۲۸- م #مادر #مامقانی #مباحث_متفرقه #مباهله #المبسوط کتاب #مبعث #مدارک_فقه_اهل_السنة کتاب #مددی_سیداحمد #مددی #مراقبه #مردم_داری #یاس_از_مردم #مرتضوی_لنگرودی #مرثیه_خوانی #مرسَل #حدیث_مرسل #مرسلات_ابن_ابی_عمیر #مرسلات_صدوق #مرعشی_نجفی #مرگ #مجالس_المؤمنین کتاب #مجلسی #مختلف_الشیعه کتاب #محاسن (برقی/کتاب) کتاب #محاسبه_نفس #محبت #محدث_نوری #محدثه #محرم #محرم_نامحرم #محقق_حلی #محمّدبن_اسحاق #محمدون اول و دوم #محمد_بن_ابی_عمیر #محمد_بن_احمد_بن_محمد #محمّدبن_اورمۀ قمی #محمد_بن_حسن #طوسی #محمد_بن_حسن_حلی #محمد_بن_حسن_بن_فضال #محمد_بن_حسن_بن_ولید قمی #محمدبن_حسن_صفار #محمد_بن_عثمان_عمری #محمد_بن_علی_بن_حسین صدوق #محمد_بن_علی_بن_ابی‌العَزاقِر #محمد_بن_علی_شلمغانی #محمد_بن_قیس #محمد_بن_مُسلِم #محمد_بن_محمدبن_اشعث #محمد_بن_موسی_مبرقع #محمدبن_یحیی_عطار #محمد_بن_یعقوب #کلینی #محمدتقی_شوشتری #محمدحسن_نجفی صاحب جواهر #محمد_مهدی_شمس_الدین #مدینه_العلم کتاب #مرجعیت_زنان حضرت #مریم #مسالک کتاب #مسائل_علی_بن_جعفر کتاب #مستندالشیعة کتاب #مستدرک_الوسائل کتاب #المسترشد فی امامة امیرالمؤمنین کتاب حضرت #مسیح علیه السلام #مشایخ_ثلاثة #مشایخ_ثقات #مشایخ_کلینی #مشیخه #مصحف_فاطمه سلام الله علیها / کتاب #مصیبت #معارف #معارف_حسینی #معانی_الاخبار کتاب #معاویة_بن_حکیم #معاویه_بن_عمار #معجم_رجال کتاب #معجم_الرجال_خوئی کتاب #معرفت #معرفتی #معاد #معلم #پاداش_معرفت #مَعروفِ_بنِ_خَرَّبوذ حضرت #معصومه سلام الله علیها #حضرت_معصومه #مغنی ابن قدامه #مصادقة_الاِخوان کتاب #مصائب #مصائب_امام_حسین علیه السلام #مصحف_علی علیه‌السلام کتاب #مصيبت #ملا_محمدتقی_برغانی #مفتاح_الکرامة کتاب #مفاتیح_الجنان کتاب #مفضل_بن_عمر #مفید #مقاله #مقدمه_کانال #مقداد #مکروه #مکیال_المکارم کتاب #مناقب #من_لایحضره_الفقیه کتاب #منکرضروری_دین #منافق #منهج_الیقین #مهرورزی #مهدویت #مواعظ #موت #موسی_بن_قاسم #موسوعةالإمام_الصادق عليه السلام کتاب #الموسوعةالكبرى_عن_فاطمةالزهراء کتاب #الموسوعة_الرجالية_الميسرة کتاب #موثق #موسی_مبرقع #مولوی #مؤمن #میثم_تمّار #میرحامدحسین_هندی #میرزا_حبیب‌الله_رشتی #میرزا_محمدمهدی_خراسانی

ا ﷽ ا ☘«#مشیخه» چیست ؟ ☘#شیخ کیست؟ ☘این‌که می‌گویند مثلاً کتاب «تهذیب شیخ طوسی » مشیخه دارد، در کجای این کتاب آمده است؟ ☘ چه کتاب‌هایی مشیخه دارند؟ 🔸در اصطلاح علم حدیث و رجال؛ برای احترام‌ به محدّثین بزرگ، به ایشان شیخ گفته می‌شده است. همچنین به راوی حدیث و یا کسی که از او حدیث فرا می‌گیرند (استاد روایت) نیز اطلاق می‌شود. مشیخه در لغت؛ جمع #شیخ است شیخ یعنی :استاد یا راوی در علم حدیث ؛ مشیخه به معنای اساتید در روایت و کسی که از او حدیث دریافت شده است، معنا می‌شود. 