📜حکایت و نقیضه🖌 #عبید_زاکانی #دکتر_محمد_حکیم_آذر #اسلوب_و_ساختار_اخلاق_الاشراف اخلاق‌الاشراف تقلیدی از رساله‌های اخلاقی مشهور و شیوه‌ی آن تابع اسلوب رسالات و کتب مدرسی ادوار گذشته است. عبید با نظیره‌سازی، نقيضه‌گویی و باژگونه کردن حقایق، در خلال افادات حِکمی و اخلاقی خاص خود، گاه حکایتی از احوال افراد آشنا یا ناشناس ذکر می‌کند. در اخلاق‌الاشراف، برخلاف رساله‌های دیگر عبید و به‌ویژه رساله‌ی دلگشا، از طنز اقوام تقریباً خبری نیست. حکایات اخلاق‌الاشراف به مقتضای حال و متناسب با موضوع هر باب آمده‌اند، حال‌آنکه در رساله‌ی دلگشا ترتیبی برای حکایات وجود ندارد و از هر دری سخنی به میان می‌آید. همچنین در رساله‌ی دلگشا اصل بر ایجاز و فشردگی حکایات و لطایف است، ولی در اخلاق‌الاشراف چندان به ایجاز توجه نشده است: « و هم یکی از بزرگان عصر با غلام خود گفت که از مال خود پاره‌ای گوشت بستان و زیره‌بایی معطر بساز تا بخورم و تو را آزاد کنم. غلام شاد شد. زیره‌بایی بساخت و پیش آورد. خواجه‌اش بخورد و گوشت به غلام سپرد. روز دیگر گفت بدان گوشت، نخودآبی مزعفر بساز تا بخورم و تو را آزاد کنم. غلام فرمان برد و نخودآب ترتیب کرد و پیش آورد. خواجه‌اش بخورد و گوشت به غلام سپرد. روز دیگر گوشت مضمحل شده بود، گفت این گوشت بفروش و پاره‌ای روغن بستان و از آن طعامی بساز تا بخورم و تو را آزاد کنم. غلام گفت ای خواجه! بگذار تا من همچنان غلام تو می‌باشم و اگر البته خیری در خاطر می‌گذرد، نیت خدای را این گوشت پاره را آزاد کن.» (عبید زاکانی،۱۹۹۹: ۲۴۷) عبید در اخلاق‌الاشراف با ساختن حکایاتی در مورد محیی‌الدین ابن‌عربی و حسین بن منصور حلاج، ضمن ارجاع به تفکر غالب عرفانی در عصر خود، حسن‌تعلیلی برای اعدام حلاج می‌سازد.(نک. همان: ۲۳۸) و کنایتی نیش‌دار به اخلاق و اعتبار محیی‌الدین ابن‌عربی می‌زند.(نک. همان: ۲۵۲) ظاهراً تمایلات عرفانی عبید را از خلال این دو رویکرد متفاوت به دو عارف بزرگ مسلمان می‌توان دریافت. به‌هرحال حکایت در اخلاق‌الاشراف ابزاری برای پیش‌برد مقصود است. برخلاف کتاب‌های حکمت و اخلاق که با مباحث خشک، نیاز به حکایت‌پردازی در آنها زیاد است، در اخلاق‌الاشراف چه حکایت می‌آمد و چه نمی‌آمد، مقصود حاصل می‌شد. این نیز ظاهراً به تقلید باژگونه از ساختار رسائل حکمی و پارادوکس غالب در سبک عبید مربوط می‌شود. 🔗🔗🔗 منبع: (مجله ادب‌پژوهی.شماره۱۷.پاییز۱۳۹۰.صفحه ۱۱۲-۱۱۳) #تئوری_طنز #نقیضه_سازی #شگردهای_طنزپردازی #یادداشت_ها_و_مقالات #معرفی_طنزپردازان_ایرانی_و_آثارشان #حکایات_حکیمانه_و_کوتاه_نوشتهای_طنز @tarzetanz