان تا #مدل‌سازی مفهومی تا #مدل‌سازی گفتمانی _ عملیاتی و به تعبیری، از #نظام‌شناسی دین تا #نظام‌سازی دین‌شناخت توسعه‌ای است. در این نظام جامع، به‌ناگزیر از #شهر و حکمرانی و حکمروایی اسلامی باید سخن گفت. آن هم فراتر از گویش #فقه احکامی صرف!؛
4️⃣ اگر از دین رشد ـ توسعۀ همواره زنده تا تدین در متن هر تاریخیتی از جملۀ دورۀ معاصر سخن می‌رود، نمی‌توان از تدبیر راهبردی و آینده‌نگار راهبردی در عرصه‌های اقتصاد و سیاست و اجتماع و مدنیت و #شهر و فرهنگ سخن نگفت.
برای اطلاع از اخبار دانشی به سایت زیر مراجعه کنید:
🌐 https://roshdcsrd.ac.ir/
➺@markaz_strategic_roshd
✳️ جایگاه #مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) در افق ملی
🟢مسئلۀ مرکزی امروز جامعۀ ایرانی چیست و چه ویرایشی از این مسئله می‌توان در چارچوب تجربۀ پنج‌دهه‌ای نظام جمهوری اسلامی در رهسپاری به #پیشرفت فراگیر ملی داشت؟ #اندیشه، #نظریه، #الگو، #گفتمان تا #فرهنگ و تجربۀ عینی #پیشرفت ـ #توسعۀ ملی به‌تناسب وضعیت معاصری هم‌چنان تجربه‌کردۀ دو سدۀ ناهمواری جامعۀ ایرانی ـ پیش و پس از انقلاب اسلامی ـ در رویکرد به امکان تجربۀ درون‌زای #تجدد خویش کدام است؟ در این راستا و با نظر به حضور داعیه‌داری امکان #دین در جهان جدید، این سامان اندیشه‌ای تا تجربۀ عینی در افق الگوی زیست دیندارانه چگونه امکان عینی در تجدد معاصری می‌یابد تا بتوان از توسعه‌یافتگی این جامعۀ همواره ناهموار در این افق سخن گفت؟
🟩اینک این سه مسئله در افق #نظام اندیشگانی و دانشی معاصری این کشور به این سؤال تبدیل شده است که «کدام جنس از #اندیشۀ مبنا و دانش در کدام ترسیم روشمند و اصیل از #دین می‌تواند افزون‌بر یک پژوهش و تفسیر نظام‌واره از دین انبیایی و البته قرآنی و اوصیایی، رهسپار آینده‌نگار تدبیر عینیت مسائل راهبردی توسعه‌ای جامعۀ امروز ایرانی در حرکت به‌سوی یک #تجدد درون‌زا با پشتوانۀ فاعلیت خِرد اجتماعی در متن معادلۀ ملت ـ دولت با لحاظ نقش زیستمان انسانی ملت باشد؟»
در این جهان مسائل تازه، یک اتفاق اندیشه‌ای تازه با «#مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد)» در حال رخ‌نمود است.
🟢#مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) به‌مثابۀ نهاد آرمان‌دار عزت تشیع قرآنی، مصطفایی، فاطمی، علوی تا مهدوی، با عزم آینده‌نگاری تجدد درون‌زای دین‌شناخت در این فرصت معاصری جهان ایرانی و در تاریخیت بلند تمدنی آن قرار گرفته است.
➺@markaz_strategic_roshd
آشنایی با #مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد)
🔺ادامۀ آشنایی با #مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) از زبان احمد #آکوچکیان:
🔶جامعۀ امروز ایرانی در گام گسیختگی از جهان ممکن ایرانی، در پیوست ترکیبی ملت ـ دولت، با منظومه‌ای از مسئله‌های نظام‌واره درگیر است که بی‌پاسخی به آن‌ها به معنای فروپاشی نظام جمهوری اسلامی و در پس آن، زوال امکان حضور #دین در جهان جدید است (که فرصت آن با امکان حضور جهان ایرانی از سوی امام صادق انقلاب اسلامی و نخبگان صادق اندیشه‌ای آغازین انقلاب اسلامی نوید داده شد).