🔸 معنای مشیخه صدوق و مشیخه شیخ طوسی نیز به همین معنا است؛ یعنی مشایخی (اساتیدی) که شیخ طوسی یا شیخ صدوق از آنان روایت گرفته‌اند. در پایان کتاب «من لا یحضره الفقیه» شیخ صدوق و کتاب «تهذیب الاحکام» و «الاستبصار» شیخ طوسی، این دو بزرگوار؛ مشیخه خود (طریق خود به اساتیدشان) را بیان کرده‌اند در کتاب شریف کافی، احیاناً در برخی از اسناد روایات؛ مرحوم کلینی چنین بیان کرده است: «عدة من أصحابنا عن ...»؛ کلینی در برخی از اسناد؛ وقتی  خواسته از حدود ده نفر از محدثان و راویان بزرگ روایت نقل روایت کند، قبل از آن؛ طریق خود را به این ده نفر چنین گفته است: «#عدة من أصحابنا عن احمد بن محمد بن عیسی»؛ یعنی این روایت را نه یک نفر؛ بلکه تعدادی از مشایخ و اساتید ما از احمد بن محمد بن عیسی نقل کرده‌اند. 🔸کتابهای تهذیب و استبصار شیخ طوسی و #من_لایحضره_الفقیه صدوق، مشیخه دارند. 🔸بنابراین برخی محدثین برای نوشتن کتاب حدیثی برای اینکه حجم کتاب زیاد نشود ، بخشی از سند و طریق روایات را آخر کتاب خود ، در یک مجموعه جداگانه آورده اند که اصطلاحا به آن مجموعه جدا آورده شده ،در انتهای کتاب، "مشیخه " می گویند که حاوی نام و سند کامل اساتید و راویان احادیث می باشد. #مشیخه #شیخ #حدیث_شناسی #سند_شناسی #کتب_اربعه #التهذیب #کافی #الاستبصار #طوسی #کلینی #صدوق #سؤال_وجواب •┈┈••✾••┈┈• @qalalsadegh135

ا ﷽ ا ☘کُتُب اَربعه (یا اصول اربعه) :  چهار کتاب حدیثی است که شیعیان آنها را معتبرترین منابع حدیثی خود می‌دانند. کتب اربعه عبارت‌اند از: الکافی، مَن لایَحضُرُه الفقیه، تهذیب الاحکام و الاِستِبصار. کتاب کافی نوشته کُلِینی و من لایحضره الفقیه تألیف شیخ صدوق است. تهذیب الاحکام و استبصار را هم شیخ طوسی نگاشته است. نخستین بار شهید ثانی در یک اجازه روایت از اصطلاح کتب اربعه برای اشاره به این چهار کتاب استفاده کرد. پس از آن این اصطلاح در متون فقهی به کار رفت و به تدریج رواج یافت. 🔹اعتبار کتب اربعه: برخی از علماء شیعه همه احادیث کتب اربعه را معتبر می‌دانند؛ اما برخی‌ دیگر، آن دسته از احادیث آنها را می‌پذیرند که یا مُتواتِر یا دارای سند معتبری باشد. 🔸الکافی: کافی را ابوجعفر کلینی (درگذشت ۳۲۹ق) در زمان غیبت صغری نوشته است. کتاب شامل حدود ۱۶۰۰۰ حدیث است و سه بخش کلی دارد: اصول، فروع و روضه. اصول کافی احادیث عقیدتی را دربر می‌گیرد، فروع کافی به روایات فقهی می‌پردازد، روضه کافی هم شامل مجموعه‌ای از احادیث متفرقه است. 🔸من لایحضره الفقیه : این کتاب نوشته شیخ صدوق (درگذشت ۳۸۱ق) است. حدود ۶۰۰۰ حدیث را شامل می‌شود که موضوع آنها مباحث فقهی و احکام عملی است. شیخ صدوق در این کتاب، احادیثی را آورده که صحیح می‌دانسته و خود بر اساس آنها فتوا می‌داده است. 🔸تهذیب الاَحکام: تهذیب الاحکام نوشته شیخ طوسی (درگذشت ۴۶۰ق) است. این کتاب ۳۹۳ بخش و ۱۳۵۹۰ حدیث دارد و موضوع آن فقه است. شیخ طوسی این کتاب را در شرح و توضیح المقنعه اثر شیخ مفید و به دستور وی نگاشته است. 🔸الاستبصار : شیخ طوسی این کتاب را پس از تهذیب الاحکام و به تقاضای برخی از شاگردانش نوشته است. او در این کتاب تنها روایات متعارض در مباحث گوناگون فقهی را جمع کرده است. به این جهت، کتاب شامل همه مباحث فقهی نیست. ☘ #کتب_اربعه و مولفان آنها در یک نگاه: 🔸الکافی:(#کافی ) 🔹#محمد_بن_یعقوب #کلینی 🔸#من_لایحضره_الفقیه : 🔹 #صدوق #محمد_بن_علی_بن_حسین 🔸#تهذیب_الاَحکام: 🔹#محمد_بن_حسن #طوسی 🔸#الاستبصار : 🔹#محمد_بن_حسن #طوسی #حدیث_شناسی #سند_شناسی #کتاب_شناسی •┈┈••✾••┈┈• @qalalsadegh135

ا ﷽ ا ☘ #کتب_اربعه و مولفان آنها در یک نگاه: 🔸الکافی:(#کافی ) 🔹#محمد_بن_یعقوب #کلینی 🔸#من_لایحضره_الفقیه : 🔹#محمد_بن_علی_بن_حسین #صدوق 🔸#تهذیب_الاحکام: 🔹#محمد_بن_حسن #طوسی 🔸#الاستبصار : 🔹#محمد_بن_حسن #طوسی #حدیث_شناسی #سند_شناسی #کتاب_شناسی •┈┈••✾••┈┈• @qalalsadegh135

ا ﷽ ا ☘کتب اربعه و محمد ها (محمدون) ✅ کتب اربعه رواییِ متقدمین: 1⃣ #کافی- مرحوم #کلینی 2⃣ #من_لایحضره_الفقیه- شیخ #صدوق 3⃣ #الاستبصار- شیخ طوسی 4⃣ #التهذیب- شیخ #طوسی ✔️ نام هر سه نفر «محمد» است لذا به «محمدون ثلاث اُوَل» و اول معروفند. ✅ کتب اربعه رواییِ متأخرین: 1⃣ #وافی- #فیض_کاشانی 2⃣ #وسائل_الشیعة- شیخ #حر_عاملی 3⃣ #بحارالأنوار- علامه #مجلسی 4⃣ #مستدرک_الوسائل- #محدث_نوری 🔸 نام سه نفر اول از این‌ دسته دوم «محمد» است لذا به «محمدون ثلاث اُخَر» و دوم معروفند. #کتاب_شناسی #کتب_اربعه #محمدون اول و دوم •┈┈••✾••┈┈• @qalalsadegh135

ا ﷽ ا ☘شيخ طوسی و نقل از کتاب من لا يحضره الفقيه 🔹محمدباقر ملکیان قدمای علمای فريقين معمولاً مأخذ منقولاتشان را نام نمی‌برند. اين امر باعث شده که اولاً شناخت مصادر کتب قدماء سخت شود. و ثانياً در مسأله بازسازی کتاب‌های از دست رفته (که امروزه بسيار مورد توجه قرار گرفته) هميشه اما و اگر و شايدی باقی بماند. در اين باره به تفصيل بيشتری بايد سخن گفت، اما در اين يادداشت تنها به دو نمونه از اين عملکرد در کتاب تهذيب الاحکام شيخ طوسی اشاره می‌کنم. ۱. مرحوم شيخ طوسی در تأليف کتاب گرانسنگ تهذيب الأحکام به مصادر زيادی مراجعه کرده است، و همين باعث شده ادعا کند همه روايات فقهی را الا تعداد کمی از روايات، جمع آوری کرده است. (الاستبصار، ج‏۱، ص ۲. و نيز نک: تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان)، المشيخة، ص: ۴). اما به نظر می‌رسد اين يک ادعای نسبی است، و بسياری از کتاب‌ها مورد توجه شيخ طوسی قرار نگرفته است. نمونه اين کتاب هايی که شيخ طوسی غالباً به آنها مراجعه نکرده کتاب‌های شيخ صدوق غير از کتاب من لا يحضره الفقيه است. کتاب من لا يحضره الفقيه جامعترين کتاب روائی شيخ صدوق (لا اقل در بين کتاب‌های باقی مانده) در زمينه روايات فقهی است، و شايد همين باعث شده شيخ طوسی گمان کند با وجود کتاب من لا يحضره الفقيه، ديگر نيازی به مراجعه به کتاب‌های ديگر شيخ صدوق نيست. اين گمان تا حد زيادی درست، اما گويا شيخ طوسی از يک نکته غفلت کرده است، و آن اين که در بسياری از رواياتی که شيخ صدوق در کتاب من لا يحضره الفقيه آورده، به مقتضای آن که در صدد نگارش يک کتاب فقهی مختصر بوده (فقيه همراه) روايات را تقطيع کرده، يا قيدی را به آن افزوده، يا سند روايت را ذکر نکرده است. اما همين شيخ صدوق در کتاب‌های ديگرش، بسياری از اين روايات را بدون هيچ دخل و تصرفی و به صورت مسند نقل کرده است. نمونه اش اين روايت است: «روي أنّ من قرأ في الركعتين الأوّلتين من صلاة الليل في كلّ ركعة منهما الحمد مرّة و قل هو الله أحد ثلاثين مرّة انفتل و ليس بينه و بين الله عز و جل ذنب إلا غفر له». (من لا يحضره الفقيه، ج ۱، ص ۴۸۵، ح ۱۴۰۰) دنباله نوشته را در کاتبان بخوانید: https://malekian.kateban.com/post/5397 #حدیث_شناسی شیخ #طوسی #کتاب_شناسی #من_لایحضره_الفقیه •┈┈••✾••┈┈• @qalalsadegh135

ا ﷽ ا ☘کتاب مدینه العلم شیخ صدوق 👌 آیة الله سید موسی شبیری زنجانی (حفظه الله): 🔸 کتاب «مدینه العلم» مرحوم صدوق (م381ق)، کتاب بزرگى بوده است و شیخ طوسى در فهرست تعبیر مى‏کند: «أکبر مِن کتاب مَن لا یحضُرُه الفقیه». ابن شهر آشوب مى‏گوید “کتاب من لا یحضره الفقیه” چهار جزء دارد و مدینه العلم داراى ده جزء است. 🔹 “کتاب من لا یحضره الفقیه” چون کتاب فتوایى صدوق بود و براى عمل مقلّدین نوشته شده بود، بیشتر از سایر کتب او استنساخ مى‏ شد، ولى سایر کتب او این گونه نبود. از طرفی شیعه در اقلّیت، و قدرت هم بیشتر در دست مخالفین بود. سلاجقه، غُزّها، مغول، تیمور، افغان و بخشى از سنّی هایى که شیعه به آنها مبتلا بود، بسیارى از کتابهاى شیعه را از بین بردند؛ مثلاً نجاشى به ابن جنید سیصد کتاب نسبت مى‏دهد، ولى حتى یک کتاب از وى به ما نرسیده است. 🔸 یکى از کتابهاى مهمى که از دست رفت، کتاب “مدینه العلم” صدوق است. شهید اول در کتاب «ذِکرى» از مدینه العلم مطلب نقل مى‏ کند. . من به یاد ندارم که از مدینه العلم در کتب معمول بعد از شهید اول مطلبى نقل شده باشد، البته مرحوم آشیخ آقابزرگ مطالبى را با سندی نقل کرده است. #رجال شیخ #صدوق #کتاب_شناسی کتاب #مدینه_العلم #من_لایحضره_الفقیه •┈┈••✾••┈┈• @qalalsadegh135