🔷#مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) نهادی است که کوشای دانش‌بنیان‌سازی پاسخ روشمند به منظومۀ مسائل دم‌به‌دم تازه‌شونده در سامان نوبه‌نوی پیش‌رو است. این مسائل در سیر تطور تاریخیت کشورْ دم‌به‌دم تازه‌به‌تازه می‌شوند و به این قرار فراخوان نهادهای پژوهش ملی برای بازخوانی مستمر کوشایی خویش در پاسخ‌دهی به این مسائل هستند. در نگاه تحلیلی مرکز، مسائل امروز ما در این مرحله از گذارشناسی این‌گونه‌اند و گام‌به‌گام بازتحلیل می‌شوند.
بحران‌های اجتماعی دوسدۀ اخیر جامعۀ ناهموار ایرانی، به میان آمدن امکان #زیست دینی در دنیای معاصری، ظهور ایدۀ سیاست حاکمیتیِ نوپدید #ولایت فقه و #فقیه حکم و قرار گرفتن #پیشرفت و در واقع #توسعه در دستور کار سیاسی و هژمونیک و اینک و به‌تدریج، بازیابی اهمیت انسان در توسعه و اجتماعی‌سازی مفهوم #توسعه و ظهور ارادۀ #توسعه به‌مثابۀ دستور کار جمعی و انسانی، اجزای تحولات تاریخی جهان معاصر ایرانی هستند و شیفتگان اسلام قرآنی ـ اوصیایی و ایرانْ سودای حضور اندیشه‌ای راهبرنده در این جهان را دارند.
🔶ازآن‌روی که هم‌چنان نهادهای پژوهش ملی و اندیشمندان ما خودآگاه بنیان‌افکنی یک نظام #اندیشۀ مبتنی بر بنیان #فلسفۀ دینی و در راستای آن، #پارادایم‌پژوهی اندیشه، #دانش و #نظریۀ پیشرفت، در نگرش به دورۀ گذار #تمدنی جهان اسلامی ـ ایرانی با رویکرد #آینده‌نگار راهبردی نبوده‌اند بیشترین فرصت یک‌دهۀ گذشتۀ مرکزْ مصروف به کشف این بنیان #فلسفۀ دینی، #پارادایمی و #نظریه‌ای برای #سند راهبردی و نظام برنامۀ خویش بوده است.
🔷دو دهۀ اخیر فرصتی شد تا با بازخوانی سدۀ معاصری جهان ایرانیْ معادلۀ مرکزی «دین ـ ایران و پیشرفت» جامع‌ترین مسئلۀ #فلسفۀ دینی جهان معاصر اسلامی ـ ایرانی دیده شود. این مسئلۀ مرکزی به‌تدریج سر زده است و امروز مضمون حکمت‌بنیانی آن ضرورت گرفته است. اتفاق مرکزی آن شد که مثلث «#پیشرفت، #تجدد و #توسعه»، «#زمان معاصری» و «#نظام اندیشگانی»، در میدان زیستمان، اجتماع و تمدن، سامانی روش‌شناخت گیرند و در گذار از دورۀ پساطباطبایی‌ها، پساشریعتی‌ها، پساصفایی‌ها، پساکدیورها، پسارنانی‌‌ها، پساعبدالکریمی‌ها و پساملکیان‌ها تا پسامطهری‌ها و حتی پساصدرها، به رخداد پیشاهنگ در این #الگوی اندیشه‌ای ـ نظریه‌ای و آینده‌نگار راهبری شوند. بدین‌گونه در این فراوری، #دین رشد ـ توسعه‌ای در افق امکان انسان، امت و تمدن الهیاتی جهان ایرانی از آن بنیان حِکمی تا تفسیر هدی ـ رشد، سر به عرصه‌های بایسته‌ای مانند پارادایم اجتهادی و تفسیر سازوکاری باز می‌کند و از این مجرا، نمونۀ #فلسفۀ قرآنی فقه سر می‌زند و از مجرای مطالعۀ وضعیت موجودی در گذار توسعه‌ای، ویرایش تازه‌ای از فقه نظام را نشان می‌دهد که دانش مبنای #الگوی راهبری تحول می‌شود و بدین‌روی یک روش‌شناسی کاربردی متولد می‌شود.