ا ﷽ ☘کتاب "من لايحضره الفقيه: 🔸مولف شيخ صدوق، ابو جعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، از چهره‌هاى برجسته علماى شيعه در قرن چهارم هجرى. 🔸موضوع‌ مجموعه روايات اهل بيت عليهم السلام درباره مسائل فقهى و احكام شرعى. شيخ صدوق در اين كتاب روايات فقهى را كه از ديدگاه خود صحيح و معتبر بوده جمع آورى نموده است. 🔸ارزش و اعتبار اين كتاب يكى از ارزشمندترين منابع روايى شيعه به شمار مى‌آيد و يكى از چهار كتاب معتبر روايى شيعه است و هر مجتهدى در اجتهاد و استنباط احكام شرعى بايد به روايات آن توجه داشته باشد. كتاب من لا يحضره الفقيه از زمان نگارش مورد توجه و استقبال علماى شيعه قرار گرفته است و پيوسته در مجموعه‌هاى بزرگ و كوچك روايى بر آن استناد نموده و از آن روايت نقل كرده‌اند. 🔸انگيزه نگارش‌ شيخ صدوق اين كتاب را به درخواست يكى از سادات بزرگوار شهر بلخ به نام شريف الدين ابو عبد الله محمد بن حسين معروف به نعمت نگاشته است. او از شيخ صدوق درخواست كرده بود مانند كتاب« من لا يحضره الطبيب» محمد بن ذكرياى رازى در علم طب، او هم كتابى در علم فقه به نگارش درآورد تا مورد استفاده كسانى قرار گيرد كه به علما و فقهاى بزرگ دسترسى ندارند و با مراجعه به آن بتوانند به احكام شرعى و وظايف خود آگاه گردند. شيخ صدوق نيز با پذيرفتن اين درخواست مى‌فرمايند من در اين كتاب بنا ندارم تا هر چه روايت شده را نقل نمايم بلكه فقط آن رواياتى را نقل مى‌كنم كه آنها را صحيح و معتبر مى‌دانم و به آن فتوا مى‌دهم و عقيده دارم كه ميان من و خداوند حجت است. 🔸مشيخه‌ شيخ صدوق در اين كتاب فقط نام راوى اولى را كه روايت را از امام عليه السلام روايت كرده آورده و در آخر كتاب يعنى در بخش« مشيخه» سند خود را به آن راوى نقل مى‌كند تا روايات از حالت ارسال خارج شده و اصطلاحا مسند شوند و استفاده از آن براى مراجعه كنندگان آسان‌تر گردد. 🔸سبك نگارش‌ در قرون اوليه اسلامى فقهاى شيعه فقط به روايت و نقل سخنان ائمه عليهم السلام اكتفا مى‌كردند و به خود اجازه گفتن سخنى در برابر و يا در كنار سخنان ائمه معصوم نمى‌دادند چرا كه آنان را مرتبط با مركز وحى و معدن حكمت مى‌دانستند. حتى اگر مى‌خواستند كتابى غير روايى به نگارش درآورند سعى مى‌كردند تا از الفاظ روايات استفاده كنند و سخنى غير از سخن اهل بيت عصمت و طهارت ننويسند. شيخ صدوق از آخرين علماى اين دوره به شمار مى‌آيد. در تأليفات ايشان همه كتاب روايت و يا گرفته شده از الفاظ روايات است، به حدى كه برخى از علماى شيعه مى‌گويند اگر درباره مسأله‌اى روايتى نيافتيم به الفاظ شيخ صدوق نيز مى‌توانيم استناد كنيم چرا كه الفاظ ايشان همه استفاده شده از الفاظ روايات است. بعد از ايشان از زمان شاگردشان« شيخ مفيد» كم كم اين سبك تغيير كرد زيرا با تغيير نيازهاى روز و هجوم شبهات و ايرادات مخالفان و دشمنان اسلام و ورود فلسفه غرب به جهان اسلام و عقايد و افكار انحرافى، علماى ما مجبور به پاسخ گويى شدند و در صدد حل آن شبهات برآمدند و شيوه‌اى نو در تأليفات علما و فقهاى شيعه پديدار گشت. 🔸مباحث‌ اين كتاب شامل مباحث فراوان فقهى است مانند: ۱- آبها و طهارت و نجاست آن‌ ۲- واجبات نماز و مقدمات آن مانند وضو و غسل و تيمم‌ ۳- احكام اموات‌ ۴- احكام نماز ۵- احكام قضاوت‌ ۶- مكاسب‌ ۷- احكام ازدواج‌ ۸- احكام ارث‌ و مباحث و عناوين گوناگون ديگر فقهى. 🔸منابع كتاب‌ شيخ صدوق در مقدمه كتاب مى‌فرمايد من روايات اين كتاب را از اصول معتبر و مشهور روايى شيعه گرفته‌ام مانند: ۱- كتاب حريز بن عبد الله سجستانى‌ ۲- كتاب عبيد الله بن على حلبى‌ ۳- كتاب‌هاى على بن مهزيار اهوازى‌ ۴- كتاب‌هاى حسين بن سعيد ۵- نوادر احمد بن محمد بن عيسى‌ و بسيارى ديگر از اصول اوليه و منابع معتبر روايى. 🔸روايات كتاب‌ شيخ صدوق در اين كتاب حدود ۶ هزار روايت نقل كرده است كه عموما در باره مباحث فقهى و احكام شرعى است. 🔸مشيخه‌ يكى از بخشهاى مهم اين كتاب بخش مشيخه است كه در پايان كتاب آمده شيخ صدوق در اين بخش به اسناد خود به رواتى كه روايات اين كتاب را از آنها نقل كرده اشاره مى‌كند و به اين وسيله روايات فراوانى از احاديث كتاب را از حالت ارسال و بدون سند بودن خارج كرده و آنها را معتبر و مسند مى‌سازد. اين بخش از كتاب بسيار مورد توجه علماى شيعه قرار گرفته است و شرح‌هاى فراوانى نيز بر اين قسمت از كتاب نگاشته‌اند كه خود از منابع غنى و پر بار علم رجال به شمار مى‌آيد 🔹منبع : دارالحدیث #کتاب_شناسی شیخ #صدوق #من_لایحضره_الفقیه •┈┈••✾••┈┈• @qalalsadegh135

ا ﷽ ا 🍀#آمار_احادیث_کتب_اربعه 🔹این آمار حدودی است. 🔸کافی: مجموع روایاتی که در کتاب کافی بدون احتساب روایات روضهٔ کافی امده است، 19001حدیث است که مشتمل بر16090حدیث مسند و536حدیث مرفوع و1917حدیث مرسل پ458حدیث موقوف میباشد. 🔸من لا یحضره الفقیه: مجموع روایاتش 6288حدیث است که مشتمل بر 3971حدیث مسند و1792حدیث مرفوع و59حدیث مرسل و466حدیث موقوف میباشد. • 🔸تهذیب الاحکام: مجموع روایاتش16226حدیث است ومشتمل بر14847حدیث مسند و204حدیث مرفوع و922حدیث مرسل و252حدیث موقوف میباشد. • 🔸استبصار: مجموع روایاتش 6530حدیث میباشد ومشتمل بر6092حدیث مسند و40حدیث مرفوع و305حدیث مرسل و93حدیث موقوف است. 📚نور #کتاب_شناسی #کتب_اربعه #کافی #تهذیب_الاحکام #الاستبصار #من_لایحضره_الفقیه •┈┈••✾••┈┈• @qalalsadegh135