🔶اندیشمندانی مانند شریعتی، مطهری، صدر، صفایی، ابوزید، آرکون، جابری، عبدالکریمی، رنانی، سروش، ملکیان، کدیور و خسروپناه، نمونه اتفاقات نقطه‌ای دورۀ جهان معاصری ایرانی ـ اسلامی هستند که هنوز ترکیب آنان به‌مثابۀ یک «#روش» برای فراوری اندیشۀ مبنای مدیریت جهان معاصری اتفاق نیفتاده است. #نظام اندیشه‌ای مرکز عزم عبور از این اتفاقات نقطه‌ای را دارد تا به منظری #فلسفۀ دینی، #پارادایمی و #نظریه‌ای و آنگاه #راهبردی، #آینده‌نگار و #گفتمانی در راستای خط آیندۀ رشد انسانی و توسعۀ ملی در خط #اجتهاد تفسیری پیشرفت‌شناخت دست یابد.
➺@markaz_strategic_roshd
🔆 #عزم ما
🔸 اینک در #میثاق معیار مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) (مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و مرکز مدیریت حوزه) نظام اندیشگانی ملت، دولت و نخبگان این #نهاد پژوهشی در متن تحولات معاصری ناگزیر تاریخیت تجدد ممکن در معادلۀ اسلام و ایران از مجرای پیوستارهای روشمندی مانند پیشرفت ـ توسعه، پارادایم ـ واقعیت و دانش ـ قدرت، افزون‌بر سامان نظری، سامان نهادی (در قالب نظام مأموریت مرکز، نظام اقدام راهبردی و تعاملی با اندیشمندان و نهادهای دانشی دیگر) نیز به خود گرفته است. این مهم به‌نوبۀخود در جغرافیای پژوهش حقیقت دین و الگوی کارآمدی، تحقق و زبان گفتمانی آن و نیز سامان ساختاری مرکز و در افق نظام رشد دین‌شناخت زیستمانی، مدنی و تمدنی جهان امروز ایرانی، نقشۀ راه معینی هم برای خود دارد.
🔸 ما در این #نهاد دانشی پیشاهنگ، درضمن این #میثاق معیار، بر این جهت‌گیری برگزیدۀ اندیشه‌ای خودْ تأکید راهبردی و آینده‌نگار داریم که البته باید خود را در متن تجربۀ زیستمانی هم‌اندیشان نیز نشان دهد. در این رویکرد کلان‌نگر، تنوع نظریه‌ها و بلوغ اجزای این چشم‌انداز همواره مدنظر است و #عزم روشن برای تحقق این نظام مأموریت در رسم برگزیدۀ همراهان جاری است تا این همراهیْ پاکیزه و متداوم باشد.
🔸 نقش پیشاهنگ علامه شهید صدر در متن این نمونۀ تاریخیت گذار و در خط راهبری این #نهاد دانشی پیشاهنگ، بر مدار آن رویکرد آرمان‌نگر، نشانه‌ای از سمت‌وسوی اندیشگانی و رسم و عزم زیستی آن استاد پیشاهنگ است، اگرچه همواره توقع اهتمام‌های پساصدری به‌گونۀ مستمر و نوبه‌نوشونده جریان دارد و نمی‌توان از تاریخیت ناگزیر دانش غمض‌نظر کرد. سمت‌وسوی پیشاهنگی همواره مقصودنظر است. نظام اندیشگانی، دانشی و تدبیری (تحقیق و توسعه‌ای آینده‌نگار) برگزیدۀ این #نهاد پیشاهنگ به کمک مجموعۀ منابع در اختیار این نهاد پژوهشی، در راستای #آرمان و #نظام مأموریت تبیین‌شدۀ آن، در متن این تاریخیت راهبری می‌شوند.
➺@markaz_strategic_roshd